Holisme: Verskil tussen weergawes

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Content deleted Content added
k r2.7.3) (robot Bygevoeg: id:Holisme
SassoBot (besprekings | bydraes)
k r2.7.3) (robot Bygevoeg: simple:Holism
Lyn 50: Lyn 50:
[[pt:Holismo]]
[[pt:Holismo]]
[[ru:Холизм]]
[[ru:Холизм]]
[[simple:Holism]]
[[sk:Holizmus]]
[[sk:Holizmus]]
[[sr:Холизам]]
[[sr:Холизам]]

Wysiging soos op 17:32, 31 Desember 2012

Genl. Jan Smuts in 1950 afgeneem deur G. Davis van Johannesburg nadat hy die Randse Paasskou geopen het.

Holisme (vanaf ὅλος holos, 'n Griekse woord wat alles, geheel, som beteken) is die idee dat al die eienskappe van 'n gegewe stelsel (fisies, biologies, chemies, sosiaal, ekonomies, verstandelik, linguïsties, esv.) nie in terme van die onderliggende komponente alleen verduidelik kan word nie. Die stelsel as 'n geheel bepaal eerder op 'n belangrike wyse hoe die dele hulle gedra. Die algemene begrip van holisme is deur Aristoteles in die Metafisika opgesom: "Die geheel is meer as die som van sy onderdele" (1045a10).

Reduksionisme word soms as die teenoorgestelde van holisme gesien. Redusionismewetenskap het dat 'n ingewikkelde stelsel verklaar kan word met sy reduksie in sy fundamentele onderdele. Die prosesse van biologie is byvoorbeeld reduseerbaar tot chemie, en die wette van chemie word weer deur fisika bepaal.

Generaal Jan Christian Smuts, 'n staatsman van die Unie van Suid-Afrika, het die term holisme in 1926 in sy boek Holism and Evolution voorgestel. Hier bespreek hy die konsep dat die beweging na 'n hoër graad van holisme 'n dryfveer is agter ewolusie eerder as die benadering van seleksie en oorlewing wat deur Charles Darwin voorgestel is.

In sy boek haal Jan Smuts Aristoteles aan: dat 'n geheel meer is as die onderlinge komponente — 'n grondbeginsel waarop stelselteorie gebou is. Hierdie beginsel van holisme word toegepas in konteks van biologie waardeur Jan Smuts aandui dat daar 'n verband is tussen ewolusie en die graad van holisme in organismes. Holisme word egter ook toegepas in anorganiese toepassing deur 'n verband te trek tussen struktuur en holisme. Holisme word gedefinieer as 'n proses van kreatiewe sintese waar die gevolglike geheel nie staties is nie maar dinamies, ewolusionêr en kreatief. Jan Smuts het verder geargumenteer dat 'n veld bestaande uit die verlede, hede en toekoms gesien word as deel van die geheelstruktuur.

Volgens die biografie wat deur Smuts se seun geskryf is, het die konsep van holisme reeds posgevat by Jan Smuts toe hy in 1894 'n dokument geskryf het met die titel: Walt Whitman — A study in the evolution of personality. Reeds in hierdie dokument het Smuts gekyk na die ontwikkeling van persoonlikheid deur dit te ondersoek as 'n geïntegreerde geheel. Die lewe van Walt Whitman was dus heel moontlik die beginpunt wat gelei het tot Jan Smuts se konsep van holisme.

Volgens bronne het Smuts reeds in 1911 'n filosofiese manuskrip voltooi met die titel: An inquiry into the whole waarin hy twee prominente vraagstukke aanspreek, naamlik:

  • Is daar konsepsueel of eksistensieel 'n geheel?
  • Kan die geheel geken word, en hoe?

In hierdie dokument reeds definieer Smuts dat 'n geheel beide die moontlike en werklike dimensies moet insluit. Hy argumenteer oor reeds dat 'n geheel meer is as die onderlinge dele waaruit dit bestaan en dat die geheel verdwyn as 'n komponent daarvan verwyder word. Op grond van advies van H.J. Wolsteholme van Cambridge het Smuts egter dit nooit gepubliseer nie en die dokument eenkant gesit tot in 1924.

Boekverwysing

  • 1962, J.C. Smuts, Holism and evolution, Compass Books Edition, 625 Madison avenue, New York 22, N.Y.