São Bento

Houtkerfwerk wat die São Bento uitbeeld.

Die wrak van die São Bento (Sint Benedictus) is een van die oudste skeepswrakke wat nog aan die Suider-Afrikaanse kus geberg is. Dit is van kultuur-historiese belang omdat dit insig gee in 'n periode in die geskiedenis waarvan min bekend is en juis toe die Portugese invloed in die Ooste op 'n hoogtepunt was.

Die São Bento is in 1551 in Lissabon in opdrag van koning Johan III (1551–1557) gebou. Sy gewig van 900 ton maak dat hy een van die grootste skepe van sy tyd was. Op 1 Februarie 1554 vertrek die oorlaaide skip met 473 opvarendes en veral met peper, katoen, kokosneute, sy en speserye as vrag onder kapt. Fernao Alvares Cabral van Cochin in Indië op sy eerste retoervaart na Lissabon. Weens stormagtige weer breek sy roer en dryf die wind die hulpelose skip in April 1554 teen 'n eiland in die mond van die Msikarivier in Pondoland (tussen die huidige Port Edward en Port St. Johns). Slegs 98 Portugese en 224 slawe oorleef die stranding.

Hul wedervaringe is geboekstaaf deur een van die weinige oorlewendes, Manuel de Mesquita Perestrelo, wat 'n bekende navigator en kartograaf sou word. Op 27 April 1554 het die geselskap met 'n staptog om redding na Delagoabaai begin. Reeds van die begin af is die stappers deur probleme geteister. Wind en weer het nie saamgespeel nie. Honger en dors was 'n aanhoudende probleem. Sekere stappers het hulle aan kannibalisme skuldig gemaak en dit het hulle die gramskap van die inheemse bevolking op die hals gehaal. Leeus het selfs van die Portugese gevang. Langsamerhand het al hoe meer stappers verswak geraak en uitgesak. 'n Aantal het hullle onder die swartmense gevestig. Verskeie oorlewendes van die stranding van die São João is teengekom, maar slegs een het hom by hierdie geselskap aangesluit. 'n Groepie van slegs 23 oorlewendes het die dorp in Mosambiek op 2 April 1555 bereik.

Jare lank is vermoed waar die presiese plek van die São Bento-stranding was weens die aanwesigheid van skerwe van Ming-porselein en die bruinrooi kraletjies van kornalyn. In die 1960's is met opgraafwerk begin en in die 1970's is o.a. 18 kanonne van brons geberg. Hulle was van 'n tipe waarvan nog min bekend was en is versier met die Portugese wapenskild en 'n aardbol wat die Tordesillas-lyn aandui.

Bibliografie

• Burman, Jose: Great shipwrecks off the coast of southern Africa. Kaapstad: Struik, 1967.
• Potgieter, Coenraad: Skipbreuke aan ons kus. Kaapstad: Tafelberg, 1969.
• Turner, Malcolm: Shipwrecks and salvage in South Africa – 1505 to the present. Kaapstad: Struik, 1988. ISBN 0-86977-387-9
• Willcox, A.R.: Shipwreck and survival on the south-east coast of Africa. Winterton: Drakensberg Publications, 1984. ISBN 0-620-07958-4