Soutpansberg (streek)

Soutpansberg (vroeër Zoutpansberg) is ’n eertydse Boererepubliek, geskiedkundige streek en 'n distrik in die provinsie Limpopo in Suid-Afrika. Dit word begrens deur die Limpoporivier aan die noorde, die Spelonken aan die ooste, die Waterberg aan die weste en die Olifantsrivier aan die suide.

Die bergreeks (Soutpansberg), en dus ook die streek, het sy naam te danke aan etlike groot soutpanne aan die noordelike sinkline. Voor die koms van wit mense het die impi's van Tsjaka, Dingaan, Sapusa en Mankusa die inboorlingstamme hier geplunder tott naderhand niks oor was om te buit nie. Die meeste inboorlinge is vermoor, en dié wat vrygespring het, het óf weswaarts gevlug óf in onbereikbare vestings in die noorde skuiling gesoek. Toe kmdt.genl. Andries Hendrik Potgieter hom in 1848 hier vestig, was die gebied gevolglik feitlik onbewoon, en daar was geen sprake van die aankoop van grond nie; die paar inboorlinge wat die Voortrekkers aangetref het, het na die wit mense opgesien om beskerming.

In Mei 1849 het die Voortrekkergebiede Potchefstroom, Ohrigstad en Magaliesberg by die Verenigde Bond aangesluit. Soutpansberg het nie aangesluit nie sodat vanaf dié datum gepraat kon word van 'n alleenstaande onafhanklike "nederzetting of Maatschappij Zoutpansberg". potgieter het onafhanklik vanaf sy hoofstad, Schoemansdal, regeer. Ná die sluiting van die Sandriviertraktaat op 17 Maart 1852, het Soutpansberg by die Verenigde Bond aangesluit, en op 15 Januarie 1858 is dit by die Zuid-Afrikaansche Republiek ingelyf.

Reeds vanaf die vroegste tye was die vyandige Bawendas 'n las en hindernis vir die wit mense in Soutpansberg, en gepaard met die teisterende malaria en gevaarlike ongediertes, het hulle die wit mense gedwing om Schoemansdal in 1867 te verlaat, en die dorp is verwoes. Dertig jaar daarna het die vyandelike optrede van die Bawendas gelei tot die strafekspedisie van die Boerekommando vanuit die hele Transvaal onder aanvoering van genl. Piet Joubert. In Oktober 1898 is die Bawendas onder M'gwato en sy seun M'pefu gedwing om te vlug, en is Soutpansberg vir die trekkers verower.

Bron

• (af) Raper, P.E. 1972. Streekname in Suid-Afrika en Suidwes. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers.