Gaan na inhoud

Ou Kerkslawies

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
 
Ou Kerkslawies
словѣньскъ ѩзыкъ
Gepraat in: geen 
Gebied: Oos-Europa
Totale sprekers: uitgesterf
Taalfamilie: Indo-Europees
 Slawies
  Suid-Slawies
   Suidoos-Slawies
    Ou Kerkslawies 
Skrifstelsel: Glagolitiese alfabet, Cyrilliese alfabet 
Amptelike status
Amptelike taal in: geen
Gereguleer deur: geen
Taalbedreigingstatus
Bedreig

CRKrities bedreigde
SEErg bedreigde
DEBedreigde
VUKwesbare
   Veilig   

NE Nie bedreig nie
Dit is 'n kwesbare taal volgens die UNESCO-wêreldatlas van bedreigde tale.
Taalkodes
ISO 639-1: cu
ISO 639-2: chu
ISO 639-3: chu

Ou Kerkslawies (словѣ́ньскъ ѩзыкъ, soms ook Oudbulgaars of Oudslawies genoem) is die oudste Slawiese skryftaal. Dit dateer uit die tweede helfte van die 9de eeu en is gebaseer op die Suid-Slawiese (Bulgaarse of Masedoniese) dialek van Thessaloniki.[1] Die Bisantynse sendelinge Cyrillus en Methodius kry erkenning daarvoor dat hulle die taal gestandaardiseer het met die vertaling van die Bybel en ander antieke Griekse tekste as deel van die kerstening van die Slawiërs.[2][3]

Dit het ’n belangrike rol gespeel in die geskiedenis van die Slawiese tale en was die grondslag van die latere Kerkslawiese tradisies, wat vandag nog in sommige Oosters-Ortodokse en Oosters-Katolieke kerke as liturgiese taal gebruik word. As oudste bekende Slawiese taal verskaf dit ook belangrike getuienis van hoe Protoslawies, die voorloper van alle Slawiese tale, gelyk het.

Twee alfabette is vir Ou Kerkslawies gebruik: die Glagolitiese alfabet, wat spesiaal daarvoor ontwerp is, en die Cyrilliese alfabet, wat eersgenoemde vervang het.

Geskiedenis

[wysig | wysig bron]
’n Bladsy uit Triod' cwetnaja van omstreeks 1491, een van die oudste gedrukte Bisantyns-Slawiese boeke (Nasionale Biblioteek van Pole).

Ou Kerkslawies is nou verbonde aan die sendingwerk van die broers Cyrillus en Methodius, wat van Thessaloniki afkomstig was, en hul leerlinge. Vir hul sending na die Groot-Morawiese Ryk (863) het hulle onder meer die Bybel in Slawies vertaal en die taal gestandaardiseer. Die enigste geskrifte in Ou Kerkslawies hou verband met die broers se sendingwerk. Kopieë van die geskrifte het in die vorm van 'n beperkte aantal manuskripte uit die 10de en 11de eeu behoue gebly.

As deel van hul voorbereiding vir die sending, is die Glagolitiese alfabet geskep en verskeie liturgiese boeke vertaal. Die taal en alfabet is geleer aan die Groot Morawiese Akademie en is tussen 863 en 885 gebruik vir regerings- en godsdiensdokumente en –boeke.

In 885 is die gebruik van Ou Kerkslawies in Groot Morawië deur pous Stefanus V verbied ten gunste van Latyn. Studente van die twee sendelinge is in 886 uit Groot Morawië verban en het die Glagolitiese alfabet na die Eerste Bulgaarse Ryk gebring. Daar is dit aan twee letterkundeskole geleer.[4][5][6] Gou daarna het die Cyrilliese alfabet ontstaan en het dit Glagolities vervang. Ou Kerkslawies het na ander Suidoos-, Sentraal- en Oos-Europese Slawiese gebiede versprei, veral Kroasië, Serwië, Boheme, Pole en prinsdomme van Kiëf-Roes, terwyl dit tipiese Suid-Slawiese taaleienskappe behou het. Later het tekste in elk van dié streke eienskappe van die plaaslike streektaal aangeneem en teen die middel 11de eeu het Ou Kerkslawies gediversifiseer in ’n aantal streekweergawes. Hierdie plaaslike weergawes is saam bekend as Kerkslawies.[7]

Benewens die Slawiese lande is Ou Kerkslawies ook as liturgiese taal gebruik in die Roemeens-Ortodokse Kerk en as ’n letterkundige en amptelike taal in die prinsdomme van Walachye en Moldawië, voordat dit in die 16de en 17de eeu geleidelik deur Roemeens vervang is. Kerkslawies het eeue lank ’n prestigeryke status behou, veral in Rusland – vir die Slawiërs in die ooste het dit ’n status soortgelyk aan dié van Latyn in Wes-Europa, maar dit het die voordeel dat dit minder afwyk van die onderskeie streektale. Kerkslawies word tot vandag toe gebruik as liturgiese taal in die verskillende Slawiese Oosters-Ortodokse kerke.

Vir die historiese taalkunde is Ou Kerkslawies van belang omdat dit naby aan Protoslawies, die gemeenskaplike oertaal van al die Slawiese volke, is.

Voorbeeld

[wysig | wysig bron]

Hier is die Onse Vader in Ou Kerkslawies:

Cyrillies Transliterasie Vrye vertaling

Отьчє нашь•
ижє ѥси на нєбєсѣхъ:
да свѧтитъ сѧ имѧ Твоѥ•
да придєтъ цѣсар҄ьствиѥ Твоѥ•
да бѫдєтъ волꙗ Твоꙗ
ꙗко на нєбєси и на ꙁємл҄и:
хлѣбъ нашь насѫщьнꙑи
даждь намъ дьньсь•
и отъпоусти намъ длъгꙑ нашѧ
ꙗко и мꙑ отъпоущаѥмъ
длъжьникомъ нашимъ•
и нє въвєди насъ въ искоушєниѥ•  
нъ иꙁбави нꙑ отъ нєприꙗꙁни:
ꙗко твоѥ ѥстъ цѣсар҄ьствиѥ
и сила и слава въ вѣкꙑ вѣкомъ
Аминь჻

Ot'tsje nasj'
Izje jesi na nebesech.
Da swetit se Ime Twoje
da pridet tsesar'stwije Twoje   
da bodet wolja Twoja
jako na nebesi i na zeml'i.
Chleb nasj' nasosjt'ni
dazjd' nam d’n's'
i otpoesti nam dlgi nasje
jako i mi otpoesjtajem
dlzj'nikom nasjim
i ne vvedi nas v iskoesjenije  
n izbawi ni ot neprijazni.
Jako Twoje jest tsesar'stwije
i sila i slawa v weki wekom.
Amin'.

Ons Vader
Wat in die hemel is,
laat u Naam geheilig word;
laat u Koninkryk kom;
laat u wil geskied,
soos in die hemel, net so ook op die aarde.
Ons daaglikse brood
gee ons vandag;
en vergeef ons ons skulde
net soos ons vergewe
ons skuldenaars;
en laat ons nie in versoeking kom nie
maar verlos ons van die Bose.
Want aan U behoort die koninkryk
en die krag en die heerlikheid tot in eeue der eeue.
Amen.

Ou Kerkslawiese manuskripte

[wysig | wysig bron]

Glagolities

[wysig | wysig bron]
  • Codex Zographensis
  • Codex Marianus
  • Codex Assemanianus
  • Psalterium Sinaiticum
  • Kiever Blätter
  • Euchologium Sinaiticum
  • Glagolita Clozianus

Cyrillies

[wysig | wysig bron]
  • Savvina Kniga
  • Codex Suprasliensis

Sien ook

[wysig | wysig bron]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. Encyclopedia od Indo-European Culture, J.P. Mallory en D.Q. Adams, bl. 301.
  2. Carl Waldman, Catherine Mason. Encyclopedia of European Peoples: Facts on File library of world history. Infobase Publishing, 2006. p. 752. ISBN 9781438129181
  3. Dmitrij Cizevskij. Comparative History of Slavic Literatures, Vanderbilt University Press (2000) p. 27
  4. Encyclopedia of the Languages of Europe.
  5. The Blackwell Companion to Eastern Christianity.
  6. Interaction and Isolation in Late Byzantine Culture.
  7. Speech, Memory, and Meaning.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Wikipedia
Wikipedia
Sien gerus Wikipedia se uitgawe in Ou Kerkslawies


Indo-Europese tale: Satem-tale: Slawiese tale
Wes-Slawiese tale:
Kasjoebies | Polabies (†) | Pools | Slowaaks | Silesies | Sorbies (Neder-Sorbies, Opper-Sorbies) | Rusyn (Rusnak) | Tsjeggies
Oos-Slawiese tale:
Oud-Oos-Slawies (†) | Oekraïens | Russies | Rusyn (Roeteens) | Belarussies
Suid-Slawiese tale:
Bulgaars | Masedonies | Sloweens | Serwo-Kroaties (Bosnies, Kroaties, Montenegryns, Serwies)
Kunsmatige tale:
Protoslawies | Kerkslawies (Ou Kerkslawies) | Interslawies