Megazostrodon
| Megazostrodon | |
|---|---|
| |
| ’n Model van Megazostrodon in die Natuurhistoriese Museum, Londen. | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Klas: | |
| Orde: | |
| Familie: | |
| Genus: | Megazostrodon (Crompton & Jenkins, 1968)
|
| Tipe-spesie | |
|
| |
Megazostrodon is ’n uitgestorwe Mammaliaformes wat algemeen beskou word as een van die eerste soogdiere. Dit het aan die einde van die Trias-periode, sowat 200 miljoen jaar gelede, in die fossielrekords verskyn.[1] Daar was klein verskille tussen hulle en soogdiere,[2] maar nie genoeg om die idee te staaf dat hulle moontlik die finale stadium van die oorgang tussen sinodonte en ware soogdiere verteenwoordig nie.[3]
Die tipe-spesie, Megazostrodon rudnerae, is in Desember 1966 deur Ione Rudner, ’n Afrikaanssprekende huisvrou van Bergvliet, Kaapstad, naby die Suid-Afrikaanse grens in Lesotho ontdek. Dit is deur die paleontoloog dr. A.W. Crompton van die Natuurkundemuseum van Peabody, Universiteit van Yale, as "die vonds van die dekade" bestempel. Baie kenners het destyds gemeen dit is die oudste soogdierfossiel wat tot toe ontdek is en dit is as ’n belangrike stukkie getuienis beskou in die verhaal van die lewe op aarde.
Rudner het die fossiel ontdek terwyl sy saam met ervare paleontoloë van die Britse Museum gewerk het.
Megazostrodon rudnerae was baie klein, net 'n paar sentimeter lank, en het geleef in die tyd toe die dinosourusse vinnig besig was om die heersers van die aarde te word.
Dwarsdeur die Mesosoïkum, toe die dinosourusse oor die aarde geheers het, was soogdiere klein en redelik onbeduidend. Maar omtrent 70 miljoen jaar gelede het die dinosourusse begin uitsterf en het die tydperk van die soogdiere begin. Dit staan bekend as die Kainosoïkum.
Die meeste van die diere uit die Pleistoseen toon heelwat ooreenkomste met die wat ons vandag in ons wildreservate kan sien, hoewel baie van hulle veel groter as hul hedendaagse verwante was.
Daar was egter ook ongewone soogdiere wat vandag uitgestorwe is, onder meer 'n kameelperd met 'n kort nek en lang borings, 'n perd met drie tone, en verskeie soorte sabeltandkatte, wat 'n paar groot, afgeplatte slagtande in die boonste kakebeen gehad het. Slegs in buitengewone omstandighede gebeur dit dat die oorblyfsels van diere in versteende vorm as fossiele behoue bly.
Hierdie fossielvondste verteenwoordig dus slegs ʼn baie klein gedeelte van die totale aantal diere wat in die verlede geleef het. Om hierdie rede is alle fossiele van onskatbare waarde vir wetenskaplikes, en selfs ʼn stukkie been of ʼn enkele tand wat op die oog af heeltemal onbelangrik lyk, kan ʼn hele verhaal vertel oor die dier waaraan dit behoort het.
Groot reptiele het gedurende die Mesosoïese Era, ongeveer tussen 200 miljoen en 70 miljoen jaar gelede, oor die aarde geheers. Teen die einde van die Mesosoïese Era was die meeste van die reptielsoorte uitgesterf, heel waarskynlik as gevolg van wydverspreide klimaatsveranderinge. In die daaropvolgende Kainosoïese Era het die soogdiere die reptiele as heersers van die aarde opgevolg.
Daar was reeds gedurende die Mesosoïese Era soogdiere, maar dit lyk asof die meeste van hulle klein diertjies was, glad nie in staat om so 'n geweldige dier as 'n dinosourus aan te val nie. Wetenskaplikes glo dan ook nie dat die soogdiere deel gehad het aan die uitwissing van die reptiele nie. Hulle het waarskynlik net vinnig vermeerder namate die reptiele uitgesterf het.
Die soogdiere van die vroeë gedeelte van die Kainosoïese Era was meestal nog klein, hoewel die beendere van ʼn paar redelik groot diere al gevind is. Die grootste en vreemdsoortigste diere het ongeveer teen die middel van die Kainosoïese Era in die Oligosene en die Miosene Epog geleef. Gefossileerde oorblyfsels van soogdiere word meer dikwels aangetref in aardlae van die eerste epog van die Tersiêre Periode, nl. Die Paleoseen. Die volgende is ʼn paar primitiewe paleosene soogdiere:
- Die Prodiacodon was ʼn inseketende soogdier verwant aan die krimpvarkie.
- Die Palaeoryctes was ʼn klein diertjie met min of meer die voorkoms van ʼn spitsmuis.
- Die Loxolophus het nogal effens na ʼn ratel gelyk en was een van die vroegste van die Carnivorae of vleisetende diere.
- Die Phenacodus was ʼn baie primitiewe hoefdier.
- Die Moropus was 'n dier met 'n vreemde en ongewone voorkoms. Die dier het effens na 'n perd met 'n lang nek en hoewe gelyk. Deskundiges kan van sy tande aflei dat hy plantetend was, en hy het dus heel waarskynlik sy kloue gebruik om wortels mee uit te grawe. Geen dier wat selfs naastenby so lyk, bestaan vandag nie.
- Die Dinohyus was 'n soort wildevark - maar 2 m hoog. Hy moes baie gevaarlik gelyk het, maar het waarskynlik maar net soos ons hedendaagse vark in die grond rondgevroetel vir sy kos.
- Die Diceratherium het twee horings langs sy neus gehad en het baie soos ʼn renoster gelyk.
- Die ander uiterste was die Baluchitherium, die grootste landsoogdier wat ooit bestaan het. Hy was omtrent 5 m hoog by sy skouers, en dus groter as die hedendaagse Afrikaanse olifant, wat omtrent 4 m hoog staan. Hy was in werklikheid 'n soort reusagtige langnek-renoster sonder horings, en sy beendere is in aardlae uit die Miosene Epog in Baloetsjistan en Mongolië gevind.
- Die Uintatherium was 'n dier met 'n eienaardige voorkoms. Hy was so groot soos 'n renoster en het ses horings en 'n paar slagtande gehad. Hy was een van die min werklike groot soogdiere van die Eosene Epog.
- Die Hyracodon was ‘n dier wat baie soos 'n perd gelyk het, maar in werklikheid was hy 'n vroeë voorloper van die renoster. Die perd en die huidige renoster is in werklikheid taamlik nou verwant aan mekaar, en die Hyracodon herinner ons hieraan
- Die Gomphotherium is 'n uitgestorwe olifantsoort. Hy het slagtande in sy bo- en onderkake gehad.
- Die Alticamelus het omtrent soos 'n kameel met die nek van 'n kameelperd gelyk. Dit is interessant om te weet dat kamele oorspronklik in Noord-Amerika ontstaan het. Daarvandaan het hulle na Asië (waar twee soorte nog aangetref word) en na Suid-Amerika (waar hulle deur die Llama vertoonwoordig word) verhuis. In die land van hul oorsprong het hulle uitgesterf. Die kameel van die Saharawoestyn in Noord-Afrika is daarheen ingevoer.
Hoekom het hulle nie uitgesterf nie?[wysig | wysig bron]
Paleontoloë weet dat die reptiele teen die einde van die Mesosoïese Era byna heeltemal uitgesterf het. Maar hoe het die soogdiere, wat in daardie tyd min in getal en klein was, dit reggekry om ondanks klimaatsveranderinge voort te bestaan en te ontwikkel? Dit is byna seker dat hul warmbloedigheid en die feit dat hulle pelse gehad het om hul liggame teen temperatuursveranderinge te beskerm, 'n belangrike rol gespeel het.
Reptiele word vandag hoofsaaklik in die tropiese en subtropiese gebiede aangetref. In die koue streke van die aarde is hulle redelik skaars en moet hulle altyd hiberneer (d.w.s. in die winter slaap) omdat reptiele hul lewenskragtigheid verloor wanneer hul liggaamstemperatuur te laag daal. 'n Soogdier, net soos 'n man met 'n dik oorjas, kan by 'n baie lae temperatuur nog aktief bly omdat by sy liggaamshitte behou. Sekere soogdiere val wel in 'n winterslaap, maar dit word deur 'n skaarste aan kos en nie deur die koue veroorsaak nie.
Die enigste ander uitwendige verskil tussen soogdiere en ander lede van die diereryk is dat die soogdiere hul kleintjies met hul eie melk voed. Reptiele lê gewoonlik eiers en verlaat hulle onmiddellik. Die paar soorte reptiele wat wel hul eiers bewaak of lewende kleintjies in die wêreld bring, verlaat hulle gou, omdat die kleintjies nie van hul ouers afhanklik is vir voeding en warmte nie. Die kleintjies van soogdiere word lewend gebore en na geboorte gesoog, d.w.s. met moedersmelk gevoed - vandaar ook die woord soogdier.
ʼn Sonderlinge verskeidenheid diere[wysig | wysig bron]
Gedurende die Kainosoïese Era was daar 'n sonderlinge verskeidenheid soogdiere, waaronder ons die voorouers van baie van ons hedendaagse diere kan uitken. In aardlae van die Eosene Epog vind ons bv. die gefossileerde oorblyfsels van 'n klein, primitiewe hoefdier met vier tone aan elke voorpoot. Hy word die Hyracotherium genoem en was omtrent so groot soos 'n terrier.
een die begin van die Oligosene Epog het 'n drietonige dier, die Mesohippus, reeds sy verskyning gemaak, en nog later was daar die Merychippus van die Miosene Epog met 'n sterk vergrote middelste toon. Met behulp van hierdie en ander gefossileerde spesies kan ons die evolusie van die perd reg deur die Kainosoïese Era nagaan. Die afbeeldings toon 'n paar van die groter uitgestorwe soogdiere. Hulle het op verskillende tye gedurende die Kainosoïese Era geleef.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ Fur and Fangs: Mammal Origins Geargiveer 24 Maart 2016 op Wayback Machine. Palaeobiology and Biodiversity Research Group, University of Bristol.
- ↑ Kemp, The Origin and Evolution of Mammals, (2004). Oxford Univ. Press, p. 146.
- ↑ "Historical Biology. 1992, vol. 6 p.186" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 30 September 2007. Besoek op 22 Februarie 2018.
Bronnelys[wysig | wysig bron]
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia- Kennis, Volume 1, 1980, bl.105-107, ISBN 0-7981-0823-1
