Karel die Grote

Karel die Grote
Rex Francorum (Koning van die Franke) Rex Longobardorum (Koning van die Lombarde) Imperator Romanorum (Keiser van die Romeine)
'n Portret van Karel die Grote deur Albrecht Dürer wat verskeie eeue na sy dood geskilder is.
Regeer	768–814
Gebore	2 April 742; Luik
Oorlede	28 Januarie 814; Aken
Kroning	Noyon, 9 Oktober 768 Pavia, 10 Julie 774 Rome, 25 Desember 800
Voorganger	Pepyn die Korte
Opvolger	Lodewyk die Vrome
Vader	Pepyn die Korte
Moeder	Bertrada van Laon
Begrawe	Katedraal van Aken

Karel die Grote (Latyn: Carolus Magnus of Karolus Magnus, Duits: Karl der Große, Engels en Frans: Charlemagne) (742 of 747 – 28 Januarie 814) was die Koning van die Franke van 768 tot met sy dood in 814. Hy het Italië oorwin en die Yster Kroon van Lombardye in 774 aangeneem. Op 'n besoek aan Rome in 800 is hy deur Pous Leo III op Kersdag tot keiser gekroon waarmee die herlewing van die Romeinse ryk tradisie in die Weste ingelui is in die vorm van die Heilige Romeinse Ryk. Deur sy buitelandse oorwinnings en interne hervormings het Karel die Grote bygedra tot die herdefinisie van Wes-Europa en die Middeleeue. Sy heerskappy word ook geassosieer met die Karolingiese Renaissance, 'n herlewing van kuns en onderwys in die Weste.

Karel die Grote was die seun van Pepyn die Korte en sy vrou Bertrada van Laon. Sy oorspronklike naam in Oud-Frankies is nooit gedokumenteer nie, maar vroeë voorbeelde van sy naam in Latyn lees "Carolos" of "Karol's". Hy het sy vader opgevolg en saam met sy broer Karloman regeer tot laasgenoemde se dood in 771. Karel die Grote het sy vader se beleid teenoor die pousdom voortgesit en het die beskermer van die pousdom geword, die Longobarde se mag in Italië opgehef, en oorlog gevoer met die Sarasene, wat sy ryk uit Spanje lastig geval het. Tydens een van die veldtogte het hy een van die ergste nederlae van sy lewe by Roncesvalles deurgemaak (778). Hy het ook veldtogte teen die bevolkings oos van sy ryk gevoer, veral die Sakse, en hulle na 'n uitgerekte oorlog aan sy heerskappy onderwerp. Deur hulle na Christendom te bekeer het hy hulle in sy ryk geïntegreer en dus die weg gebaan vir die latere Ottoniaanse Dinastie.

Vandag word Karel die Grote gesien as die vader van beide Frankryk en Duitsland en soms as as die Vader van Europa gesien. Hy was die eerste heerser van 'n Wes-Europese keiserryk sedert die val van die Romeinse Ryk.

Agtergrond

'n Frankies koning (middel), soos Karel die Grote uitgebeeld in die Sakramenterie van Karel die Kale (omtrent 870).

beeldhouwerk Karel die Grote in Frankfurt am Main.

Teen die 6de eeu is die Franke gekersten en het die Frankiese Ryk onder die heerskappy van die Merovinge die magtigste van die koninkryke wat die Westelike Romeinse Ryk opgevolg het, geword. Na die Slag van Tertry het die Merovinge egter getaan tot 'n staat van magteloosheid wat daartoe gelei het dat hulle rois fainéants (konings wat niks doen nie) genoem is. So te sê alle regeringsmag van enige belang is uitgevoer deur hulle hoofoffisier, die major domus.

In 687 het Pepyn van Herstal, major domus van die paleis van Austrasia, die onenigheid tussen die verskillende konings en hulle majors beëindig met sy oorwinning by Tertry en vir alle praktiese doeleindes die alleen regeerder van die hele Frankiese koninkryk geword. Pepyn self was die kleinseun van twee van die belangrikste figure van die Austrasiese Koningryk, Sint Arnulf van Metz en Pepyn van Landen. Pepyn die Middel is uiteindelik opgevolg deur die onegte seun van Karel, later bekend as Karel Martel (die Hammer). Na 737, het Karel die Franke regeer sonder 'n koning op die troon maar het vermy om homself koning te noem. Karel is opgevolg deur sy seuns Karloman en Pepyn die Korte, die vader van Karel die Grote. Om separatisme in die uitstreke van die ryk in toom te hou, het die broers Childerik III, die laaste van die Merovinge konings, op die troon geplaas.

Nadat Karloman uit sy pos bedank het, het Pepyn Childeric III met Pous Sagarias se goedkeuring afgeset. In 751 is Pepyn tot koning verkies en gekroon as Koning van die Franke en in in 754 het Pous Stefanus II hom en sy jong seuns weer geseën Hulle was nou die erfgename van die groot ryk wat meeste van westelike en sentraal Europa ingesluit het. Die Merovinge dinastie is hiermee vervang deur die Karolingiese dinastie, vernoem na Pepyn se vader Karel Martel en die dinastie se belangrikste lid, Karel die Grote.

Onder die nuwe dinastie het die Frankiese koninkryk uitgebrei om 'n gebied in te sluit wat meeste van Wes-Europa ingesluit het. Die verdeling van die koninkryk het Frankryk en Duitsland gevorm; en die godsdienstige, politieke, en kuns evolusie met oorsprong van 'n sentraal-geposisioneerde Francia het 'n definieerende indruk op die hele Wes-Europa gelaat.

Lewe

Die Expansion van die Frankiese Ryk under Karel die Grote.

Daar word gemeen dat Karel die Grote op 2 April 742 in Herstal naby Luik, in België gebore is. Hy het in sy vader se villa in Jupille gaan woon toe hy omtrent sewe was.

Daar bestaan 'n mate van onsekerheid oor beide sy geboorte datum en plek en ander datums wat voorgestel word is 1 April 747 en 1 April 748. Baie geskiedskrywers gee sy geboorte plek as Jupille en ander stede wat al voorgestel is sluit Prüm, Düren, en Aken in.

Bibliografie

• Swart, M.J.: Wêreldleiers. Durban: Butterworths, 1972. ISBN 409 09950 3