Nel Swart
Nel Swart (* 9 Julie 1928, Rotterdam - † 2005, Ermelo) was ’n Afrikaanse skrywer wat die M.E.R.-prys en ATKV-Kinderboektoekenning ontvang vir haar boek Elk vir mekander. Sy skryf ook jeugverhale en liefdesverhale onder die name Jo Jooste en onder die naam Nelly Beekman skryf sy kinderverhale.
Lewe en werk[wysig | wysig bron]
Petronella Beekman is op 9 Julie 1928 in Rotterdam in Nederland gebore as oudste kind van die timmerman Pieter Beekman en Ans Beekman.[1] Sy word vernoem na haar vader en haar noemnaam het Nelly geword wat later verkort is tot Nel. Later word ’n broer, Henk, gebore.
Op Rotterdam begin Nel se skoolopleiding, waar sy eers na die kleuterskool gaan en daarna na die “grote school”. In Mei 1936 immigreer haar vader na Suid-Afrika nadat hy vir drie jaar in Nederland werkloos was en van staatshulp moes leef. Hy vestig hom op Ermelo, waar sy neef gewoon het en hom verseker het dat hy daar werk sou kon kry. Teen November 1936 het hy genoeg geld gespaar om sy vrou en twee kinders ook per skip na Suid-Afrika te laat kom, waar hulle in Kaapstad voet aan wal sit en daarna in Ermelo gevestig word. Haar skoolopleiding ontvang sy dan vanaf graad twee op Ermelo. Weens haar pa se werk trek hulle aanvanklik baie rond en sy gaan dan so in 1938 skool op Pongola en tussen 1938 en 1940 op Amsterdam in Oos-Transvaal. Daarna is hulle terug na Ermelo, waar sy na die Van der Merwe Laerskool gaan. Hiervandaan is hulle na Tzaneen en vir vyf kwartale is sy in die koshuis op Merensky. Hulle trek terug na Ermelo en sy matrikuleer in 1946 aan die Hoërskool Ermelo. Die agtergrond van hierdie jare skets sy in die vervolgverhaal Die duiwel is los, wat baie jare later in Sarie verskyn en ook in boekvorm uitgegee word.
Na skool spandeer sy ’n jaar aan die Convent of the Sacred Heart om haar te bekwaam in tik, snelskrif en shorthand en werk dan as tikster by die Landbank. In 1948 besoek die gesin Nederland om die familiebande te verstewig en terug in Ermelo werk sy hierna vir vier jaar by die prokureursfirma Bekker Brink en Brink as tikster.
Sy is in 1954 getroud met die boer Hendrik Johannes (Hennie) Swart. Hulle verhuis na Komatipoort se distrik, waar hulle drie seuns gebore word. Na ’n paar jaar trek hulle na Moosrivier, die sitrus en druiwe landgoed van oud-minister Hendrik Schoeman, waar Hennie vir veertien jaar bestuurder is en Nel in die kantoor werk met administrasie. Die seuns behaal hier op Groblersdal almal hulle matriek en daarna verhuis hulle weer, terug na Ermelo, waar Hennie in diens tree van die Stadsraad. Sy tree weer in diens van die prokureursfirma Bekker Brink en Brink, waarna sy in 1983 ’n besigheid saam met ’n vennoot begin om vermiste persone op te spoor. Hennie tree af in Maart 1993 en na aftrede bly hulle steeds op Ermelo. Sy is die stigter van die Ermelo Leeskring.
Nel Swart is in 2005 op Ermelo oorlede.
Skryfwerk[wysig | wysig bron]
Sy begin skryf as matriekdogter en ’n artikelreeks word deur die Nederlandse tydskrif Libelle gepubliseer. Daarna volg ’n kortverhaal vir Sarie en dan verskeie kortverhale en vervolgverhale vir tydskrifte soos Sarie, Huisgenoot, Keur en Landbouweekblad, terwyl sy ook romans en boeke vir boekklubs lewer en ook ’n operette skryf wat baie suksesvol opgevoer word.
Aanvanklik skryf sy onder die naam Nelly Beekman. Haar eerste jeugverhaal is Vadertjie Brompot, waarmee sy ’n derde prys wen in ’n wedstryd van die uitgewer Van Schaik. Hierna volg Kokkie op die plaas en Die wedstryd, terwyl sy ook verskeie werke uit die wêreldletterkunde vir kinders in Afrikaans oorvertel. Hierdie werke sluit in Don Quichot van Miguel de Cervantes, Tyl Uilspieël en Die wonderbaarlike avonture en reise van Baron von Münchhausen van Erich Kästner, Heidi van Johanna Spyri, Ivanhoe van Walter Scott, Die laaste Mohikaan van James Fenimore Cooper, Jo en haar susters van Louisa May Alcott en Tom Sawyer word speurder van Mark Twain.
Sy raak veral bekend vir haar liefdesverhale en jeugverhale onder die skuilnaam Jo Jooste. Aanvanklik lewer sy liefdesverhale vir volwassenes en Niks ooit weer dieselfde nie, Skimmels voor die koets, Skimmeldag en Vir ’n tiekie gebore, onder andere, val in hierdie kategorie. Hou dan jou belofte het Famke Nieudorp as hoofkarakter. Sy kry ’n brief om die direkteur van die grootste bank in Rotterdam te gaan spreek. Daar word sy ingelig dat haar moeder eintlik die buite-egtelike dogter is van ’n Suid-Afrikaanse man, wat nou baie oud en sieklik is en graag sy kleindogter wil sien voor hy sterf. Om Suid-Afrika toe te gaan, sal egter Famke se lewe heeltemal omvergooi. Die kortverhaal Een plus twee wat sy onder hierdie naam skryf word in die versamelbundel Om lief te hê opgeneem, wat ’n keur bevat van die mooiste liefdesverhale wat in Sarie verskyn het. Haar kortverhale verskyn ook in ander versamelbundels, insluitende Sarie se liefdestreffers en Kortverhaalkeur. Die novelle Sprokkelhout word opgeneem in die versamelbundel Bittersoet sewe. Sy skryf ook jeugverhale onder die naam Jo Jooste. In Optelgoed is hougoed tel Nicolaas (Nieknak) ’n aktetas op nadat ’n skurk dit in ’n skermutseling met die polisie laat val. Hy besluit om dit te hou, maar hierdie besluit besorg hom oneindige probleme. Optelgoed is hougoed is in 1992 ’n naaswenner van die ATKV Kinderboekprys vir ouderdomsgroep 10-12 jaar. Weghollers wen nie se twaalfjarige Ursula is na die dood van haar ma verplig om uit Engeland na haar pa in Suid-Afrika te kom. Sy is totaal vreemd vir haar nuwe omgewing, nuwe skool en nuwe gesin, wat ’n stiefbroer insluit.
Elk vir mekander[2] skryf sy onder haar eie naam. Die verhaal handel oor die vriendskap van twee seuns wat uit verskillende kulturele en sosiale omstandighede kom. Yusuf Sheikh, ’n Indiërseun, se pa is as dief in die tronk dood en hy woon in armoede saam met sy oupa. Om geld te kry om vir sy verlamde sussie Jasmeen ’n speelding te koop, kry hy werk as joggie by ’n gholfbaan. Hier ontmoet Yusuf vir Josef (Joof) wat albei sy bene in ’n ongeluk verloor het en die twee uitgeworpenes word vriende. In 1992 ontvang Elk vir mekander die M.E.R.-prys asook die ATKV Kinderboektoekenning vir ouderdomsgroep 10-12 jaar.
Die Rapport-Satbelprys is in 1977 aan haar toegeken vir die draaiboek van Een vir elke dag van die week, maar die draaiboek word weens geldtekort nooit verfilm nie.
Publikasies[wysig | wysig bron]
Werke wat uit haar pen verskyn sluit in:[3][4]
| Jaar | Publikasies |
|---|---|
| Nelly Beekman | |
| 1958 | Vadertjie Brompot |
| 1961 | Kokkie op die plaas |
| 1962 | Die wedstryd |
| Vertalings | |
| 1963 | Don Quichot – Miguel de Cervantes Saavedra |
| Die gestewelde kat – Erich Kästner | |
| Die mense van Skilda – Erich Kästner | |
| Tyl Uilspieël: Twaalf van sy avonture – Erich Kästner | |
| Die wonderbaarlike avonture en reise van Baron von Münchhausen –Erich Kästner | |
| 1965 | Heidi – Johanna Spyri |
| Ivanhoe – Walter Scott | |
| Die laaste Mohikaan – James Fenimore Cooper | |
| 1969 | Jo en haar susters – Louisa May Alcott |
| Tom Sawyer word speurder – Mark Twain | |
| Jo Jooste | |
| 1981 | Niks ooit weer dieselfde nie |
| 1983 | Skimmels voor die koets |
| 1984 | Skimmeldag |
| 1990 | Vir ’n tiekie gebore |
| 1991 | Optelgoed is hougoed |
| 1992 | Oor sewe klippe |
| 1993 | Hou dan jou belofte |
| In alle geregtigheid | |
| 1994 | Die duiwel is los |
| Weghollers wen nie | |
| 1995 | Wat eers mos was |
| 1996 | Sterstof |
| 1997 | Kinders van die groot verlang |
| Nel Swart | |
| 1991 | Elk vir mekander |
Bronnelys[wysig | wysig bron]
Boeke[wysig | wysig bron]
- Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 2. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999
- Wybenga, Gretel en Snyman, Maritha (reds.) Van Patrys-hulle tot Hanna Hoekom. Lapa-Uitgewers Eerste uitgawe Tweede druk 2005
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ Swart, Nel. Biografiese skets. Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein
- ↑ Steenberg, Elsabe. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 30 no.3, Augustus 1992
- ↑ Worldcat: http://www.worldcat.org/search?q=au%3ABeekman%2C+Nelly.&qt=hot_author
- ↑ Esaach: http://www.esaach.org.za/index.php?title=Jooste,_Jo