Modikwe Dikobe

Modikwe Dikobe is die skrywersnaam van die vakbondleier Marks Rammitloa, wat prosa en poësie skryf.

Lewe en werk[wysig | wysig bron]

Marks Rammitloa is in 1913 in Mutse, ’n stat naby Seabe noord van Pretoria, gebore. Hy is ’n buite-egtelike kind. Terwyl hy nog baie klein is, gaan sy moeder na Sophiatown in Johannesburg om werk te soek. Die klein Marks bly in Mutse by sy ouma agter, waar hy sy ouma se bokke oppas. Sy ma trou dan met sy stiefpa, ’n meneer Rammitloa, wie se naam hy aanneem. Op negejarige ouderdom gaan bly hy in Sophiatown by hulle, waar hy sy skoolopleiding begin. Saam met sy ma en stiefpa verlaat hy Sophiatown en hulle gaan bly in ’n skuiling in die agterbuurtes van Doornfontein. Hier gaan hy skool in die Albert Street skool. In 1929 is sy stiefpa oorlede, terwyl hy in standerd ses is. Om sy ma te help oorleef verlaat hy dan die skool nadat hy standerd ses geslaag het om te werk. Deur korrespondensie slaag hy later standerd agt. Sy eerste werk is as ’n koerantverkoper by die Central News Agency (CNA), waar hy dikwels op die persele slaap, en hy woon nagklasse by die Afrika Kommunistiese Party by. In die stad ontmoet hy vir Ruth, met wie hy in 1936 trou. Hulle het ’n dogter. Eers woon hulle in Newclare en Sophiatown en trek daarna na Alexandra.

Hy word ’n smous wat godsdienstige prente verkoop. In 1942 word hy sekretaris van die Alexandra-plakkers se weerstandsbeweging, waarna hy sy smouswerk verwaarloos en dit misluk. Hy kry dan werk as klerk by ’n meubelfabriek. Weens die hoë huurgelde in Alexandra word hy in 1946 verplig om in ’n plakkerskamp te bly, maar trek later na Orlando in Soweto. In hierdie tyd studeer hy in die aande en lees gereeld die koerant Inkululeko (“vryheid”), vir wie hy ook gereelde artikels skryf. Hy raak betrokke by die vakbondbeweging en word sekretaris van die Shop and Workers Union, waar hy uitstaande werk doen om benadeelde werkers se regte te beskerm. In 1956 organiseer hy ’n bus-boikot vanaf die townships stad toe en in omtrent 1958 organiseer hy ’n staking na inwerkingstelling van die Groepsgebiedewet en die geforseerde verplasing van swart mense vanaf Johannesburg na Soweto. In die sestigerjare spandeer hy drie maande in detensie sonder verhoor en word dan in 1961 verban. Hierna is hy verplig om vanaf 1963 as ’n nagwag te werk. Soos meeste ander swart mense gedurende die apartheidsjare, is hy verplig om enige werk te doen wat hy kan kry, net om aan die lewe te bly en sy familie te versorg. Hy tree af in 1977 van sy werk by die Johannesburgse Stadsraad as ’n tydhouer en gaan bly op ’n klein plot in Seabe, naby die plek waar hy gebore is. Hier probeer hy as kleinboer in sy behoeftes voorsien. Wanneer die droogte sy boerdery tot niet maak, kry hy werk by die koshuis op Seabe. Nadat hy sy vrou verlaat het, trou hy met Betty.

Skryfwerk[wysig | wysig bron]

As ’n gelyste persoon mag niks wat hy skryf gepubliseer word nie en hy skryf onder die naam Modikwe Dikobe om sy ware identiteit te verberg. Die roman “The Marabi dance” begin hy in 1953 skryf en voltooi dit in 1963, maar kry weens die politieke bestel van daardie tyd eers ’n uitgewer in 1973. Hierin beeld hy die lewe van die werkende stedelike swart mense van sy tyd uit, waarin die gewelddadigheid van die lokasielewe en die verskuiwings uit Doornfontein in die dertigerjare onder andere geskets word. Ten spyte van die armoede en onderdrukking word die lewens van die gemeenskap egter gekenmerk deur musiek en partytjies, wat ook in die titel uiting vind. Die boek word in die “African Writers Series” opgeneem. In sy digbundel “Dispossessed”^[1] gee hy ’n stem aan die nie-literêre swart mense se verdrukking tydens apartheid. Sy ouderdom en rykdom aan ervaring veroorsaak dat hy ’n breër perspektief op die onreg van apartheid bied as die tipiese naakte aggressie van jonger swart skrywers en digters. Sy gedigte is meestal in Engels, maar daar is ook sommige in die tsotsi-taal, wat vele Afrikaanse uitdrukkings bevat. Sy gedig “Op die stoep” word opgeneem in Gerrit Komrij se bloemlesing “Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte”.