Pagel se sirkus

Pagel se sirkus was tydens byna hele eerste helfte van die 20ste eeu ‘n welbekende instelling vir openbare vermaak op die platteland van Suider-Afrika.

Die legendariese kragman en latere sirkusbaas Friedrich Wilhelm August Pagel is op 5 Februarie 1878 in Plathe in Pommere (naby die stad Stettin in die huidige Pole) gebore. Hy was baie goed en groot gebou met besonder groot polse en enorme voorarms. As jongeling het hy reeds oor enorme krag beskik. Op 19 jarige ouderdom weeg hy al oor die 100 kg (later amper 135 kg), en sy lengte was 1,85 m. As tiener werk hy eers as assistent vir ‘n grofsmid. Daarna vaar hy as stoker op ‘n stoomskip oor die wêreld en besoek so die Verre Ooste en Australië. In Sydney verlaat hy die skip en werk by ‘n restaurant as kombuishulp en uitsmyter. In 1899 trou hy op Tasmanië met Mary Dinsdale (die latere Madame Pagel).

In 1902 sluit Pagel by ‘n sirkus aan, maar koop kort daarna sy eie tent. Na ‘n besoek aan Europa om sirkustoerusting te koop, land die egpaar in Februarie 1905 in Durban. Die eerste optrede is in Pietermaritzburg, maar hulle reis kort daarna deur die hele Suider-Afrika (tot in Uganda) met hul sirkus. As leeutemmer en weens sy sterkte raak hy landswyd bekend. Veral na die Tweede Vryheidsoorlog, want toe was die sirkus se besoek nog ‘n hoogtepunt op die sosiale kalender. Na ‘n besoek van die Pagels aan Indië en Birma om tiere en olifante te koop, bestaan die sirkus se kudde in 1910 uit 5 perde, 9 ponies, 2 sebras, ‘n kameel, 4 olifante, 6 tiere, 3 leeus, 5 luiperds, 3 ysbere en ‘n kangaroe.

Finansieel het dit soms broekseur met die sirkus gegaan, maar dit het al die wedervaringe oorleef. Omdat Pagel ‘n Duitser was, was die skares hom tydens die Eerste Wêreldoorlog nie altyd goedgesind nie. Hy is selfs ‘n tyd geïnterneer.

As leeutemmer het Pagel nooit ‘n sweep gebruik nie ten spyte van die gewaagde toertjies wat hy met veral die leeus uitgevoer het. Een van die toertjies waarvan hy lelike littekens oorgehou het, was waar hy sy kop in ‘n leeu se bek druk. Sy toutrekitem met twee perde aan elke arm was baie gewild. Verskeie kragmanne het dit hom later jare probeer nadoen om ‘n perd van 475kg by ‘n leer op te trek.

Sy vrou het nie net die sirkus bestuur nie, maar self ook aan die vertonings deelgeneem en het tot ‘n kleurryke persoonlikheid ontwikkel. Om publisiteit vir hul sirkus se besoek te maak, ry Madame Pagel dikwels bedags deur die strate met ‘n swartmaanhaar-leeu in die passasiersitplek langs haar en soms ook nog met ‘n prominente persoon uit die gemeenskap op die agterste sitplek. Sy sterf in 1939.

In 1944 tree Pagel af nadat wonde wat hy in ‘n stoeiery met ‘n leeu opgedoen het, begin infekteer. Sy laaste optrede was op 70-jarige ouderdom in Wakkerstroom. Hy sterf nog dieselfde jaar aan ‘n beroerte in Knysna. Sy tweede vrou, Cecil Pagel, het nog probeer om die sirkus voort te sit, maar dit het stadig doodgeloop nadat Boswell en Wilkie se sirkusse die toneel begin oorheers het.

Trivia

Na Pagel se eerste besoek aan Zimbabwe het die woord “istrongimani” vir sirkus in die inheemse tale bekend geword.

Bibliografie

• legendarystrength.com
• www.fad.co.za