Salmon van Tonder

Adv Salmon van Tonder SC

Salmon van Tonder (Harrismith, 24 September 1933 – Pretoria, 8 Augustus 2013) was ’n Afrikaanse regsgeleerde, professor aan die Universiteit van die Vrystaat en later adjunk-hoofstaatsregsadviseur, wat ook populêre fiksie onder skuilname geskryf het. Hy maak onder meer van die skuilname Adriaan Stemmet en Tiaan Eybers gebruik.

Lewe en werk

Salmon Isaias Engelbertus van Tonder is op 24 September 1933 op Harrismith in die Vrystaat gebore as die oudste van agt kinders. Sy ouers is Willem Frederick van Tonder, ’n opgeleide hoefsmid en amateur radio-ingenieur wat onder andere mede-ontwerper is van die FM- radiofrekwensie en ontwikkelaar van die elektroniese ontstekingstelsel vir motors, en Maria Magdalena du Plooy. Sy laerskoolopleiding kry hy aan die Harrismith Volkskool, waarna hy in 1951 aan die Hoërskool Sentraal in Bloemfontein matrikuleer. Hy behaal ses onderskeidings in matriek, die enigste leerling in die Vrystaat wat in daardie jaar hierdie prestasie kon behaal. Op skool is hy die rasieleier en die houer van die redenaarsbeker, terwyl hy reeds van jongs af koerante verkoop om geld vir latere studies bymekaar te maak. Weens geldtekort is hy eindelik die enigste een van die kinders wat dit kon bekostig om universiteit toe te gaan. Op grond van sy resultate verwerf hy ’n beurs van die Departement van Onderwys van £10 per jaar vir twee jaar, asook ’n Thomas Robinson-beurs om hom as aktuaris te bekwaam. Geeneen van hierdie beurse kon egter sy reis- en lewenskoste ook dek nie en hy studeer dan vanaf 1952 plaaslik vir ’n B.A.-graad in die Regte aan die Universiteitskollege van die Oranje-Vrystaat in Bloemfontein. In sy tweede jaar skryf hy die eerste boek oor skaak in Afrikaans. Op universiteit is hy onder andere lid van die studenteraad en uniale sekretaris van die Afrikaanse Studentebond (ASB). Hy is ook lid van die universiteit se toneelgroep. Vir ’n kultuurgroep van die ASB reël hy in 1956 ’n toer deur Nederland, Duitsland, Oostenryk, België en Engeland, waartydens hulle ook op Nederlandse en Belgiese televisie optree. Hy verwerf die B.A.-graad en in 1957 die LL.B.-graad aan die Universiteit van die Vrystaat, waar hy die eerste student is om die LL.B.-graad asook alle vakke en kursusse met lof te slaag.

In 1958 word hy toegelaat as advokaat en sluit hy as deeltydse dosent in Privaat- en Handelsreg aan by die Universiteit van die Vrystaat.  In 1959 word hy voltyds as dosent aangestel, in 1961 word hy bevorder tot senior lektor en vanaf Januarie 1964 is hy professor in Privaatreg. In hierdie tyd skryf hy ook in vir ’n doktorsgraad in die regte, met ’n beoogde proefskrif oor “Die betekenis van die hedendaagse regsfilosofie-rigting vir die regswetenskap in Suid-Afrika”, waarvoor hy reeds in 1963 die mondelinge eksamen suksesvol aflê. Weens swak gesondheid kon hy egter nie hierdie graad voltooi nie. Aan die einde van 1967 bedank hy sy pos by die universiteit en praktiseer vir ’n ruk as advokaat in die Appèlhof. Die stres van hierdie werk beïnvloed egter sy gesondheid nadelig en hy aanvaar dan vanaf 1969 ’n pos by die departement van justisie in Pretoria, waar hy tot November 1971 opleiding gee in Staatsreg, Uitleg van Wette en Privaatreg en daarna staatsregsadviseur is. In 1982 word hy tot Senior Consultus bevorder en in 1988 tot Adjunk-Hoofstaatsregsadviseur, ’n pos wat hy tot met sy aftrede aan die einde van 1990 beklee. Daarna doen hy op vryskutbasis werk as regskonsultant vir die Suid-Afrikaanse Polisie en die Raad vir Finansiële Dienste. Hy is in April 1962 getroud en uit die huwelik word drie kinders gebore, twee dogters (Elsabe en Ilse) en ’n seun (Aldo). Hy en sy vrou is aan die einde van 1973 geskei. Hy woon in Garsfontein in Pretoria en is op 8 Augustus 2013 in Pretoria oorlede.

Skryfwerk

Gedurende sy loopbaan skryf hy talle vakkundige artikels wat onder andere in Tydskrif vir Hedendaagse Romeins-Hollandse Reg en Tydskrif vir Regswetenskap verskyn. Hy versorg en hersien vele uitgawes van Uitleg van wette, ’n handboek wat oorspronklik deur hoofregter L.C. Steyn geskryf is. Guide to legislative drafting is ’n handleiding oor die skryf van wette. ’n Uitsonderlike taak is die verwerking van derduisende kaartjies in die Appèlhofbiblioteek in Bloemfontein tot ’n manuskrip van agt volumes onder die titel Index to the opinions of Roman-Dutch lawyers and the decisions of the courts of the Netherlands, which have been digested in the Algemeen beredeneerd register of Nassau La Leck, 1741–1795. Reeds in sy tweede jaar op universiteit skryf hy Kom ons speel skaak, die eerste boek oor hierdie sport in Afrikaans.

Onder die skuilnaam Tiaan Eybers skryf hy die populêre wetenskapfiksieverhale Monsters van Venus, Planeet van verskrikking, Orde van Kreon, Ridders van die ruimte, Spioen sonder masker, Vandaal van die graf en Toevlug van die straaljagter. As Adriaan Stemmet skryf hy die aksieverhale In die kloue van Azandeh, Noodvlug na terroristeland, Muur van skande en Onvergeetlike nag. Hierdie boeke word in slapband uitgegee as deel van gewilde reekse.

Eerbewyse

Hy word in 1990 deur die destydse Direkteur-generaal van Justisie, J.J. Noeth, uitgesonder vir bedanking vir die bydrae wat hy gemaak het tot die konsepooreenkoms tussen Suid-Afrika en Bophuthatswana, terwyl die minister van Veiligheid en Sekuriteit, Steve Tshwete, hom in 1999 in die openbaar bedank vir die knap vertaling van die Wet op Beheer van Vuurwapens van 1999.

Publikasies

Salmon van Tonder

Jaar	Publikasie
1953	Kom ons speel skaak
1963	Die uitleg van wette (saam met L.C. Steyn)
1985	Index to the opinions of Roman-Dutch lawyers and the decisions of the courts of the Netherlands, which have been digested in the Algemeen beredeneerd register of Nassau La Leck, 1741–1795
1995	Guide to legislative drafting

Tiaan Eybers

Jaar	Publikasie
1959	Monsters van Venus
	Planeet van verskrikking
1960	Orde van Kreon
	Ridders van die ruimte
	Spioen sonder masker
	Vandaal van die graf
1961	Tolvlug van die straaljagter
	Wraak van die sfinks

Adriaan Stemmet

Jaar	Publikasie
1962	In die kloue van Azandeh
	Muur van skande
	Noodvlug na terroristeland
	Onvergeetlike nag

Bronne

Ongepubliseerde Dokumente

• Botha, Elsabe “My Pa” 14 Augustus 2013 (Getikte boodskap wat op sy begrafnis uitgelees is)
• Van Tonder, Willie Persoonlike e-pos 28 April 2015