Palais Strousberg
Die Palais Strousberg was 'n elegante paleis wat volgens planne van die argitek August Orth tussen 1867 en 1868 as deftige stadswoning vir die entrepreneur en spoorwegmagnaat Bethel Henry Strousberg (1823–1884) in die Berlynse buurt Friedrichstadt in Wilhelmstraße 70 opgerig is. Orth is oorspronklik deur Strousberg se onderneming aangestel om onder meer stasiegeboue te ontwerp, maar het later ook privaat wonings vir welvarende Joodse opdraggewers in Berlyn gebou. Die paleis se pragtige versierings en meubilering was, gemeet aan destydse maatstawe, opspraakwekkend en uitdagend, en sodoende 'n weerspieëling van Strousberg se ambisies, terwyl ook sy tegniese geriewe en installasies hul tyd ver vooruit was. Die Palais Strousberg is nog dekades ná sy voltooiing as 'n voorbeeld van gesofistikeerde luukse beskou.
Nadat Strousberg in 1875 bankrot gespeel het, is die paleis deur vors Hugo zu Hohenlohe-Öhringen gekoop en in die volgende jaar aan die Verenigde Koninkryk van Groot-Brittanje en Ierland verhuur wat sy diplomatieke sending in die Duitse Keiserryk in die gebou gevestig het. In 1884 is die paleis aan die Verenigde Koninkryk verkoop en het daarna nog dekades lank, tot die begin van die Tweede Wêreldoorlog, as Britse Ambassade in Berlyn gedien.
Gedurende die oorlog is die paleis in 1943 deur geallieerde lugaanvalle ernstig beskadig en ondanks sy status as historiese monument in die najaar van 1950 deur die destydse Oos-Duitse owerheid gesloop.[1] Die paleis se bouval het blykbaar verdere skade gely toe die ruïne van die nabygeleë Hotel Adlon afgebreek is. Die perseel het vervolgens deel uitgemaak van die versterkte grens tussen Oos- en Wes-Berlyn.
Net soos ander westerse lande het ook die Verenigde Koninkryk die Duitse Demokratiese Republiek (DDR) aanvanklik nie formeel erken nie; die enigste ambassade, wat ná die oorlog in Duitsland gevestig is, was dus dié in Bonn in die Bondsrepubliek Duitsland. Toe Londen uiteindelik in 1973 diplomatieke betrekkinge met die DDR aangeknoop het, het Britse diplomate 'n ambassadegebou in Unter den Linden betrek. Eers ná die Duitse hereniging in 1990 kon die bou van 'n nuwe ambassadegebou in Berlyn oorweeg word.
Argitektoniese konteks[wysig | wysig bron]
Die bou van statige villa's teen Berlyn se westelike stadsrand het gepaard gegaan met bouprojekte in die middestad, suid van die laan Unter den Linden, met departementele staatsgeboue in Wilhelmstraße, banke in Jäger- en Behrenstraße, en afdelings- en ander groot winkels in Leipziger Straße. Privaat wonings en sakegeboue het in die 19de eeu gewoonlik naas mekaar ontstaan, alhoewel die betreklik klein woonstelgeboue uit dié bouperiode deur hul besonderse argitektoniese styl, 'n ligte vorm van 'n suiwer klassisisme – 'n kenmerk wat hulle met die sogenaamde Tiergarten-villa's gedeel het.[2]
Eiendomme in Friedrichstadt is tot omstreeks 1890 sorgvuldig beplan, met harmoniese proporsies van drie verdiepings wat selfs deur banke nie oorskry is sodra uitbreidings noodsaaklik was nie – die enigste uitsondering in Wilhelmstraße en Unter den Linden se straatroosteruitleg in die tydperk tot 1870 was enkele statige wonings wat vir hoë adellikes en prinse ontwerp is.[3] Die argitektoniese konvensie vir deftige stadswonings en -paleise, wat tussen 1860 en 1890 ontstaan het, was stylvol-elegante renaissance-fasades; opdraggewers se werklike rykdom is uitsluitlik in die binneruimtes vertoon. Behalwe vir adellikes en die nyweraar Borsig is elegante stadswonings in dié tyd veral vir welvarende Joodse burgers gebou.
'n Paleis vir 'n spoorwegkoning[wysig | wysig bron]
Die ontwerp vir Bethel Henry Strousberg se woning moes in dié konteks as uitdagend beskou word – die straatfasade met sy indrukwekkende hoë pilastergewel was in elk geval die buite-aansig van die eerste adellike paleis wat in die moderne tydperk in Berlyn gebou is. Ook wat die paleis se binne-uitleg en versierings aangaan, het Strousberg moeite gedoen om einige mededinger te oortref met 'n reeks grandiose reusesale wat van glaskoepels voorsien is; 'n ingangsaal wat tot die gebou se volle hoogte gestrek het, versier met marmer en van 'n geweldig grote dubbeltrap voorsien; 'n biblioteek en 'n banketsaal waarvan die afmetings gunstig vergelyk het met die hoofsaal van 'n destydse stadhuis.
Aangrensende vertrekke is as 'n soort labirint ontwerp, ontleen aan antieke Romeinse stadspaleise of baddens.[4]
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ (en) RIBApix: Palais Strousberg, (the former British Embassy), 70 Wilhlemstrasse, Berlin: the main hall. Besoek op 15 Oktober 2017
- ↑ Fredric Bedoire: The Jewish Contribution to Modern Architecture 1830–1930. Jersey City: KTAV Publishing House 2004, bl. 235
- ↑ Bedoire (2004), bl. 235
- ↑ Bedoire (2004), bl. 236-37