Ruimtereg

Ruimtereg behels al die regsreëls en wette met betrekking tot die kosmiese ruimte en die gebruik daarvan. Nadat die eerste ruimtevlugte (Spoetnik I en Explorer 1) in 1957 /58 (die Internasionale Geofisiese Jaar) plaasgevind het, het daar ʼn behoefte ontstaan aan 'n regstelsel ten opsigte van die kosmiese ruimte en ruimtevaart.

Die reëls en regulasies rakende die lugvaart kon nie op die kosmiese ruimte van toepassing gemaak word nie omdat die grondliggende soewereiniteits- beginsel dat elke staat gesag oor die lugruim bokant sy eie grondgebied het, weinig betekenis het ten opsigte van die ruimte. Die daadwerklike uitoefening van gesag in die ruimte is dus nie werklik moontlik nie.

Voorstelle van sowel die VSA as die VVO (Verenigde Volke-organisasie) oor die kosmiese ruimte het gelei tot die totstandkoming van 'n VVO-komitee vir die bestudering van ruimtevraagstukke. In die jare daarna is verskillende VVO-resolusies aangeneem wat gelei het tot 'n aantal verdrae en ander ooreenkomste op die gebied van die ruimtereg. Die Algemene Verdrag betreffende die Kosmiese Ruimte (1967) het 'n aantal reëls wat reeds in VVO resolusies vervat was, tot internasionaal geldende reg verklaar. Hierdie reëls behels die volgende:

• Die ondersoek en gebruik van die ruimte en die hemelliggame in die belang van alle lande.
• Die beginsel van vrye toegang tot die ruimte en die hemelliggame vir navorsingsdoeleindes, met dien verstande dat juridiese gelykheid en die internasionale reg gehandhaaf word.
• Geen nasionale soewereiniteitsaansprake op die ruimte en die hemelliggame nie.
• Gedeeltelike demilitarisering van die ruimte en die onthouding van enige militêre aktiwiteit op die maan en ander hemelliggame.
• Supranasionale onskendbaarheid van ruimtevaarders.

Alle state, nie net lidlande van die VVO nie, kan hulle by die verdrag inskakel. Die verdrag het egter nagelaat om begrippe soos kosmiese ruimte, ruimteakteaktiwiteite, vreedsame gebruik, ensovoorts, te omskryf. ʼn Ooreenkoms rakende die redding en terugkeer van ruimtevaarders en die terugbesorging van objekte wat in die ruimte gelanseer is (1968), omskryf die wyse waarop ruimtevaarders gered kan word uitvoeriger as die 1967-verdrag.

Deur sy supranasionale onskendbaarheid is die ruimtevaarder verseker van ʼn juridiese behandeling gelykstaande met die wat elke staat aan sy eie onderdane waarborg. ʼn Uitvloeisel hiervan is onder meer dat die ruimtevaarder, ongeag waar hy land, na sy land van herkoms kan terugkeer.

In die Verdrag betreffende die Aanspreeklikheid vir skade wat deur Ruimtetuie veroorsaak word (1972), word die internasionale aanspreeklikheid vir skade as gevolg van ruimteaktiwiteite bepaal.

ʼn Prosedure vir skadevergoeding deur middel van die betaling van "algehele" en " billike" vergoeding is in hierdie verdrag vervat. Daar is ook rekening gehou met die feit dat sowel nie-staatsinstansies as internasionale organisasies aktiwiteite in die ruimte kan onderneem. Verdere verdrae en ooreenkomste ten opsigte van die kosmiese ruimte is onder meer die sogenaamde Kernsperverdrag, ingevolge waarvan onder meer kernbomproefnemings in die atmosfeer en die kosmiese ruimte verbied word (1963), en 'n ooreenkoms insake die internasionale telekommunikasiesatellietorganisasie Intelsat (1971).

Bronnelys

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409656, volume 24, bl. 157