Pjotr Tsjaikofski

Pjotr Iljitsj Tsjaikofski
Pjotr Iljitsj Tsjaikofski
Agtergrondinligting
Gebore	7 Mei 1840 Wotkinsk, Rusland
Sterf	6 November 1893 Sint Petersburg, Rusland
Genres	Klassieke musiek, Nuwe Musiek
Beroep(e)	Komponis, musiekpedagoog
Instrumente	Piano
Jare aktief	1867 - 1893
Assosiasies	Swanemeer, Doringrosie, Die Neutkraker

Pjotr Iljitsj Tsjaikofski (Russies: Пётр Ильич Чайковский), Wotkinsk, 7 Mei 1840 – Sint Petersburg, 6 November 1893, was ’n Russiese komponis wie se musiek deur sommige kritici as "te Westers" beskou is. Op skool in St. Petersburg het hy onderrig in sang, klavier en harmonie ontvang, en baie opera-opvoerings bygewoon. Die dood van sy moeder (toe hy 14 jaar oud was) het hom diep getref. Dit was die begin van 'n neurotiese toestand en dit kom in heelwat van sy musiek na vore.

Lewe

Tsjaikofski was eers ’n amptenaar en het toe musiek gaan studeer aan die N.W. Rimskogo-Korsakowa-konservatorium in Sint Petersburg. Hy het later ’n dosent aan dieselfde konservatorium geword. ’n Ryk bewonderaar, gravin Nadesjda Filaretowna von Meck, het dit vir hom in 1877 moontlik gemaak om sy lewe aan die skryf van musiek te wy.

Hulle het jare lank gekorrespondeer, maar in 1890 het sy skielik om ’n onduidelike rede haar geldelike steun onttrek – moontlik óf omdat sy bankrot was óf omdat sy haar nie met sy homoseksualiteit kon vereenselwig nie. In 1866 het hy hoogleraar in harmonie aan die Moskouse Konservatorium geword, en in daardie jaar het hy sy Eerste Simfonie in G-mineur gekomponeer.

Sy koorsagtige werk aan die simfonie het die eerste van 'n reeks geestelike krisisse veroorsaak. Hy het in 1868 in Moskou met Balakiref en ander nasionalistiese komponiste kennis gemaak, maar hy het onafhanklik gebly en sy eie rigting in die musiek gevolg. Sy fantasie-ouverture Romeo en Juliet (1869) het 'n baie gewilde konsertstuk geword. In die middel van die sewentigerjare, tydens byna histeriese skeppingsaktiwiteit wat tot die Vierde Simfonie in F-mineur (1877) en die opera Eugene Onegin (na ʼn gedig van Poesjkin; 1878) gelei het, het hy 'n senuwee-ineenstorting gekry.

Ander belangrike werke uit hierdie tydperk is die ouverture Francesca da Rimini (1876), die Eerste Klavierkonsert (1875). Die Rococo-variasies vir tjello en orkes en die manjifieke balletstuk, Swanemeer (1876). Reeds in 1877 het hy begin korrespondeer met een van sy bewonderaars, Nadezhda von Meck, 'n gegoede weduwee, wat aan hom 'n toelaag gegee het sodat hy kon ophou doseer en voltyds kon komponeer. Hulle het mekaar nooit ontmoet nie - dit was haar wens – en die reëling het Tsjaikofski goed gepas. Sy nuwe vryheid het aanleiding gegee tot werke soos die Eerste Orkessuite (1879), die opera Die meisie van Orleans (1879), die skitterende Vioolkonsert in D-majeur (1878), die gewilde Serenade vir Strykers en die Capriccio ltalien (albei 1880), en die 1812-ouverture (1880; die musiek herdenk Napoleon se mislukte Russiese veldtog van 1812). In 1885, na reise in Switserland, Frankryk en Italië, het Tsjaikofski hom in 'n huis in Maidonof, naby Moskou, gevestig.

Hier het hy die opera Die skoppensvrou en die pragballet Die slapende skone (albei 1890) gekomponeer, sowel as die grootse Vyfde Simfonie in E-mineur, waarin sy geestestoestand weerspieël word in die intense emosionele inhoud wat wissel tussen histeriese verrukking en neurotiese wanhoop. 'n Konsertreis het vroeg in die negentigerjare gevolg en Tsjaikofski het die VSA en Engeland onder meer besoek, waar hy in 1893 'n eredoktorsgraad in Cambridge ontvang het.

Ondanks die welslae van die reis het Tsjaikofski se geestelike agteruitgang voortgeduur. Toe die weduwee Von Meck byvoorbeeld hul korrespondensie en sy toelaag in 1890 skielik staak, het dit so ʼn sielkundige uitwerking op hom gehad dat hy 3 jaar later op sy sterfbed haar naam herhaaldelik verontwaardig uitgeroep het. Na die sprankelende Neutkraker-suite van 1892 het Tsjaikofski in 1893 die Sesde Simfonie in B-mineur voltooi.

Hy het dit as ʼn meesterstuk beskou. Die eerste uitvoering is in Oktober 1893 deur die komponis gedirigeer, maar die werk is nie goed ontvang nie. Tsjaikofski het sy hele gemoed in hierdie werk, wat hy die Pathetique genoem het, gestort. Tydens ʼn cholera-epidemie in Sint Petersburg het hy 'n glas ongekookte water gedrink, en as gevolg daarvan is hy op 6 November 1893 aan die siekte dood.

Waardering

Benewens ses simfonieë het Tsjaikofski onder andere simfoniese gedigte en operas geskryf, asook klavier- en vioolwerke. Veral sy eerste klavierkonsert, sy vioolkonsert, sy laaste drie simfonieë, sy balletmusiek en sy bombastiese 1812-ouverture word dikwels uitgevoer. Hy het geslaag om Wes-Europese musiekinvloede in Russiese musiek in te bring.

Sy werke is ook gelief vanweë die welluidende orkestrasie. Tsjaikofski het in ’n paar komposisies op ’n besondere wyse walsmusiek ingebring – nie net in sy ballette nie, maar ook in sy simfonieë.

Tsjaikofski was die eerste komponis wat op musiekgebied aan Rusland internasionale status besorg het. Hy was sonder twyfel die grootste meester van die klassieke ballet, en hoewel die simfonieë van wisselende gehalte is, bevat almal belangrike musiek. Telkens word vir momentele verslapping in sy musikale inspirasie vergoed deur verstommende melodiese verbeelding, indrukwekkende orkestrasie en groot tegniese vermoë. Hy het onder andere Igor Strawinski beïnvloed.

Komposisies

Van sy werke sluit in:

• Operas
  • Droom op die Wolga (Воевода, Wojewoda), op. 3 (1867-1868)
  • Oendina (Ундина) (vernietig) (1869)
  • Opritsjnik (Опричник) (1870 - 1872)
  • Eugene Onegin (Евгений Онегин), op. 24 (1877 - 1878)
  • Die Maag van Orléans (Орлеанская дева, Orleanskaja Dewa) (1878 - 1879, hersien in 1882)
  • Mazeppa (Мазепа) (1881 - 1883)
  • Die Towenares (Чародейка, Tsjarodeika) (1885 - 1887)
  • Skoppensvrou (Пиковая дама, Pikowaja Dama), op. 68 (1890)
  • Jolanta (Иоланта), op. 69 (1891)
• Ballette
  • Swanemeer, op. 20 (1875 - 1876)
  • Doringrosie, op. 66 (1888 - 1889)
  • Die Neutkraker (Щелкунчик, Sjtsjelkoentsjik), op. 71 (1891 - 1892)
• Orkeswerke
  • Simfonieë
    • Simfonie nr. 1 in g majeur, op. 13 (Winter-dagdrome) (1866, hersien in 1874)
    • Simfonie nr. 2 in c mineur, op. 17 (Klein-Russiese) (1872, hersien in 1879 - 1880)
    • Simfonie nr. 3 in D majeur, op. 29 (Poolse) (1875)
    • Simfonie nr. 4 in f mineur, op. 36 (1877 - 1878)
    • Simfonie (sonder nommer), op. 58 (Manfred) (1885)
    • Simfonie nr. 5 in e mineur, op. 64 (1888)
    • Simfonie nr. 6 in b mineur, op. 74 (Pathétique) (1893)
• Orkessuites
  • Suite nr. 1 in D majeur, op. 43 (1878 - 1879)
  • Suite nr. 2 in C majeur, op. 53 (1883)
  • Suite nr. 3 in G majeur, op. 55 (1884)
  • Suite nr. 4, op. 61 (Mozartiana) (1887)
• Simfoniese gedigte
  • Die Storm, overture, op. 76 (1864)
  • Noodlot, op. 77 (1868)
  • Romeo en Julia, ouverture na Shakespeare (1869, hersien in 1870 en 1880)
  • Die Storm, op. 18 (1873)
  • Slawiese Mars, op. 31 (1876)
  • Francesca da Rimini, op. 32 (1876)
  • Capriccio Italien, op. 45 (1880)
  • 1812-overture, op. 49 (1880)
  • Hamlet-overture, op. 67a (1888)
  • Wojewoda, simfoniese ballade, op. 78 (1891)
• Klavierwerke
  • Valse Caprice, op. 4 (1868)
  • Capriccio, op. 8 (1870)
  • 3 stukke, op. 9 (1870)
  • 6 stukke, op. 19 (1870)
  • 6 stukke na één tema, op. 21 (1873)
  • Sonate in G majeur, op. 37 (1878)
  • Die Seisoene (1875 - 1876)
  • Kinderalbum, op. 39 (1878)
  • 12 stukke, op. 40 (1878)
  • 6 stukke, op. 51 (1882)
  • Doemka, op. 59 (1886)
  • 18 stukke, op. 72 (1893)
• Transkripsies
  • Anatoli Wassiljewitsch Iwanow - Kinderalbum, op. 39 for ensemble of percussion instruments

Galery

• 
  Standbeeld van Tsjaikofski in Wotkinsk
• 
  Die jong Tsjaikofski
• 
  Portret van Tsjaikofski in 1893
• 
  Tsjaikofski se graf in Sint Petersburg

Bronne

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409656, volume 24, bl. 168
• Hierdie artikel is vertaal uit die Nederlandse Wikipedia

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Pjotr Tsjaikofski.