Sirkadieseritmeslaapsteuring

Sirkadieseritmeslaapsteuring
Klassifikasie en eksterne bronne
ICD-10	F51.2, G47.2
ICD-9	327.3, 780.55
MeSH	D021081
Mediese waarskuwing

Sirkadieseritmeslaapsteurings (SRSS) is ’n groep slaapsteurings wat die tyd van slaap aantas. Dit ontstaan uit ’n volgehoue patroon van slaap/wakker-versteurings wat veroorsaak kan word deur óf ’n disfunksie van ’n mens se sirkadiese horlosie óf ’n nieoplyning van ’n mens se interne wisselings en eksterne aanwysers. Mense wat aan die steurings ly, is dus geneig om op ongewone tye deur die dag aan die slaap te raak. Dit lei dikwels tot versteurde rus, waar iemand nie op "gewone" tye aan die slaap kan raak of wakker word vir werk, skool of ander sosiale verpligtinge nie.

Mense het nes ander organismes verskeie biologiese ritmes. Dié biologiese horlosies beheer prosesse wat daagliks wissel (byvoorbeeld liggaamstemperatuur, waaksaamheid en hormoonafskeiding), en skep so sirkadiese ritmes. Om te slaap of wakker te wees kan as een van dié daaglikse ritmes beskou word wat deur die biologiesehorlosiestelsel gereguleer word. Ons slaapsiklusse word streng beheer deur ’n reeks sirkadiese prosesse wat saamwerk en ons in staat stel om deur die nag aaneen te slaap en lank deur die dag wakker te wees. Net so kan versteurings in hierdie prosesse en die kommunikasiekanale tussen hulle lei tot probleme met slaappatrone. Saam word daarna as sirkadieseritmeslaapsteurings verwys.

Normale ritme

’n Sirkasiese ritme is ’n interne, aangepaste biologiese aktiwiteit oor sowat 24 uur. Hierdie interne tydmetingsproses is gesentreer in die suprachiasmatiese kern (SCK) van mense en help die interne fisiologiese maganismes wat met slaap en waaksaamheid verband hou om gesinchroniseer te raak met eksterne omgewingsfaktore, soos die siklus van lig en donkerte. Die SCK stuur ook seine na die "horlosies" in ander organe, soos die lewer, om prosesse soos glukosemetabolisme te beheer. Hoewel dié ritmes sal voortduur in konstante lig of donkerte, gee verskillende omgewingsaanwysers soos die lig-donker-siklus samehang aan die horlosie en "stel dit weer in" sodat fisiologiese prosesse kan aanpas by die veranderde omgewing. ’n Volle sirkadiese siklus kan beskryf word as ’n sirkadiese dag van 24 uur, waar sirkadiese tyd nul (ST 0) die begin is van die subjektiewe dag (soos deur die individu waargeneem), en ST 12 die begin van die subjektiewe nag.

Mense met gewone sirkadiese funksie hou by ’n gereelde slaapskedule, reguleer ritmes in hormoonafskeiding en handhaaf wisselings in liggaamstemperatuur. Selfs in die afwesigheid van omgewingsaanwysers sal mense ’n ritme van rofweg 24 uur in dié biologiese aktiwiteite handhaaf. Dit help mense om ’n gebalanseerde rus deur die nag en waaksaamheid deur die dag te handhaaf.

Diagnose

Sekere wanopvattings oor sirkadiese ritmes en slaap veroorsaak dat ongereelde slaap dikwels verkeerdelik ’n sirkadieseritmeslaapsteuring genoem word. Om met SRSS gedaignoseer te word, moet daar ’n nieoplyning wees tussen die tyd van die sirkadiese wisselings en die omgewing, of fout met die horlosieaanpassingsbaan.

Die International Classification of Sleep Disorders (ICSD) klassifiseer sirkadieseritmeslaapsteuring as ’n soort dissomnia. Hoewel studies aandui dat 3% van volwassenes aan SRSS ly, word baie mense eerder verkeerdelik met slapeloosheid gediagnoseer. Sowat 10% van volwassenes en 16% van tieners wat met slaapsteurings gediagnoseer word, het ’n SRSS.

Om ’n diagnose van SRSS te maak, samel die slaapspesialis inligting in oor die geskiedenis van die pasiënt se slaappatrone, liggaamstemperatuurpatrone en die begin van melatonienafskeiding en doen ’n deeglike studie van al die faktore wat slaap beïnvloed. Vraelyste en ’n aktigrafiese toestel kan gebruik word om patrone te bevestig.

Skakels

• Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.