Nasionale Aukštaitija-park
Die Nasionale Aukštaitija-park is 'n nasionale park in die noord-ooste van Litaue, sowat 100 kilometer noord van die hoofstad Vilnius, met 'n oppervlakte van 40 574 hektaar waarvan vyftien persent deur mere beslaan word. Die park is een van Litaue se belangrikste toeristetrekpleisters.
Die park - die oudste van Litaue se huidige vyf nasionale parke - is in 1974 as "Nasionale Park van die Litause SSR" gestig en het sy oorsprong in 'n natuurbewaringsgebied wat reeds sedert 1960 bestaan het. Die naam is in 1991 tot sy huidige vorm gewysig. Net soos die ander vier nasionale parke is dit na sy etnografiese gebied, Aukštaitija of Bo-Litaue, vernoem.
In administratiewe opsig maak die park deel uit van drie distriksmunisipaliteite: Ignalina (50 persent van die totale oppervlakte), Utena en Švenčionys (25 persent elk). Bosgebiede beslaan meer as 70 persent van die park se oppervlakte. Hier oorheers dennebome, waarvan sommige 200 jaar oud is, met 80 persent die toneel. Sowat 2,1 persent van die nasionale park is streng beheerde bewaringsgebiede en mag slegs deur besoekers betree word as hulle deur park-personeel vergesel word.
Die Nasionale Aukštaitija-park staan bekend vir sy biodiversiteit - alhoewel dit minder as een persent van Litaue se totale oppervlakte beslaan, huisves dit meer as 700 of 59 persent van alle inheemse plantspesies en is dit die natuurlike habitat van 64 plant-, agt swam- en 48 voëlspesies wat in Litaue se Rooi Boek van bedreigde spesies gelys word.
Waterliggame[wysig | wysig bron]
126 mere met 'n totale wateroppervlak van 59,3 km² maak deel uit van die nasionale park se bos- en heuwellandskap. Hulle word dikwels deur klein riviere en spruite met mekaar verbind en het danksy die goed ontwikkelde infrastruktuur met rusplekke en bootverhuurders lankal 'n gewilde bestemming vir watersportentoesiaste soos kajakvaarders geword.
Die grootste meer in die park is Kretuonas met 8,29 km². Tauragnas-meer is die diepste in Litaue met 60,5 m. Altesaam veertien mere is groter as 1 km². Ses mere beslaan tussen 0,5 en 1 km² en 35 mere het 'n oppervlak van tussen 5 en 50 ha. Die res is kleiner as vyf ha. Sommige van die kleiner mere verander geleidelik tot moerasse.
Die Baluošas-meer spog met sewe eilande waarvan een oor sy eie klein meer beskik. 'n Klein spruit vloei vanaf dié meer na Baluošas en maak dit uniek in Litaue. Die grootste rivier in die parkgebied is Žeimena met 'n totale lengte van 114 km, waarvan 22 km binne die nasionale park. Dit mond in die Neris uit. Alle riviere en mere in die parkgebied maak deel uit van die Žeimena-bekken.
Die Ladakalnis-heuwel, wat tot geomorfologiese monument verklaar is, is bekend vir sy uitsig oor ses van die park se mere.
Nedersettings[wysig | wysig bron]
Daar is altesaam 116 nedersettings met 'n bevolking van sowat 2 300 in die nasionale park wat volgens sy bevolkingsdigtheid in drie dele verdeel kan word: die yl bevolkte noordelike deel waar klein dorpies in bosgebiede naby mere en riviere geleë is, en die digter bevolkte sentrale en suidelike dele met hul hoër ontwikkelde landbou en groter nedersettings.
Die kleinste nedersettings is gehugte met vyf of minder inwoners. Hulle bestaan gewoonlik uit een of meer plaashuise wat deur bosse of waterliggame van mekaar geskei word. Hierdie klein dorpies, waaronder Pažeimenys, Pelekas, Skroblai, Aukštaglėjus en Gineitiškis, vorm sowat 'n derde van alle nedersettings in die park en is ook die mees tipiese dorpsvorm in die plaaslike landskap.
Slegs 'n klein aantal nedersettings het bevolkings van tussen 100 en 200 soos byvoorbeeld Antalksnė, Palūšė en Reškutėnai. Kaltanėnai is die grootste dorp met meer as 300 inwoners.
Hoe kleiner 'n nedersetting, hoe ouer is sy bewoners. 71 persent van die bevolking in 49 dorpe met tien of minder inwoners is afgetredenes. Jonger mense woon gewoonlik in die groter nedersettings. Die persentasie kinders is baie klein - jong gesinne het meestal een of twee kinders.
Die park staan bekend vir die hoë lewensverwagting van sy bewoners - so was in 1992 32 inwoners ouer as 90 jaar. Die verhoogde lewensverwagting word aan die aktiewe lewenswyse en natuurlik ook aan die skoon omgewing toegeskryf.
