Eerste Wêreldoorlog: Verskil tussen weergawes

Wysig skakels
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Blaai deur geskiedenis
← Ouer wysigingNuwer wysiging →
Content deleted Content added
VisueelWikiteks
k r2.7.1) (robot Bygevoeg: io:Unesma mondomilito
Lyn 439: Lyn 439:
[[war:Syahan nga Gera Pankalibutan]]
[[war:Syahan nga Gera Pankalibutan]]
[[wo:Xareb Àdduna bu Njëkk]]
[[wo:Xareb Àdduna bu Njëkk]]
[[xmf:მაართა საგებიო ლჷმა]]
[[xmf:მაართა მოსოფელიშ ლჷმა]]
[[yi:ערשטע וועלט מלחמה]]
[[yi:ערשטע וועלט מלחמה]]
[[yo:Ogun Àgbáyé Kìíní]]
[[yo:Ogun Àgbáyé Kìíní]]

Wysiging soos op 02:23, 9 Desember 2012

Eerste Wêreldoorlog
Lêer:WW1 TitlePicture For Wikipedia Article.jpg
Kloksgewys van bo: lote op die westelike front, 'n Britse Mark IV Tank kruising 'n sloot; Royal Navy slagskip HMS Fallen sink ná die opvallende 'n myn in die Slag van die Dardanelles,' n Vickers masjiengeweer bemanning met gas maskers, die Duitse Albatros D. III biplanes.
Datum 28 Julie 1914 – 11 November 1918 (Wapenstilstanddag)
Ligging Europa, Afrika, Midde-Ooste, Stille Oseaan, Sjina en die kuste van Noord- en Suid-Amerika.
Resultaat Oorwinning deur die Geallieerdes.
Gebieds-
veranderinge 		Sien Nasleep
Strydende partye
Geallieerdes

 Russiese Ryk (1914–17)
 Frankryk
 Verenigde Koninkryk

 Italië (1915–18)
 Verenigde State (1917–18)
 Roemenië (1916–18)
 Japan
 Serwië
 België
 Griekeland (1917–18)
 Portugal (1916–18)
 Montenegro (1914–16)
 Albanië
 Luxemburg
 Brasilië (1917–18)
 Sjina (1917–18)
 Sowjet-Rusland (1918)

Sentrale Moondhede

 Duitse Keiserryk

  • Kameroen (1914-1916)
  • Kiautschou (1914)
  • Nieu-Guinee (1914)
  • Oos-Afrika (1914-1918)
  • Samoa (1914)
  • Suidwes-Afrika (1914-1915)
  • Togo (1914-1916)

 Oostenryk-Hongarye
 Ottomaanse Ryk
 Bulgarye (1915–18)

Aanvoerders
Geallieerdes

 Nikolaas II (†)
 Raymond Poincaré
 George V

 Victor Emmanuel III
 Woodrow Wilson
 Ferdinand I
 Yoshihito
 Peter I
 Albert I
 Konstantyn I
 Alexander
 Bernardino Machado
 Nikola I
 Wilhelm
 Marie-Adélaïde
 Venceslau Brás
 Feng Guozhang
 Wladimir Lenin

Sentrale Moondhede

 Wilhelm II
 Frans Joseph I (†)
 Karl I
 Mehmet V (†)
 Mehmet VI
 Ferdinand I

Sterkte
Totaal: 42 959 850[1]

 12 000 000
 8 841 541[2]

  •  412 953
  •  1 440 437
  •  628 964
  •  128 525
  •  136 070

 8 660 000[3]
 5 093 140
 4 743 826
 1 234 000
 800 000
 707 343
 380 000
 250 000
 200 000
 50 000

Totaal: 25 248 321[1]

 13 250 000
 7 800 000
 2 998 321
 1 200 000 

Ongevalle en verliese
Militêre sterfgetal:
5 525 000

Militêre gewonde:
12 831 500
Militêre vermiste:
4 121 000
Totaal:
22 447 500

Militêre sterfgetal:
4 386 000

Militêre gewonde:
8 388 000
Militêre vermiste:
3 629 000
Totaal
16 403 000

Die Eerste Wêreldoorlog was die eerste oorlog waar lande van die hele wêreld by betrokke was. Dit het van 1914 tot 1918 tussen die Geallieerdes en die Sentrale Moondhede[4] plaasgevind en het al die wêreld se grootse moondhede betrokke.[5]

Die oorlog is hoofsaaklik veroorsaak deur die konflikte van die drie groot magte Oostenryk-Hongarye, die Ottomaanse Ryk en die Russiese Ryk op die Balkanskiereiland (bekend as kruitvat van Europa) en die ontluikende Nasionalisme van die plaaslike bevolking. Hierdie konflikte het uitgeloop op die sluipmoord op Franz Ferdinand en sy vrou Sophie, wat oor die algemeen beskou word as die oorsaak van die oorlog. Langtermyn-oorsake, soos imperialistiese buitelandse beleid van die groot magte van Europa, soos die Duitse Keiserryk, Oostenryk-Hongarye, die Ottomaanse Ryk, die Russiese Ryk, die Britse Ryk, Frankryk en Italië het ook 'n belangrike rol gespeel. Verskeie alliansies wat oor die afgelope dekades gevorm het, was opgeroep. Binne 'n paar weke het die groot moondhede oorlog gevoer. Hulle het via hul kolonies die konflik vinnig versprei oor die hele wêreld.

Op 28 Julie 1914 het oorlog uitgebreek met die Oostenryk-Hongaarse strooptog van Serwië, gevolg deur die Duitse strooptog teen België, Luxemburg en Frankryk; en 'n Russiese bestorming teen Duitsland. Nadat die Duitse mars teen Parys tot stand gebring is, het die westelike front in 'n langdurige geveg betrokke geraak van wrywing met 'n loopgraaf lyn wat tot 1917 verander het. In die ooste het die Russiese weermag met sukses teen die Oostenryk-Hongaarse magte geveg, maar hulle was terug gevorseer deur die Duitsers. Addisionele fronte het geopen, nadat die Ottomaanse Ryk by die oorlog aangesluit het in 1914, Italië en Bulgarye in 1915, Roemenië in 1916 en die Verenigde State in 1917. Die Russiese Ryk het op 1917 ineengestort en Rusland het die oorlog verlaat ná die Oktober-rewolusie later in die jaar. Ná die Duitse aanval op die westelike front in 1918 het die Verenigde State se weermag die loopgraaf binne gedring en die bondgenote het die Duitse weermag met aanvalle verdryf. Duitsland het op 11 November 1918 saam gestem om aanvalle te staak en daardie dag staan bekend as Armistice dag (of Wapenstilstanddag).

Geen konflik voor dié Eerste Wêreldoorlog het soveel soldate gemobiliseer of op soveel slagvelde plaasgevind nie. Meer as 70 miljoen militêre personeel uit sowat 40 lande, waarvan 60 miljoen Europeërs was, het aan die oorlog deelgeneem.[6][7][8] Teen die einde van die oorlog was dit die tweede bloedigste opgetekende konflik (ná die Taipingrebellie) met meer as 17 miljoen sterfgevalle[9][10], alhoewel dit binne 'n paar dekades oorskadu sou word deur die Tweede Wêreldoorlog.[11]

Die Eerste Wêreldoorlog word gekenmerk deur die loopgraafoorlog, veral op die westelike front. Meer as nege miljoen soldate het op die oorlogsveld gesneuwel, en amper ewe veel op die tuisfront weens voedseltekort, massamoord en grondgevegte. Chemiese wapens is vir die eerste keer gebruik, die eerste grootskaalse bomaanvalle uit die lug is geloods, en van dié eeu se eerste grootskaalse burgerlike slagtings het plaasgevind. Die Armeense en die Ponties-Griekse volksmoord, wat grotendeels in die Ottomaanse Ryk plaasgevind het, was verantwoordelik vir die stelselmatige uitmoor van ongeveer twee miljoen Armeene en Grieke deur die regering van die Jong Turke.

Die konflik het geëindig met 'n oorwinning deur die westelike Geallieerdes. In die nasleep daarvan het die Verenigde State van Amerika een van die belangrikste geïndustrialiseerde lande geword, terwyl die sukkelende Europa het afgeneem in belangrikheid. Die oorlog het die selfbewussyn van die deelnemende koloniale soldate en nasies versterk en het gelei tot meer selfbeskikking in die hele kolonies.

Agtergrond

Hoofartikel: Gebeurtenisse wat tot die Eerste Wêreldoorlog gelei het.

Alhoewel daar soms aangevoer word dat die sluipmoord van Franz Ferdinand direk aanleiding gegee het tot die oorlog, lê die oorlog se ware oorsake verder terug, in die komplekse web van alliansies en teenkragte wat ontwikkel het tussen die verskeie Europese kragte ná die nederlaag van Frankryk in die Frans-Duitse Oorlog en die vorming van die Duitse staat onder Otto von Bismarck in 1871.

Ná die oorlog het Duitsland, Oostenryk-Hongarye en Rusland op Oktober 1873 die Driekeiseralliansie gestig. Die alliansie het egter misluk by die Oostenryk-Russiese opposisie op die Balkanskiereiland en die geweier deur keiser Wilhelm II van Duitsland in 1890. In 1879 het Duitsland en Oostenryk-Hongarye die Tweekeiseralliansie gestig en in 1882 het Italië by die alliansie aangesluit.[4]

Die koloniale gebiede in 1898.

Op die Berlynse Kongres vanaf 13 Junie tot 13 Julie 1878 het die koloniale magte die Balkankrisis tydelik opgelos en 'n vrede vir Suidoos-Europa gevorm. Op die Kongokonferensie tussen 15 November 1884 en 26 Februarie 1885 het die vrye handel aan die riviere Kongo en Niger onderhandel geword en in die Kongowet was die koloniale verdeling van Afrika geïnisieer.

In 1892 het Frankryk en Rusland 'n alliansie gestig as opposisie teen die Tweekeiseralliansie. In 1904 het Frankryk en die Verenigde Koninkryk die Entente Cordiale gestig en in 1907 het Rusland en die Verenigde Koninkryk die Anglo-Russiese Konvensie onderteken. Hierdie ineen stelsel van bilaterale ooreenkomste het die die Triple Entente gevorm.[4]

Etniese groepe in Oostenryk-Hongarye in 1910.

Oostenryk-Hongarye ontketen die Bosniese krisis van 1908-1909 deur die amptelike anneksasie van die voormalige Ottomaanse grondgebied van Bosnië en Herzegowina, wat dit sedert 1878 beset het. Dit het grootliks die Koninkryk van Serwië en sy beskermheer, die pan-Slawiese en Ortodokse Russiese Ryk, gekwaad.[12]

In die Italo-Turkse Oorlog van 1911 en 1912 het Italië die Dodekanes, Tripolitanië en Sirenaïka (die hudige Libië) van die Ottomaanse Ryk verower, wat die oorsaak van die Balkanoorloë tussen die Balkanstate en die Ottomaanse Ryk was.

Die Balkan ná die Tweede Balkanoorlog in 1913.

In 1912 en 1913, was die Eerste Balkanoorlog geveg tussen die Balkanalliansie en die skerwende Ottomaanse Ryk. Die gevolglike Verdrag van Londen het die Ottomaanse Ryk verder gekrimp, vervat die stigting van 'n onafhanklike Albanese staat en terwyl die uitbreiding van die territoriale hoewes van Bulgarye, Serwië, Montenegro en Griekeland. Wanneer Bulgarye op 16 Junie 1913 Serwië en Griekeland aangeval het, het dit in die Tweede Balkanoorlog die meeste van Masedonië te Serwië en Griekeland en die Suid-Dobrudsja aan Roemenië verloor, wat die hele streek verder destabiliseer het.[13]

Op 28 Junie 1914 is Franz Ferdinand, troonopvolger tot die Oostenryk-Hongaarse troon, in Sarajevo, Bosnië, deur 'n pro-Serwiese nasionalis (die Bosnies-Serwiese student Gavrilo Princip) vermoor.[14][15][16]

Gavrilo Princip is in hegtenis geneem nadat hy Franz Ferdinand en sy vrou Sophie vermoor het.

Die moord het toe 'n diplomatiese krisis tussen Oostenryk-Hongarye en die Duitse Keiserryk aan die een kant en die Russiese Ryk, Frankryk en die Verenigde Koninkryk aan die ander kant gelei, wat as Juliekrisis bekend staan. Oostenryk-Hongarye het op 23 Julie 1914 'n onaanvaarbare ultimatum van tien punte aan Serwië uitgereik, wat verwerp is.[17] Serwië het slegs agt punte aanvaar, waarna Oostenryk-Hongarye met die ondersteuning van die Duitse keiser Wilhelm II op 28 Julie 1914 die oorlog verklaar het.[18][19] 'n dag later het Rusland gedeeltelike mobilisering beveel en op 30 Julie 1914 het Duitsland sy soldate gemobiliseer.[20] Op 1 Augustus 1914 het Frankryk gevolg en Duitsland verklaar oorlog teen Rusland op dieselfde dag en op 3 Augustus teen Frankryk.[21] Die Ottomaanse Ryk het die Sentrale Moondhede in die oorlog gevolg, nadat die geheime Ottoman-Duitse Alliansie op 2 Augustus 1914 onderteken is.[22] Ná die Duitse inval in België en Luxemburg het op 4 Augustus die Verenigde Koninkryk oorlog teen Duitsland verklaar, aanleiding van 'n "onbevredigende antwoord" op die Britse ultimatum dat België en Luxemburg neutraal gehou moet word.[23]

Verloop van die oorlog

Vlae van Geallieerdes tydens die Eerste Wêreldoorlog.

Die Eerste Wêreldoorlog was 'n vier jaar-lange oorlog gevul met slagvelde en militêre konflik, met die Spilmoondhede as die dominante magte aan die Oosterse Front. Daar het veral Duitsland en Oostenryk-Hongarye teen die Russe geveg, wat in die Kaukasus deur die Ottomaanse Ryk ondersteun is. Aan die Westerse Front het drie jaar 'n balans tussen Duitsland, Frankryk en die Verenigde Koninkryk geheers nadat België en Luxemburg vinnig onderwerp is. Eers nadat die Verenigde State in 1917 by die Geallieerdes aangesluit het, kon dit die Duitse terugdruk. Op die Balkan-skiereiland, waar die oorlog uitgebreek het, het veral Bulgarye, Duitsland, Oostenryk-Hongarye en die Ottomaanse Ryk teen Albanië, Montenegro, Roemenië en Serwië, wat deur Frankryk, Italië en die Verenigde Koninkryk ondersteun is, geveg. In die Midde-Ooste het die Britte onder Lawrence van Arabië 'n suksesvolle Arabiese opstand teen die Turkse heerskappy gestimuleer. Tussen 1915 en 1918 het die Britte en Franse alle Duitse kolonies met ondersteuning van inheemse soldate beset. Qingdao is reeds ná na 'n beleg van drie maande op 7 November 1914 deur Japannese verower, wat ook die Duitse kolonies in die Stille Oseaan verower het.

In 1917 het die Russe gekapituleer, wat tot die einde van die gevegte in die Oosterse Front en die Verdrag van Brest-Litovsk gelei het. In hierdie verdrag het Estland, Letland, Litaue, die Oekraïne, Georgië, Armenië en Azerbeidjan onafhanklike lande onder invloed van die Spilmoondhede geword. In dieselfde jaar het die VSA by die Geallieerdes aangesluit, wat die kragte aan die Westerse Front verander het. Daardeur is die balans van mag ten gunste van van die Geallieerdes verander, wat die Spilmoondhede meer en meer kan terugtrek.

Nasleep

Hoofartikel: Rekonstruksie van Europa na die Eerste Wêreldoorlog.
Oos-Europa ná die Vredesverdrag van Brest-Litovsk.

Op 29 September 1918 het Bulgarye, op 30 Oktober 1918 die Ottomaanse Ryk, op 4 November 1918 Oostenryk-Hongarye en op 11 November 1918 het die Duitse Keiserryk gekapituleer.

Europa ná die Eerste Wêreldoorlog in 1923.

Geen ander oorlog het die politiese landskap van Europa so dramaties verander nie - vier ryke het tot 'n val gekom: die Duitse, die Russiese, die Oostenryk-Hongaarse en die Ottomaanse Ryk. Die laaste twee state het opgehou om te bestaan.[24] Hierdie vier dinastieë, die Hohenzollern, die Habsburgers, die Ottomane en die Romanofs, van wie die magte terugdateer tot en met die tyd van die kruistogte, het almal geval tydens of ná die oorlog. Die Russiese Rewolusie van 1917 het uit die Russiese Ryk die Sowjetunie gevorm, terwyl die kaart van Sentraal-Europa heeltemal teruggeteken is in verskeie kleiner lande.[25]

België en Serwië is erg beskadig, terwyl Frankryk 1,4 miljoen soldate verloor het[26], sonder ander slagoffers. Duitsland en Rusland is insgelyks geraak.[27]

Ná die Russiese Rewolusie van 1917 met die val en moord van die Keiser Nikolaas II en sy familie het die Bolsjewiste met die Sentrale Moondhede die Verdrag van Brest-Litovsk onderteken, wat Rusland sy deelname aan die oorlog beëindig het en wat geleei het tot die onafhanklikheid van Finland, Estland, Letland, Litaue, Pole en Oekraïne.[28]

Duitsland ná die Eerste Wêreldoorlog.
Die Volkebond-mandate was gevorm uit die voormalige Duitse koloniale ryk.

Ná die oorlog is die Verdrae van Parys tussen die Geallieerdes en die Sentrale Moondhede onderteken. In die Verdrag van Versailles op 28 Junie 1919 het Duitsland 'n republiek geword, moet Elsas en Lorreins aan Frankryk, Eupen en Malmedy aan België, Noord-Sleeswyk aan Denemarke en Oos-Pruise aan Pole oorhandig. Tanganjika, Samoa en Nieu-Guinee het 'n Britse, Togo en Kameroen 'n Brits-Franse, Suidwes-Afrika 'n Suid-Afrikaanse, Nauru en Nieu-Guinee 'n Australiese, Wes-Samoa 'n Nieu-Seelandse, die Karolina-, Mariana- en Marshalleilande het 'n Japanse Volkebond-mandaat geword, Tianjin en Qingdao is weer aan Sjina aangesluit. Daarbenewens word die vrye stad Danzig en die Vrystaat Fiume gestig.

Oostenryk-Hongarye en nuwe lande wat in 1918 ontstaan het.

In die Verdrag van Saint-Germain-en-Laye op 10 September 1919 het Oostenryk-Hongarye ontbind geword, Hongarye, Pole, Tsjeggo-Slowakye en die Koninkryk van die Serwiërs, Kroate en Slowene gestig en Oostenryk het Trentino, Suid-Tirool, Triest, Istrië en Dalmasië aan Italië, Galisië aan Pole en die Boekowina aan Roemenië oorhandig.

Hongarye het in die Verdrag van Trianon op 4 Junie 1920 die Burgenland aan Oostenryk, Kroasië, Slowenië en die Banaat aan Joego-Slawië, Slowakye aan Tsjeggo-Slowakye en Transsilvanië aan Roemenië verloor.

In die Verdrag van Neuilly-sur-Seine op 27 November 1919 het Griekeland Wes-Thrakië en Joego-Slawië kleiner gebiede van Bulgarye ontvang.

Die Ottomaanse Ryk ná die Eerste Wêreldoorlog.

In die Verdrag van Sèvres op 10 Augustus 1920 is die Ottomaanse Ryk en die Ottomaanse Kalifaat ontbind, Izmir en Wes-Thrakië het dele van Griekeland geword, die Koninkryk van Hejaz en die Demokratiese Republieke van Armenië, Azerbeidjan en Georgië is internasionaal erken, Koerdistan het outonoom geword, Siprus, Egipte, Mesopotamië en Palestina het 'n Britse, Libanon en Syrië 'n Franse Volkebond-mandaat gewoord.

Middel-Europa ná die Verdrag van Versailles.

Die Eerste Wêreldoorlog het 'n definitiewe breuk met die ou wêreldorde gebring en laat die absolute monargie in Europa finaal sterf. Die na-oorlogse faling om baie van die oorsake en gevolge van die oorlog effektief te hanteer lei tot die ontstaan van Fascisme in Italië, Nasionaal-Sosialisme in Duitsland en die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog twee dekades later. Die oorlog was ook die katalis vir die Russiese Rewolusie, wat later Kommunistiese en Sosialistiese rewolusies in ander lande soos Sjina en Kuba sou inspireer, en wat die basis vir die Koue Oorlog tussen die Sowjetunie en die Verenigde State van Amerika geword het. Die einde van die Ottomaanse Ryk in die ooste het die basis vir 'n demokratiese opvolgstaat, Turkye, geword. In Sentraal-Europa is die nuwe lande Tsjeggo-Slowakye en Joego-Slawië gestig, en Pole is herskep. Die oorlog was ook 'n oorsak vir die Ierse opstand teen die Verenigde Koninkryk en die stigting van die Republiek van Ierland ná die Tweede Wêreldoorlog, wat reeds tussen 1917 en 1921 onafhanklik geword het. Die Britse kolonie soos Australië, Indië, Kanada, Newfoundland, Nieu-Seeland en Suid-Afrika het outonoome dominione geword.

Die koloniale gebiede in 1920.

Aktiwiteite van Frankryk en die Britse magte[29] in die ooste van die voormalige Ottomaanse Ryk het uiteindelik verskeie latere konflikte tot gevolg, insluitend die Israel-Palestina-konflik, die Grieks-Turkse konflik om eilande in die Egeïese See en Siprus, die Iran-Irak-konflik van die 1980's, en die gepoogde landbesettinge van die 1990's deur Irak in Koeweit. Die Grieks-Turkse konflik wat in 1924 geëindig het, was die laaste groot, direkte konflik van die oorlog. Ander konflikte met bron in die Eerste Wêreldoorlog is die Midde-Oosterse konflik, die konflikte in die Kaukasus-streek en op die Balkan-skiereiland.

In Suid-Afrika het die oorlog die Maritz-rebellie onder leiding van Jopie Fourie, Manie Maritz en andere Boere ontketen teen die land se deelname aan die kant van die Britse Ryk teen Duitsland.[30]

Die Volkebond is as gevolg van die oorlog gestig in die hoop van die voorkoming van 'n Tweede Wêreldoorlog. Die Europese Nasionalisme sou deur die oorlog en die ontbinding van ryke, die gevolg van Duitsland se nederlaag en die Verdrag van Versailles het gelei tot die begin van die Tweede Wêreldoorlog in 1939.[11]

Kaarte

  • Die globale Kolonialisme was een van die belangrikste oorsaak.
    Die globale Kolonialisme was een van die belangrikste oorsaak.
  • Die militêre alliansies voor die Eerste Wêreldoorlog in 1914.
    Die militêre alliansies voor die Eerste Wêreldoorlog in 1914.
  • Die regeringsvorme voor die Eerste Wêreldoorlog in 1914.
    Die regeringsvorme voor die Eerste Wêreldoorlog in 1914.
  • Die militêre alliansies tydens die Eerste Wêreldoorlog.
    Die militêre alliansies tydens die Eerste Wêreldoorlog.
  • Die strydende partye aan die begin van die Eerste Wêreldoorlog op 4 Augustus 1914.
    Die strydende partye aan die begin van die Eerste Wêreldoorlog op 4 Augustus 1914.
  • Die strydende partye tydens die Eerste Wêreldoorlog.
    Die strydende partye tydens die Eerste Wêreldoorlog.
  • Die uitbreiding van die Eerste Wêreldoorlog tussen 1914 en 1918.
    Die uitbreiding van die Eerste Wêreldoorlog tussen 1914 en 1918.
  • Die strydende partye voor die einde van die Eerste Wêreldoorlog in Mei 1918.
    Die strydende partye voor die einde van die Eerste Wêreldoorlog in Mei 1918.

Sien ook

Verwysings

  1. ↑ 1,0 1,1 Tucker & Roberts 2005, p. 273
  2. ↑ Syfers is vir die Britse Ryk en sy kolonies.
  3. ↑ Syfers is vir Frankryk en sy kolonies.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Willmott 2003, p. 15
  5. ↑ Willmott 2003, pp. 10–11
  6. ↑ (de) Gerhard Hirschfeld, Gerd Krumeich en Irina Renz: Enzyklopädie Erster Weltkrieg. Paderborn 2009, bl. 664 v.
  7. ↑ Keegan 1988, p. 8
  8. ↑ Bade & Brown 2003, pp. 167–168
  9. ↑ (en) Spencer Tucker: The Encyclopedia of World War I. A Political, Social and Military History. Verlag ABC-Clio, Santa Barbara 2005, ISBN 1-85109-420-2, bl. 273.
  10. ↑ Willmott 2003, p. 307
  11. ↑ 11,0 11,1 Keegan 1988, p. 11
  12. ↑ Keegan 1998, pp. 48–49
  13. ↑ Willmott 2003, pp. 2–23
  14. ↑ Willmott 2003, p. 26
  15. ↑ Taylor 1998, pp. 80–93
  16. ↑ Djokić 2003, p. 24
  17. ↑ Willmott 2003, p. 27
  18. ↑ (de) Österreichisch-ungarisches Rotbuch. Diplomatische Aktenstücke zur Vorgeschichte des Krieges 1914. Volksausgabe. Manzsche k.u.k. Hof-Verlags- und Universitäts-Buchhandlung, Wien 1915, Dok. 37, bl. 117.
  19. ↑ (de) Imanuel Geiss: Julikrise und Kriegsausbruch. Eine Dokumentensammlung. Hannover 1963, Band 1: bl. 128 (Nr. 50); en Ludwig Bittner, Hans Uebersberger: Österreich-Ungarns Außenpolitik von der bosnischen Krise 1908 bis zum Kriegsausbruch 1914. Diplomatische Aktenstücke des österreichisch-ungarischen Ministeriums des Äußeren. Wien/Leipzig 1930, Band 8: bl. 370 f. (Nr. 10145).
  20. ↑ Keegan 1998, p. 52
  21. ↑ Willmott 2003, p. 29
  22. ↑ (en) The Treaty of Alliance Between Germany and Turkey 2 August 1914, Yale University
  23. ↑ (en) "Daily Mirror Headlines: The Declaration of War, Published 4 August 1914". bbc.co.uk. Besoek op 29 Augustus 2012.
  24. ↑ Willmott 2003, p. 6
  25. ↑ Keegan 1988, p. 7
  26. ↑ (en) "France's oldest WWI veteran dies", BBC News, 20 Janiarie 2008.
  27. ↑ (en) Spencer Tucker (2005), Encyclopedia of World War I, ABC-CLIO, bl. 273. ISBN 1851094202
  28. ↑ (de) Friedensvertrag von Brest-Litowsk - 3. März 1918
  29. ↑ Die term "Britse magte" is algemeen in daardie tyd gebruik vir die Verenigde Koninkryk en haar eertydse kolonies Australië, Indië, Kanada, Newfoundland, Nieu-Seeland, Suid-Afrika
  30. ↑ (en) Plaatje, Sol (1916), "Chapter XXIII — The Boer Rebellion", Native Life in South Africa, P. S. King in London, http://www.thuto.org/ubh/etext/nlisa/nlcon.htm 

Bronnelys

  • (fr) Paul Cunisset-Carnot, La Vie aux Champs pendant la Guerre (1917)
  • (fr) Jacques Droz, Les Causes de la Première Guerre mondiale. Essai d’historiographie, éd. du Seuil, « Points »-histoire, 1997
  • (fr) Jules Isaac, Un débat historique : 1914, les origines de la guerre, éd. Rieder, 1933
  • (fr) Antoine Prost et Jay Winter, Penser la Grande Guerre, Seuil, 2004
  • (en) Dennis Showalter (dir.), History in Dispute: The First World War, Detroit, St. Martins Press, 2002
  • (fr) De Verdun à Cayenne, Robert Porchet (1891-1964)- Michel Valette, éd. Les Indes savantes, 2007.
  • (fr) Stéphane Audoin-Rouzeau, Encyclopédie de la Grande Guerre 1914-1918, Bayard, 2004, Paris, ISBN 2-227-13945-5
  • (fr) Stéphane Audoin-Rouzeau et Annette Becker, 14-18, retrouver la Guerre, Folio histoire, Gallimard, 2000, ISBN 2-07-030163-X
  • (fr) Stéphane Audouin-Rouzeau et alii (dir.), La Violence de guerre 1914-1945, Bruxelles, éd. Complexe, 2002
  • (fr) Fernard Gambiez (général) et Marcel Suire (colonel), Histoire de la Première Guerre mondiale, éd. Fayard, deux vol., 1968-1971
  • (fr) Pierre Miquel, La Grande Guerre, éd. Fayard, 1983
  • (fr) Pierre Renouvin, La Crise européenne et la Grande guerre, Presses universitaires de France, 1969
  • (fr) Hew Strachan, La Première Guerre mondiale, Éditions France Loisirs, Oxford, 2004
  • (fr) John Keegan, La Première Guerre mondiale, éd. Perrin, Collection Tempus.
  • (en) J.C.G. Rohl, From Bismarck to Hitler, Problems and perspectives in history, Longman, 1970,
  • (fr) Michel Valette, De Verdun à Cayenne, éd. Les indes savantes, 2007. ISBN 978-2-84654-150-3
  • (fr) Jean-Baptiste Duroselle, La Grande Guerre des Français, éd. Perrin, 1994
  • (fr) Pierre Miquel, Les Poilus : la France sacrifiée, éd. Plon, coll. « Terre humaine », 2000
  • (fr) Id., Le Gâchis des généraux : les erreurs de commandement pendant la guerre de 14-18, éd. Plon, 2001, rééd. Pocket, 2003
  • (fr) Id., Mourir à Verdun, éd. Tallandier, 2002
  • (fr) Id., La Bataille de la Marne, éd. Perrin, 2004
  • (fr) Id., La Butte sanglante. La tragique erreur de Pétain en 1915, éd. Plon, 2006
  • (en) Edward J. Erickson, Ottoman Army Effectiveness in W.W.I: A Comparative Study, Londres, Routledge, 2006
  • (fr) Olivier Faron, Les Enfants du deuil. Orphelins et pupilles de la nation de la Première Guerre mondiale, 1914-1941, éd. La Découverte, 2001 (ouvrage issu d'une habilitation à diriger des recherches)
  • (fr) Fritz Fitscher, Les Buts de guerre de l'Allemagne impériale, éd. Trévise, 1970
  • (fr) Olivier Lepick, La Grande Guerre chimique, Presses universitaires de France, 1998
  • (fr) Michel Goya, La chair et l'acier, l'invention de la guerre moderne (1914-1918), éd. Tallandier, 2004, ISBN 2-84734-163-3
  • (fr) Stéphanie Petit, Les veuves de la Grande Guerre, d'éternelles endeuillées ?, éd. du Cygne, 2007
  • (fr) Léon Schirmann, Été 1914. Mensonges et désinformation, éd Italiques, 2003, ISBN 2-910536-34-3
  • (en) Trevor Wilson, The Myriad Face of the World. Britain and the Great War, Cambridge, Polity Press, 1986

Eksterne skakels

Geanimeerde kaarte

Sjabloon:Link FA Sjabloon:Link FA Sjabloon:Link FA Sjabloon:Link FA Sjabloon:Link FA Sjabloon:Link FA Sjabloon:Link FA Sjabloon:Link FA Sjabloon:Link GA Sjabloon:Link GA Sjabloon:Link GA Sjabloon:Link GA Sjabloon:Link FA

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Eerste_Wêreldoorlog&oldid=1053358"