Oostenryk

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Republik Österreich
Republiek Oostenryk
Vlag van Oostenryk Wapen van Oostenryk
Vlag Wapen
Volkslied: Land der Berge, Land am Strome
(Duits vir: "Land van Berge, Land aan die rivier")
Ligging van Oostenryk
Hoofstad Wene

48°12′N 16°21′O / 48.200°N 16.350°O / 48.200; 16.350

Grootste stad Wene
Amptelike tale Duits1
Regering Federale parlementêre
grondwetlike republiek

Alexander Van der Bellen
Sebastian Kurz (ÖVP)
Wolfgang Sobotka (ÖVP)
Edgar Mayer (ÖVP)
Onafhanklikheid
Stigting van
Markgraafskap Oostenryk
Hertogdom Oostenryk
Aartshertogdom Oostenryk
Keiserryk Oostenryk
Oostenryk-Hongarye
• Eerste Republiek
• Bondstaat
Anschluss
• Tweede Republiek


976
1156
1453
11 Augustus 1804
8 Junie 1867
12 November 1918
1 Mei 1934
12 Maart 1938
27 April 1945
Oppervlakte
 - Totaal
 
 - Water (%)
 
83 878,99[1] km2  (113de)
32 361,66 myl2
1,7
Bevolking
 - 2017-skatting
 - Digtheid
 
8 817 514[2] (96ste)
105 / km2 (106de)
270 / myl2
BBP (KKP)
 - Totaal
 - Per capita
2017-skatting

$429,876 miljard[3] (35ste)
$49 080[3] (17de)

BBP (nominaal)
 - Totaal
 - Per capita
2017-skatting

$401,138 miljard[3] (28ste)
$45 799[3] (14de)

MOI (2014) 0,885[4] (23ste)  –  baie hoog
Gini (2015) 27,6[5](14de) –  laag
Geldeenheid Euro (€) (EUR)
Tydsone
 - Somertyd
MET (UTC+1)
MEST (UTC+2)
Internet-TLD .at
Skakelkode +43
1. asook Hongaars en Kroaties in Burgenland, Sloweens in Karinthië.[6]

Oostenryk (Duits: Österreich, [ˈøːstɐˌʁaɪç], ), amptelik die Republiek Oostenryk (Republik Österreich, ), is 'n federale republiek in Sentraal-Europa wat uit nege deelstate (waaronder die hoofstad Wene) bestaan. Die land grens in die weste aan Switserland en Liechtenstein, in die noorde aan Duitsland en Tsjeggië, in die ooste aan Slowakye en Hongarye, en in die suide aan Italië en Slowenië. Die huidige grense is in die Vredesverdrag van Saint-Germain in 1919 vasgelê wat die ontbinding van Oostenryk-Hongarye ná die Eerste Wêreldoorlog gereël het.

Die vroegste gedokumenteerde gebruik van die Duitse landsnaam Österreich as Ostarrichi is in 'n Oudhoogduitse teks van 996 oorgelewer. Daarnaas was ook die Latynse naam Austria gebruiklik. In 1156 het Oostenryk, wat oorspronklik hoofsaaklik deur setlaars uit die aangrensende Beiere ontwikkel is, 'n selfstandige hertogdom in die Heilige Romeinse Ryk geword. Nadat die Babenberg-dinastie in 1246 uitgesterf het, het die land onder Habsburgse bewind gekom. Die gebied, wat as Oostenryk bekendgestaan het, het later die hele Habsburgse monargie behels en uiteindelik die Keiserryk Oostenryk, wat in 1804 gestig is, en die Oostenrykse helfte van die dubbelmonargie Oostenryk-Hongarye wat vanaf 1867 as veelvolkestaat bestaan het.

Die huidige republiek, aanvanklik vanweë die oorheersende taal ook Duits-Oostenryk genoem, is in 1918 gevorm nadat Oostenryk-Hongarye 'n nederlaag in die Eerste Wêreldoorlog gely het en die seëvierende geallieerdes die vereniging van Duits-Oostenryk met die Duitse Ryk (retrospektief ook Republiek van Weimar genoem) verbied het. As selfstandige republiek het Oostenryk tussen die twee wêreldoorloë tot 'n diktatoriese korporatiewe staat ontwikkel voordat dit in 1938 met die sogenaamde Anschluss of aansluiting by die Nasionaal-Sosialisties oorheerste Duitse Ryk ingelyf is.

Die geallieerde moondhede, wat Oostenryk – net soos Duitsland – ná die Tweede Wêreldoorlog as besettingsmagte geadministreer het, het Oostenryk se selfstandige status herstel. Ná die einde van die geallieerde besetting het Oostenryk homself in 1955 tot 'n permanent onsydige, onafhanklike republiek verklaar en tot die Verenigde Nasies toegetree.

Oostenryk is sedert 1 Januarie 1995 'n lidland van die Europese Unie. In 1999 is die Euro-geldeenheid ingevoer; Euro-banknote en -muntstukke is sedert 2002 in omloop.

Geografie

Nasa-Satellietbeeld van Oostenryk
Engelstalige kaart van Oostenryk
Topografiese kaart van Oostenryk

Oostenryk se gebied strek in 'n oos-wes-rigting oor 'n afstand van maksimaal 575 km en in 'n noord-suid-rigting oor 'n afstand van maksimaal 294 kilometer.

Sowat sestig persent van Oostenryk se oppervlakte is bergagtige gebiede wat deel uitmaak van die Oos-Alpe, waaronder die Tirolse Sentraal-Alpe, Hohe Tauern en Niedere Tauern, Noordelike Kalkalpe, Suidelike Kalkalpe en Wienerwald. In die omgangstaal word derhalwe na die land soms as die Alperepubliek verwys. Noord van die Donau lê die graniet- en gneisplato van Opper- en Neder-Oostenryk wat deel uitmaak van die ou Boheemse Plato. Sy uitlopers strek tot in Tsjeggië en die Duitse deelstaat Beiere. In die ooste grens die Rompgebergte aan die Klein Karpate.

Die grootste vlaktes lê in die ooste van die land langs die Donau, veral die Alpevoorland en die Weense Bekken met die Marchfeld, en in die suidelike Stiermarke. Die laasgenoemde streek word vanweë sy landskaplike ooreenkomste met die Italiaanse Toskane dikwels ook die Stiermarkse Toskane genoem.

Burgenland, die gebied oos van die Alpe-Karpate-boog, gaan in die Pannoniese Laagvlakte oor en toon in landskaplike en klimatiese opsig baie ooreenkomste met sy oostelike buurland Hongarye waarvan dit tot in die jaar 1921 deel uitgemaak het.

Sowat 'n kwart van Oostenryk se totale oppervlakte van 83 878,99 vierkante kilometer word deur vlaktes en heuwellande beslaan. Slegs 32 persent van die land lê benede 500 meter bo seevlak, terwyl 43 persent bebos is.

Die vyf hooflandskappe van Oostenryk is:

  • Die Oostenrykse gedeelte van die Oos-Alpe (52 600 vierkante kilometer of 62,8% van die totale oppervlakte),
  • die Oostenrykse gedeelte van die Alpynse en Karpate-voetheuwels (9 500 vierkante kilometer of 11,3%),
  • die graniet- en gneisplato wat deel uitmaak van die Boheemse Massa (ook Boheemse Massief of Plato genoem, 8 500 vierkante kilometer of 10,2%) en op meerdere plekke tot suid van die Donau strek, en
  • die Oostenrykse gedeelte van die Weense Bekken (3 700 vierkante kilometer of 4,4%).

Die laagste punt is Hedwighof in die munisipaliteit Apetlon (deelstaat Burgenland) met 114 meter bo seevlak.

Berge

Die hoogste bergpieke in Oostenryk toring op hoogtes van meer as 3 000 meter bo seevlak. Die hoogste pieke is die Großglockner in die Hohe Tauern-bergreeks met 3 798 meter, die Wildspitze (Ötztaler Alpe, 3 774 meter) en die Weißkugel (eweneens Ötztaler Alpe, 3 738 meter).

Oostenryk se berglandskappe speel 'n belangrike rol vir die toerismesektor. Daar is 'n groot aantal wintersportgebiede, terwyl bergtoere en bergklim in die somers gewild is.

Mere

'n Wintertoneel by die Neusiedlermeer

Die Neusiedlermeer in die deelstaat Burgenland is die grootste meer in die land (77% van sy totale oppervlakte van 315 vierkante kilometer is in Oostenryk en die res in Hongarye geleë) en naas die Balatonmeer in Hongarye een van min steppemere in Europa. Met 'n gemiddelde diepte van ongeveer een meter is dit een van die vlakste mere in Oostenryk.

Ander groot mere sluit die Attermeer (46 km²) en die Traunmeer (24 km²) in Opper-Oostenryk in. 'n Klein gedeelte van die Bodenmeer met 'n totale oppervlakte van 536 km² is eweneens op Oostenrykse gebied geleë, alhoewel die internasionale grenslyne op hierdie meer nog nie noukeurig bepaal is nie.

Gedurende die somer is die Oostenrykse mere gewilde toeristetrekpleisters, veral die mere van Karintië en die Salzkammergut. Die bekendste mere is die Wörthermeer, die Millstättermeer, die Ossiachse-meer en die Weissenmeer in Karintië. Ander bekende mere sluit die Mondmeer en Wolfgangmeer aan die grens tussen Salzburg en Opper-Oostenryk in.

Administratiewe verdeling

Oostenryk word administratief verdeel in nege federale deelstate (Bundesländer), waaronder die federale hoofstad (Bundeshauptstadt) Wene. Die deelstate word verder verdeel in 79 distrikte en in 2100 munisipaliteite. Vyftien stedelike nedersettings het 'n besondere administratiewe status as sogenaamde statutêre stede (Statutarstädte) en oefen self die bevoegdhede van 'n distrik uit.

Stedelike nedersettings en agglomerasies

Die federale hoofstad Wene (soos gesien vanuit die noordweste)

Die metropolitaanse gebied van Wene is by verre die grootste stedelike agglomerasie in Oostenryk met 'n bevolking van 2,4 miljoen. Die feit dat sowat 'n kwart van die Oostenrykse bevolking in die hoofstadgebied saamgetrek is, weerspieël Wene se vroeëre funksie as administratiewe setel en vernaamste nywerheidsgebied in die dubbelmonargie Oostenryk-Hongarye.

Ander groot agglomerasies het rondom die deelstaathoofstede Graz (Stiermarke), Linz (Opper-Oostenryk), Salzburg (in die gelyknamige federale deelstaat) en Innsbruck (Tirol) ontstaan. Ander belangrike stedelike nedersettings sluit in (van wes na oos) Feldkirch, Dornbirm en Bregenz (deelstaat Vorarlberg), Villach en Klagenfurt (Karintië), Wels (Opper-Oostenryk), St. Pölten en Wiener Neustadt (Neder-Oostenryk). Altesaam 201 nedersettings, waarvan die bevolkingsgetal grootliks wissel, het stadstatus. Net in die geval van die vyftien statutêre stede is besondere administratiewe bevoegdhede aan hierdie stadsregte verbonde. Migrasie vanuit ekonomies minder ontwikkelde gebiede na die digbevolkte stedelike agglomerasies is 'n belangrike vraagstuk.

Deelstate

Die nege deelstate van Oostenryk.
In Afrikaans Auf Deutsch (In Duits)
Die deelstate van Oostenryk Hoofstad Land Hauptstadt
1 Burgenland Eisenstadt Burgenland Eisenstadt
2 Karintië Klagenfurt Kärnten Klagenfurt am Wörthersee
3 Neder-Oostenryk St. Pölten Niederösterreich St. Pölten
4 Opper-Oostenryk Linz Oberösterreich Linz
5 Salzburg Salzburg Salzburg Salzburg
6 Stiermarke Graz Steiermark Graz
7 Tirol Innsbruck Tirol Innsbruck
8 Vorarlberg Bregenz Vorarlberg Bregenz
9 Wene Wene Wien Wien

Klimaat

Donker wolke oor die historiese middestad van Salzburg

Oostenryk het 'n gematigde klimaat, alhoewel die land in die oorgangsgebied tussen die Atlantiese en kontinentale klimaatsones van Sentraal-Europa geleë is. Die land ervaar vier seisoene met tipiese kenmerke ten opsigte van temperatuur en ander klimatiese karakteristieke.[7]

Oostenryk kan in drie groot klimaatsones verdeel word:

  • Die ooste toon met sy Pannoniese klimaat reeds sterk kontinentale invloede – die gebied kry minder reënval as die res van die land en het baie warm somers en koel winters.
  • Die bergstreke het 'n Alpynse klimaat met hoë reën- en sneeuval (met die uitsondering van sommige valleie soos die Bo-Innvallei), kort somers en lang winters.
  • Die res van die land is 'n klimatiese oorgangsgebied met Atlantiese invloede in die weste en kontinentale invloede in die suidooste.

Demografie

Samestelling

Oostenryk se tradisionele kleredragte toon sekere ooreenkomste met dié van Beiere: Tirolse skutters in 2011 in die lykstoet van Otto von Habsburg

Met uitsondering van die deelstaat Vorarlberg en klein dele van Tirol (Außerfern), wat deur Alemanniese dialeksprekers bewoon word, is die meeste Duitssprekende Oostenrykers nakomelinge van Middeleeuse setlaars uit Beiere (dikwels Bajuware genoem). Naas betreklik homogene Beierse vestigingsgebiede soos Opper-Oostenryk was daar egter ook geweste waar Beierse koloniste in meerdere of mindere mate reeds voor die Karolingiese tydperk (8ste eeu) met die oorspronklike bevolking vermeng het, soos in Tirol, Vorarlberg en Salzburg, drie streke met histories Retoromaanse bevolkings. Retoromaanssprekendes is geleidelik teruggedring tot afgeleë bergvalleie soos die Montafon, en dele van die Bo-Innriviervallei.

Veral in Karintië en Stiermarke is die Beierse vestigingsgebiede in die Karolingiese periode uitgebrei na histories Slawiessprekende streke waar nie-Duitssprekendes geleidelik geassimileer is – behalwe vir kleiner groepe soos Karintiese Slowene na wie dikwels as Windische verwys word. Sommige gebiede soos Neder-Oostenryk, die ooste van Stiermarke en Burgenland, wat deur Beierse setlars gekoloniseer is, het eeue lank bevolkingsverlies gely as gevolg van invalle deur ruitervolke uit die ooste (die laaste grensoorloë teen Hongaarse invallers is in die 10de eeu gevoer) en, in die 16de en 17de eeu, oorloë teen die Turke. In hierdie grensgebiede is – naas Duitssprekende setlaars uit ander dele van die Heilige Romeinse Ryk – ook koloniste uit Kroasië en Hongarye gevestig waarvan kleiner groepe hul taal en kultuur bewaar het.

Demografiese ontwikkeling

Die bevolkingsdigtheid van Oostenryk. Sowat 'n vyfde van die totale bevolking (1,7 miljoen) is in die hoofstad Wene gekonsentreer

Die eerste sensus, wat aan die huidige kriteria voldoen, is in Oostenryk-Hongarye in 1869/1870 gehou. Sedertdien het die bevolking op die gebied van die huidige Oostenryk tot die laaste volkstelling voor die begin van die Eerste Wêreldoorlog, wat in 1913 gehou is, steeds toegeneem.

'n Proporsionele groot deel van die bevolkingsgroei was aan binnelandse migrasie uit die kroonlande te danke. Ná die oorlog het die bevolking as gevolg van oorlogshandelinge en remigrasie na die voormalige kroonlande volgens statistieke van 1919 met 347 000 gekrimp. Daarna het die land tot en met 1935 weer 'n bevolkingstoename ondervind. Tot 1939 het die bevolking as gevolg van die Oostenrykse burgeroorlog asook emigrasie weens politieke vervolging en rassediskriminasie afgeneem tot 6,65 miljoen.

In 1946 is die bevolking op die basis van voedselkaarte, wat aan inwoners verskaf is, op sowat sewe miljoen beraam – 'n nuwe rekordsyfer. Die groot oorlogsverliese is deur 'n reusestroom vlugtelinge meer as gekompenseer.

Tot en met 1953 het die vlugtelinge en sogenaamde displaced persons grotendeels na hul tuislande teruggekeer of na ander lande geëmigreer sodat die bevolking weer tot 6,93 miljoen gedaal het. Danksy die natuurlike bevolkingsaanwas het die inwonertal tot 7,6 miljoen in 1974 gestyg. Ná 'n fase van stagnasie het immigrasie – onder meer as gevolg van die oorlog in Joego-Slawië – vanaf die laat 1980's weer tot stewige groei gelei.

Vroeg in 2016 is die bevolking op naastenby 8,6 miljoen beraam. Die aantal Oostenrykse burgers, wat in die buiteland woonagtig is, is op 1 Julie 2016 op 564 700 beraam, waarvan 254 000 in Duitsland, 64 000 in Switserland, 35 000 in die Verenigde State, 25 000 in Australië, 25 000 in die Verenigde Koninkryk, 17 000 in Argentinië en 11 000 in Suid-Afrika.[8]

Bevolkingsbewegings

Toe Oostenryk nog 'n emigrasieland was: Oostenryks-Hongaarse passasiers op 'n skip wat hulle na die Verenigde State sal neem (vroeë 20ste eeu)

Die huidige federale gebied en hier veral Wene was al in die vyftig jaar voor die Eerste Wêreldoorlog 'n gewilde bestemming vir migrante uit ander deelgebiede van die Oostenryks-Hongaarse monargie, veral Boheme en Morawië. Wene se sterk bevolkingsgroei tot meer as twee miljoen inwoners in 1910 was onder meer aan hierdie binnelandse migrasie te danke. Gedurende die Eerste Wêreldoorlog het talle bewoners van Galisië, waaronder 'n groot persentasie Joodse burgers, voor die Russiese leër na Wene gevlug.

Ná die val van Oostenryk-Hongarye en die stigting van Tsjeggo-Slowakye as 'n onafhanklike republiek in 1918 het honderdduisende Tsjegge na hul tuisland teruggekeer. In die nuwe en kleiner Republiek van Oostenryk was daar tot die begin van die Tweede Wêreldoorlog jaarliks meer emigrante as buitelanders wat hulle hier kom vestig het. Die groot emigrasiegolf van 1938 en 1939 was 'n gevolg van die land se haglike politieke situasie ná die insluiting by die Duitse Ryk. Sowel politieke vlugtelinge, wat vanaf 1933 uit Duitsland na Oostenryk geëmigreer het, asook 140 000 Joodse Oostenrykers het die land destyds verlaat.

Ook die immigrasiegolwe tussen 1920 en 1968 is deur politieke omstandighede veroorsak, soos dié van

  • 1920 uit Hongarye weens die burgeroorlog in dié land,
  • 1933–1937 uit Duitsland as gevolg van die Nasionaal-Sosialistiese diktatuur,
  • 1956 uit Hongarye nadat die volksopstand daar deur Sowjet-Russiese troepe bloedig onderdruk is, en
  • 1968 uit Tsjeggo-Slowakye ná die einde van die Praagse Lente.

Die ekonomiese opswaai sedert die vyftigerjare, wat van Oostenryk 'n welvarende land gemaak het, het tot 'n tekort aan mannekrag gelei sodat gasarbeiders in Suid-Europa en Turkye gewerf is. Later het duisende vlugtelinge hulle in die Alperepubliek gevestig, waaronder bewoners van die voormalige Joego-Slawië wat in die 1990's deur burgeroorlog geteister is.

Die groei in die Oostenrykse arbeidsmark het in die vroeë 21ste eeu ook steeds meer Duitsers na die suidelike buurland gelok. Op 1 Januarie 2008 was Duitsers reeds die grootste groep buitelanders met altesaam 124 710 immigrante. Daarnaas het ook talle immigrante uit die voormalige Joego-Slawië en Turkye hulle in Oostenryk gevestig. Volgens amptelike statistieke was daar op 1 Januarie 2016 566 Suid-Afrikaanse burgers in die land.[9]

Taal

'n Tweetalige straatbord in Oberwart, Burgenland
Die 42ste uitgawe van die Oostenrykse Woordeboek (Österreichisches Wörterbuch)

Volgens artikel 8 van die federale grondwet (Bundesverfassung, Wet aangaande die Federale Grondwet van 1920) is Duits die staatstaal van die Republiek van Oostenryk. Oostenrykse Duits – 'n nasionale standaardvariant van Duits as plurisentriese taal – is die moedertaal van sowat 98 persent van Oostenrykse staatsburgers.

Oostenrykse Duits verskil ten opsigte van woordeskat, uitspraak en intonasie, maar ook grammatikale kenmerke van Duitse en Switserse Hoogduits. Die "Oostenrykse Woordeboek" (Österreichisches Wörterbuch), waarin die woordeskat opgeteken is, word sedert 1951 in opdrag van die Oostenrykse Departement van Onderwys saamgestel en fungeer as amptelike naslaanwerk wat verpligtend is vir onderwysinstellings en openbare instellings. Die mees onlangse 46ste uitgawe het in 2016 verskyn. Dele van die Oostenrykse woordeskat maak deel uit van die Beierse dialekkontinuüm en is sodoende ook in die aangrensende Duitse deelstaat Beiere gebruiklik.

Sommige terme en talle besonderhede ten opsigte van die uitspraak het hulle oorsprong in plaaslike dialekte, terwyl baie ander uit die tale van die nie-Duitssprekende Kroonlande van die Habsburgse dubbelmonargie ontleen is. Die Oostenrykse Duitse ampstaal in die Habsburgse Ryk het daarnaas 'n groot verskeidenheid regs- en administratiewe terme ontwikkel. Kulinêre terme vorm 'n ander belangrike deel van die Oostenrykse (en Beierse) woordeskat wat merkbaar verskil van die standaardtaal in Duitsland. Sommige van hulle word volgens ooreenkomste met die Europese Unie beskerm om die toepassing van vreemde Duitse vakterme volgens EU-reg te vermy.[10]

In die alledaagse lewe word in plaas van die standaardtaal dikwels een van talle Hoogduitse dialekte gebesig wat deel uitmaak van die Alemanniese (in die deelstaat Vorarlberg en die Tirolse Außerfern) en Beierse (in alle deelstate behalwe vir Vorarlberg) dialekfamilies. Sowat sewe miljoen Oostenrykers praat respektiewelik 'n Sentraal- of Suid-Beierse dialek, of 'n omgangstaal wat deur hierdie dialekte beïnvloed is.

Die inheemse etniese minderhede in Oostenryk – Burgenland-Kroate, Slowene en Hongare – het 'n grondwetlike aanspraak op moedertaalonderrig en -kommunikasie met staatsinstellings. Burgenlandse Kroaties en Sloweens is naas Duits amptelike tale in die administratiewe en juridiese distrikte van Stiermarke, Burgenland en Karintië met 'n Sloweenssprekende of gemengde bevolking. In sommige munisipaliteite in Burgenland fungeer Hongaars as tweede ampstaal.

Daarnaas word ook Romani, die taal van Roma, deur die staat as minderheidstaal erken, net soos Tsjeggies, Slowaaks en die Oostenrykse gebaretaal.

Ekonomie

Kenmerke

Wolkekrabbers in Wene se Donau City-sakedistrik. Die DC Tower 1 (links) is die hoogste in Oostenryk
Die uitstallingsterrein van Messe Wien
Die Weense hoofkwartier van OMV, 'n rolspeler in die internasionale energiebedryf
Voestalpine-staalaanleg in Donawitz, Leoben (deelstaat Stiermarke)
Puch G, 'n vierwielaangedrewe motor wat deur Steyr-Daimler-Puch in Oostenryk vervaardig word

Oostenryk se ligging naby Duitsland en markte in Sentraal- en Suidoos-Europa word net soos die politieke en makro-ekonomiese stabiliteit en die sosiale vrede (met baie min stakings) as die land se sterk punte beskou. Die Oostenrykse ekonomie se swak punte is die relatief klein binnelandse mark, sy beperkte natuurlike hulpbronne, die oorvleuelende bevoegdhede van federale en deelstaatliggame, die relatief klein persentasie beroepsmense met akademiese grade en die ekonomiese afhanklikheid van die land se vernaamste handelsvennoot Duitsland, die bestemming van 30 persent van alle Oostenrykse uitvoere.[11]

Oostenryk, en hier veral die hoofstad Wene, word vanweë sy kulturele verlede as 'n poort na Suidoos-Europa beskou. Vir baie ondernemings, wat handelsbande met dié streek wil aanknoop, is die land 'n ideale keuse vir die vestiging van hoof- of streekskwartiere. In vergelyking met mededingers soos Pole, Slowakye, Tsjeggië en Hongarye speel Oostenryk met meer as 300 hoofkwartiere inderdaad 'n leidende rol in dié verband. Baie ondernemings, waaronder ook Duitse maatskappye, doen hul sake met aangrensende markte soos Hongarye, Tsjeggië of Kroasië vanuit Wene. Personeel met relevante taalkennis of banke, wat vertroud is met die betrokke markte, is volop beskikbaar in Oostenryk.

Ekonomiese sektore

In teenstelling met sy westelike buurland Switserland beskik Oostenryk oor swaar nywerhede wat gedeeltelik gebruik maak van plaaslike hulpbronne soos waterkrag. Klein hoeveelhede ruolie en aardgas word in die Weense Bekken ontgin, terwyl die grootste aandeel fossielbrandstowwe uit die buiteland ingevoer moet word. Die oostelike Alpegebied, veral in die deelstaat Stiermarke, is ryk aan ysterertse, terwyl die yster- en staalbedryf in Donawitz in die Alpe en die Alpynse voetheuwelgebied gesetel is. Die laasgenoemde streek het tot die sentrum van Oostenryk se metaal- en chemiese nywerhede asook motorvervaardiging ontwikkel. Wene en sy omgewing vorm 'n belangrike nywerheidsentrum.

Die nywerheidsektor is steeds een van die vernaamste dryfkragte agter die ekonomiese ontwikkeling, en sy produksie het tussen 1995 en 2003 met nominaal 28 persent tot €90,9 miljard gegroei. Die belangrikste industriële sektore is masjien- en staalbou (€11,4 miljard), chemiese nywerhede (€10,6 miljard) en elektriese en elektroniese nywerhede (€10,2 miljard). Talle vervaardigers van motoronderdele is in die land gesetel. 'n Verdere kenmerk van Oostenryk se nywerheidsektor is die bydrae van middelgroot ondernemings waarvan baie as hoogs gespesialisserde vervaardigers tot wêreldmarkleiers in hul segment ontwikkel het.[12]

Alhoewel die dienstesektor met handel en toerisme die belangrikste ekonomiese sektore verteenwoordig, is Oostenryk nogtans 'n hoogs ontwikkelde nywerheidsland en met 'n gemiddelde bruto binnelandse produk (BBP) van meer as €39 380 per capita en 'n nominale BBP van €337 miljard een van die welvarendste lidstate van die Europese Unie (EU).[13] Die dienstesektor lewer die grootste bydrae tot die BBP met 63 persent. Hierdie sektor ervaar ook die snelste groei. 'n Sesde van Oostenryk se drie miljoen werknemers is in die handel werksaam wat 13 persent van die BBP oplewer. Die toerismesektor verteenwoordig met 220 000 werknemers in 40 000 sakeondernemings 'n tiende van die bruto binnelandse produk.[14]

Die inheemse energiebedryf voorsien in sowat 'n derde van die land se energiebehoeftes. Hernubare energiebronne soos waterkrag het in 2014 81 persent van Oostenryk se kragopwekking en 33 persent van sy totale primêre energieverbruik bygedra. In die ooste van die land het windplase ontstaan, terwyl biomassa en geotermiese energie vir verwarmingsdoeleindes ontgin word.

Sowat 45 persent van Oostenryk se oppervlakte word vir landbou- en 40 persent vir bosboudoeleindes gebruik.[15] Omrede die sterk mededinging deur die landboubedrywe van ander EU-lidstate begin Oostenrykse boerderye hulle toenemend op produkte van hoë gehalte toespits. So was daar in 2008 reeds sowat 20 000 biologiese boerderye wat 15 persent van die totale landbou-oppervlakte bewerk het. Hul aandeel van tien persent is die hoogste persentasie biologiese boerderye in die Europese Unie. Die belangrikste boerderygebied vir veldvrugte is die Marchfeld naby Wene. Veeteelt (veral beeste) dra sowat 30 persent tot die landbousektor se inkomste by. Bosgebiede beslaan 47 persent van die land se totale oppervlakte en dien as basis vir nywerhede soos houtverwerking en papiervervaardiging. Met 'n jaarlikse groeikoers van 5 100 hektaar lewer die bosse hout as die tweede belangrikste hernubare energiebron na waterkrag op. Daarnaas word groter hoeveelhede hout na Suid-Europese lande uitgevoer. Wingerde beslaan 48 000 hektaar. Die Oostenrykse wynboubedryf se 32 000 produsente lewer jaarliks 'n gemiddelde 2,5 miljoen hektoliter wyn op (waarvan driekwart witwyne en een kwart rooiwyne is).

Handelsbetrekkinge

Die Oostenrykse ekonomie is sterk uitvoergerig. Die belangrikste uitvoere is masjiene, padvoertuie, papier en karton, metaalprodukte, yster en staal, farmaseutiese produkte, telekommunikasie-uitrusting en tekstiele. Die belangrikste tien uitvoergoedere verteenwoordig twee derde van die totale uitvoere. Die EU (veral Duitsland) is die belangrikste mark vir uitvoere, terwyl 15 persent van alle uitvoere na oorsese bestemmings gaan.

BUITELANDSE HANDEL IN MILJARDE €[16] 2013 2014 2015
Invoere 138,0 137,0 140,1
Uitvoere 131,9 134,2 137,8

Die belangrikste invoere in 2015 was chemiese produkte (13,4 persent van die totale invoere), masjiene (11,8%), motors en motoronderdele (9,8%), elektroniese goedere (9,3%), voedsel (6,6%), elektrotegniese goedere (5,4%), tekstiele (5,0%) en ander goedere (40,7%). Die belangrikste uitvoere was masjiene (18 persent), chemiese produkte (13,3%), motors en motoronderdele (8,2%), elektroniese goedere (6,2%), elektrotegniese produkte (6,0%), voedsel (5,5%), metaalprodukte (5,4%), yster en staal (5,2%) en ander goedere (32,2%).

INVOERE NA OOSTENRYK IN MILJOENE €[17] 2013 2014 2015
Duitsland 49 020,3 48 543,3 49 243,7
Italië 8 006,5 8 033,3 8 199,7
China 6 788,0 7 322,7 7 956,9
Switserland 6 822,0 6 633,0 7 498,3
Tsjeggië 5 263,7 5 405,2 5 577,3
Suid-Afrika 522,1 427,4 346,1
UITVOERE UIT OOSTENRYK IN MILJOENE €[18] 2013 2014 2015
Duitsland 37 873,5 38 082,1 38 476,9
Verenigde State 7 060,0 7 780,5 9 083,2
Italië 8 228,3 8 237,3 8 259,0
Switserland 6 337,4 6 685,6 7 121,4
Frankryk 5 913,6 6 265,1 5 869,1
Suid-Afrika 506,3 476,8 488,1

Media

ORF-uitsaaisentrum Küniglberg in Wene

Die konsentrasie in die Oostenrykse mediabedryf is die hoogste in Europa.[19] So verteenwoordig die vier grootste dagblaaie (Kronenzeitung, Heute, Österreich en Kleine Zeitung) 67 persent van die totale nasionale oplaag. Die Kronen Zeitung is die grootste dagblad met 'n daaglikse oplaag van 810 000. Ander belangrike koerante sluit in die poniekoerante Österreich (540 000) en Heute (635 500) wat albei gratis versprei word; die Kleine Zeitung (300 000), wat hoofsaaklik in die deelstate Karintië en Stiermarke gelees word; en die Kurier (187 000). Oostenryk se twee belangrikste gehalte-dagblaaie, Der Standard en Die Presse het merkbaar kleiner oplae van respektiewelik 83 750 en 80 000.

Die televisiemark word steeds oorheers deur die openbare uitsaaier ORF (Oostenrykse Uitsaaikorporasie) wat programme op twee kanale, ORF 1 en ORF 2, beeldsend. Die bekendste privaat uitsaaiers is ATV en Puls 4. Nogtans bly Duitse openbare en privaat uitsaaiers sterk mededingers wat per kabel of satelliet ontvang kan word. Sommige van Duitsland se groot privaat televisiekanale het dogterkorporasies in Oostenryk.

Misdaad

Die misdaadsyfers is van die laagste in die Europese Unie. Nogtans het inbrake en motordiefstal gedurende die laaste jare toegeneem. Moord en ander gewelddadige misdaad is teenoor die situasie in Suid-Afrika baie skaars.

Verwysings

  1. (de) Statistik Austria: Statistisches Jahrbuch 2011, 37.01 Gliederung Österreichs in NUTS-Einheiten, Gebietsstand 1. Jänner 2010 bl. 506. pdf Kap. 37 Regionaldaten Österreichs in NUTS-Gliederung, statistik.at
  2. (de) "Population by Year-/Quarter-beginning". 1 Oktober 2017. Besoek op 20 Desember 2017.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 (en) "Austria". Internasionale Monetêre Fonds. Besoek op 20 Desember 2017.
  4. (en) "Human Development Report 2015" (PDF). Verenigde Nasies. 2015. Besoek op 20 Desember 2017.
  5. (en) "Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC)". Eurostat Data Explorer. Besoek op 20 Desember 2017.
  6. (de) "Regionale Sprachen Österreichs". Rechtsinformationssystem des Bundes. 2013.
  7. (de) www.austria.info: Klimaat
  8. (de) Statistik Austria: Auslandsösterreicherinnen und Auslandsösterreicher 2016. Besoek op 1 Maart 2017
  9. (de) Statistik Austria: Statistisches Jahrbuch Österreichs 2017, bl. 51
  10. (de) oesterreichisch.net: Österreichisches Wörterbuch. 15 Maart 2017
  11. (de) Germany Trade and Invest, 20 Desember 2016: SWOT-Analyse Österreich. Besoek op 22 Februarie 2017
  12. (de) Duitse Departement van Buitelandse Sake: Oostenryk – Ekonomie algemeen. Besoek op 22 Februarie 2017
  13. (de) Duitse Departement van Buitelandse Sake: Oostenryk – Ekonomie algemeen. Besoek op 22 Februarie 2017
  14. (de) www.austria.info: Ekonomie van Oostenryk
  15. (de) www.austria-export.biz: Österreich – Wirtschaft. Besoek op 22 Februarie 2017
  16. (de) Germany Trade and Invest, November 2016: Wirtschaftsdaten kompakt – Österreich
  17. (de) Statistik Austria: Statistisches Jahrbuch Österreichs 2017, bl. 406
  18. (de) Statistik Austria: Statistisches Jahrbuch Österreichs 2017, bl. 406
  19. (de) Duitse Departement van Buitelandse Sake: Oostenryk – Kultuur, onderwys en media. Besoek op 25 Januarie 2017

Eksterne skakels

Toerisme
Nuus
Kookkuns