Kaapprovinsie

Ligging van die Kaapprovinsie tussen 1976-1994 (die tuislande word nie aangetoon nie)

Die Provinsie Kaap die Goeie Hoop, beter bekend as die Kaapprovinsie (of kortweg die Kaap of Kaapland) het op 31 Mei 1910 ontstaan toe die Unie van Suid-Afrika gestig is. Die Kaapkolonie het op daardie datum in sy geheel formeel die Kaapprovinsie geword, met Kaapstad as provinsiale hoofstad.

Die Parlementsgebou van die Kaapkolonie in Kaapstad het die tuiste geword van die Unie-Parlement en die provinsie se eie wetgewer is die Kaapse Provinsiale Raad genoem. Die raad het ’n Administrateur aan die hoof gehad, wat bygestaan is deur ’n Uitvoerende Komitee, waarvan die lede verkose lede moes wees van die Provinsiale Raad. Die provinsiale staatsdiens het bekend gestaan as die Kaapse Provinsiale Administrasie (KPA), met verskeie afdelingsrade reg oor die provinsie versprei.

Sedert Januarie 1921 is Walvisbaai deur die Kaaprovinsie geadministreer (met 'n onderbreking tussen 1 Oktober 1922 en 30 Augustus 1977 toe dit deur Suidwes-Afrika geadministreer is, alhoewel dit ingevolge internasionale reg steeds 'n mandaatgebied van die Kaapprovinsie gebly het).

Ná die onafhanklikheid van Namibië in 1990 is Walvisbaai op 1 Maart 1994 aan Namibië oorhandig.

Die Kaapprovinsie het stam-trustgebiede in sy oostelike dele en in die verre noorde ingesluit, wat onder die beleid van apartheid uitgemerk is vir “tuislande” of “Bantoestans” en wat in die laat 1970s en vroeë ’80s “onafhanklike” state geword het – hulle het ’n status bereik wat deur Suid-Afrika erken is, maar deur geen ander land nie.

• Transkei, wat vanaf die Keirivier tot aan die Mtamvunarivier langs die grens van Natal gestrek het, was die eerste om op 26 Oktober 1976 onafhanklik geword het. Hierdie gebied het die afdelingsraad Griekwaland-Oos van die res van die Kaapprovinsie afgesny en twee distrikte is aan Natal oorgedra.

• Bophuthatswana, wat bestaan het uit geïsoleerde stukke grond versprei oor die verre Noord-Kaapland en twee ander provinsies, het op 6 Desember 1977 onafhanklik geword.

• Ciskei, wat vanaf die Visrivier tot die buitewyke van Oos-Londen en noordwaarts tot naby Queenstown gestrek het, het op 4 Desember 1981 onafhanklik geword.

Die einde van apartheid in 1994 het ook die einde van die Kaapprovinsie beteken en dit is in vier dele verdeel: Wes-Kaap (hoofstad Kaapstad) en Noord-Kaap (hoofstad Kimberley), wat nie deur “tuislande” geaffekteer is nie, en Oos-Kaap en die Provinsie Noordwes, wat deels of in hulle geheel die drie “onafhanklike” state wat vroeër uit Kaapland gesny is, ingesluit het.

Bronnelys

• Mike Oettle: Armoria Civica [1]