Gaan na inhoud

Nieu-Meksiko

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
(Aangestuur vanaf New Mexico)
Deelstaat Nieu-Meksiko
alt alt
Vlag van Nieu-Meksiko Seël
Bynaam(e): Land of Enchantment
alt
Kaart van die Verenigde State met Nieu-Meksiko uitgelig
Amptelike taal(e) Geen
Gesproke taal(e) Engels 82%, Spaans 29%, Navajo 4%
Hoofstad Santa Fe
Grootste stad Albuquerque
Area  5de in die V.S.
 - Totaal 315 194 km2
 - Wydte 550 km
 - Lengte 595 km
 - Water 608 km2
 - % water 0,2 %
 - Breedtegraad 31° 20′ N tot 37° N
 - Lengtegraad 103° W tot 109° 3′ W
Bevolking  36se in die V.S.
 - Totaal 2 059 179
 - Digtheid 6,5/km2
45de in die V.S.
Hoogte  
 - Hoogste punt Wheeler Peak
4 013 m
 - Gemiddeld 1 735 m
 - Laagste punt Red Bluff Reservoir
866 m
Toetrede tot die Unie  6 Januarie 1912 (47ste)
Goewerneur Michelle Lujan Grisham (D)
Luitenant-Goewerneur Howie Morales (D)
Wetgewer Nieu-Meksiko Wetgewer
 - Hoërhuis Senaat
 - Laerhuis Huis van Verteenwoordigers
V.S. Senatore Tom Udall (D)
Martin Heinrich (D)
Tydsone Mountain: UTC-7/DST-6
Afkortings NM US-NM
Webblad www.newmexico.gov

Nieu-Meksiko of Nieu-Mexiko (Engels: State of New Mexico, Spaans: Nuevo Mexico) is 'n deelstaat in die suidweste van die Verenigde State van Amerika met 'n bevolking van sowat twee miljoen. Die hoofstad is Santa Fe en die grootste stad is Albuquerque.

'n Warmlugballon sweef oor die duinelandskap van die White Sands National Park
Rio Grande met canyon
Kranse naby Georgia O'Keeffe se Ghost Ranch skitter rooi in die sonlig
Die Taos Pueblo met kleigeboue wat tussen 1000 en 1450 ontstaan het en tans naby die gelyknamige moderne nedersetting geleë is, word as die oudste deurgaans bewoonde behuisingskompleks in die Verenigde State beskou. Unesco het aan die pueblo in 1992 die status van wêrelderfenis toegeken

Nieu-Mexiko is die 47ste deelstaat wat tot die Unie toegelaat is. Dit word in die noorde deur Colorado, in die ooste deur Oklahoma en Texas, in die suide deur Texas en Meksiko (state Sonora en Chihuahua) en in die weste deur Arizona begrens.

Nieu-Meksiko se bynaam is "Die Land van Betowering" (Engels: Land of Enchantment). Alhoewel die deelstaat nie amptelik tweetalig is nie en Engels die status van de facto-ampstaal het, is meer as 'n kwart van die bevolking Spaanssprekend. Sommige sprekers van Spaans is nasate van oorspronklike Spaanse setlaars uit die koloniale tydperk.

Kultuur

[wysig | wysig bron]

Kuns en vermaak

[wysig | wysig bron]

Nieu-Meksiko se geskiedenis was, net soos sy unieke kultuur en landskap, 'n inspirasie vir kunstenaars en skrywers. In September 1922 is die befaamde Engelse skrywer D.H. Lawrence saam met sy Duitse vrou Frieda deur Mabel Dodge Luhan, 'n boorling van New York, bemaarde gasvrou en beskermvrou van die kunste wat haar in Taos gevestig het, uitgenooi om 'n besoek te bring aan haar aangenome tuisdeelstaat. Alhoewel die skrywer tydens hierdie en die volgende twee besoeke net altesaam elf maande in Nieu-Meksiko deurgebring het, het die deelstaat 'n diep indruk op hom gemaak, soos hy later sou skryf:

I think New Mexico was the greatest experience I ever had from the outside world. It certainly changed me forever.[1]

Dele van sy roman The Plumed Serpent en ander werke het tydens sy verblyf op 'n ranch noord van Taos ontstaan wat deur Mabel Dodge Luhan aan die skrywer geskenk is.[2] Taos het tot 'n ware kunstenaarskolonie ontwikkel waar skilders soos Marsden Hartley en die meesterfotograwe Alfred Stieglitz en Ansel Adams hulle 'n tyd lank gevestig het.

Die bekendste Amerikaanse outeur, wie se werk met Nieu-Meksiko verbind word, is moontlik Willa Cather (1873−1947). In haar roman Death Comes for the Archbishop, wat in 1927 gepubliseer is, lewer sy 'n beskrywing van die lewe en werk van Rooms-Katolieke priesters uit Frankryk wat teen die middel van die 19de eeu sendingwerk in Nieu-Meksiko doen.

Tony Hillerman (1925−2008), 'n Amerikaanse skrywer van speurderromans wat op die Navajo-polisiediens in Arizona en Nieu-Meksiko fokus, het sy jeugjare in Nieu-Meksiko deurgebring. Ou Navajo-tradisies vorm die historiese en kulturele agtergrond vir sy geheimsinnige misdaadfiksie met werke soos Skinwalkers en A Thief of Time.

Die bekendste verteenwoordiger van visuele kuns, wat haar permanent op Ghost Ranch, 'n plaas in een van Nieu-Meksiko se mees dramatiese landskappe gevestig het, was Georgia O'Keeffe (1887−1986). O'Keeffe, 'n baanbreker vir moderne kuns in die Verenigde State, het bekendheid verwerf met haar abstrakte skilderye op groot formaat wat natuurlike vorme soos blomme en skedels, wolkekrabbers in New York en argitektoniese en landskapsvorme eie aan Nieu-Meksiko uitgebeeld het.

Trivia

[wysig | wysig bron]

Die eerste kernwapentoets is op 16 Julie 1945 naby Alamogordo in die deelstaat gedoen as deel van die Manhattan-projek.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. taos.org: D.H. Lawrence Ranch. Besoek op 24 Maart 2020
  2. Encyclopædia Britannica - Discover America, Vol. 31: New Mexico - The Land of Enchantment. Chicago • London • New Delhi • Paris • Seoul • Sydney • Taipei • Tokyo: Encyclopædia Britannica 2008, bl. 24

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Toerisme

Geskiedenis

Nieu-Meksiko vir sterrekykers


Vlag van die Verenigde State Verenigde State van Amerika Seël van die Verenigde State
StateAlabamaAlaskaArizonaArkansasColoradoConnecticutDelawareFloridaGeorgiaHawaiiIdahoIllinoisIndianaIowaKaliforniëKansasKentuckyLouisianaMaineMarylandMassachusettsMichiganMinnesotaMississippiMissouriMontanaNebraskaNevadaNew HampshireNew JerseyNieu-MeksikoNew YorkNoord-CarolinaNoord-DakotaOhioOklahomaOregonPennsilvaniëRhode IslandSuid-CarolinaSuid-DakotaTennesseeTexasUtahVermontVirginiëWashingtonWes-VirginiëWisconsinWyoming
Federale distrikDistrik Columbia (Washington, D.C.)
EilandgebiedeAmerikaanse Maagde-eilandeAmerikaans-SamoaGuamNoordelike Mariana-eilandePuerto Rico
Klein afgeleë eilandeBakerHowlandJarvisJohnstonKingmanMidwayNavassaPalmyraWake
Geassosieerde landeGefedereerde State van MikronesiëMarshalleilandePalau