Gaan na inhoud

Plejades (sterreswerm)

Koördinate: Sky map 03h 47m 24s, +24° 07′ 00″
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Vir 'n artikel oor die sewe susters in die Griekse mitologie, sien Plejade (mitologie)
Plejades
’n Foto van die Plejades van die Digitized Sky Survey. Bron: Nasa/ESA/AURA/Caltech
’n Foto van die Plejades van die Digitized Sky Survey.

Bron: Nasa/ESA/AURA/Caltech

Soort stelsel Oop sterreswerm
Sterrebeeld Bul
Messier-naam Messier 45
Waarnemingsdata (Epog J2000)
Regte klimming 3h 47m 24s[1]
Deklinasie +24º 7'[1]
Skynmagnitude 1,6
Besonderhede
Afstand (ligjaar) Gemiddeld 444[2][3]
Ouderdom (jaar) 100 miljoen
Skynbare grootte  110 boogminute
Aantal sterre 500
Rooiverskuiwing  18 x 10-6
Ander name Sewe Susters, M45
Portaal  Portaalicoon   Sterrekunde

Die Plejades (ook genoem die Sewe Susters of M45) is in die sterrekunde ’n oop sterreswerm wat bestaan uit warm B-tipe sterre van middelmatige ouderdom in die sterrebeeld Bul. Op 'n afstand van 444 ligjare is dit een van die naaste sterreswerms en die naaste Messiervoorwerp aan die Aarde, en die een wat die maklikste met die blote oog gesien kan word. Dit bevat ook die refleksienewel NGC 1432, 'n H II-gebied.[4] Die naam kom van die Plejades in die Griekse mitologie.

Die swerm word oorheers deur warm blou en besonder helder sterre wat binne die afgelope 100 miljoen jaar ontstaan het. Die helderste sterre word omring deur ’n newelagtigheid wat deur ruimtestof veroorsaak word. Voorheen is gedink dit is materiaal wat ná hulle vorming oorgebly het, maar nou word geglo dat dit waarskynlik 'n onverwante stofwolk is waardeur die groep sterre tans beweeg.[5] Dié stofwolk beweeg na raming teen sowat 18 km/s relatief tot die sterre in die swerm.[6]

Rekenaarsimulasies het gewys die Plejades is waarskynlik van 'n kompakte konfigurasie gevorm wat eens soos die Orionnewel gelyk het.[7] Sterrekundiges glo die swerm sal vir nog sowat 250 miljoen jaar bestaan, waarna die sterre uiteen sal beweeg vanweë swaartekragwisselwerkings met die galaktiese omgewing.[8]

Saam met die oop sterreswerm die Hiades, vorm die Plejades die "Goue Poort van die Sonnebaan".[9] Die sonnebaan is die lyn waarlangs die Son, die Maan en al die planete beweeg, en dit loop tussen dié twee sterreswerms deur.

Oorsprong van die naam

[wysig | wysig bron]

Die swerm se naam kom van die Griekse naam Πλειάδες. Dit is waarskynlik afgelei van plein ("seil") vanweë die feit dat die sterre die seilseisoen in die Middellandse See afgebaken het. In die Griekse mitologie is dit gebruik vir sewe goddelike susters. Later is gesê die naam is afgelei van hulle moeder, Pleione, se naam en beteken dus "dogters van Pleione".[10]

In werklikheid kom die antieke naam wat van "seil" afgelei is, eerste in die kultuur, waarna die verwantskap met die sewe susters gevolg het.[11]

Sterrekundige rol van M45 in die oudheid

[wysig | wysig bron]

Die groep M45 het in die antieke tyd 'n belangrike rol gespeel vir die opstelling van baie kalenders danksy 'n kombinasie van twee merkwaardige elemente. Die eerste een, wat steeds geld, is hulle unieke en maklik identifiseerbare voorkoms in die naglug naby die sonnebaan. Die tweede een, wat in die antieke tyd belangrik was, is dat dit in die middel van die 3de millennium v.C. die Noordelike Halfrond se lentenagewening aangedui het.[12]

Op die hemelskyf van Nebra van omstreeks 1600 v.C. is die sewe kolletjies regs bo vermoedelik die Plejades.

Die belangrikheid van die sterreswerm is ook duidelik in Noord-Europa: Dit word aangedui op die hemelskyf van Nebra, wat in Duitsland ontdek is en uit omstreeks 1600 v.C. dateer. Op die skyf word die swerm aangedui in 'n hoë posisie tussen die Son en die Maan.

Dié asterisme ('n patroon sterre kleiner as 'n sterrebeeld) dui ook die begin van verskeie antieke kalenders aan:

  • In antieke Indië vorm dit in die Atharvaveda, wat omstreeks 1200-1000 v.C. saamgestel is, die eerste nakṣatra (die Sanskritnaam vir "maanstasie"), wat genoem word Kṛttikā (क्रृत्तिका), ’n onthullende naam aangesien dit letterlik "die Snydings" beteken,[13] dus "dié wat die jaarbreek aandui".[14]
  • In Mesopotamië stel die MUL.APIN-kompendium, die oudste bekende Mesopotamiese sterrekundige verhandeling wat in Nineve in die biblioteek van Assurbanipal ontdek is en uit nie later nie as 627 v.C. dateer, ’n lys voor van gode [draers van sterre] wat op "die pad van die Maan" staan – ’n lys wat begin met mul.MUL.[15]
  • In Griekeland is die Pleiádes ’n groep waarvan die naam waarskynlik eers ’n funksionele betekenis gehad het voor dit ’n mitologiese betekenis gekry het, soos André Lebœuffle aandui. Hy verkies om dit te verklaar aan die hand van die Indo-Europese wortel *pe/ol-/pl-, wat die idee van "menigte, skare, byeenkoms" uitdruk.[16]
  • Net so begin die antieke Arabiere hulle ou kalender, dié van die anwā, met M45 onder die naam الثريّا (al-Ṯurayyā).[17]

Hoewel M45 nie meer op die lentepunt is nie, bly die sterrebeeld steeds belangrik, beide funksioneel en simbolies. Benewens die Indiese en Arabaiese kalenders wat op maanstasies gebaseer is, is daar ook die geval van ’n ou Jemenitiese kalender waarin die maande aangedui word volgens ’n astronomiese kriterium wat daartoe gelei het dat dit die "Kalender van die Plejade" genoem is: Die maand ḫams (letterlik "vyf") is die een waarin die Son en al-Ṯurayyā ("die Plejade") vyf maanbewegings van mekaar afwyk, dus vyf keer die afstand wat die Maan gemiddeld in een dag en een nag aflê, om die terminologie van Al Soefi te gebruik.[18]

'n Australiese silwer herdenkingsmunt van 2020 – op die keersy is die Sewe Susters soos uitgebeeld in 'n antieke storie oor die Australiese inheemse tradisie.[19]

Name en mitologie

[wysig | wysig bron]

Die Plejades is 'n prominente gesig in die Noordelike en Suidelike Halfrond se naglug. Hulle is sedert die oudheid aan kulture oor die hele wêreld heen bekend,[20] insluitende die Kelte (Wallies: Tŵr Tewdws, Iers: Streoillín); die Filippyne voor die koloniale tyd (as Mapúlon, wat die begin van die jaar aangedui het);[21][22] Hawaiërs (as Makaliʻi);[23] die Maori's (as Matariki); die Achaemenidiese Ryk (as پروین of Parvīn;[24] die Arabiere (as الثريا of al-Thurayyā;[25]) die Chinese (昴 of mǎo); die Japannese (as 昴 of Subaru'); die Maja; Asteke; ensovoorts.[26][27]

In die Hindoeïsme is die Plejades bekend as Kṛttikā. Hindoes vier die eerste dag (nuwemaan) van die maand Kartik as Divali, 'n fees van oorvloed en lampe. Die Plejades word ook drie keer in die Bybel genoem (as die "Sewester").[28][29] In Japan word die sterreswerm in die 8ste-eeuse Kojiki, 'n kroniek van legendes en gesange, genoem Mutsuraboshi ("ses sterre").[30] Dit is nou in Japan bekend as Subaru,[31] en is genoem na die Japannese Subaru-teleskoop by die Mauna Kea-sterrewag op die eiland Hawaii.[32]

Galileo se tekening van die Plejades in Sidereus Nuncius.

Die vroegste bekende uitbeelding van die Plejades is 'n Noord-Duitse artefak uit die Bronstydperk bekend as die hemelskyf van Nebra van omstreeks 1600 v.C.[33] Die Babiloniese sterkatalogus noem die Plejades MULMUL (𒀯𒀯), wat "sterre" beteken (letterlik "ster ster"). Hulle is boaan die lys sterre aan die sonnebaan, wat wys hulle was omstreeks die 23ste eeu v.C. naby die punt van die lente-nagewening.[34] Sommige antieke Griekse sterrekundiges het hulle as 'n aparte sterrebeeld beskou en hulle word deur Hesiodos,[35] in Homeros se Ilias en Odussee,[36] en in die Geoponica, 'n 10de-eeuse versameling landboustories, genoem.[37]

Vir die pre-Islamitiese Arabiere was die sterreswerm die "bekendste ster" en is dit dikwels eenvoudig "die Ster" genoem (an-Najm, النجم). Sommige kenners van die Islam stel voor die Plejades is die "ster" wat genoem word in die soera An-Najm ("Die Ster") van die Koran.[38]

Op verskeie silinderseëls van die begin van die eerste millennium v.C. af word M45 deur sewe punte verteenwoordig, terwyl die "Sewe Gode" op reliëfs verskyn van Nieu-Assiriese paleise.[39]

Die geleerde Stith Thompson meen die asterisme is "amper altyd" as 'n groep van sewe susters beskou, en hulle mites verduidelik hoekom daar net ses is.[40] Sommige wetenskaplikes glo dit kan wees vanweë waarnemings van tot 100000 v.C., toe die ster Pleione verder van die ster Atlas was en dus sigbaarder vir die blote oog.[41]

Tolkien se Legendarium

[wysig | wysig bron]

In J.R.R. Tolkien se legendarium, waar The Lord of the Rings afspeel, word na die Plejades verwys as Remmirath, the netted star. Die sterrebeeld Jagter word genoem Menelvagor, swordsman of the Sky.

Waarnemingsgeskiedenis

[wysig | wysig bron]

Galileo Galilei was die eerste sterrekundige wat deur 'n teleskoop na die Plejades gekyk het.[42] Hy het toe ontdek daar is baie sterre in die swerm wat te dof is om met die blote oog te sien. Hy het sy waarnemings in Maart 1610 in Sidereus Nuncius gepubliseer saam met 'n skets wat 36 sterre wys.

Dit is lank bekend dat die Plejades 'n groep sterre is wat fisies verwant is, eerder as 'n toevallige oplyning. John Michell het in 1767 bereken die kans van 'n toevallige oplyning van so baie helder sterre was net 1 uit 500 000. Hy het aangeneem die Plejades en baie ander sterreswerms moet dus uit fisies verwante sterre bestaan.[43] Toe studies die eerste keer gedoen is van die eiebeweging van die sterre, is bevind hulle beweeg almal in dieselfde rigting in die lug, en dit het finaal bewys dat hulle verwant is.

Charles Messier het die posisie van die swerm gemeet en dit as "M45" in sy katalogus van komeetagtige voorwerpe opgeneem wat in 1771 gepubliseer is. Dié invoeging is, nes dié van die Orionnewel en die Byekorfsterreswerm, as vreemd beskou omdat die meeste van sy voorwerpe baie dowwer was en makliker met komete verwar kon word, en dit is beswaarlik die geval met die Plejades. Een moontlikheid is dat Messier eenvoudig 'n groter katalogus wou hê as sy wetenskaplike mededinger Lacaille, wie se katalogus van 1755 altesaam 42 voorwerpe bevat het en dat Messier toe 'n paar helder voorwerpe bygevoeg het.[44]

Edme-Sébastien Jeaurat het in 1782 ’n kaart van 64 sterre van die Plejades uit sy waarnemings geteken wat in 1786 gepubliseer is.[45][46][47]

Samestelling

[wysig | wysig bron]
'n Kaart van die Plejades.

Die kern van die sterreswerm is sowat 8 ligjare breed. Dit bevat meer as duisend bevestigde lede, sonder om die getal dubbelsterre in ag te neem.[48] Die swerm se lig word oorheers deur jong, warm blou sterre, waarvan tot 14 met die blote oog gesien kan word na gelang van die waarnemingstoestande en die visuele skerpte van die waarnemer. Die helderste sterre vorm 'n fatsoen effens soortgelyk aan dié van die Groot en Klein Beer. Die totale massa van die sterre is sowat 800 sonmassas en dit word oorheers deur dowwer, rooier sterre.[48] 'n Raming van die omvang van dubbelsterre in die swerm is sowat 57%.[49]

Die swerm bevat baie bruindwerge, voorwerpe van minder as sowat 8% van die Son se massa, wat onvoldoende vir kernfusie is en dus nie volwaardige sterre is nie. Hulle kan tot 25% van al die sterre uitmaak, hoewel hulle massa minder as 2% van die algehele massa is.[50] Sterrekundiges ontdek en ontleed graag die bruindwerge in die Plejades en ander jong sterreswerms, want hulle is nog relatief helder en sigbaar, terwyl bruindwerge in ouer swerms verdof het en moeiliker is om te bestudeer.

Helderste sterre

[wysig | wysig bron]

Die helderste sterre in die Plejades word die Sewe Susters genoem, na die susters Sterope, Merope, Elektra, Maia, Taigete, Kelaino en Alkuone uit die Griekse mitologie. Later is ouers aan hulle toegewys: Pleione en Atlas.[10] Die Hiades was dogters van Atlas en dus die Plejades se susters.

Die tabel hier onder gee inigting oor die helderste sterre in die swerm:

Helderste sterre van die Plejades
Naam IAU-naam Skynbare magnitude Sterreklassifikasie Afstand (ligjare)
Alkuone Eta (25) Tauri 2,86 B7IIIe 409
Atlas 27 Tauri 3,62 B8III 387
Elektra 17 Tauri 3,70 B6IIIe 375
Maia 20 Tauri 3,86 B7III 344
Merope 23 Tauri 4,17 B6IVev 344
Taigeta 19 Tauri 4,29 B6IV 364
Pleione 28 (BU) Tauri 5,09 (verand.) B8IVpe 422
Kelaino 16 Tauri 5,44 B7IV 434
— HD 23753 5,44 B9Vn 420
Asterope of Sterope I 21 Tauri 5,64 B8Ve 431
— 18 Tauri 5,66 B8V 444
— HD 23923 6,16 B8V 435
Sterope II 22 Tauri 6,41 B9V 444
— HD 23853 6,59 B9,5V 459
— HD 23410 6,88 A0V 443

Ouderdom en ewolusie

[wysig | wysig bron]

Die ouderdom van die Plejades word met behulp van die Hertzsprung-Russell-diagram op tussen 75 en 150 miljoen jaar geraam.

Die relatiewe beweging van die swerm sal veroorsaak dat hulle baie millenniums in die toekoms, van die Aarde af gesien, onder die voete van wat nou die sterrebeeld Jagter is, verbybeweeg. Nes die meeste oop sterreswerms sal die sterre ook nie onbepaald fisiek gebonde bly nie; sommige sterre sal wegbeweeg vanweë interaksie met ander voorwerpe en ander sal gestroop word deur gety-swaartekragvelde. Volgens berekenings sal die groep oor sowat 250 miljoen jaar versprei, aangehelp deur swaartekrag-interaksies met enorme interstellêre wolke en die spiraalarms van die Melkweg.

Refleksienewelagtigheid

[wysig | wysig bron]
'n Foto deur die Hubble-ruimteteleskoop van die refleksienewelagtigheid naby Merope.

Die newelagtigheid om die sterre kan maklik deur groter amateurteleskope gesien word, veral as foto's met 'n lang beligtingstyd geneem word. Onder die ideale waarnemingstoestande kan 'n aanduiding van die newelagtigheid selfs deur klein teleskope of verkykers van gemiddelde grootte gesien word. Dit is 'n refleksienewel wat veroorsaak word deur stof wat deur die blou lig van die warm, jong sterre weerkaats word.

Voorheen is gedink die stof is oorblyfsels van die stervorming van die swerm, maar daar word algemen aanvaar dat geen sulke stof ná sowat 100 miljoen jaar sou oor wees nie. Dit lyk eerder of die swerm bloot deur 'n buitengewoon stowwerige deel van die interstellêre medium beweeg.[5]

Studies het gewys die stof wat die newelagtigheid veroorsaak, is nie eweredig versprei nie, maar gekonsentreer in hoofsaaklik twee lae met die gesigslyn langs. Dié lae kon gevorm gewees het deur snelheidsvermindering weens stralingsdruk terwyl die stof na die sterre beweeg het.[51]

Afstand

[wysig | wysig bron]

Omdat die Plejades so na aan die Aarde is, behoort hul afstand maklik te wees om te bepaal, en dit kan dan gebruik word om die afstand van ander, verder voorwerpe te meet. As sterrekundiges die regte afstand van die Plejades ken, kan hulle ’n Hertzsprung-Russell-diagram daarvan saamstel. As dit dan vergelyk word met ander swerms waarvan die afstand nie bekend is nie, kan dié afstande bepaal word. Met ander metodes kan die afstandskaal dan uitgebrei word van sterreswerms na sterrestelsels en sterrestelselswerms, en ’n kosmiese afstandskaal kan dan opgestel word.

Onenigheid bestaan egter oor die afstand van die Plejades. Aanvanklik is bereken dat hulle sowat 135 parsek van die Aarde af is. Data van die Hipparcos-ruimtesending van 1989 tot 1993 het egter verrassende resultate opgelewer, naamlik dat die afstand van die Plejades 118 parsek is. Dit is bepaal deur die verskille in die parallaks (skynbare posisies) van die sterre in die swerm te meet, ’n tegniek wat die mees direkte en akkurate resultate behoort te lewer. In latere werke is beweer dat die Hipparcos se meting foutief was.[3][52][53][54][55] Metings daarna, onder meer deur die Hubble-ruimteteleskoop, het bevestig dat die afstand moontlik tussen 135 en 140 parsek is.[3][54] Die skrywer van die 2007–2009-katalogus van hersiene Hipparcos-parallakse het egter weer verklaar dat die afstand inderdaad ~120 parsek is, en die weersprekende getuienis in twyfel getrek.[2] Onenigheid bestaan steeds oor wat die regte afstand is.

Moontlike planete

[wysig | wysig bron]

Toe sterrekundiges infrarooibeelde deur die Spitzer-ruimteteleskoop en Gemini-Noord-teleskoop ontleed, het hulle ontdek een van die sterre in die swerm, HD 23514, wat 'n massa en helderheid van effens meer as die Son het, word omring deur 'n buitengewone aantal warm stofdeeltjies. Dit kan 'n teken van planeetvorming om HD 23514 wees.[56]

Video

[wysig | wysig bron]
'n 3D-model van die Plejades van die app Galaxy Map (iOS/Android).

Galery

[wysig | wysig bron]
  • 'n Sterkaart wat die sterre en hulle newelagtigheid wys.
    'n Sterkaart wat die sterre en hulle newelagtigheid wys.
  • 'n Wyeveldfoto van die Plejades en die omringende stof. Beligtingstyd: 7 uur.
    'n Wyeveldfoto van die Plejades en die omringende stof. Beligtingstyd: 7 uur.
  • 'n Wyeveldfoto van die sterreswerm en die omringende stof. Beligtingstyd: 56 uur.
    'n Wyeveldfoto van die sterreswerm en die omringende stof. Beligtingstyd: 56 uur.
  • 'n Wyeveldfoto van die Plejades en hulle omgewing. Geprosesseer deur Adam Block.
    'n Wyeveldfoto van die Plejades en hulle omgewing. Geprosesseer deur Adam Block.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 "SIMBAD Astronomical Database". Results for M45 (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 Mei 2020. Besoek op 20 April 2007.
  2. ↑ 2,0 2,1 Van Leeuwen, F. (2009). "Parallaxes and proper motions for 20 open clusters as based on the new Hipparcos catalogue". Astronomy and Astrophysics. 497 (1): 209–242. arXiv:0902.1039. Bibcode:2009A&A...497..209V. doi:10.1051/0004-6361/200811382. S2CID 16420237.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Majaess, Daniel J.; Turner, David G.; Lane, David J.; Krajci, Tom (2011). "Deep Infrared ZAMS Fits to Benchmark Open Clusters Hosting delta Scuti Stars". Journal of the American Association of Variable Star Observers (Jaavso). 39 (2): 219. arXiv:1102.1705. Bibcode:2011JAVSO..39..219M.
  4. ↑ "NGC 1432 (Maia Nebula) | TheSkyLive.com". theskylive.com. Besoek op 10 Desember 2022.
  5. ↑ 5,0 5,1 Gibson, S.J.; Nordsieck, K.H. (2003). "The Pleiades Reflection Nebula. II. Simple Model Constraints on Dust Properties and Scattering Geometry". The Astrophysical Journal. 589 (1): 362–377. Bibcode:2003ApJ...589..362G. doi:10.1086/374590.
  6. ↑ White, Richard E.; Bally, John (Mei 1993). "Interstellar matter near the Pleiades. IV - The wake of the Pleiades through the interstellar medium in Taurus". The Astrophysical Journal. 409: 234. Bibcode:1993ApJ...409..234W. doi:10.1086/172658. eISSN 1538-4357. ISSN 0004-637X.
  7. ↑ Kroupa, Pavel; Aarseth, Sverre; Hurley, Jarrod (2001). "The formation of a bound star cluster: From the Orion nebula cluster to the Pleiades". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 321 (4): 699–712. arXiv:astro-ph/0009470. Bibcode:2001MNRAS.321..699K. doi:10.1046/j.1365-8711.2001.04050.x. S2CID 11660522.
  8. ↑ Gendler, Robert (2006). A Year in the Life of the Universe: A Seasonal Guide to Viewing the Cosmos. Voyageur Press. p. 54. ISBN 978-1610603409.
  9. ↑ Tor! 1:0 für die Venus, astronomie-heute.de, 19 April 2020, besoek op 30 Augustus 2020
  10. ↑ 10,0 10,1 Ridpath, Ian. "The Pleiades – seven celestial sisters". Ian Ridpath's Star Tales. Besoek op 20 November 2023.
  11. ↑ Hard, Robin (2020). The Routledge Handbook of Greek Mythology: Partially Based on H.J. Rose's A Handbook of Greek Mythology. Routledge. ISBN 978-1-138-65260-6.
  12. ↑ Wilfred G. Lambert, (en) « The section AN », in : Luigi Cagni (a cura di), Il bilinguismo a Ebla, Atti del convegno inter-nazionale (Napoli,, 19-22 aprile 1982), Napoli, Istituto Universitario Orientale, Dipartimento di studi asiatici, XXII (1984), 396-397
  13. ↑ Gérard Huet. "« Dictionnaire Héritage du Sanskrit », version 3.48[2023-07-01, s.v. « Kṛttikā »" (in Frans en Saraiki).
  14. ↑ Pingree, David; Morrissey, Patrick (Junie 1989). "On the Identification of the Yogataras of the Indian Naksatras". Journal for the History of Astronomy. 20 (2): 100. doi:10.1177/002182868902000202.
  15. ↑ Roland Laffitte. "Série MUL.APIN (BM 86378)", Tab. I, iv, 31-39., on URANOS, the astronomical website of the Selefa" (PDF) (in Frans). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 12 Augustus 2023. Besoek op 3 Augustus 2023.
  16. ↑ (en) André Le Bœuffle, Les Noms latins d'astres et de constellations, éd. Paris: Les Belles Lettres, 1977, pp. 120-124.
  17. ↑ Charles Pellat, Dictons rimés, anwa et mansions lunaires chez les Arabes, in Arabica. Journal of arabic and islamic studies, vol. 2 (1955) p. 19.
  18. ↑ (de) Eduard Glaser, Die Sternkunde der südarabischen Kabylen, Wien : aus der Hof- und Staatsdruckerei, (s.d.) [Aus dem XCL. Bande der Sitzb. der kays. Akad. der Wissensch., II. Jänner-Heft Jahrg.1885], pp. 3-4.
  19. ↑ "The Royal Australian Mint looks to the stars to honour Australian Indigenous stories". www.ramint.gov.au. 3 September 2020. Besoek op 31 Desember 2020.
  20. ↑ Julien D'Huy, Yuri Berezkin. How Did the First Humans Perceive the Starry Night? On the Pleiades. The Retrospective Methods Network Newsletter 2017, pp.100-122. https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-01673386/document
  21. ↑ Mintz, Malcolm W. (2021). "Monograph 1: The Philippines at the Turn of the Sixteenth Century". Intersections: Gender and Sexuality in Asia and the Pacific. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Mei 2023. Besoek op 4 Junie 2023.
  22. ↑ MacKinlay, William Egbert Wheeler (1905). A Handbook and Grammar of the Tagalog Language. U.S. Government Printing Office. p. 46.
  23. ↑ Makemson, Maud. "Hawaiian Astronomical Concepts" (PDF). Hokulea.com. Besoek op 31 Oktober 2018.
  24. ↑ Dehkhoda, Ali Akbar. "Dehkhoda Dictionary". Parsi Wiki.
  25. ↑ Allen, Richard Hinckley (1963) [1899]. Star Names: Their Lore and Meaning (Reprint uitg.). New York: Dover Publications Inc. ISBN 978-0-486-21079-7.{{cite book}}: CS1 maint: ignored ISBN errors (link)
  26. ↑ Andrews, Munya (2004). The Seven Sisters of the Pleiades: Stories from Around the World. Spinifex Press. pp. 149–152. ISBN 978-1876756451.
  27. ↑ Kracht, Benjamin (2017). Kiowa Belief and Ritual. University of Nebraska Press. pp. 63, 75, 139, 189. ISBN 978-1496201461.
  28. ↑ Job 9:9, Job 38:31 en Amos 5:8
  29. ↑ James Hastings; John Alexander Selbie; Andrew Bruce Davidson; Samuel Rolles Driver; Henry Barclay Swete (1911). Dictionary of the Bible: Kir-Pleiades. Scribner. pp. 895–896.
  30. ↑ Andrews, Munya (2004). The Seven Sisters of the Pleiades: Stories from Around the World. North Melbourne, Victoria, Australia: Spinifex Press. p. 293. ISBN 978-1-876756-45-1.
  31. ↑ Andrews, Munya (2004). The Seven Sisters of the Pleiades: Stories from Around the World. North Melbourne, Victoria, Australia: Spinifex Press. p. 25. ISBN 978-1-876756-45-1.
  32. ↑ "The Subaru Telescope". web-japan.org. Besoek op 22 September 2010.
  33. ↑ "BBC - Science & Nature - Horizon - Secrets of the Star Disc". BBC. 2004. Besoek op 25 Maart 2008.
  34. ↑ Jetsu, L.; Porceddu, S. (2015). "Shifting Milestones of Natural Sciences: The Ancient Egyptian Discovery of Algol's Period Confirmed". PLOS ONE. 10 (12): e.0144140 (23pp). arXiv:1601.06990. Bibcode:2015PLoSO..1044140J. doi:10.1371/journal.pone.0144140. PMC 4683080. PMID 26679699.
  35. ↑ Hesiod, Works and Days, (618-23)
  36. ↑ Theodossiou, E.; Manimanis, V. N.; Mantarakis, P.; Dimitrijevic, M. S. (2011). "Astronomy and Constellations in the Iliad and Odyssey". Journal of Astronomical History and Heritage. 14 (1): 22. Bibcode:2011JAHH...14...22T. doi:10.3724/SP.J.1440-2807.2011.01.02. ISSN 1440-2807. S2CID 129824469.
  37. ↑ "The Geoponica (Agricultural Pursuits), page 6 (V. 1)". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Oktober 2012. Besoek op 22 April 2011.{{cite web}}: CS1 maint: unfit URL (link)
  38. ↑ Saqib Hussain, "The Prophet's Vision in Sūrat al-Najm," Journal of the International Qur'anic Studies Association, 5 (2020): 97–132.
  39. ↑ Jeremy Black & Anthony Green, Gods, Demons and Symbols of Ancient Mesopotamia, an Illustrated Dictionary, Londen: British Museum Press, 1992, p. 162.
  40. ↑ Thompson, Stith (1977). The Folktale. University of California Press. pp. 237-238. ISBN 0-520-03537-2.
  41. ↑ Norris, Ray P., Norris, Barnaby R.M. (2021). Why Are There Seven Sisters?. In: Boutsikas, E., McCluskey, S.C., Steele, J. (eds) Advancing Cultural Astronomy. Historical & Cultural Astronomy. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-64606-6_11
  42. ↑ "Messier 45 (The Pleiades)". NASA Science (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 November 2023. Besoek op 16 November 2023.
  43. ↑ Michell J. (1767). "An Inquiry into the probable Parallax, and Magnitude, of the Fixed Stars, from the Quantity of Light which they afford us, and the particular Circumstances of their Situation". Philosophical Transactions. 57: 234–264. Bibcode:1767RSPT...57..234M. doi:10.1098/rstl.1767.0028.
  44. ↑ Frommert, Hartmut (1998). "Messier Questions & Answers". Besoek op 1 Maart 2005.
  45. ↑ A New review: with literary curiosities and literary intelligence, bl. 326, Paul Henry Maty, 1783.
  46. ↑ Mémoires de l'Acadêmie des sciences de l'Institut de France, bl. 289, Didot frères, fils et cie, 1786.
  47. ↑ Edme-Sébastien Jeaurat, Carte des 64 Principales Etoiles des Playades par M. Jeaurat, pour le 1.er Janvier 1786.
  48. ↑ 48,0 48,1 Adams, Joseph D.; Stauffer, John R.; Monet, David G.; Skrutskie, Michael F.; et al. (2001). "The Mass and Structure of the Pleiades Star Cluster from 2MASS". Astronomical Journal. 121 (4): 2053–2064. arXiv:astro-ph/0101139. Bibcode:2001AJ....121.2053A. doi:10.1086/319965. S2CID 17994583.
  49. ↑ Torres, Guillermo; Latham, David W.; Quinn, Samuel N. (2021). "Long-term Spectroscopic Survey of the Pleiades Cluster: The Binary Population". The Astrophysical Journal. 921 (2): 117. arXiv:2107.10259. Bibcode:2021ApJ...921..117T. doi:10.3847/1538-4357/ac1585. S2CID 236171384.
  50. ↑ Moraux, E.; Bouvier, J.; Stauffer, J. R.; Cuillandre, J.-C. (2003). "Brown in the Pleiades cluster: Clues to the substellar mass function". Astronomy and Astrophysics. 400 (3): 891–902. arXiv:astro-ph/0212571. Bibcode:2003A&A...400..891M. doi:10.1051/0004-6361:20021903. S2CID 17613925.
  51. ↑ Gibson, Steven J.; Nordsieck, Kenneth H. (2003). "The Pleiades Reflection Nebula. II. Simple Model Constraints on Dust Properties and Scattering Geometry". Astrophysical Journal. 589 (1): 362–377. Bibcode:2003ApJ...589..362G. doi:10.1086/374590.
  52. ↑ Percival, S. M.; Salaris, M.; Groenewegen, M. A. T. (2005). "The distance to the Pleiades. Main sequence fitting in the near infrared". Astronomy and Astrophysics. 429 (3): 887–894. arXiv:astro-ph/0409362. Bibcode:2005A&A...429..887P. doi:10.1051/0004-6361:20041694. S2CID 14842664.
  53. ↑ Zwahlen, N.; North, P.; Debernardi, Y.; Eyer, L.; et al. (2004). "A purely geometric distance to the binary star Atlas, a member of the Pleiades". Astronomy and Astrophysics Letters. 425 (3): L45. arXiv:astro-ph/0408430. Bibcode:2004A&A...425L..45Z. doi:10.1051/0004-6361:200400062. S2CID 37047575.
  54. ↑ 54,0 54,1 Soderblom D. R., Nelan E., Benedict G. F., McArthur B., Ramirez I., Spiesman W., Jones B. F. (2005). "Confirmation of Errors in Hipparcos Parallaxes from Hubble Space Telescope Fine Guidance Sensor Astrometry of the Pleiades". Astronomical Journal. 129: 1616–1624. arXiv:astro-ph/0412093. Bibcode:2005AJ....129.1616S. doi:10.1086/427860.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  55. ↑ Turner, D. G. (1979). "A reddening-free main sequence for the Pleiades cluster". Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 91: 642–647. Bibcode:1979PASP...91..642T. doi:10.1086/130556.
  56. ↑ ScienceDaily (2007). "Planets Forming In Pleiades Star Cluster, Astronomers Report". Besoek op 15 November 2012.

Skakels

[wysig | wysig bron]


Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Plejades_(sterreswerm)&oldid=2771581"