Gaan na inhoud

Mis in B-mineur (Bach), BWV 232

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Bach se 1748–1749 outograafpartituur van die "Et incarnatus est", die 13de beweging van sy Mis in B-mineur[1]

Die Mis in B-mineur (Duits: h-Moll-Messe), BWV 232, is 'n uitgebreide toonsetting van die orde van die mis deur Johann Sebastian Bach. Die komposisie is in 1749 voltooi, die jaar voor die komponis se dood, en was tot 'n groot mate gebaseer op vroeëre werk, soos 'n Sanctus wat Bach wat in 1724 gekomponeer het. Gedeeltes wat spesifiek gekomponeer is om die Mis in die laat 1740's te voltooi, sluit die "Et incarnatus est"-deel van die Credo in.

Soos die gebruik van die tyd was, is dié mis in die formaat van 'n Napolitaanse mis: Dit bestaan uit 'n opeenvolging van koorbewegings met 'n breë orkesbegeleiding, en seksies waarin 'n kleiner groep intrumentensembles een of meer solosangers begelei. Van die meer ongewone kenmerke van die komposisie is die skaal daarvan: 'n totale uitvoeringstyd van ongeveer twee uur[2] en 'n besetting twee SATB-koor en -sangers, asook 'n orkes met 'n uitgebreide blaserseksie, strykers en continuo. Die toonsoort daarvan, B-mineur, is nogal uitsonderlik vir 'n komposisie met natuurtrompette in D, hoewel baie meer seksies van die werk in D eerder as in B-mineur is.[3]

Nog meer uitsonderlik is dat Bach – 'n Lutheraan – die komposisie as 'n missa tota getoonset het. In Bach se tyd het 'n mis wat vir Lutherse dienste saamgestel is gewoonlik net uit 'n Kyrie en Gloria bestaan. Bach het vyf sulke Kyrie-Gloria-misse gekomponeer voordat hy die Mis in B-mineur voltooi het: die Kyrie–Gloria-misse (BWV 233–236), wat in die laat 1730's gekomponeer is; en die mis vir die Dresden-hof, wat uiteindelik die eerste deel van sy enigste missa tota sou word, in 1733. Die mis is waarskynlik nooit in sy geheel in Bach se leeftyd uitgevoer nie. Die vroegste gedokumenteerde volledige uitvoering het eers in 1859 plaasgevind.[4][5][6][7] Met 'n legio opnames van die werk, is dit een van Bach se gewildste vokale werke.[2]

In 2015 is Bach se persoonlike handgeskrewe manuskrip van die mis, wat deur die Berlynse Staatsbiblioteek bewaar word, in die UNESCO se Memory of the World-register ingesluit,[8] 'n projek om kultureel beduidende dokumente en manuskripte te beskerm en te bewaar.

Agtergrond en konteks

[wysig | wysig bron]

Op 1 Februarie 1733 het Augustus II die Sterke, koning van Pole, groothertog van Litaue en keurvors van Sakse gesterf. Vyf maande van rou het hierop gevolg, waartydens alle openbare musiekuitvoerings vernied is. Bach het die geleentheid gebruik om 'n mis (BWV 232a) – 'n gedeelte van die liturgie wat in Latyn gesing is en deel was van die liturgie van sowel die Lutherse as Rooms-Katolieke rites – gekomponeer. Sy doel was om die werk aan die nuwe keurvors, Augustus III, op te dra, wat 'n bekeerling tot Katolisisme was. Hy het hiermee sy hoop geplaas op die pos van hofkomponis van die Saksiese keurvors. Ná voltooiing daarvan het Bach Augustus III in Dresden besoek en 'n afskrif van die Kyrie–Gloria-mis (BWV 232 I – vroeë weergawe) aan die koning oorhandig, tesame met 'n versoekskrif (gedateer 27 Julie 1733) om 'n hoftitel te kry; in die meegaande inskrywing op die omslag van die mis kla Bach dat hy op "onskuldige wyse een of ander onreg" in Leipzig aangedoen is.[9] Die versoekskrif het nie tot onmiddellike sukses gelei nie, maar Bach se wens is uiteindelik toegestaan toe hy in 1736 as hofkomponis vir Augustus III aangestel is.[10]

In die laaste jare van sy lewe het Bach die mis ontwikkel tot 'n volledige toonsetting van die Latynse orde van die mis. Dit is egter onbekend wat hierdie kreatiewe poging aangespoor het. Wolfgang Osthoff en ander geleerdes postuleer dat Bach die voltooide Mis in B-mineur gekomponeer het vir uitvoering tydens die inwyding van die nuwe Hofkerk in Dresden, 'n Katolieke katedraal wat aan die Heilige Drie-eenheid gewy is. Bouwerk aan dié katedraal het in 1738 begin, maar eers in 1751 voltooi. Bach se dood in Julie 1750 het verhoed dat sy mis vir gebruik by die inwyding ingedien kon word. Pleks daarvan is Johann Adolph Hasse se Mis in D-mineur uitgevoer, 'n werk wat baie ooreenkomste toon met Bach se mis – die Credo-bewegings in albei werke bevat byvoorbeeld gelyksang oor 'n lopende baslyn.[11] In 2013 het Michael Maul navorsing gepubliseer wat die moontlikheid voorstel dat Bach dit eerder gekomponeer het vir uitvoering in Wene se Sint Stefanus-katedraal (Rooms-Katoliek) op Sint Cecilia-dag in 1749, as gevolg van sy verbintenis met graaf Johann Adam von Questenberg.[12] Ander verduidelikings is minder gebeurtenisspesifiek en fokus op Bach se belangstelling in "ensiklopediese" projekte (soos Die kuns van die fuga, BWV 1080), wat 'n wye verskeidenheid van style ten toon stel, asook Bach se begeerte om van sy beste vokale musiek in 'n formaat te bewaar wat 'n wyer potensiële toekomstige gebruik sou hê as die kerkkantate waaruit dit ontstaan het (sien "Bewegings en hul oorsprong" hieronder).[10]

Chronologie

[wysig | wysig bron]
Die eerste bladsy uit die outograafpartituur van die Symbolum Nicenum, wat met die Gregoriaanse lied Credo in die tenoorparty begin

Die chronologie van die Mis in B-mineur trek uitgebreide wetenskaplike aandag. Onlangse literatuur stel die volgende chronologie voor:

  • In 1724 het Bach 'n Sanctus vir ses vokale partye gekomponeer vir gebruik tydens die Kersdagdiens. Bach het dit hersien toe hy dit vir die Mis in B-Mineur heraangewend het. Hy het onder meer die aanvanklike metrum daarvan van 2/2 na 4/4 verander, en sy vokale besetting van SSSATB na SSAATB.[13]
  • Soos hierbo genoem, het Bach in 1733 die Missa (Kyrie en Gloria) saamgestel gedurende die vyf maande lange rouperiode ná die dood van keurvors Augustus II op 1 Februarie, en voor 27 Julie, toe Bach die Missa (as 'n stel instrumentale en stempartye) aan die opvolger, Augustus III van Pole, oorhandig het. Dit is moontlik dat die Kyrie as roumusiek vir Augustus II bedoel was, en die Gloria as viering van die troonbestyging van Augustus III.
  • In die middel-1740's (c. 1743–46)[14] het Bach al drie bewegings uit die Gloria heraangewend vir 'n kantate vir Kersdag (Gloria in excelsis Deo, BWV 191) met geringe veranderinge aan musiek en teks. Gregory Butler voer aan dat Bach by dieselfde diens (Butler identifiseer die jaar as 1745, toe die Vrede van Dresden gevier is) ook die 1724-Sanctus gebruik het,[15] en dat hierdie hergebruk van die 1733-Missa die komponis tot verdere ontwikkeling aangespoor het.
  • In die "laaste drie of so jaar" van sy lewe[14] het Bach die Credo (Symbolum Nicenum of Niceense Geloofsbelydenis) en die res van die werk gekomponeer of saamgestel; baie geleerdes, insluitend Christoph Wolff, glo dat hy dit in 1748–49 gedoen het. Dié datering word deels weerspieël in die bevindinge van Yoshitake Kobayashi, wat aanvoer dat die Credo in Augustus tot Oktober 1748 gekomponeer is, gebaseer op Bach se toenemend stywer en moeisamer handskrif.[16] Wolff voer onder meer aan dat die "Et incarnatus est"-gedeelte Bach se laaste betekenisvolle komposisie was.[17] Hoewel die woorde aanvanklik in die voorafgaande duet ingesluit was, het Bach besluit om dit as 'n aparte beweging vir koor te toonset, wat die woorde meer beklemtoning gee en die simmetrie van die Credo verbeter. John Butt voer aan dat 'n definitiewe finale datum van 25 Augustus 1749 gegee kan word, gebaseer op die feit dat CPE Bach op dié datum 'n toonsetting van die Magnificat voltooi het met 'n "Amen"-koor wat "duidelike ooreenkomste" met die "Gratias"-gedeelte van die Missa en die "Et expecto" uit die Credo toon.[18] CPE Bach het later geskryf dat hy dié Magnificat (Wq 215) in 1749 in Leipzig uitgevoer het tydens 'n Mariafees, toe sy pa (dus JS Bach) nog geleef het.[19]

Titel

[wysig | wysig bron]

Bach het geen titel aan die Mis in B-mineur gegee nie. Pleks daarvan het hy die 1748–49-manuskrip in vier dele georganiseer, elk met 'n ander titel:

John Butt skryf dat dit lyk asof die formaat doelbewus ontwerp is sodat elkeen van die vier dele afsonderlik gebruik kan word.[20] Aan die ander kant is die dele in die manuskrip genommer van 1 tot 4, en Bach se gewone slotformule (SDG, Soli Deo Gloria) word eers aan die einde van die Dona nobis pacem aangetref. Verder skryf Butt: Die merkwaardigste omtrent die algehele vorm van die Mis in B-mineur is dat Bach daarin geslaag het om 'n samehangende volgorde van bewegings uit diverse materiaal te vorm.[21] Butt[22] en George Stauffer[23] gee besonderhede oor die wyses waarop Bach algehele musikale eenheid aan die werk gegee het.

Die eerste oorkoepeldende titel wat aan die werk gegee is, het voorgekom in die 1790-boedelopgawe van CPE Bach (pas oorlede), wat die partituur geërf het. Hierin word dit "Die Grosse Catholische Messe" (die "Groot Katolieke mis") genoem. Dit word ook só genoem in die boedel van CPE Bach se laaste erfgenaam in 1805. Stauffer[24] voer aan dat dié bynaam dus 'n mondelinge tradisie binne die Bach-familie kon weerspieël. Die eerste publikasie van die Kyrie en Gloria – in 1833 deur die Switserse versamelaar Hans Georg Nägeli met Simrock – verwys daarna as "Messe" (dus mis).[10][25] Laastens het Nageli en Simrock met die eerste publikasie van die volledige werk in 1845 die werk onder die titel Hohe Messe in h-mol (Afrikaans: hoogmis in B-mineur) uitgegee.[26] Die woorddeel "hoog", só voer Butt aan, is sterk beïnvloed deur die monumentale impak van Beethoven se Missa solemnis.[22] Dié naam het nie baie lank in gebruk gebly nie, hoewel die frase, "in B-mineur" bly voortbestaan het. Dié frase is egter in sekere opsigte misleidend: Slegs vyf van die werk se 27 bewegings is in B-mineur, terwyl 12 – insluitend die finale dele van elk van die vier hoofafdelings – in D-majeur (die verwante majeur van B-mineur) is. Die openings-Kyrie is egter in B-mineur, met die Christe eleison in D-majeur, en die tweede Kyrie in F-kruis-mineur – dus, soos Butt uitwys, skets hierdie tonaliteite 'n B-mineurakkoord.[27]

Orkestrasie

[wysig | wysig bron]

Die stuk is georkestreer vir twee fluite, twee amorhobo's (verdubbel as dit gewone hobo's is), twee fagotte, een natuurhoring (in D), drie natuurtrompette (in D), keteltromme, viole I en II, altviole en basso continuo (tjello's, basse, fagotte, orrel en klavesimbel). 'n Derde hobo word vir die Sanctus benodig.

Uitvoeringsgeskiedenis

[wysig | wysig bron]

In Bach se leeftyd

[wysig | wysig bron]

Bach het die Sanctus in sy eerste weergawe tydens die 1724-Kersdiens in Leipzig gebruik en dit in die mid-1740's weer vir Kersdienste heraangewend.[15] Geleerdes is dit nie eens of hy die 1733-Missa ooit uitgevoer het nie. Arnold Schering het in 1936 beweer dat dit op 26 April 1733 in Leipzig uitgevoer is toe Augustus III van Pole dié dorp besoek het, maar hedendaagse geleerdes verwerp sy argument om verskeie redes:

  1. Die voorgestelde datum het tydens 'n amptelike tydperk van rou geval, toe konsertmusiek in Saksiese kerke verbied is.[28]
  2. Die bestaande dele (waarop Schering sy hipotese gebaseer het) is geskryf op 'n papier wat slegs in dokumente in Dresden gevind is, en is dus waarskynlik in Dresden gekopieer toe Bach in Julie daarheen gegaan het.[29]
  3. Die kopiïste was nie Bach se gewone kopiïste nie, maar Bach en nabyefamilielede wat saam met hom na Dresden gereis het: sy vrou Anna Magdalena, en seuns Wilhelm Friedemann en Carl Philipp Emanuel. Dit blyk ook dat die Bach-gesin 'n kopiïs in Dresden in diens geneem het om hulle by te staan.[30][31]

Geleerdes verskil egter oor of die Missa wel in Julie in Dresden uitgevoer is. Christoph Wolff voer aan dat dit op 26 Julie 1733 in die Sophienkirche in Dresden uitgevoer is, waar Wilhelm Friedemann Bach sedert Junie orrelis was.[32] Wolff baseer sy bevinding op die bestaande Dresden-uitvoeringspartye en deur die inskripsie op die titelomhulsel wat die volgende dag aan die keurvors oorhandig is. Hans-Joachim Schulze voer dié argument deur te wys op die gebruik van die verlede tyd in die omhulsel se inskripsie: "Aan sy koninklike majesteit is die nederige toewyding van die skrywer JS Bach met die ingeslote Missa getoon ..."[33] Joshua Rifkin verwerp egter die argument en wys daarop dat die verledetydbewoording tipies was van die formele aanspreekvorm wat dikwels nie met uitvoering verband gehou het nie.[34] Peter Williams het opgemerk dat daar geen rekord is van musici wat vir so 'n geleentheid saamgestel is nie, en dat Wilhelm Friedmann Bach in Augustus 1731 berig het dat die Sophienkirche-orrel erg vals was." [35] Daar is egter bewyse van 'n orrelvoordrag deur Bach by die Sophienkirche op 14 September 1731, en dat Wilhelm Friedemann Bach eers op 23 Junie 1733 as orrelis vir die kerk gekies is. Hy sou weer op 1 Desember 1736 'n twee uur lange orreluitvoering indie Frauenkirche in Dresden uitvoer om die nuwe Gottfried Silbermann-orrel in te wy.

Geleerdes stem saam dat geen ander openbare uitvoerings in Bach se leeftyd plaasgevind het nie, hoewel Butt die moontlikheid opper dat daar dalk laat in Bach se lewe 'n privaat uitvoering of deurlees van die Credo (Symbolum Nicenum) was.[36]

Later in die 18de eeu

[wysig | wysig bron]

Die eerste openbare uitvoering van die Symbolum Nicenum-gedeelte (onder die titel "Credo of Niceense Geloofsbelydenis") het 36 jaar ná Bach se dood in die lente van 1786 plaasgevind. Dit is gelei deur sy seun Carl Philipp Emanuel Bach tydens 'n fondskonsert vir die Mediese Instituut vir die Armes in Hamburg.[37] Een van Bach se bewonderaars, Joseph Haydn, het 'n kopie van dié werk besit, asook van Das wohltemperierte Klavier.

19de eeu

[wysig | wysig bron]

George Stauffer[38] voer aan dat die tweede gedokumenteerde opvoering (weliswaar nie in die openbaar nie) in die negentiende eeu plaasgevind het toe Carl Friedrich Zelter – 'n sleutelfiguur in die 19de-eeuse Bach-herlewing – die Berlynse Sangakademie gelei het in deurlees van die "Groot mis" in 1811, wat slegs die Kyrie ingesluit het. In 1813 het hy die deurlees van die hele werk gelei. Die eerste openbare uitvoering in die 19de eeu – hoewel slegs die Credo-gedeelte – het in Maart 1828 in Frankfurt plaasgevind, met meer as 200 musici en verskeie instrumentale toevoegings. In dieselfde jaar in Berlyn het Gaspare Spontini die Credo-gedeelte gelei en 15 nuwe koordele en talle instrumente bygevoeg. 'n Aantal uitvoerings van gedeeltes van die Mis het in die volgende dekades in Europa plaasgevind, maar die eerste gestaafde openbare uitvoering van die Mis in sy geheel het in 1859 in Leipzig plaasgevind, met Karl Riedel en die Riedel-Verein. Die eerste uitvoering van die Mis in die VK het in 1876 in St James's Hall, Londen, gelei deur The Bach Choir, wat pas deur die dirigent Otto Goldschmidt vir hierdie doel gestig is.

20ste eeu

[wysig | wysig bron]

Die Bethlehemse Bach-koor het die Amerikaanse première van die volledige Mis op 27 Maart 1900 in Bethlehem (Pennsilvanië) uitgevoer, alhoewel daar bewyse is dat dele van die Mis reeds in 1870 in die Verenigde State uitgevoer is.[39]

Reeds vroeg in die 20ste eeu het outeurs soos Albert Schweitzer, Arnold Schering en Frederick Smend 'n pleidooi vir kleiner uitvoeringskragte gelewer, en eksperimente met (relatief) kleiner groepe het in die laat 1920's begin.[40]

Die eerste volledige opname van die werk is in 1929 gemaak, met 'n groot koor en die Londense Simfonieorkes gelei deur Albert Coates.[41] In 2022 lys 'n databasis meer as 350 opnames met verskeie verskillende tipes kragte en uitvoeringstyle.[42] Die werk het 'n sentrale rol gespeel in die sogenaamde historiese-uitvoeringsbeweging: Nikolaus Harnoncourt was verantwoordelik vir die eerste opname met periode-instrumente in 1968 – sy tweede Bach-kooropname. Joshua Rifkin se eerste opname met die een-stem-per-deel- vokale besetting wat hy voorstel, is in 1982 gemaak[43][44] en het in 1983 'n Gramophone-toekenning gewen.

Belangrikheid

[wysig | wysig bron]

Die Mis in B-mineur word allerweë beskou as een van die grootste prestasies in Europese kunsmusiek. Alberto Basso som die werk soos volg op (vrye vertaling):

Die Mis in B-mineur is die wyding van 'n hele lewe: Hoewel dit in 1733 vir "diplomatieke" redes begin is, is dit eers voltooi in die laaste jare van Bach se lewe, toe hy reeds blind was. Hierdie monumentale werk is 'n samevatting van elke stilistiese en tegniese bydrae wat die kantor van Leipzig tot musiek gemaak het. Maar dit is ook die verstommendste geestelike ontmoeting tussen die wêrelde van Katolieke verheerliking en die Lutherse kruiskultus.[45]

Akademici het voorgestel dat die Mis in B-mineur tot dieselfde kategorie as Die kuns van die fuga hoort, naamlik 'n samevatting van Bach se diepgaande, lewenslange betrokkenheid by musiektradisie – in hierdie geval koortoonsettings en teologie. Die Bach-geleerde Christoph Wolff beskryf die Mis as 'n samevatting van Bach se komposisies vir die stem, nie net weens die verskeidenheid van style, komposisietegnieke en reeks sonoriteite wat hy toepas nie, maar ook weens die hoë gehalte daarvan. Hy meen dat dié magtige toonsetting Bach se musikale en artistieke geloofsbelydenis vir die nageslag bewaar.[46]

Die Mis is in die 19de eeu deur die redakteur Hans Georg Nägeli beskryf as "die aankondiging van die grootste musiekwerk van alle tye en alle volke" (Duits: "Ankündigung des größten musikalischen Kunstwerkes aller Zeiten und Völker").[47] Ten spyte daarvan dat dit selde uitgevoer is, is die Mis deur sommige van Bach se belangrikste opvolgers hoog geag: Teen die begin van die 19de eeu het Forkel en Haydn kopieë daarvan besit.[48]

Outograafpartiture en uitgawes

[wysig | wysig bron]

Twee outograafbronne bestaan: die dele vir die Kyrie- en Gloria-afdelings wat Bach in 1733 in Dresden gelaat het, en die partituur van die volledige werk wat Bach in 1748–50 saamgestel het en wat later deur CPE Bach geërf is (die outograafpartituur is as faksimilee gepubliseer met die outograafpartituur in die Berlynse Staatsbiblioteek as bron daarvan).[49] Vir die openbare uitvoering van die Symbolum Nicenum in 1786 het CPE Bach egter – soos wat dit die tipiese praktyk in die era was – byvoegings tot die outograafpartituur vir die uitvoering gemaak. Dit het 'n 28-maat-inleiding behels, en hy het die tóé uitgediende hobo d'amore met nuwer instrumente (klarinette, hobo's of viole) vervang en selfs ander veranderinge aan instrumentasie aangebring. CPE Bach het ook sy eie oplossings gegee vir die paar gedeeltes wat byna onleesbaar was weens sy vader se onduidelike handskrif aan die einde van sy lewe.[50][51]

Om hierdie en ander redes stel die Mis in B-mineur 'n aansienlike uitdaging aan voornemende redakteurs. Daar bestaan uiteenlopende variasies in verskillende uitgawes, selfs kritiese oerteksuitgawes. Die Bach Gesellschaft-uitgawe, geredigeer deur Julius Rietz, is in 1856 gepubliseer op grond van verskeie bronne, maar sonder direkte toegang tot die outograafpartituur. Toe daar later egter toegang verkry is, was die teksprobleme in die Rietz-uitgawe egter só duidelik dat die genootskap die volgende jaar 'n hersiene uitgawe gepubliseer het. Die 1857-uitgawe is vir die volgende eeu as standaard gebruik, maar daar is later bevind dat dié uitgawe selfs méér foute as die 1856-weergawe bevat het weens die onopsetlike inkorporering van CPE Bach se veranderinge in die outograafpartituur.[52] Dieselfde het met die 1954-uitgawe deur Friedrich Smend vir die Neue Bach-Ausgabe gebeur: Beduidende foute het binne vyf jaar ná publikasie na vore gekom.[53]

In sy 1997-uitgawe van die Mis wat in 1997 deur CF Peters uitgegee is,[54] maak Christoph Wolff gebruik van twee kopieë van die 1748–50 manuskrip wat gemaak is voor CPE Bach se geknoeiery om Bach se oorspronklike bedoelings te probeer rekonstrueer. Hy poog om besonderhede oor uitvoeringskonvensies te herwin deur alle beskikbare bronne te gebruik, byvoorbeeld kantatebewegings wat Bach vir die Mis herverwerk het.[55] Rifkin het in sy uitgawe, wat in 2006 deur Breitkopf & Härtel gepubliseer is,[56] ook gepoog om die CPE Bach-wysigings te verwyder, maar verskil van Wolff deur aan te voer dat die 1748–50 werk volgens John Butt wesenlik 'n ander entiteit van die 1733-Missa is, en dat 'n kombinsie van die "beste" interpretasies van beide nie regtig ooreenkoms met Bach se finale (en bykans voltooide) konsep van die werk toon nie.[57] Rifkin se uitgawe poog om by hierdie finale weergawe te hou.

Uwe Wolf het met sy uitgawe, wat in 2010 deur Bärenreiter gepubliseer, op x-straalspektrograaftegnologie gebruik gemaak om JS Bach se handskrif te onderskei van die byvoegings wat deur CPE Bach en ander gemaak is.[58][59] Ulrich Leisinger se uitgawe, wat in 2014 deur Carus gepubliseer is, aanvaar sommige van CPE Bach se hersienings en gebruik die 1733 Dresden-dele as die primêre bron vir die Kyrie en Gloria.[60] [61]

Bewegings en die oorsprong daarvan

[wysig | wysig bron]

Die werk bestaan uit 27 gedeeltes. Tempo, metriese inligting en geparodieerde kantatebronne kom uit Christoph Wolff se 1997- kritiese oerteksuitgawe, en uit George Stauffer se Bach: The Mass in B Minor.[62] behalwe waar anders vermeld. Met verwysing na navorsing wat tot 1997 gepubliseer is, meen Staufer dat spesifieke modelle of fragmente vir elf van die werk se sewe-en-twintig bewegings vasgestel kan word, en dat "twee ander bewegings ["Domine Deus" en "Et resurrexit"] heel waarskynlik van bronne afgelei is wat nou verlore is.[63] Maar Stauffer voeg by dat daar ongetwyfeld veel meer geparodieerde gedeeltes is. Uitsonderings is die vier openingsmate van die eerste Kyrie,[64] asook die "Et incarnatus est" en die "Confiteor".[65]

Butt wys daarop dat parodiëring (om bestaande vokale musiek by 'n nuwe teks aan te pas) eers in latere musikale estetika as in Bach se leeftyd in 'n ongunstige lig beskou is. In Bach se tyd was dit bykans onvermydelik was.[66] Hy merk verder op dat Bach ongetwyfeld probeer het om bewegings wat hy klaarblyklik as van sy beste vokale werke beskou het – en wat oorspronklik vir spesifieke geleenthede en vir belangrike Sondae in die kerkkalender uitgevoer is – binne die meer duursame konteks van die Latynse orde van die mis te bewaar.[67] Besonderhede van die geparodieerde bewegings en hul bronne word hieronder gegee.

I. Kyrie en Gloria (die sogenaamde "Missa")

[wysig | wysig bron]

"Kyrie eleison" (1ste keer)

[wysig | wysig bron]
Dit is getoonset vir 'n vyfstemmige koor (sopraan I & II, alt, tenoor en bas) in B-mineur, gemerk Adagio (in die koorinleiding van die eerste vier mate) en dan Largo in die hoofafdeling met 'n 4/4-tydmaat. Joshua Rifkin voer aan dat – buiten die eerste vier mate – die beweging op 'n vorige weergawe in C-mineur gebaseer is, aangesien ondersoek na outograafbronne 'n aantal oënskynlike transposisiefoute openbaar.[68] John Butt stem saam dat dit blyk dat verskeie bewegings – soos baie ander met geen bekende modelle – van 'n vorige weergawe gekopieer is.[69] Butt opper die moontlikheid dat die eerste vier mates oorspronklik slegs vir instrumente geskryf is,[70] maar Gergely Fazekas voer aan, gebaseer op manuskrip, historiese konteks en musikale struktuur, dat Bach die huidige inleiding vir die oorspronklike C-mineurweergawe in 'n eenvoudiger vorm gekomponeer het, maar die interne tekstuur vir die 1733 digter gemaak het.[71]

"Christe eleison"

[wysig | wysig bron]
Dit is 'n duet (sopraan I en II) in D-majeur met vioolobligate vir viole en geen tempo-aanduiding in die outograafpartituur. Dit is in 4/4-tydmaat.

"Kyrie eleison" (2de keer)

[wysig | wysig bron]
Dit is geset vir vierstemmige koor (sopraan, alt, tenoor en bas) in F-kruis-mineur, gemerk alla breve, en (in die 1748–50 partituur) stromenti in unisono. Die tydmaat in die outograafpartituur is 2/4. George Stauffer wys daarop[72] dat die vierstemmige koor op 'n model dui wat buite die konteks van 'n vyfstemmige Mis bedink is.

Let op die nege (trinitariese, 3 × 3) bewegings wat met 'n grootliks simmetriese struktuur volg, waarvan die Domine Deus in die middel is.

"Gloria in excelsis Deo"

[wysig | wysig bron]
Dit is geset vir vyfstemmige koor (sopraan I en II, alt, tenoor en bas) in D-majeur, gemerk Vivace in die eerste viool- en tjellopartye in die 1733-uitgawe, en 3/8-tyd. In die middel-1740's het Bach dit as die openingskoor van sy kantate Gloria in excelsis Deo, BWV 191 gebruik.

"Et in terra pax"

[wysig | wysig bron]
Dit is geset vir vyfstemmige koor (sopraan I en II, alt, tenoor en bas) in D-majeur, met geen tempo-aanduiding in die outograafpartituur nie. Dit is in 4/4-tyd, en in die outograafpartituur skei geen dubbelmaatlyn dit van die voorafgaande Gloria-gedeelte nie. Bach het ook dié gedeelte in die openingskoor van BWV 191 hergebruik.

"Laudamus te"

[wysig | wysig bron]
Dit is 'n aria vir sopraan II in A-majeur met obbligaatviool, maar geen tempo-aanduiding in die outograafpartituur nie. Dit is in 4/4-tydmaat. William H. Scheide voer aan dat Bach hierdie beweging gebaseer het op die openingsaria van 'n verlore bruilofkantate wat hy getoonset het (en waarvan ons nou nog net die teks het), Sein Segen fliesst daher wie ein Strom, BWV Anh. I 14.[73]

"Gratias agimus tibi"

[wysig | wysig bron]
Dit is vir vierstemmige koor (sopraan, alt, tenoor en bas) in D-majeur, gemerk alla breve in 2/4-tydmaat. Die musiek is ’n herbewerking van die tweede beweging van Bach se 1731 Ratswechsel-kantate (inwyding van die dorpsraad) kantate Wir danken dir, Gott, wir danken dir, BWV 29, waarin die tydmaataanduiding die nommer 2 is met ’n skuinsstreep daardeur. (Stauffer voeg ook by dat albei 'n vroeër gemeenskaplike bron kan hê.)

"Domine Deus"

[wysig | wysig bron]
Dit is 'n duet vir sopraan I en tenoor in G-majeur met fluitobligaat en gedempte strykers (con sordino). Daar is geen tempoaanduiding in die outograafpartituur nie; wel 'n tydmaat van 4/4. Die musiek verskyn as 'n duet in BWV 191.
In die 1733-dele dui Bach 'n Lombardiese ritme aan in die gebinde tweenootfigure in die fluitparty; hy dui dit egter nie in die finale partituur of in BWV 191 aan nie. Stauffer[74] wys daarop dat hierdie ritme in 1733 in Dresden gewild was. Dit is moontlik dat Bach in die 1733-dele bygevoeg het om die smaak aan die Dresdense hof te komplimenteer, maar dat hy dit nie meer in die 1740's wou gebruik nie, óf dat hy dit steeds verkies het, maar dit nie meer nodig gevind het om dit só aan te dui nie.

"Qui tollis peccata mundi"

[wysig | wysig bron]
Dit is geset vir vierstemmige koor (sopraan II, alt, tenoor en bas) in B-mineur, gemerk Adagio in die twee viool 1-party van 1733, en Lento in die tjello-, continuo- en alt-party van 1733. Dit is in 3/4-tydmaat, en in die outograafpartituur skei geen dubbelmaatlyn dit van die voorafgaande beweging nie. Die koornommer is ’n verwerking van die eerste helfte van die openingsbeweging van die 1723-kantate Schauet doch und sehet, ob irgend ein Schmerz sei, BWV 46.

"Qui sedes ad dexteram Patris"

[wysig | wysig bron]
Dié aria vir alt is in B-mineur met amorhobo-obligaat. Daar is geen tempo-aanduiding in die outograafpartituur nie, maar wel 'n 6/8-tydmaat.

"Quoniam tu solus sanctus"

[wysig | wysig bron]
Dit is 'n aria vir bas in D-majeur met obbligaatdele vir solojaghoring (corno da caccia en twee fagotte. DIe tydmaataanduiding is 3/4, maar daar is geen tempo-aanduiding in die outograafpartituur nie.
Stauffer merk op dat die ongewone besetting toon dat Bach spesifiek die getalsterkte van die Dresden-orkes in ag geneem het: Hoewel Bach geen musiek vir twee obbligaatfagotte in sy Leipzig-kantate geskryf het nie, was sulke besettings algemeen vir werke wat ander komponiste in Dresden gekomponeer het, wat volgens Stauffer met soveel as vyf fagotspelers gespog het.[75] Dresden was juis bekend as 'n sentrum vir horingspel. Peter Damm voer aan dat Bach die horingsolo spesifiek geskryf het vir die Dresdense horingsolis Johann Adam Schindler, wat Bach byna seker in 1731 in Dresden gehoor het.[76]
Oor verlore oorspronklike bronne sê Stauffer dat 'n aantal navorsers en outeurs die skoon voorkoms van die "Quoniam tu solus" en die fyn gedetailleerde uitvoeringsinstruksies in die outograafpartituur beskou as tekens dat hierdie beweging ook 'n parodie is.[77] Klaus Hafner [78] voer aan dat die fagotpartye in die oorspronklike weergawe vir hobo geskryf is, en dat 'n trompet in die oorspronklike weergawe die solo-instrument was, nie die horing nie. John Butt stem saam, en voeg as bewys by dat Bach oorspronklik albei fagotdele met die verkeerde sleutels noteer het, wat albei 'n omvang van 'n oktaaf hoër as die finale weergawe aandui. Hy het dié fout reggestel en meen dat dat die hobo-partye byna seker met 'n trompet eerder as horing gespeel wou wees.[79] William H. Scheide het in detail aangevoer dat dit 'n parodie is op die derde beweging van die verlore bruilofkantate Sein Segen fliesst daher wie ein Strom, BWV Anh. I 14.[80] Stauffer noem egter die moontlikheid dat dit nuwe musiek kon wees.[81]

"Cum Sancto Spiritu"

[wysig | wysig bron]
Dit is geset vrir vyfstemmige koor (sopraan I en II, alt, tenoor en bas) in D-majeur, gemerk Vivace en in 3/4-tydmaat.
Bach het die musiek in gewysigde vorm hergebruik as die slotkoor van BWV 191. Wat die oorsprong betref, voer Donald Francis Tovey aan dat dit gebaseer is op 'n verlore koorbeweging waaruit Bach die openingsinstrumentale ritornello verwyder. Tovey se woorde was: "I am as sure as I can be of anything."[82] Hafner stem saam, en het soos Tovey 'n rekonstruksie van die verlore ritornello aangebied; hy wys hy ook op notasiefoute (weereens wat sleutels betref) wat daarop dui dat die verlore oorspronklike werk vir vier partye geskryf was, en dat Bach die sopraan II-reël bygevoeg het toe hy die oorspronklikeas die Cum Sancto Spiritu-koorgedeelte verwerk hetis. Rifkin voer aan dat die netjiese handskrif in die instrumentale dele van die eindpartituur daarop dui dat die beweging op 'n nou verlore oorspronklike gebaseer is. Hy voer ook aan – met verwysing na die musikale struktuur, wat twee fuga's behels – dat die oorspronklike waarskynlik 'n verlore kantate uit die middel- of laat 1720's was, toe Bach veral in sulke strukture belang gestel het.[83] Stauffer is agnosties oor die vraag.

II. Credo (Symbolum Nicenum)

[wysig | wysig bron]

Let op die nege bewegings met die simmetriese struktuur en die kruisiging ("Crucifixus") in die middel.

"Credo in unum Deum"

[wysig | wysig bron]
Dit is 'n vyfstemmige koor (sopraan I en II, alt, tenoor en bas) in miksolidiese A, maar sonder 'n tempo-aanduiding in die outograafpartituur, wel 'n tydmaat van 4/4. Stauffer identifiseer 'n vroeëre Credo in unum Deum -koor in G-majeur, wat waarskynlik tussen 1748 en 1749 gekomponeer is.

"Patrem omnipotentem"

[wysig | wysig bron]
Dit is in D-majeur vir vierstemmige koor (sopraan, alt, tenoor en bas) geset. Hoewel daar wel 'n tydmaat aangedui word ('n 2 met 'n streep deur), is daar geen tempo-aanduiding in die outograafpartituur nie. Die musiek is 'n verwerking van die openingskoor van Gott, wie dein Name, so ist auch dein Ruhm, BWV 171.

"Et in unum Dominum"

[wysig | wysig bron]
Dié duet vir sopraan I en alt is in G-majeur en gemerk Andante, in 4/4-tydmaat. Stauffer meen dit is ontleen aan ’n verlore duet uit "Ich bin deine", BWV 213/11 (1733). Die oorspronklike weergawe het ook "Et incarnatus est" ingesluit, maar dit is in die twee bewegings verdeel toe Bach die volledige Mis in 1748–49 saamgestel het.

"Et incarnatus est"

[wysig | wysig bron]
Dit is vir vyfstemmige koor (sopraan I en II, alt, tenoor en bas) in B-mineur geset, met geen tempo-aanduiding in die outograafpartituur nie, en in 3/4-tydmaat. Wolff voer onder meer aan dat die "Et incarnatus est"-beweging Bach se laaste betekenisvolle komposisie was.

"Crucifixus"

[wysig | wysig bron]
Hierdie vierstemmige koor (sopraan II, alt, tenoor en bas) in E-mineur bevat ook tempo-aanduiding in die outograafpartituur nie; wel 'n 3/2-tydmaataanduiding. Die musiek is 'n verwerking van die eerste gedeelte van die eerste refrein van die 1714-kantate Weinen, Klagen, Sorgen, Zagen, BWV 12.

"Et resrrexit"

[wysig | wysig bron]
Dit is geset vir 'n vyfstemmige koor (sopraan I en II, alt, tenoor en bas) in D-majeurDaar is geen tempo-aanduiding in die outograafpartituur nie. Dit is in 3/4-tydmaat met polonaise-ritmes gekomponeer.

"Et in Spiritum Sanctum"

[wysig | wysig bron]
Dié aria vir bas in A-majeur met 'n amorhobo-obligaat is in 6/8-tydmaat geset, maar bevat geen tempo-aanduiding nie. William H. Scheide voer aan dat dit 'n parodie is op die sesde beweging van die verlore bruilofkantate Sein Segen fließt daher wie ein Strom, BWV Anh. I 14 (= BWV 1144 ).[84] Stauffer stel egter die moontlikheid voor dat dit nuwe musiek kan wees.

"Confiteor"

[wysig | wysig bron]
Dit is vyfstemmige koor (sopraan I en II, alt, tenoor en bas) in F-kruis-mineur wat in 2/4-tydmaat geset is, maar daar is geen tempo-aanduiding in die outograafpartituur nie (tot die oorgangsmusiek in maat 121, wat as Adagio gemerk is).
John Butt merk op dat die enigste positiewe bewys dat Bach werklik opnuut binne die hele partituur van die mis gekomponeer het in die "Confiteor"-gedeelte te sien is. Hiermee hy bedoel dat die musiek direk in die outograafpartituur komponeer is. Hy meen dat selfs die mees ongeoefende oog die verskil tussen hierdie en omliggende bewegings kan sien.[85]

"Et expecto"

[wysig | wysig bron]
Dit is geset vir vyfstemmige koor (sopraan I en II, alt, tenoor en bas) in D-majeur, gemerk Vivace ed allegro en implisiet in 2/4-tydmaat (aangesien dit nie verreken word met 'n dubbelmaatlyn in die outograafpartituur van die "Confiteor" nie). Die musiek is 'n herbewerking van die tweede beweging van Bach se 1728 dorpsraad inhuldiging ( Ratswechsel ) kantate Gott, man lobet dich in der Stille, BWV 120 oor die woorde Jauchzet, ihr erfreute Stimmen .

III. Sanctus

[wysig | wysig bron]

"Sanctus"

[wysig | wysig bron]
Dié sesstemmige koor (sopraan I en II, Alt I en II, tenoor en bas) is geset in D-majeur en in 4/4-tydmaat, maar daar is geen tempo-aanduiding in die outograafpartituur nie. Dit lei onmiddellik – sonder 'n dubbelmaatreël in die bronne – in die "Pleni sunt coeli", gemerk Vivace, wat in 3/8-tydmaat geset is. Dié beweging is gebaseer op 'n vroeëre werk vir drie soprane en een alt wat in 1724 gekomponeer is en weer, hoewel effens aangepas, vir Pase in 1727 gebruik is. In daardie 1724/1727-Sanctus is die eerste gedeelte in 2/4-tydmaat geset, wat dalk 'n vinniger tempo voorstel as wat Bach in gedagte gehad het toe hy dit uiteindelik in die Mis hergebruik het.
Die outograafpartituur van die Benedictus, 'n aria vir tenoor en fluitobligaat

IV. Osanna, Benedictus, Agnus Dei en Dona nobis pacem

[wysig | wysig bron]

 

"Osanna"

[wysig | wysig bron]
Die Osanna-gedeelte is vir dubbelkoor (albei vier partye) in D-majeur geset en het geen tempo-aanduiding in die outograafpartituur nie. Dit is is in 3/8-tydmaat geset, en is 'n verwerking van die A-gedeelte van die koor Es lebe der König, BWV Anh. 11/1 (1732) of Preise dein Glücke, BWV 215 (1734).

"Benedictus"

[wysig | wysig bron]
Dié aria vir tenoor en obligaaintstrument (óf fluit, óf viool) in B-mineur is in 3/4-tydmaat, maar geen tempo-aanduiding in die outograafpartituur nie.
Butt skryf dat Bach "vergeet het" om die instrumente vir die obligaatrolle te spesifiseer; [86] Stauffer voeg die moontlikhede by dat Bach nog nie besluit het watter instrument om te gebruik nie of dat hy ongeërg was en die keuse aan die uitvoerder oorlaat.[87] Die Bach-Ausgabe-uitgawe het dit aan die viool toegeken, en Stauffer stel voor dat hierdie keuse moontlik beïnvloed is deur Beethoven se gebruik van die viool in die Benedictus-gedeelte van sy Missa solemnis. Moderne redakteurs en kunstenaars verkies egter die fluit; soos Butt opmerk, gebruik dié gedeelte nooit die G-snaar van die viool nie, en moderne kommentators ag die omvang en styl meer geskik vir die dwarsfluit.
William H. Scheide voer aan dat dit 'n parodie is op die vierde beweging van die verlore bruilofkantate Sein Segen fliesst daber wie ein Strom, BWV Anh. I 14, waarvan die teks begin "Ein Mara weicht von dir".[88] Stauffer oorweeg egter die moontlikheid dat dit nuwe musiek kan wees.

"Osanna" (da capo)

[wysig | wysig bron]
Soos hier bo.

"Agnus Dei"

[wysig | wysig bron]
Dit is 'n aria vir alt in G-mineur met vioolobligaat. Hoewel die outograafmanuskrip geen tempo-aanduiding het nie, is die tydmaat wel 4/4. Dit is 'n parodie op 'n aria, "Entfernet euch, ihr kalten Herzen" ("Staan terug, julle koue harte"), uit 'n verlore bruilofserenade (1725). Bach het ook dié bruilofaria hergebruik vir die altaria, "Ach, bleibe doch" van sy Hemelvaart-oratorium Lobet Gott in seinen Reichen, BWV 11 (1735). Alfred Dürr het gedemonstreer dat Bach sowel "Ach, bleibe doch" en die Agnus Dei direk vanuit die verlore serenade se aria aangepas het, eerder as van die een na die volgende.[89]

"Dona nobis pacem"

[wysig | wysig bron]
Dié vierstemmige koorbeweging is in D-majeur met geen tempo-aanduiding in die outograafpartituur nie – wel 'n 2/4-tydmaataanduiding. Die musiek is bykans identies aan "Gratias agimus tibi" uit die Gloria (sien hier bo).

Tot en met 2025 is daar meer as 350 opnames op die webtuiste Bach Cantates Website gelys,[42] die eerste opname 'n simfonieorkes en bypassende koor, wat deur Albert Coates gederigeer is. Sedert die 1960, het histories geïnspireerde uitvoerings van die werk die weg gebaan vir opnames met kleiner orkeste, seunskore en periode-instrumente, en uiteindelik tot opnames waarvan elke stemparty deur slegs een stem gesing word, soos wat Joshua Rifkin reeds in 1982 voorgestel het.[90]

Sien ook

[wysig | wysig bron]
  • Mis in B mineur diskografie

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ D-B Mus.ms. Bach P 180. Bach Digital. Leipzig: Bach Archive; et al. 2020-01-13.
  2. ↑ 2,0 2,1 Johann Sebastian Bach: Mass in B minor, BWV 232[dooie skakel] by ArkivMusic-webtuiste.
  3. ↑ Stockigt, J.B. 2013. Bach's Missa BWV 232I in the context of Catholic Mass settings in Dresden, 1729–1733. In Tomita, Y., Leaver, R. & Smaczny, J. (reds.). Exploring Bach's B-minor Mass. Cambridge University Press, bl. 39–53.
  4. ↑ "Bach Mass in B minor". STL Symphony. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 April 2012. Besoek op 27 Mei 2012.
  5. ↑ "Mass in B Minor Tickets – Mass in B Minor Concert Tour Schedule – Mass in B Minor Ticket Broker". Coasttocoasttickets.com. 26 Mei 2009. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 September 2005. Besoek op 27 Mei 2012.
  6. ↑ "Bach: Mass in B minor, Rome". it: Classictic.com. Besoek op 27 Mei 2012.
  7. ↑ "Bach's Mass in B Minor » St James' Church". Cityrecitalhall.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Maart 2012. Besoek op 27 Mei 2012.
  8. ↑ "Autograph of h-Moll-Messe (Mass in B minor) by Johann Sebastian Bach". UNESCO. 2015. Besoek op 22 Januarie 2022.
  9. ↑ 'n Engelse vertaling van die brief word weergegee in: David, H.T. & Mendel, A. 1945. The Bach reader: A life of Johann Sebastian Bach in letters and documents. W. W. Norton, bl. 128. (Ook in: David, H.T. & Mendel, A, revised by Wolff, C. 1988. The new Bach Reader: A life of Johann Sebastian Bach in letters and documents, W.W. Norton, bl. 158.)
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Rathey, M. 2016. Bach's major vocal works. Music, drama, liturgy. New Haven: Yale University Press.
  11. ↑ Stauffer G.B. 1997. Bach: The Mass in B Minor. Schirmer Books, bl. 258–59.
  12. ↑ Maul, M. 2013. 'The Great Catholic Mass': Bach, Count Questenberg and the Musicalische Congregation in Vienna," In: Tomita, Y., Leaver, R.A. & Smaczny, J. Exploring Bach's B-minor Mass. Cambridge: Cambridge University Press.
  13. ↑ Wolff, C. 2000. Bach: The learned musician. W.W. Norton, bl. 265.
  14. ↑ 14,0 14,1 Williams, P. 2007. J.S. Bach: A life in music. Cambridge: Cambridge University Press, bl. 259.
  15. ↑ 15,0 15,1 Butler, G. 1992. Johann Sebastian Bachs Gloria in excelsis Deo BWV 191: Musik für ein Leipziger Dankfest. In Bach Jahrbuch 78: 65–71.
  16. ↑ Kobayahsi, Y. 1988. Zur Chronologie der Spätwerke Johann Sebastian Bachs, Kompositions- und Auffuhrungstätigket vom 1736–50. In Bach-Jahrbuch 74: 7–72.
  17. ↑ Wolff, C. 1991. Bach: Essays on his Life and Music. Boston: Harvard University Press, bl. 332.
  18. ↑ Butt, J. 1991. Bach: Mass in B Minor (Cambridge Music Handbooks). Cambridge: Cambridge University Press, bl. 20–21.
  19. ↑ "an einem Marienfeste ... noch zu den Lebzeiten des nunmehro seligen Herrn Vaters." Bach-Dokumente III, bl. 703.
  20. ↑ Butt, J. 1999. Mass in B Minor. In Boyd, M & Butt, J. (reds.). Oxford composer companions: J. S. Bach. Oxford: Oxford University Press, bl. 284.
  21. ↑ Sien Butt 1999, bl. 286.
  22. ↑ 22,0 22,1 Sien Butt 1991, bl. 92–101.
  23. ↑ Sien Stauffer 1997, bl. 250–255.
  24. ↑ Sien Stauffer 1997, bl. 210.
  25. ↑ "Bach: h-Moll-Messe I". Zentralbibliothek Zürich.
  26. ↑ "Bach, Johann Sebastain". Invaluable.com.
  27. ↑ Sien Butt 1999, bl. 287.
  28. ↑ Stauffer, G.F. 2003. Bach, the Mass in B Minor: The great Catholic Mass. New Haven: Yale University Press, bl. 34.
  29. ↑ Sien Stauffer 1997, bl. 34.
  30. ↑ Sien Stauffer 1997, bl. 34.
  31. ↑ Sien Butt 1991, bl. 10–11.
  32. ↑ Sien Wolff 2000, bl. 268–270.
  33. ↑ Die Afrikaanse vertaling is gebaseer op Butt (1991, bl. 11–12) se vertaling van: "Gegen /S..Koniglichen Hoheit und/ ChurFurstlichen Durchlaucht zu/ Sachssen/ besizgte mit inliegener/ Missa ... Seine unterthanigste Devotion der Autor J. S. Bach".
  34. ↑ Sien nota 44 van: Rifkin, J. 1982. The B-minor Mass and its Performance (notas op plaatomslag). S. Bach: Mass in B Minor, Bach Ensemble, Nonesuch Records 79036.
  35. ↑ Peter Williams, J.S. Bach: A Life in Music, Cambridge University Press, 2007, pp. 219–20, ISBN 978-0-521-87074-0
  36. ↑ Sien Butt 1991, bl. 20–21.
  37. ↑ Sien Stauffer 1997, bl. 182–83.
  38. ↑ Sien Stauffer 1997, bl. 187–98.
  39. ↑ Sien Butt 1991, bl. 31.
  40. ↑ Sien Stauffer 1997, bl. 198–203.
  41. ↑ "Mass in B Minor, BWV 232 (by Teri Noel Towe)".
  42. ↑ 42,0 42,1 Anoniem. 2025. Mass in B minor BWV 232. Besoek op 17 Maart 2025..
  43. ↑ Nonesuch 79036-2, 1982
  44. ↑ 東賢太郎. 2019. J.S.Bach "Mass in B Minor", BWV 232 - Joshua Rifkin. [YouTube-video]. Beskikbaar by https://www.google.com/search?q=joshua+rifkin+bach+mass+in+b+minor&oq=joshua+rifkin+bach+mass+in+b+minor&gs_lcrp=EgZjaHJvbWUyBggAEEUYOTIKCAEQABiABBiiBDIKCAIQABiABBiiBNIBCDcwOTJqMGoxqAIAsAIA&sourceid=chrome&ie=UTF-8#fpstate=ive&vld=cid:e8acafe8,vid:CAkwhPEatVc,st:0. Geraadpleeg op 30 September 2024.
  45. ↑ "The 'Great Mass' in B minor" in die meegaande boekie by die opname deur Philippe Herreweghe en die Collegium Vocale Gent, uitgegee deur Harmonia Mundi, HML5901614.15, in 1999.
  46. ↑ Wolff, C. 2000. Johann Sebastian Bach: The Learned Musician. W. W. Norton & Company, bl. 441–42.
  47. ↑ Rathey, M. 2003. Johann Sebastian Bach's Mass in B Minor: The Greatest Artwork of All Times and All People. The Tangeman Lecture delivered Geargiveer 15 Julie 2014 op Wayback Machine April 18, 2003.
  48. ↑ John Butt Mass in B Minor—Bach's only complete setting of the latin ordinary of the Mass Geargiveer 27 September 2007 op Wayback Machine
  49. ↑ Staatsbiblioteek Berlyn. S.d. Johann Sebastian Bach Messe in h-Moll BWV 232 / Mass in B Minor. Geraadpleeg op 20 Februarie 2025.
  50. ↑ Sien Stauffer 1997, bl. 183–85.
  51. ↑ Sien Butt 1991, bl. 26.
  52. ↑ Sien Butt 1991, bl. 30–31.
  53. ↑ Dadelsen, G von. 1959. Friedrich Smends Ausgabe der h-moll-Messe von J.S. Bach [in Duits]. Vol. 12. Die Musikforschung, bl. 315–34
  54. ↑ Wolff, C. 1997. Johann Sebastian Bach, Messe in h-Moll BWV 232. Neue Ausgabe. C. F. Peters: Frankfurt.
  55. ↑ Sien Stauffer 1997, bl. 268.
  56. ↑ "Breitkopf & Härtel – Bach, Johann Sebastian (1685–1750): Messe h-moll BWV 232" (in Duits). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Januarie 2014. Besoek op 20 Februarie 2025.
  57. ↑ John Butt. "notes to the recording of the B minor Mass by the Dunedin Consort, Linn CDK 354". Besoek op 18 Mei 2013.
  58. ↑ Johann Sebastian Bach, Messe in h-Moll BWV 232, Neue Bach Ausgabe rev (NBA rev), Bärenreiter: 2010.
  59. ↑ Wolf, U. 2013. Many problems, various solutions: editing Bach's B-Minor Mass. In: Tomita, Y., Leaver, R.A. & Smaczny J. (reds.) Exploring Bach's B-Minor Mass. Cambridge: Cambridge University Press.
  60. ↑ Leisinger, E. (red.). 2013. Messe in h-Moll BWV 232. Stuttgart: Carus.
  61. ↑ Tomita, Y. 2015. Review of Leisinger edition. Bach Bibliography, Online Book Reviews and Previews.
  62. ↑ Sien Stauffer 1997, bl. 294.
  63. ↑ Sien Stauffer 1997, bl. 48–49.
  64. ↑ Sien Butt 1991, bl. 44.
  65. ↑ Sien Butt 1991, bl. 56.
  66. ↑ Sien Butt 1991, bl. 42.
  67. ↑ Butt, J. 1999. Mass in B Minor. In Boyd, M. & Butt J. (reds.). Oxford composer companions: J. S. Bach. Oxford: Oxford University Press, bl. 285.
  68. ↑ Rifkin, J. 1982. The B-minor Mass and its Performance (notas op plaatomslag). S. Bach: Mass in B Minor, Bach Ensemble, Nonesuch Records 79036.
  69. ↑ Sien Butt 1999, bl. 285.
  70. ↑ Sien Butt 1991, bl. 44.
  71. ↑ Fazekas, G. 2017. Formal deviations in the first Kyrie of the B minor mass. Understanding Bach 12: 22–36.
  72. ↑ Sien Stauffer 1997, bl. 49.
  73. ↑ Scheide, W.H. 2007. BWV Anh. I 14: A source for parodied arias in the B-Minor Mass? In Butler, G.G., Stauffer, G.B. & Dalton Gree, M. (reds.). About Bach. Illinois: University of Illinois Press, bl. 69–77.
  74. ↑ Sien Stauffer 1997, bl. 246.
  75. ↑ Sien Stauffer 1997, bl. 90.
  76. ↑ Damm, P. 1984. Zur Ausfuhrung des 'Corne da Caccia' im Quoniam der Missa h-Moll von J. S. Bach. Bach Jahrbuch 70: 91–105.
  77. ↑ Sien Stauffer 1997, bl. 95.
  78. ↑ Hafner, K. 1977. Uber die Herkunft von zwei Satzen der h-Moll-Messe. Bach-Jahrbuch 63: 55–74.
  79. ↑ Sien Butt 1991, bl. 49.
  80. ↑ Scheide, W.H. 2007. BWV Anh. I 14: A source for parodied arias in the B-Minor Mass? In Butler, G.G., Stauffer, G.B. & Dalton Gree, M. (reds.). About Bach. Illinois: University of Illinois Press, bl. 69–77.
  81. ↑ Sien Stauffer 1997, bl. 92.
  82. ↑ Tovey, D.F. 1935–1939. Essays in musical analysis. Volume 5. Oxford: Oxford University Press, bl. 34–35.
  83. ↑ Rifkin, J. 1982. The B-minor Mass and its Performance (notas op plaatomslag). S. Bach: Mass in B Minor, Bach Ensemble, Nonesuch Records 79036.
  84. ↑ Scheide, W.H. 2007. BWV Anh. I 14: A source for parodied arias in the B-Minor Mass? In Butler, G.G., Stauffer, G.B. & Dalton Gree, M. (reds.). About Bach. Illinois: University of Illinois Press, bl. 69–77.
  85. ↑ Sien Butt 1991, bl. 56.
  86. ↑ Sien Butt 1991, bl. 58.
  87. ↑ Sien Stauffer 1997, bl. 159.
  88. ↑ Scheide, W.H. 2007. BWV Anh. I 14: A source for parodied arias in the B-Minor Mass? In Butler, G.G., Stauffer, G.B. & Dalton Gree, M. (reds.). About Bach. Illinois: University of Illinois Press, bl. 69–77.
  89. ↑ Dürr, A. 1986. "Enfernet euch, ihr kalten Herzen": Moglichkeiten und Grenzen der Rekonstruktionen einer Bach-Arie. Musikforschung 39: 32–36.
  90. ↑ "Mass in B minor BWV 232 - Recordings Part 5: 1980–1989". bach-cantatas.com. Besoek op 23 Februarie 2015.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Mis_in_B-mineur_(Bach),_BWV_232&oldid=2750249"