Gaan na inhoud

Niklas Luhmann

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Niklas Luhmann

Niklas Luhmann (Lüneburg, Duitsland, 8 Desember 1927 - Oerlinghausen, Duitsland, 6 November 1998) was 'n Duitse sosioloog. Saam met die Amerikaanse sosioloog Talcott Parsons word Luhmann gereken as een van die stigters van die teorie van sosiale stelsels, die sosiologiese tak van algemene stelselteorie.

Lewensloop

[wysig | wysig bron]

Niklas Luhmann het grootgeword in 'n groot bourgeois-omgewing in Lüneburg. Sy pa het 'n brouery gehad. Luhmann se loopbaan het aanvanklik in sy tuisdorp begin in die openbare administrasie van die deelstaat Nedersakse. As regsassistent van die regering van daardie staat het hy begin belangstel in (regs) sosiologie. 'n Studieverlof het hom na Harvard geneem, waar hy onder Talcott Parsons gestudeer het, met wie hy die fassinasie vir 'n teoretiese raamwerk gedeel het waarmee jy alle sosiale verskynsels sou kon karteer. Die verdere bekendstelling van Parsons se teorie vir die studie van die moderne samelewing was die motivering vir Luhmann se loopbaan oorskakeling van prokureur in openbare administrasie na sosioloog aan die universiteit.

In die sestigerjare het hy assistent geword van die sosioloog Helmut Schelsky by 'n tak van die Universiteit van Münster in Dortmund. Luhmann het sy doktorsgraad in 1966 behaal en is hy as dosent aangestel. Hy is in 1968 as professor in die nuwe fakulteit sosiologie aan die Bielefeld-universiteit aangestel. Hy sal daar bly werk tot sy aftrede in 1993. In 1977 het Luhmann se vrou, Ursula von Walter, gesterf, met wie hy sedert 1960 getroud is. Hy is met drie kinders agtergelaat. Luhmann self het in November 1998 gesterf van 'n bloedstoornis wat nog nooit volledig verklaar is nie in die dorp Oerlinghausen.

Luhmann het meer as dertig jaar gewerk aan 'n indrukwekkende teoretiese struktuur wat uit baie boeke bestaan. Sy ambisie was niks minder as die oprig van 'n universele teorie waarin 'al die sosiale' aspekte behandel en beskryf kon word.

Sy mees invloedryke werke is Soziale Systemen, Grundriss einer allgemeinen Theorie (1984) en Die Gesellschaft van Gesellschaft (1997). In hierdie boeke ontwikkel Luhmann 'n teorie van die samelewing wat op ten minste vier teoretiese / filosofiese bewegings bou: die algemene stelselteorie (Norbert Wiener, Ludwig von Bertalanffy), die verwante logiese en neurobiologiese konstruktivisme (George Spencer-Brown, Humberto Maturana, Francisco Varela, Jean Piaget), fenomenologiese / fenomenologiese sosiologie (Edmund Husserl, Alfred Schütz) en sosiologiese stelselteorie (Talcott Parsons).

Sosiale differensiasie

[wysig | wysig bron]

In die hart van Luhmann se teorie is daar drie vorme van sosiale differensiasie: die segmentale, die stratifikatoriese en die funksionele. Die eenvoudigste vorm is die segmentele differensiasie. In hierdie samelewing word in min of meer gelyke eenhede verdeel met sterk plaaslike bande soos gesinne, stamme, bendes en dorpe. Met stratifiserende differensiasie - histories met die hoogste kulture in Europa, Asië en Amerika die mees suksesvolle - verdeel die samelewing in ongelyke lae (strata), soos adel en mense in Europa en kaste in Indië. Dié behoort tot een stand, sluit dié behoort tot 'n ander stand uit.

In Europa, vanaf die einde van die sestiende eeu, het 'n nuwe vorm van differensiasie geleidelik ontstaan, die funksionele, wat die basis vir die moderne samelewing sou vorm soos ons dit vandag ken. Verskillende domeine het onafhanklik van mekaar geword: politiek, regspleging, godsdiens, wetenskap, die familie / private sfeer, onderwys en die ekonomie. As 'n persoon word elkeen aangespreek deur elk van hierdie sosiale substelsels. Vir die politiek is jy 'n burger en 'n kieser, vir die regte 'n natuurlike persoon (wat veronderstel is om die wet te ken), vir godsdiens, 'n gelowige of ongelowige, ensovoorts.

Kommunikasie

[wysig | wysig bron]

In teenstelling met wat algemeen in sosiologie voorkom, bestaan die samelewing in Luhmann se teorie nie uit mense (as die elemente van die sosiale stelsel nie), maar uit die kommunikasie. Sosiale substelsels soos politiek, regspleging en wetenskap verskil van mekaar deur wat Luhmann die Leit-kode of binêre kodering noem; 'n dominante onderskeid wat onderliggend aan kommunikasie is. Vir die politiek, byvoorbeeld, is dit mag / impotensie (regering / opposisie), vir die regstelsel geregtigheid /ongeregtigheid , vir die ekonomie betaal / nie betaal nie, vir wetenskap waarheid / valsheid en vir die geloof glo / nie glo nie. Afhangende van die dominante kode behoort 'n kommunikasie aan een en nie die ander sub-stelsel nie. "Society" verstaan Luhmann as die geheel van alle kommunikasie, waarin verskillende interne grense getrek word.

'n Teoretiese kontroversie met Jürgen Habermas, wat in die vroeë sewentigerjare begin het, is 'n goue draad wat deur Luhmann se werk loop. Die kern van die kontroversie lê in die konseptualisering van die rol van kommunikasie in sosiale kontekste. In albei hul teorieë is kommunikasie in die middelste stadium, maar waar volgens Habermas se kommunikasie tot konsensusbou moet lei, verklaar Luhmann dat konsensus en verdeeldheid (of konflik) albei moet voorkom in 'n algemene teorie.

Oeuvre

[wysig | wysig bron]

Niklas Luhmann se oeuvre dek 'n groot aantal boeke en artikels gewy aan 'n baie uiteenlopende onderwerpe. In totaal publiseer hy, behalwe Die Gesellschaft der Gesellschaft, sewe werke oor sosiale substelsels: wetenskap, kuns, reg, ekonomie, politiek, godsdiens en opvoeding (die laaste drie verskyn postuum en is nie volledig voltooi nie). Behalwe ses essybundels onder die titel Soziologische Aufklärung en vier volumes Gesellschaftsstruktur und Semantik gewy aan Luhmann se weergawe van die kennis sosiologie, is verskeie voorlopige studies vir die teoretiese hoofwerk Soziale Systeme, verskeie monografieë en talle bydraes tot tydskrifte en versamelings gepubliseer. Luhmann het ook boeke, versamelings en bydraes aan massamedia, ekologie, liefde, familie, tyd, vertroue, bestuur, organisasies en bestuur, sosiale protes en risiko toegewy.

Uitgebreide, maar volgens die samestellers, is nie volledige publikasie lyste van Niklas Luhmann beskikbaar in Krause (1996), Baraldi, Corsi & Esposito (1997) en Ferrarese (2007) (sien onder Inleidings in Luhmann se werk). Die lys hieronder toon slegs die belangrikste monografieë en opstelbundels.

Publiksies

[wysig | wysig bron]

Werk deur Luhmann is in Engels vertaal (sien onder) en ook in Frans, Italiaans en Portugees. In Italiaans het Luhmann in 1992 met Raffaele de Giorgi gepubliseer, Teoria della Società, wat 'n voor werk vir Die Gesellschaft der Gesellschaft dien.

Sosiale teorie

[wysig | wysig bron]

Soziale Systeme, Grundriss einer allgemeinen Theorie. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1984.

Die Wissenschaft der Gesellschaft. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1990.

Das Recht der Gesellschaft. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1993.

Die Wirtschaft der Gesellschaft. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1994.

Die Kunst der Gesellschaft. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1995.

Die Gesellschaft der Gesellschaft. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1997.

Die Politik der Gesellschaft (heruitgegee deur André Kieserling). Frankfurt am Main: Suhrkamp, 2000.

Die Religion der Gesellschaft (heruitgegee deur André Kieserling). Frankfurt am Main: Suhrkamp, 2000.

Das Erziehungssystem der Gesellschaft (heruitgegee deur Dieter Lenzen). Frankfurt am Main: Suhrkamp, 2002.

Sosiologiese Verligting

[wysig | wysig bron]

Soziologische Aufklärung, Band 1: Aufsätze zur Theorie sozialer Systeme. Opladen: Westdeutscher Verlag, 1970.

Soziologische Aufklärung, Band 2: Aufsätze zur Theorie der Gesellschaft. Opladen: Westdeutscher Verlag, 1975.

Soziologische Aufklärung, Band 3: Soziales System, Gesellschaft, Organisation. Opladen: Westdeutscher Verlag, 1981.

Soziologische Aufklärung, Band 4: Beiträge zur funktionalen Differenzierung der Gesellschaft. Opladen: Westdeutscher Verlag, 1987.

Soziologische Aufklärung, Band 5: Konstruktivistische Perspektiven. Opladen: Westdeutscher Verlag, 1990.

Soziologische Aufklärung, Band 6: Die Soziologie und der Mensch. Opladen: Westdeutscher Verlag, 1995.

Samelewingstruktuur en semantiek

[wysig | wysig bron]

Gesellschaftsstruktur und Semantik, Studien zur Wissenssoziologie der modernen Gesellschaft, Band 1. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1980.

Gesellschaftsstruktur und Semantik, Studien zur Wissenssoziologie der modernen Gesellschaft, Band 2. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1981.

Gesellschaftsstruktur und Semantik, Studien zur Wissenssoziologie der modernen Gesellschaft, Band 3. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1989.

Gesellschaftsstruktur und Semantik, Studien zur Wissenssoziologie der modernen Gesellschaft, Band 4. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1995.

Ander invloedryke (baie aangehaalde) werke

[wysig | wysig bron]

Funktionen und Folgen formaler Organisation. Berlin: Duncker & Humblot, 1964.

Vertrauen. Ein Mechanismus der Reduktion sozialer Komplexität. Stuttgart: Enke, 1968.

Zweckbegriff und Systemrationalität. Über die Funktion von Zwecken in sozialen Systemen. Tübingen: Mohr, 1968.

Legitimation durch verfahren. Frankfurt am Main, Neuwied/Berlin: Luchterhand, 1969.

Theorie der Gesellschaft oder Sozialtechnologie - Was leistet die Systemforschung? (met Jürgen Habermas). Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1971.

• Liebe als Passion. Zur Codierung von Intimität. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1982.

Soziale Differenzierung. Zur Geschichte einer Idee (red.). Opladen: Westdeutscher Verlag, 1985.

Ökologische Kommunikation. Kann sich die Gesellschaft auf ökologische Gefährdungen einstellen?. Opladen: Westdeutscher Verlag, 1986.

Erkenntnis als Konstruktion. Bern: Benteli, 1988.

Reden und Schweigen (met Peter Fuchs). Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1989.

Soziologie des Risikos. Berlin/New York: de Gruyter, 1991.

Beobachtungen der Moderne. Opladen: Westdeutscher Verlag, 1992.

Die neuzeitlichen Wissenschaften und die Phänomenologie. Wene: Picus, 1996.

Die Realität der Massenmedien (2., erweiterte Auflage). Opladen: Westdeutscher Verlag, 1996.

Protest. Systemtheorie und soziale Bewegungen. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1996.

Organisation und Entscheidung. Opladen/Wiesbaden: Westdeutscher Verlag, 2000.

Inleiding tot Luhmann se werk

[wysig | wysig bron]

Engelstalig

[wysig | wysig bron]

• Eva M. Knodt, Foreword, in Niklas Luhmann, Social systems (pp. ix-xxxvi). Stanford: Stanford University Press, 1995.

• William Rasch, "Niklas Luhmann's Modernity. The Paradoxes of Differentiation". Stanford: Stanford University Press, 2000.

• Alexander Riegler en Armin Scholl (uitg.) (2012) Luhmann's Relation to and Relevance for Constructivist Approaches. Constructivist Foundations 8(1): 1-116, verniet beskikbaar

  • Hierdie artikel is vertaal vanuit die Nederlandse Wikipedia