Rosa Smit
Rosa Smit (6 Mei 1945 - 20 Julie 2021) was ’n Afrikaanse digter en wenner van die Ingrid Jonkerprys vir haar poësie.
Lewe en werk[wysig | wysig bron]
Rosa Smit is op 6 Mei 1945 op Alberton gebore, waar sy in 1963 matrikuleer. Haar ma is die skrywer Jana Coetzee en sy het ’n suster, Linda. Sy voltooi in 1967 haar studies aan die Pretoria Onderwyskollege, met Drama en Spraakopleiding as hoofvakke. In haar jeug is sy ’n vryskut fotografiese model en ’n finalis in die Mejuffrou Suid-Afrika skoonheidskompetisie. Sy behaal verdere kwalifikasies in vertolkingskuns aan die Universiteit van Suid-Afrika en Aletta Gericke se Akademie van Dramakuns en Voordrag. Daarna speel sy toneel by verskeie amateurgroepe (onder andere die Johannesburgse Toneelgeselskap). Sy bly ’n rukkie in Europa en by haar terugkeer doen sy radiowerk en rig spreekkore vir skole af, terwyl sy ook haar eie kreatiewe skryfskool stig. Sy dien ook as sekretaresse van die Afrikaanse Skrywerskring in Transvaal. Rosa trou met die digter Pieter Smit. Hulle het twee seuns en woon eers in Hartbeespoort en later in Pretoria, maar skei later. Haar belangstelling in die kuns lei haar daartoe om ook self te begin skilder en haar werk geniet groot aftrek. By geleentheid tree sy in die openbaar op om haar gedigte voor te lees, soos by Versindaba in Stellenbosch in 2008 en die Afrikaanse Stemfees by die Huis vir Afrikaanse Poësie in 2010 in Pretoria. Sy tree ook op as beoordelaar vir die digkompetisie van die webwerf Woes.
Sy sterf op 20 Julie 2021 aan Covid-19 in Pretoria.
Skryfwerk[wysig | wysig bron]
Saam met ’n aantal ander voorheen ongepubliseerde digters word vyftien van haar gedigte in 1984 in die versamelbundel “Visier”[1] opgeneem.[2] Meeste van hierdie verse word ook[3] opgeneem in haar[4] debuutbundel, “Krone van die narsing”,[5] wat in 1989 met die Ingrid Jonkerprys bekroon word.[6]Die twee genommerde afdelings van die bundel bevat onderskeidelik liefdesgedigte en religieuse gedigte. Haar vindingryke gebruik van beelde val deurgaans op, terwyl veral die godsdienstige gedigte effektief is in die manier waarop menslike tydelikheid en nietigheid gekontrasteer word teen die almagtige en ewigheid van die goddelike.
“Die begeleiding van duiwe”[7] bevat ’n verskeidenheid verweefde temas, waarin duiwe (simbool van vrede, vlug, voël en vlieg) dikwels as skakels optree. Israel se voortdurende bestaanstryd [8]en die tema van oorlog en stryd is die agtergrond vir baie van die gedigte. Dit skakel ook natuurlik in by die deurlopende tema van godsdiens, waarin nie net eie worsteling en ervaring ondersoek word nie, maar ook dié van figure soos Abraham, Luther, Moeder Teresa en Andrew Murray. Die bundel bevat durende interaksie tussen teenpole in die bundel, soos tussen die aardse en die verhewene, die godsdienstige en die lyflike, tussen Israel en Suid-Afrika. Sy skryf ook etlike liefdesgedigte wat mooi inskakel by die reismotief in die bundel en toon ’n uitsonderlike vermoë om geweld, liefde en godsdiens met mekaar te verbind.
“Die rooi veer in Vasco se hoed”[9] se eerste afdeling neem die Portugese skeepsvaarder Vasco da Gama as historiese vertrekpunt vir gedigte oor die koloniale tyd, met Vasco se standbeeld in Lissabon wat as inspirasie dien. In die gedig “Vasco da Gama” word verwys na hom wat “in graniet weggesteek” is, maar steeds die see dophou. Daar is etlike gedigte oor Da Gama en sy seereise, met die spreker wat met Da Gama as medereisiger ook die wêreld verken en reisverse skryf oor haar besoeke aan plaaslike en buitelandse plekke. In ’n fiktiewe brief aan sy vrou word verwys na die rooi veer in Da Gama se hoed, wat aansluit by die titel van die bundel. Die spektakel van hierdie veer sluit aan by die spreker se perspektief op hierdie Middeleeuse seevaarder, waardeur sy “heldedade” in ’n ander perspektief geplaas en ontluister word. Die tweede afdeling van die bundel staan in die teken van die innerlike reis wat die digter onderneem, met die derde afdeling wat ingelei word deur St. Teresa van Avila se opmerking dat selfs God op die een of ander reis is. Die verse in hierdie afdeling herinner aan Rosa Smit se vroeëre religieuse werk. Deurgaans in die bundel is daar ook ’n bewustelike gesprek met en oor die poësie, asook die ontstaan van ’n gedig. In “Die gedig wat aankom” word die gedig vergelyk met iemand wat slinger-slinger en suutjies met die paadjie afkom. Die bundel word afgesluit met die vers “Afloop”, waarin die reissak nou gebêre word tot die volgende reis. Daar is etlike mooi beelde en geslaagde metafore in die bundel, maar die bundel maak steeds ’n ongelyke indruk.
Rosa Smit publiseer ook gedigte in Tydskrif vir Letterkunde en op die CD “Klikspringer”. Van haar gedigte word opgeneem in versamelbundels soos “Groot verseboek”, “Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte”, “Die braambos brand”, “Honderd jaar later”, “Versindaba 2008” en “Die mooiste liefdesgedigte in Afrikaans”. Laurinda Hofmeyr toonset haar gedig “Heksery” en neem dit op haar CD “Ligdag” op.
In 2002 skryf sy die drama “Richmond” en neem die regie daarvan waar vir die Kleinteater en Teaterhuisie. Haar kortverhaal “Syns gelyke sal jy nie altyd kry nie” is opgeneem in die versamelbundel “Drif” onder redaksie van Lindeque de Beer.
Ongelukkig kon sy nooit weer die standaard van haar vroeëre skryfwerk handhaaf nie. Sy betaal vervolgens self vir die druk en publisering van haar boeke soos Vers oor Vers wat gekritiseer word as selfplagiaat. Die Hart van die Jeugleier word nie goed ontvang nie weens die onsamehangende inhoudelikheid, verwarrende struktuur en swak redigering.
Publikasies[wysig | wysig bron]
| Jaar | Publikasies |
|---|---|
| 1987 | Krone van die narsing |
| 2008 | Die begeleiding van duiwe |
| 2013 | Die rooi veer in Vasco se hoed |
| 2021 | Die slingerplant se wintergroei |
Bronnelys[wysig | wysig bron]
Boeke[wysig | wysig bron]
- Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
- Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel 2” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999
Tydskrifte en koerante[wysig | wysig bron]
- Le Roux, André “Rosa Smit wen poësieprys” “Die Burger” 4 Desember 1989
Internet[wysig | wysig bron]
- Versindaba: http://versindaba.co.za/gedigte/rosa-smit/ Geargiveer 15 Julie 2017 op Wayback Machine
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ Brink, André P. “Rapport” 3 Februarie 1985
- ↑ Cloete, T.T. “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 23 no. 2, Mei 1985
- ↑ Grové, A.P. “Tydskrif vir Geesteswetenskappe” Jaargang 25 no. 3, September 1985
- ↑ Le Roux, André “Die Burger” 31 Januarie 1985
- ↑ Brink, André P. “Rapport” 28 Junie 1987
- ↑ Grové, A.P. “Tydskrif vir Geesteswetenskappe” Jaargang 28 no. 3, September 1988
- ↑ Odendaal, Bernard “Rapport” 28 September 2008
- ↑ Taljard, Marlies “Beeld” 23 Junie 2008
- ↑ Crous, Marius “Beeld” 17 Februarie 2014