Rooivos
| Rooivos | |
|---|---|
| |
Wetenskaplike klassifikasie 
| |
| Domein: | Eukaryota |
| Koninkryk: | Animalia |
| Filum: | Chordata |
| Klas: | Mammalia |
| Orde: | Carnivora |
| Familie: | Canidae |
| Genus: | Vulpes |
| Spesie: | V. vulpes
|
| Binomiale naam | |
| Vulpes vulpes | |
| |
| Verspreiding van die rooivos | |
| Sinonieme | |
| |
Die rooivos (Vulpes vulpes) is die grootste van die ware jakkalse en een van die mees verspreide lede van die orde Carnivora, wat oor die hele Noordelike Halfrond voorkom, insluitend die grootste deel van Noord-Amerika, Europa en Asië, plus dele van Noord-Afrika. Dit word as minste kommerwekkend op die IUBN-rooilys gelys. Sy verspreidingsgebied het toegeneem saam met menslike uitbreiding, nadat dit in Australië ingevoer is, waar dit as skadelik vir inheemse klein en mediumgrootte knaagdiere en buideldiere beskou word. As gevolg van sy impak op inheemse spesies, is dit ingesluit op die lys van die "wêreld se 100 ergste indringerspesies".[3]
Die rooivos het ontstaan in Eurasië gedurende die Middel-Pleistoseen ten minste 400 000 jaar gelede[4] en het later Noord-Amerika iewers voor 130 000 jaar gelede gekoloniseer.[5] Onder die ware jakkalse verteenwoordig die rooivos 'n meer progressiewe vorm in die rigting van vleisetery.[6] Afgesien van sy groot grootte, word die rooivos van ander jakkalsspesies onderskei deur sy vermoë om vinnig by nuwe omgewings aan te pas. Ten spyte van sy naam, produseer die spesie dikwels individue met ander kleure, insluitend leusistiese en melanistiese individue.[6] Vyf-en-veertig subspesies word tans erken,[7] wat in twee kategorieë verdeel word: die groot noordelike jakkalse en die klein, basale suidelike gryswoestynjakkalse van Asië en Noord-Afrika.[6]
Rooivosse word gewoonlik in pare of klein groepies aangetref wat uit families bestaan, soos 'n gepaarde paar en hul kleintjies, of 'n mannetjie met verskeie wyfies wat verwantskapsbande het. Die kleintjies van die gepaarde paar bly by hul ouers om te help met die versorging van nuwe welpies.[8] Die spesie voed hoofsaaklik op klein knaagdiere, hoewel dit ook konyne, eekhorings, wildvoëls, reptiele, ongewerweldes[6] en jong hoefdiere kan teiken.[6] Vrugte en groente word ook soms geëet.[9] Alhoewel die rooivos geneig is om kleiner roofdiere, insluitend ander vosspesies, dood te maak, is dit kwesbaar vir aanvalle van groter roofdiere, soos wolwe, coyotes, goudjakkalse, groot roofvoëls soos goue arende en Eurasiese ooruile,[10] en medium- en groot katvoëls.[11]
Die spesie het 'n lang geskiedenis van verbintenis met mense, en is eeue lank as 'n plaag en pelsdraer gejag, asook in menslike volkskunde en mitologie verteenwoordig. As gevolg van sy wydverspreide verspreiding en groot bevolking, is die rooivos een van die belangrikste pelsdraende diere wat vir die pelshandel geoes word.[12] Te klein om 'n bedreiging vir mense in te hou, het dit breedvoerig voordeel getrek uit die teenwoordigheid van menslike bewoning en het dit suksesvol baie voorstedelike en stedelike gebiede gekoloniseer. Die makmaak van die rooivos is ook aan die gang in Rusland, en het gelei tot die makgemaakte silwervos.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Hoffmann, M. & Sillero-Zubiri, C. (2021). "Vulpes vulpes". IUCN Red List of Threatened Species. 2021: e.T23062A193903628. doi:10.2305/IUCN.UK.2021-1.RLTS.T23062A193903628.en. Besoek op 17 Februarie 2022.
{{cite journal}}: Onbekende parameter|amends=geïgnoreer (hulp) - ↑ Linnaeus, Carl (1758). "Canis Vulpes". Caroli Linnæi Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis (in Latyn). Vol. Tomus I (decima, reformata uitg.). Holmiae: Laurentius Salvius. p. 40.
- ↑ "100 of the World's Worst Invasive Alien Species". Global Invasive Species Database. Besoek op 17 Junie 2024.
- ↑ Bartolini Lucenti, Saverio; Madurell-Malapeira, Joan (Mei 2020). "Unraveling the fossil record of foxes: An updated review on the Plio-Pleistocene Vulpes spp. from Europe". Quaternary Science Reviews. 236: 106296. Bibcode:2020QSRv..23606296B. doi:10.1016/j.quascirev.2020.106296.
- ↑ Kutschera, Verena E; Lecomte, Nicolas; Janke, Axel; Selva, Nuria; Sokolov, Alexander A; Haun, Timm; Steyer, Katharina; Nowak, Carsten; Hailer, Frank (2013). "A range-wide synthesis and timeline for phylogeographic events in the red fox (Vulpes vulpes)". BMC Evolutionary Biology. 13 (1): 114. Bibcode:2013BMCEE..13..114K. doi:10.1186/1471-2148-13-114. ISSN 1471-2148. PMC 3689046. PMID 23738594.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Heptner, V. G.; Naumov, N. P. (1998). Mammals of the Soviet Union. Leiden: Brill. pp. 115, 341–365, 453–502, 513–562. ISBN 978-1886106819.
- ↑ Wozencraft, W. Christopher (16 November 2005). "Order Carnivora (pp. 532-628)". In Wilson, Don E.; Reeder, DeeAnn M. (reds.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference] (3de uitg.). Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2 vols. (2142 pp.). ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.
- ↑ Harris, S. & Yalden, D. (2008). Mammals of the British Isles: Handbook (Fourth uitg.). Southampton: Mammal Society. pp. 408–422. ISBN 978-0906282656.
- ↑ Feldhamer, G.; Thompson, B. & Chapman, J. (2003). Wild Mammals of North America: Biology, Management, and Conservation: Biology, Management and Economics (Second uitg.). Johns Hopkins University Press. pp. 516–530. ISBN 9780801874161.
- ↑ "Red Fox Predators". Wildlife Online. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Junie 2022. Besoek op 27 Mei 2021.
- ↑ Fedriani, J. M.; Palomares, F. & Delibes, M. (1999). "Niche relations among three sympatric Mediterranean carnivores". Oecologia. 121 (1): 138–148. Bibcode:1999Oecol.121..138F. CiteSeerX 10.1.1.587.7215. doi:10.1007/s004420050915. JSTOR 4222449. PMID 28307883. S2CID 39202154.
- ↑ Bachrach, M. (1953). Fur: A Practical Treatise (Third uitg.). New York: Prentice-Hall.