Gaan na inhoud

Operasie Vula

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Operasie Vula, wat as die "President se Projek" bekend staan, was direk onder toesig van ANC-president Oliver Tambo.

Operasie Vula (ook bekend as Operasie Vulindlela, Xhosa vir Maak oop die pad)[1][2] was 'n geheime binnelandse projek van die African National Congress (ANC) gedurende die laaste jare van apartheid in Suid-Afrika. In 1986 by die ANC-hoofkwartier in Lusaka geïnisieer en in 1988 in Suid-Afrika van stapel gestuur, het sy bedrywighede wapens geïnfiltreer en ANC-leiers in die land verbied om 'n ondergrondse netwerk te vestig wat binnelandse aktivistiese strukture met die ANC in ballingskap verbind. Dit was verantwoordelik vir die fasilitering van die enigste direkte kommunikasielyn tussen ANC-hoofkwartier en Nelson Mandela, wat destyds in die tronk was en namens die ANC 'n onderhandelde skikking met die regering bespreek het.[3] Die operasie is in 1990 ontbind, nadat die bestaan daarvan in die openbaar bekend gemaak is en agt van sy leiers ingevolge die Wet op Binnelandse Veiligheid aangekla is van terrorisme en die plan van 'n gewapende opstand.

Operasie Vula is deur die ANC Nasionale Uitvoerende Komitee goedgekeur, maar het daarna voortgegaan op 'n streng behoefte-om-te-weet-basis, met baie ANC-lede onbewus van die bestaan daarvan en baie ANC-leiers onbewus van die besonderhede van sy aktiwiteite. Dit is onder bevel van Mac Maharaj en Siphiwe Nyanda, wat ANC-president Oliver Tambo in 1988 gelukgewens het met nie net "die geweldige potensiaal van die Vula-konsep nie, maar ook die geweldige opbrengs daarvan in terme van wat binne 'n kort tydperk bereik is."[4] Kommentators het die gesofistikeerdheid van die operasie bewonder,[2][4][5] en die historikus Stephen Ellis noem dit "die mees doeltreffende en indrukwekkendste projek wat nog ooit deur die ANC geloods is."[6] Ellis merk egter ook op dat Vula het "te laat gekom om 'n groot uitwerking op die strategiese balans te hê" in die onderhandelinge om apartheid te beëindig.[6]

Stigting

[wysig | wysig bron]

In 1986 het die ANC Nasionale Uitvoerende Komitee (NUK), gesetel in Lusaka, Zambië, die aanvang van Operasie Vula goedgekeur[6], blykbaar nadat Mac Maharaj hom daarvoor beywer het.[7] Maharaj sou Vula se bevelvoerder binne Suid-Afrika wees, met Siphiwe Nyanda as sy adjunk.[6][3] In Lusaka was die operasie onder toesig van ANC-president Oliver Tambo en deur Joe Slovo, die hoofsekretaris van die Suid-Afrikaanse Kommunistiese Party (SAKP).[4][6][8] Ellis het voorgestel dat die SAKP se invloed oor die operasie sodanig was dat Vula behoorlik as 'n SAKP-operasie beskou kan word, hoewel die omvang van die SAKP se formele eienaarskap van die operasie onduidelik is.[2][6]

Die NUK het uit die staanspoor ingestem dat Vula voortgaan op 'n "streng behoefte-om-te-weet-basis," geadministreer deur Tambo se kantoor as die "President's Project,"[2] wat beteken dat selfs die NUK nie verslae oor sy aktiwiteite sou ontvang nie.[6] Veral weens kommer oor hoëvlak-informante of infiltreerders binne die ANC,[6] was die operasie hoogs geheim totdat dit in 1990[9] ontbloot is – byvoorbeeld toe Maharaj Lusaka verlaat het om Vula in Suid-Afrika te vestig, is lede van die ANC in ballingskap meegedeel dat hy na Europa gaan vir mediese behandeling.[3] Die operasie is ook in die geheim gefinansier, deur middel van frontmaatskappye en fop-bankrekeninge.[6] Sommige logistieke aspekte van die operasie is behartig deur bondgenote van Europese anti-apartheidsgroepe, veral in Nederland.[2][6][10]

Rasionaal

[wysig | wysig bron]

Van die middel 1980's af, te midde van toenemende "onregeerbaarheid" binne Suid-Afrika, was daar onenigheid binne die ANC oor hoe die einde van apartheid verseker moes en sou word.[11] Alhoewel dit steeds in Suid-Afrika verbied is, het die ANC in ballingskap, deur pogings onder leiding van Thabo Mbeki, sedert minstens 1987 met prominente sakemanne en regeringsamptenare vergader om 'n moontlike onderhandelde skikking te bespreek; Teen daardie tyd was Nelson Mandela, hoewel nog steeds in die tronk, ook in kontak met die regering.[4] Ander het egter geglo dat onderhandelinge nie noodwendig die noodsaaklikheid van 'n gewapende stryd en selfs die oorname van mag met geweld sou uitsluit nie.[7] Maharaj was een aanhanger van hierdie siening.[3] Operasie Vula is in die verlede beskou – en is deur die apartheidsregering[2] uitgebeeld – as ’n direkte poging om interne netwerke vir ’n gewelddadige opstand te vestig, in ooreenstemming met laasgenoemde siening.[9] Daaropvolgende historiese navorsing het egter voorgestel dat Vula, en die instandhouding van 'n gewapende ondergrondse teenwoordigheid, bedoel was as 'n nuttige uitvloeisel van die onderhandelingsproses.[4][6] Van die potensiële voordele van die handhawing van 'n gewapende ondergrond was dat dit die magsbalans in die ANC se guns tydens die onderhandelinge kon verbeter; dat dit ANC-ondersteuners kon help beskerm tydens plaaslike konflikte met Inkatha en ander; en dat dit die ANC van 'n "versekeringspolis"[12] kon voorsien in die geval dat die apartheidsregering inderdaad te kwader trou onderhandel.[4][6][3]

Een van Vula se hoofdoelwitte was dus om interne ondergrondse strukture te vestig wat in gewapende stryd gemobiliseer kan word indien nodig – in een frase, "potensieel gewapende" strukture.[13] In Desember 1988 het Tambo aan Maharaj geskryf:[4] 

“Ons het 'n volgehoue, immergroeiende en uitbreidende militêre offensief nodig. Maar ons kan dit nie op enige noemenswaardige wyse eskaleer nie. Ons is jaar in en jaar uit, deurlopend, deur die een ramp na die ander getref, en dit juis omdat ons probeer hardloop het voor ons kon loop, en aanhou stap het. Vula moenie die gebaande paadjie volg nie – dis 'n mynveld. Vula moet op 'n nuwe pad gaan – om die onontbeerlike fondamente te lê vir 'n lewensvatbare gewapende stryd deur eerstens 'n sterk, veerkragtige en uitgebreide politieke netwerk te skep, te bou en vestig wat selfbeskermend is, skokke absorbeer. Dis presies die taak wat Vula met verrassende krag en doeltreffendheid begin aanpak het.”

Sulke strukture het egter ook meer onmiddellike politieke gebruike gehad.[2] Oor die voorafgaande dekade het die United Democratic Front (UDF), die Congress of South African Trade Unions (COSATU) en ander anti-apartheid vakbonde en gemeenskapsorganisasies as polities invloedryk op voetsoolvlak na vore getree, in die afwesigheid van 'n effektiewe ANC-leierskap binne Suid-Afrika. Deur senior leiers in die land te infiltreer en doeltreffende intelligensienetwerke te vestig, kan die ANC strategiese beheer oor die interne anti-apartheidstryd uitoefen, waarskynlik vir die eerste keer sedert die verbod daarvan in 1960.[13][14] Akademikus Kenneth Good het so ver gegaan as om aan te voer dat deur Operasie Vula "die ANC van plan was om die UDF en die breë en diepgaande demokratisering wat dit aangemoedig het [te beëindig]," en sodoende beheer oor die interne stryd te neem.[15]

Aktiwiteite

[wysig | wysig bron]

Operasie Vula was hoofsaaklik in Natal en die Witwatersrand gesetel.[4] Die eerste Vula-agente, insluitend Maharaj en Nyanda, het Suid-Afrika in die geheim in 1987 binnegekom.[4][6] Verskeie ander uitgeweke middel- en topvlak ANC-personeel is ook in die land geïnfiltreer, waarna hulle begin het om militêre kapasiteit te vestig en bande met ondergrondse ANC-lede te vestig – insluitend ANC-leiers wat onlangs uit die tronk vrygelaat is, soos Govan Mbeki – asook met lede van ander anti-apartheidsgroeperings, veral die invloedryke UDF en COSATU.[4][5][3] Vula-operateurs het veral die ANC-reaksie op en inperking van die skandaal gekoördineer wat ontstaan het rondom Winnie Madikizela-Mandela se betrokkenheid by die dood van die tieneraktivis Stompie Seipei in 1989.[4][3] Die militêre kapasiteit van Operasie Vula is nooit getoets nie, maar dit het glo daarin geslaag om groot hoeveelhede wapens, wat die ANC ondergronds in verskeie veilige huise geberg het, die land binne te smokkel.[4][5][13] Die Waarheids- en Versoeningskommissie het later bevind dat baie van die wapens gebruik is in plaaslike konflikte waarby ANC-lede betrokke was gedurende die vroeë 1990's.[12]

Kommunikasie

[wysig | wysig bron]

'n Sentrale doelwit van Vula was die vestiging van 'n enkele, betroubare kommunikasiekanaal tussen interne aktiviste en die ANC-hoofkwartier in Lusaka.[6] Dit is bereik deur 'n doelgeboude geënkripteerde kommunikasiestelsel, wat deur Tim Jenkin in Londen ontwikkel is en met persoonlike rekenaars bedryf is.[13] Die stelsel is gebruik vir doeleindes soos die rapportering van intelligensie, die rapportering van operasionele instruksies en uitkomste, debattering van strategieë en die koördinering van vergaderings.[13] Maharaj het in die middel van 1989 Tambo se goedkeuring verkry om in die geheim 'n direkte kommunikasielyn tussen Tambo en Mandela, toe in Victor Verster-gevangenis, te vestig en betrokke te raak by voorlopige onderhandelinge met die apartheidsregering.[4] Hulle boodskappe aan mekaar is deur Mandela se prokureur, Ismail Ayob, in en uit die tronk gesmokkel en is deur Vula se kommunikasiestelsel aan Tambo oorgedra.[3]

Operasionele Bybel

[wysig | wysig bron]

Die Operasionele Bybel was 'n ANC-intelligensieprojek wat die bestuur van 'n Afrikaneragent, met die bynaam die "Nightingale", behels het wat in 1986 by die Veiligheidstak van die Suid-Afrikaanse Polisie gewerf is.[16] Dit is gelei deur Moe Shaik en is in 1987 onderskryf deur die leierskap van die ANC in ballingskap, insluitend Tambo en Jacob Zuma,[17] wat as hoof van ANC-intelligensie oor die projek toesig gehou het.[18] Teen 1989 was die projek effektief[8] saamgevoeg in Operasie Vula,[4][16] en Shaik is aangestel as Vula se hoof van intelligensie.[2] Volgens Shaik het die projek sy naam gekry van Tambo, wat van sekere verslae van die Nightingale gesê het dat "ek glo hulle is so waar soos die Bybel."[19]

Ontbloting

[wysig | wysig bron]
Vula adjunkbevelvoerder Siphiwe Nyanda is van terrorisme aangekla.

Operasie Vula het in die geheim voortgegaan, met Mandela se seën, selfs nadat die ANC ontban is en Mandela, wat onlangs vrygelaat is, die ANC-leierskap ná Tambo se beroerte oorgeneem het.[4] In Julie 1990, tydens 'n klopjag in Durban, het die Veiligheidstak egter bewyse van Operasie Vula ontbloot, insluitend kommunikasie tussen Vula-operateurs en die ANC-hoofkwartier in Lusaka. Alhoewel 'n polisiebeampte beweer het dat 'n ANC-lid die polisie-inligting oor Vula deurgegee het, het die ANC volgehou dat die polisie toevallig daarop afgekom het.[20][21] 'n Reeks arrestasies het gevolg, en nege agente is aangekla van terrorisme ingevolge die Wet op Binnelandse Veiligheid van 1982. Dit was Maharaj, Nyanda, Pravin Gordhan, Billy Nair, Raymond Lala, Dipuo Catherine Mvelase, Susanna Tshabalala, Dipak Patel en Anesh Sankar.[22] Agt is in Oktober voor die hof gebring, beskuldig van 'n komplot "om die mag van die regering te gryp deur middel van 'n gewapende opstand" en "om 'n revolusionêre leër te werf, op te lei, te lei en te bewapen,"[2] terwyl ander agente, insluitend Ronnie Kasrils, in ballingskap teruggegaan het, of verder ondergronds.[20] Die polisie het ook beweer dat hulle beslag gelê het op twintig wapenopslagplekke, waarvan een volgens hulle 'n grond-tot-lug-missiel bevat het.[2]

Veral in die lig dat die ANC onlangs die Groote Schuur-minuut onderteken het, het die ontdekking van Vula – en die arrestasie van hoëprofiel-ANC-leiers – die voortgesette proses van onderhandelinge gedestabiliseer.[1][23] Die media het na die operasie as "die Rooi Komplot"[2] verwys en die ANC het glo 'n geruime tyd daaraan bestee om hom daarvan te distansieer,[3][18][8] voordat hulle uiteindelik erken het dat dit op die hoogste vlakke goedgekeur is.[24] In Augustus 1990 het die ANC sy gewapende stryd formeel beëindig met ondertekening van die Pretoria-minuut, volgens Ellis gemotiveer deur "die verleentheid weens Vula se blootstelling."[6] Alle Vula-operateurs is teen middel 1991 gevrywaar.[2][25]

Twee ANC-agente wat in Julie 1990 aangehou is, Charles Ndaba en Mbuso Shabalala, was vermis tot 1998,[24] toe die Waarheids- en Versoeningskommissie bevind het dat hulle deur die Veiligheidstak gearresteer en vermoor is en hul liggame in die Tugelarivier gegooi is.[12][26] Volgens die getuienis van 'n polisieman is Ndaba en Shabalala vermoor nadat hulle geweier het om teen die ANC te draai.[27]

Nalatingskap

[wysig | wysig bron]
Moe Shaik by die Zondo-kommissie in 2019.

Joernalis Sam Sole van amaBhungane het later voorgestel dat verhoudings wat deur Vula gesmee is, die faksiesamestelling van die ANC van die vroeë 2000's beïnvloed het, met een interne groep wat saamgesmelt het rondom voormalige Vula-operateurs (meestal van Natal, meestal met sterk bande met die SAKP, en in lyn gebring is met Adjunk President Zuma) en nog een rondom president Mbeki, wat nie by Vula betrokke was nie.[9]

In September 2003 het Maharaj en Moe Shaik (teen daardie tyd onderskeidelik die voormalige minister van vervoer en 'n adviseur van die ministerie van buitelandse sake) aan City Press gelek dat Bulelani Ngcuka, destyds die nasionale direkteur van openbare vervolging en 'n oënskynlike Mbeki-bondgenoot, waarskynlik 'n apartheidspioen was. met die bynaam "Agent RS452."[28] Hulle kon uiteindelik nie die bewering staaf nie, wat volgens hulle gebaseer was op die voorlopige gevolgtrekking van 'n ondersoek na Ngcuka deur ANC-intelligensie, waarop Operasie Vula gesteun het. Die spesiaal aangestelde Hefer-kommissie, onder voorsitterskap van oudregter Joos Hefer, het ondersoek ingestel.[9][16][17] Die kommissie se verslag, wat in Januarie 2004 vrygestel is, het die bewering van die hand gewys en 'n verdere bewering deur Shaik genoem – dat Ngcuka die Nasionale Vervolgingsgesag gebruik het om die voormalige ANC-intelligensie-operateurs te ondersoek wat sy beweerde dubbelagentskap ontbloot het (insluitend Maharaj, Zuma en Shaik se broer) – "so ongeloofwaardig dat dit geen ernstige oorweging verdien nie."[29] Teen daardie tyd het menseregteprokureur Vanessa Brereton aangekondig dat sy Agent RS452 was.[30]

Voormalige lede

[wysig | wysig bron]
Pravin Gordhan was een van verskeie Vula-agente wat ná 1994 'n lid van die Kabinet geword het.

Voormalige Vula-operateurs sluit in:

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 Jordan, Pallo (2004). "The African National Congress: From Illegality to the Corridors of Power". Review of African Political Economy. 31 (100): 203–212. doi:10.1080/0305624042000262248. hdl:10.1080/0305624042000262248. ISSN 0305-6244. JSTOR 4006887. S2CID 153416768.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 Henderson, Robert D. (1 Desember 1997). "Operation Vula against apartheid". International Journal of Intelligence and CounterIntelligence. 10 (4): 418–455. doi:10.1080/08850609708435358. ISSN 0885-0607.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 O'Malley, Padraig (1 April 2008). Shades of Difference: Mac Maharaj and the Struggle for South Africa (in Engels). Penguin. ISBN 978-0-14-023224-0.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 "How Operation Vula Became an Underground within ANC". Sunday Independent. 29 April 2007. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Desember 2021. Besoek op 26 Desember 2021.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Williams, Rocky (2000). "The other armies: A brief historical overview of Umkhonto We Sizwe (MK), 1961-1994". Military History Journal. 11 (5). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 April 2023.
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 6,12 6,13 6,14 6,15 Ellis, Stephen (2013). External Mission: The ANC in Exile, 1960-1990 (in Engels). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-933061-4.
  7. ↑ 7,0 7,1 Barrell, Howard (1993). "Tactics of talks, tactics of confrontation: The road to Vula". Conscripts to their Age: African National Congress Operational Strategy, 1976-1986. DPhil thesis, University of Oxford. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 November 2022.{{cite book}}: AS1-onderhoud: plek sonder uitgewer (link)
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Gordin, Jeremy (12 Junie 2009). "The Zuma alumni". Politicsweb (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Desember 2021. Besoek op 26 Desember 2021.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 9,7 Sole, Sam (15 Desember 2011). "Thabo's boys vs Vula's boys – the sequel". The Mail & Guardian (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Desember 2022. Besoek op 26 Desember 2021. {{cite web}}: |archive-date= / |archive-url= timestamp mismatch (hulp)
  10. ↑ "Secret world of Operation Vula". News24 (in Engels (VSA)). 1 April 2004. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Maart 2023. Besoek op 26 Desember 2021.
  11. ↑ Turton, A.R. 2017. Operation Vula. In Nongqai, Journal of National Security History in Southern Africa, Vol. 8; No. 7. bl 48 – 61. Beskikbaar aanlyn by https://web.archive.org/web/20230527161016/https://issuu.com/hennieheymans/docs/nongqai_vol_8_no_7
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Report of the Truth and Reconciliation Commission of South Africa (PDF). Vol. 2. Kaapstad: The Commission. 1998. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 22 Mei 2023.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 Garrett, R. Kelly; Edwards, Paul N. (2007). "Revolutionary Secrets: Technology's Role in the South African Anti-Apartheid Movement". Social Science Computer Review (in Engels). 25 (1): 13–26. doi:10.1177/0894439306289556. ISSN 0894-4393. S2CID 61447315.
  14. ↑ Barrell, Howard (1990). MK: the ANC's armed struggle (in English). Londen, Engeland; New York, N.Y., VSA: Penguin Books. ISBN 978-0-14-015250-0. OCLC 24428529.{{cite book}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link)
  15. ↑ Good, Kenneth (8 April 2014). "The UDF was not simply a creature of the ANC". Politicsweb (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Desember 2021. Besoek op 26 Desember 2021.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Simpson, Thula (30 November 2021). "The ANC Spy Bible. Surviving across Enemy Lines / The Unlikely Mr Rogue. A Life with Ivan Pillay". South African Historical Journal (in Engels): 1–4. doi:10.1080/02582473.2021.1960593. ISSN 0258-2473. S2CID 244791333.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 Thamm, Marianne (19 Februarie 2020). "A Nightingale Sang in CR Swart Square: Moe Shaik and the greatest story not yet told". Daily Maverick (in Engels). Besoek op 26 Desember 2021.
  18. ↑ 18,0 18,1 Harper, Paddy (27 Februarie 2020). "Real-life spy drama reads like a novel". The Mail & Guardian (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Desember 2022. Besoek op 26 Desember 2021.
  19. ↑ Shaik, Moe (2020). The ANC Spy Bible: Surviving Across Enemy Lines (in Engels). Kwela Books. ISBN 978-0-624-08896-7.
  20. ↑ 20,0 20,1 Jenkin, Tim (1995). "Talking with Vula: The Story of the Secret Underground Communications Network of Operation Vula". O'Malley Archives. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Maart 2023. Besoek op 26 November 2021.
  21. ↑ "Maharaj opposes amnesty applications of security policemen". SAPA. 23 Augustus 1999. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 November 2021. Besoek op 26 November 2021.
  22. ↑ "Vula Eight: Charge Sheet - The O'Malley Archives". O'Malley Archives. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Desember 2021. Besoek op 26 Desember 2021.
  23. ↑ Ellis, Stephen (1998). "The Historical Significance of South Africa's Third Force". Journal of Southern African Studies. 24 (2): 261–299. Bibcode:1998JSAfS..24..261E. doi:10.1080/03057079808708577. hdl:1887/9519. ISSN 0305-7070. JSTOR 2637528. S2CID 53870915.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 Mandela, Nelson (22 Junie 1991). "Statement on Operation Vulindlela". O'Malley Archives. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 November 2021. Besoek op 26 November 2021.
  25. ↑ Patel, Dipak (12 April 2017). "Ex-ANC operative vows to mobilise against Zuma ahead of no-confidence vote". The Sowetan (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 November 2021. Besoek op 26 November 2021.
  26. ↑ Report of the Truth and Reconciliation Commission of South Africa. 3. Cape Town: The Commission. 1998.
  27. ↑ "Man killed for exposing Security Branch". SAPA. 19 Augustus 1999. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 November 2021. Besoek op 26 November 2021.
  28. ↑ Carroll, Rory (21 Januarie 2004). "Apartheid spy smear rebounds". the Guardian (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 April 2023. Besoek op 26 Desember 2021.
  29. ↑ Hefer, Joos (7 Januarie 2004). First and final report of the commission of inquiry into allegations of spying against the National Director of Public Prosecutions, Mr BT Ngcuka (PDF). Pretoria: Department of Justice. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 29 Januarie 2023.
  30. ↑ Bell, Terry (21 Oktober 2003). "'I am Agent RS452'". IOL (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Desember 2022. Besoek op 26 Desember 2021.
  31. ↑ 31,0 31,1 Barron, Chris (21 Julie 2013). "Taint of Kebble still clings to top SARS man Ivan Pillay". Business Day (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Desember 2021. Besoek op 26 Desember 2021.
  32. ↑ "Nqakula: from waiter to police minister". The Mail & Guardian (in Engels). 31 Desember 2001. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Desember 2021. Besoek op 26 Desember 2021.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Operasie_Vula&oldid=2729199"