Martin Waldseemüller
Martin Waldseemüller | |
|---|---|
 Martin Waldseemüller (19de-eeuse skildery) | |
| Gebore | ca. 1470 |
| Sterf | 16 Maart 1520 (49–50 jaar oud) Saint Dié, Hertogdom Lotharingen, Heilige Romeinse Ryk
(nou Saint-Dié-des-Vosges, Frankryk) |
| Alma mater | Universiteit van Freiburg |
| Beroep | Kartograaf |
| Beweging | Duitse Renaissance |
Martin Waldseemüller (ca. 1470 – 16 Maart 1520) was 'n Duitse kartograaf en humanistiese geleerde. Soms bekend onder die Helleniserde vorm van sy naam, Hylacomylus, was sy werk invloedryk onder hedendaagse kartograwe. Sy medewerker Matthias Ringmann en hy word gekrediteer met die eerste aangetekende gebruik van die woord Amerika om 'n gedeelte van die Nuwe Wêreld te noem ter ere van die Italiaanse ontdekkingsreisiger Amerigo Vespucci, afkomstig van die Oud-Hoogduitse naam Emmerich, op 'n wêreldkaart wat hulle in 1507 afgebaken het. Dieselfde kaart het ook eers die Stille Oseaan getoon, wat die Amerikas van Asië geskei het[1]. Waldseemüller was ook die eerste wat Suid-Amerika as 'n kontinent apart van Asië gekarteer het, die eerste wat 'n gedrukte aardbol vervaardig het, en die eerste wat 'n gedrukte muurkaart van Europa geskep het. 'n Stel van sy kaarte wat as 'n aanhangsel tot die 1513-uitgawe van Ptolemeus se Geografie gedruk is, word beskou as die eerste voorbeeld van 'n moderne atlas.
Lewe en werke
[wysig | wysig bron]Besonderhede van Waldseemüller se lewe is skaars. Hy is omstreeks 1470 in die Duitse stad Wolfenweiler gebore. Sy vader was 'n slagter en het omstreeks 1480 na Freiburg (nou Freiburg im Breisgau) verhuis. Rekords toon dat Waldseemüller in 1490 by die Universiteit van Freiburg ingeskryf is, waar Gregor Reisch, 'n bekende humanistiese geleerde, een van sy invloedryke onderwysers was;[2][3] die drukker Johannes Schott was sy klasmaat. Nadat hy aan die universiteit voltooi het, het hy in Basel gewoon, waar hy as priester georden is, en blykbaar ondervinding opgedoen in drukwerk en gravure terwyl hy saam met die drukkersgemeenskap in Basel gewerk het.[4][5]
Omstreeks 1500 het 'n vereniging van humanistiese geleerdes in Saint-Dié, in die hertogdom Lotharingen, gestig onder die beskerming van René II, hertog van Lotharingen. Hulle het hulself die Gimnasium Vosagense genoem en hul leier was Walter Lud. Hulle aanvanklike bedoeling was om 'n nuwe uitgawe van Ptolemeus se Geografie te publiseer. Waldseemüller is genooi om by die groep aan te sluit en sy vaardighede as kartograaf by te dra. Hoe hy onder die groep se aandag gekom het, is onduidelik, maar Lud het hom later as 'n meesterkartograaf beskryf. Matthias Ringmann is ook in die groep ingebring vanweë sy vorige werk met die Geografie en sy kennis van Grieks en Latyn. Ringmann en Waldseemüller het gou vriende en medewerkers geword[6][7].
1507 kaart herontdek
[wysig | wysig bron]Die muurkaart van 1507 het lank verlore gegaan, maar 'n afskrif is in 1901 deur Joseph Fischer in Schloss Wolfegg in Suid-Duitsland gevind. Dit is die enigste bekende eksemplaar en is in Mei 2003 deur die Verenigde State se Biblioteek van die VSA-kongres gekoop. Vyf kopieë van Waldseemüller se bolvormige kaart oorleef in die vorm van "gores": gedrukte kaartgedeeltes wat bedoel was om uitgeknip en op 'n houtbol geplak te word.
Honneurs
[wysig | wysig bron]- Waldseemüller-rots in Antarktika is vernoem na Martin Waldseemüller.
