Afrikanerweerstandsbeweging

Vlag van die AWB (drie sewes)

Demonstrasie van die AWB in 1990 in Pretoria.

Die Afrikaner Weerstandsbeweging, of AWB, is 'n regse politieke minderheidsgroep in Suid-Afrika. Hy beywer hom vir die herinstelling van 'n onafhanklike Afrikanerrepubliek (of "boerestaat") en die beskerming van boere teen plaasaanvalle. Die organisasie word deur sommige gesien as 'n ekstremistiese blanke-heerssugtige party. Hoewel die party nie tans geweldadig is nie, was hulle wel in die 1990's by geweldadige optredes betrokke.

Eugène Terre'Blanche het die AWB in 1973 gestig en was tot sy dood in April 2010 die president daarvan. Terre'Blanche is deur Steyn van Ronge as leier opgevolg.

Stigting van die AWB

Die Afrikaner Weerstandsbeweging is op 7 Julie 1973 in 'n garage in Heidelberg met nog ses geesgenote gestig. Die doel was egter nie om by partypolitiek betrokke te raak nie, maar om 'n weerstands- en bevrydingsbeweging te stig ten einde 'n partylose Volkstaat daar te stel. Die AWB beoog dat die Boerevolkstaat deur 'n verkose President gelei sal word en die regering sal saamgestel wees uit spesialis verteenwoordigers uit verskeie beroepsgroeperings. Swart volkere in Suid-Afrika sal hul eie grondgebied ontvang en alleen seggenskap hê in 'n soewereine staat.

Steunbasis van die AWB groei

In die media word die AWB, hoofsaaklik vanweë die ooreenkoms in leierskapstyl en logo, as Nazi's uitgebeeld, terwyl Terre'Blanche as Adolf Hitler se verpersoonliking beskou word. Dit word hoofsaaklik gedoen vanweë sy ongelooflike oratoriese vermoëns, wat in die middel 1980's groot gehore regoor die land lok met hom as spreker. Die AWB groei in hierdie tyd ook baie sterk, hoewel die militêre styl van die organisasie baie Afrikaners afskrik. Die AWB het byna 70 000 lede gehad in hierdie tydperk.

In Desember 1982 word Terre'Blanche en nog agt AWB-lede gearresteer na 'n klopjag deur die polisie waarin wapenopslagplekke op die plaas van sy broer, Andries Terre'Blanche gevind is. In Julie 1983 word hy en drie ander AWB-lede aangekla vir handelinge in stryd met die Wet op Terrorisme, terroriste bedrywighede en ander klagtes met betrekking tot die besit van onwettige wapentuig. Hy word in Oktober 1983 skuldig bevind en tot twee jaar gevangenisstraf gevonnis, wat opgeskort word vir vyf jaar.

Die AWB het verdere bekendheid verwerf deur die Minister van Buitelandse Sake, Pik Botha op 22 Mei 1986 te verhoed om in Pietersburg (vandag Polokwane) 'n politieke vergadering te hou. Die ontperking van die African National Congress en die onderhandelinge tot 'n veelrassige staat, lei tot nog AWB optrede, hierdie keer tot binne in die Wêreld Handelsentrum in Kemptonpark naby Johannesburg op 25 Junie 1993. By dié veelpartykonferensie bars AWB-lede met geweld in en ontwrig die verrigtinge.

Terre'Blanche het die einde van die apartheidsbeleid as 'n uitlewering van die Afrikaner tot die kommunisme gesien en gedreig met burgeroorlog indien president F.W. de Klerk die mag aan die ANC oorhandig. Dit lei tot De Klerk se aandrang om 'n politieke vergadering in Terre'Blanche se tuisdorp, Ventersdorp, te hou. Die AWB probeer die vergadering ontwrig en in die geweld tussen die polisie en AWB-ondersteuners, word AWB-lede doodgeskiet.

AWB verloor steun

Met die oorgang tot die nuwe bestel in die begin van 1994, weier die president van Bophuthatswana, Lucas Mangope, om by Suid-Afrika heringelyf te word. Mangope vra hulp van Afrikanerorganisasies en AWB-lede daag sonder uitnodiging op. In die daaropvolgende geweld word Mangope gedwing om van onafhanklikheid afstand te doen, maar 'n TV-span neem die moord op drie AWB-lede af wat tereggestel word deur 'n Bophuthatswana-weermaglid nadat hulle gewond is. Dié voorval het die einde van die AWB se gewapende stryd ingelui, hoewel die AWB op verkiesingsdag, 27 April 1994, bomme geplant het om die verkiesing te probeer ontwrig. Dit was egter onsuksesvol en die AWB en Terre'Blanche het baie steun verloor.

Terre'Blanche het aan die einde van die 1980's reeds begin steun verloor na 'n buite egtelike verhouding met 'n Engelstalige joernalis, Jani Allan, terwyl baie AWB-lede bedank het as gevolg van beweerde drankmisbruik deur Terre'Blanche. Die AWB en Terre'Blanche se agteruitgang het egter gekulmineer in Junie 1997 toe Terre'Blanche tot ses jaar tronkstraf gevonnis is nadat hy 'n petroljoggie en 'n plaaswerker ernstig aangerand het. Terre'Blanche was slegs een van drie blankes by die Rooigrond-gevangenis naby Mahikeng waar hy aangehou is. Hy is eers in Junie 2004 vrygelaat. In die gevangenis het hy 'n wedergebore Christen geword en na sy vrylating standpunt teen geweld aangeneem.

Eksterne skakels

• AWB webwerf, soos op 21 April 2008.