Mariken van Nieumeghen
Mariken van Nieumeghen is 'n Middelnederlandse drama met aspekte van die mirakelspel wat êrens tussen 1490 en 1510 geskryf is.[1] Die outeur van die teks is nie bekend nie. Volgens die titelblad van die oudste bekende druk (1515) is die oorspronklike titel van die drama: Die waerachtige ende een seer wonderlijcke historie van Mariken van Nieumeghen die meer dan seven iaren metten duvel woende ende verkeerde.
Inhoud[wysig | wysig bron]
Mariken en haar oom, die priester Ghijsbrecht, woon in die Nijmegen-distrik van Gelderland. Die openingstoneel speel af teen plaaslike politieke struwelinge nadat hertog Anton van Gelre deur sy seun Adolf gevang en opgesluit is. Een oggend moet Mariken na die mark in Nijmegen gaan en die aand moet sy by haar moeye, of tante, oornag. Die tante het egter 'n rusie met die ander vroue van die dorp gehad en ontvang vir Mariken op 'n onbeskofde wyse. Die tante beskuldig Mariken onder meer daarvan dat sy met haar oom Ghijsbrecht slaap.
Mariken storm hartseer en woedend uit dorp terug huis toe. Sy gaan sit langs 'n heining en bid om hulp, maak nie saak wie dit verleen nie: “God of die duvel, tes mi alleleens”. Hier gryp die duiwel dan sy kans aan en daag in die vorm van 'n man met die naam Moenen by Mariken op.
Moenen beloof om Mariken die sewe vrye kunste te leer: retoriek, musiek, logika, grammatika, geometrie, rekenkunde en alchemie. Hierdeur spreek Moenen Mariken se kennisdrang aan.[2] Hy beloof ook aan haar aardse besittings en bevredig sodoende haar besitsdrang.[2] Mariken, terdeë bewus daarvan dat Moenen die duiwel is, stem in om saam met hom te gaan en saam met hom te leef.
Moenen dring aan dat Mariken haar naam moet verander na Emmeken, want Mariken klink te veel soos Maria, die moeder van Jesus Christus. Verder mag Mariken nooit weer die kruisteken maak nie. Hierna vertrek Mariken en Moenen na 's-Hertogenbosch waarna hulle na Antwerpen in Vlaandere reis.
Mariken en Moenen lei 'n sondige lewe in Antwerpen. Mariken begin egter na haar vriende en familie verlang in Nijmegen. Sy oorreed Moenen dat hulle soontoe moet reis sodat sy hulle kan groet. Met hul aankoms in Nijmegen is daar 'n wagenspel, of die "spel van Masscheroen" wat plaasvind. Mariken, wanneer sy die wagenspel sien, kry berou oor haar sonde. Hierop word Moenen woedend en hy gooi haar in die lug op en sy val haar byna dood. Mariken se lewe word gered omdat haar oom, wat deel van die skare is, vir haar bid.
Ghijsbrecht verdryf Moenen deur 'n bybelvers oor hom uit te spreek. Wanneer Mariken wakker word, soek sy vergifnis vir haar sondige lewe. Uiteindelik eindig Mariken en haar oom voor die pous wat as straf aan haar drie ysterringe om haar nek en arms gee. Hulle sal afval die dag wanneer haar sondige lewe vergewe is. Terug in Gelderland gaan woon sy in 'n klooster. Na vele jare van boetedoening, kom verlos die aartsengel Gabriël haar van die ringe.
Mirakelspel[wysig | wysig bron]
'n Mirakelspel handel oor die wonderwerke in die lewens van heiliges en martelare.[3] Dit word ook beskryf as 'n laat-middeleeuse toneelspel wat nou aansluit by die volksgeloof met sy verering van heliges en die die stof vir hierdie toneelstukke is gereeld geput uit legendes van volkse oorsprong.[4]
In die verhaal vind twee mirakels (wonderwerke) plaas. Mariken oorleef die val ná die wagenspel en die ysterringe val van haar arms en nek af wanneer die engel haar besoek.
Invloed van die rederykers[wysig | wysig bron]
Die rederykers het hulself tussen 1450 en 1570 in rederykerverenigings georganiseer en was bemoeid met voordragte, poësie en drama.[5] Hoewel die identiteit van Mariken van Nieumeghen se outeur nie bekend is nie, word daar aanvaar dat die persoon van Antwerpen afkomstig was.[2] Die gebruik van die woorde “ionsten” en “versamen” sinspeel daarop dat die skrywer deel van die Antwerpse rederykerskamer De Violieren was omdat laasgenoemde se leuse “Uut jonste versaemt” was.[2]
Vanuit veral verstegniese aspekte uit Mariken van Nieumeghen is dit duidelik dat die skrywer 'n rederyker was.[2] Daar word op verskeie plekke in die drama afgewyk van gepaarde rym en eerder “kunstige rym” met komplekse rymskemas gebruik.[2]
Gewildheid[wysig | wysig bron]
Die verhaal van Mariken van Nieumeghen word veral in Nijmegen gehuldig. Twee standbeelde gedenk die verhaal, naamlik die Mariken-beeld in die Grote Markt en 'n beeld van Moenen voor die Grote of Sint-Stevenskerk.[6] In 1974 verskyn die film Mariken van Nieumeghen geskryf deur Jos Sterling wat ook die regie behartig het.[7]
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ Mariken van Nieumeghen. Ingelei deur prof. W.F. Jonckheere en van taalkundige aantekeninge voorsien deur prof. C.J. Conradie, HAUM-Literêr, Pretoria, 1992, p.5.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Mariken van Nieumeghen. Ingelei deur prof. W.F. Jonckheere en van taalkundige aantekeninge voorsien deur prof. C.J. Conradie, HAUM-Literêr, Pretoria, 1992, p.19.
- ↑ Mirakelspel. Literêre terme en teorieë. https://www.literaryterminology.com/index.php/m/129-mirakelspel
- ↑ Van Gorp, H. et al. Lexicon van Literaire Termen, Wolterns Plantyn, Mechelen, 2007, p.298.
- ↑ Rederykers. Literêre terme en teorieë. https://www.literaryterminology.com/index.php/r/194-rederykers
- ↑ Rijk van Nijmegen. https://en.visitnijmegen.com/locations/1567674213/nijmegen-mariken-van-nieumeghen
- ↑ Mariken van Nieumeghen. https://www.imdb.com/title/tt0071815/
