Wetenskaplike klassifikasie: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added

Inline

Wysiging soos op 19:34, 1 Oktober 2013

Wetenskaplike klassifikasie:

Domein

Koninkryk

Filum of Divisie

Klas

Orde

Familie

Genus (geslag)

Spesie (soort)

Wetenskaplike klassifikasie of biologiese klassifikasie is hoe bioloë uitgestorwe en lewende organismes spesies groepeer en kategoriseer (teenoor volkstaksonomie). Moderne klassifikasie vind sy wortels in die werk van Carolus Linnaeus wat spesies volgens gedeelde fisiese eienskappe gegroepeer het. Die groeperings is sedertdien hersien om ooreenkoms met Darwin se beginsels van gedeelde afkoms te verbeter. Molekulêre sistematiek, wat DNS-reekse as data gebruik, het baie van die onlangse hersienings aangespoor en sal na verwagting 'n belangrike dryfveer bly. Wetenskaplike klassifikasie behoort tot die wetenskap van taksonomie of biologiese sistematiek.

Hierdie artikel is ’n saadjie. Voel vry om Wikipedia te help deur dit uit te brei.

Hierdie behoort aan ‘n mens ‘n baie goeie idee te gee van hoe lewende dinge geklassifiseer word. Alle lewende dinge word soos volg geklassifiseer:

Lewe
Domein (biologie) (of superryk, superkoninkryk, of ryk)
Koninkryk (biologie): Diere, Plante, Bakterieë, Skimmels, Protiste, Archaea
Filum (diere) / Afdeling (biologie) (plante)
Klas (biologie)
Orde (biologie)
Familie (biologie)
Genus
Spesie

‘n Organisme se wetenskaplike naam is ‘n kombinasie van sy genus en spesie. Bv ‘n hond se wetenskaplike naam is Canis familiaris en ‘n perd is Equus caballus. Die wetenskaplike naam word gewoonlik kursief/skuinsgedruk (in engels “Italic”) geskryf. Die genus word met ‘n hoofletter geskryf en die spesie met ‘n kleinletter.

Die volgende tabel is ‘n lys van die verskillende koninkryke met ooreenstemmende filums/afdelings (die engels is soms in hakies):

Koninkryk	Filum (diere) / Afdeling (biologie) (plante)⁽¹⁾		Voorbeelde
Diere	Gewerweldes/Vertebrata/ Rugstringdiere (Chordata)	Vierpotiges (Tetrapods)	Soogdiere, voëls, reptiele, amfibië
		Visse met kake	Tuna, haaie, pylsterte
		Kaaklose visse(Agnatha - jawless fish)	Slymprik, lamprei
	Ongewerweldes (Invertebrate)		Wurms, slakke.
	Ongewerweldes - geleedpotiges (Arthropod)		Spinnekoppe, skerpioene, duisendpote, krappe, insekte
	Stekelhuidiges (Echinoderms)		Seelelies, Seesterre
Protosoë (Protozoa)	Amoebozoa		Amoeba
Plante	Angiosperms (Blomplante)
	Varingplante (Pteridophyta)		Varings
	Denne / Pinophyta		Dennebome
Bakterieë
Skimmels/Swam/Fungi			Paddastoele
Protiste (Protist)
Archaea (eensellige mikro-organismes)

Notas:

(1) Kyk Filum vir ‘n redelik volledige lys van verskillende filums/afdelings.

Die volgende tabelle bou voort op die boonste tabel (die engels is soms in hakies):

Koninkryk: Diere | Filum: Vertebrata/Gewerweldes/Rugstringdiere (Chordata) | Superklas: Vierpotiges (Tetrapods)

Klas	Orde	Familie	Genus	Spesie	Algemene naam
Soogdier / Mammalia	Primate	Aap/Mens	Homo	sapiens	Mens
	Primate	Aap/Mens	Pan	chimp	Sjimpansee
	Roofdiere Karnivore	Hondagtiges (Canidae)	Canis	lupis	Wolf
		Hondagtiges (Canidae)	Canis	familiaris	Alle honde
		Katagtiges (Felidae)	Panthera	leo	Leeu
		Katagtiges (Felidae)	Panthera	pardus	Luiperd
		Ursidae			Bere
	Ongelyktonige hoefdiere/Perissodactyla	Perd (Equidae)	Equus	caballus	Perd
	Ongelyktonige hoefdiere/Perissodactyla	Perd (Equidae)	Equus	zebra	Zebra
	Gelyktonige hoefdiere (Even-toed ungulate, Artiodactyla)	Wildsbok (Antelope)	Oryx	gazella	Gemsbok
		Wildsbok (Antelope)	Oryx	taurotragus	Eland
		Bovidae	Bos		Bees
		Bovidae	Ovis		Skaap
		Kameelagtiges (Camelidae)	Camelus	dromedarius	Dromedaris
	Walvisagtiges (Cetaceans)	Seedolfyne/ Delphinidae			Dolfyne
		Seedolfyne/ Delphinidae	Orcinus		Moordvis
		Rivierdolfyne/ Platanistoidea			Rivierdolfyne
		Phocoenidae			Seevark (Porpoise)
		Vinwalvis/Balaenopteridae			Walvisse
	Knaagdiere (Rodents)	Muridae	Apodemus	sylvaticus	Bosmuis
		Muridae			Rotte
		Sciuridae			Eekhorings
		Hystricidae			Ystervarke
		Castoridae			Bewers (Beaver)
		Caviidae			Kapibara (wartervark)
	Lagomorpha (Hase)	Leporidae			Hase (Rabbits)
		Leporidae	Lepus		Konyn (Hare)
		Ochotonidae			(Pikas)
	Vinvoetiges (Pinniped)	Otariidae	Arctocephalus	pusillus	Kaapse pelsrob
	Odobenidae	Odobenus		Walrusse
	Chiroptera				Vlermuise
	Monotremata	Ornithorhynchidae	Ornithorhynchus	anatinus	Eendbekdier (Platypus)
Soogdiere- buideldiere (Marsupial)	Diprotodontia	Macropodidae			Kangaroo
		Phascolarctidae			Koala
					Buidelrot (Possum)
	Didelphimorphia	Didelphidae			Buidelrot (Opossum)
Reptiele / Reptilia	Crocodilia	Crocodylidae	Crocodylus	niloticus	Nyl krokodil
	Squamata	Viperidae	Bitis	arietans	Pofadder
	Landskilpaaie/Testudinidae	Emydidae			Landskilpaaie
	Seeskilpaaie / Cheloniidae				Seeskilpaaie
Amfibië / Amphibia	Anura				Paddas
Voëls / Aves	Falconiformes	Accipitridae	Haliaeetus	vocifer	Visarend
	Falconiformes	Falconidae	Falco		Valke
	Columbiformes	Columbidae			Duiwe

Koninkryk: Diere | Filum: Vertebrata/Gewerweldes/Rugstringdiere (Chordata) – Visse met kake

Klas	Orde	Familie	Genus	Spesie	Algemene naam
Osteichthyes⁽¹⁾ - Actinopterygii ⁽²⁾	Perciformes	Scombridae	Thunnus		Tuna
	Perciformes	Xiphiidae	Xiphias	gladius	Swaardvis (Sword fish)
	Amiiformes	Amiidae			Bowfin
	Clupeiformes	Clupeidae			Haring (herring)
Osteichthyes - Sarcopterygii ⁽³⁾	Coelacanthiformes				Selekant (Coelacanth)
Chondrichthyes ⁽⁴⁾	Batoidea ⁽⁵⁾ - Lamniformes	Lamnidae	Carcharodon	carcharias	Groot wit haai (Great white shark)
Chondrichthyes ⁽⁴⁾	Batoidea ⁽⁵⁾ - Lamniformes	Odontaspididae			Saagtandhaai (Ragged tooth shark)
[Chondrichthyes]] - Elasmobranchii	Batoidea -Myliobatiformes				Pylstertvis (Stingray)
	Batoidea -Myliobatiformes	Myliobatidae			Duiwelvis (Devil fish)
	Batoidea -Rajiformes	Rajidae			Rog/Vleet (skate)

Notas:

(1) Osteichthyes: Gebeende vis (bony fish) – Visse wat gebeende skelette het teenoor Chondrichthyes wat ‘n skelet van kraakbeen het.

(2) Actinopterygii: Straal-/stekelgevinde vis (ray-finned fishes/ lepidotrichia): vinne bestaan uit webbe van vel wat ondersteun word deur beenagtige of horingagtige stekels (rays), in teenstelling met the vlesige, lobbige vinne soos Sarcopterygii.

(3) Sarcopterygii: Lobgevinde (lobe-finned-finned)

(4) Chondrichthyes of cartilaginous visse het kake met gepaarde vinne, gepaarde neusgate (nares), skubbe, ‘n hart met hartkamers in serie en skelet van kraakbeen (Cartilage) eerder as been (bone), soos Osteichthyes.

(5) Batoidea: Straalvis: Alle visse met vinne wat ondersteun word deur lang beenstroke.

Koninkryk: Diere | Filum: Vertebrata/Gewerweldes/Rugstringdiere (Chordata) – Kaaklose visse (Agnatha - jawless fish)

Superklas	Klas	Orde	Familie	Genus	Spesie	Algemene naam
Cyclostomes ⁽¹⁾	Myxini	Myxiniformes	Myxinidae			Slymprik (Hagfish)
Cyclostomes ⁽¹⁾	Hyperoartia	Petromyzontiformes				Lamprei (Lamprey)
Ostracoderms ⁽²⁾	Pteraspidomorphi
	Thelodonti
	Anaspida
	Cephalaspido- morphi

Notas:

(1) Cyclostomes: Kaaklose visse met ronde monde met terugtrekbare tande.

(2) Ostracoderms: Kaaklose visse met harde doppe as vel

Koninkryk: Diere | Filum: Invertebrata/Ongewerweldes

Klas	Orde	Familie	Genus	Spesie	Algemene naam
Gesegmenteerde wurm (Annelids)	Haplotaxida	Megascolecidae	Amynthas		Erdwurms
Weekdiere (Mollusk)	Spiraalvormig	Helicidae	Helix	aspersa	Tuinslak

Koninkryk: Diere | Filum: Invertebrata/Ongewerweldes, Arthropoda/Geleedpotiges

Klas	Orde	Familie	Genus	Spesie	Algemene naam
Spinagtiges/Arachnida (Arachnids)	Araneae	Theridiidae	Latrodectus		Knopiespinnekop
	Araneae	Theraphosidae			Bobbejaanspinnekop
	Scorpiones				Skerpioene
Diplopoda					Duisendpoot (Millipede)
Chilopoda					Honderdpoot (Centipede)
Insek / Insecta	Lepidoptera				Skoenlapper
	Hymenoptera				Miere
	Coleoptera				Kewers
	Odonata				Naaldekoker
	Mantodea				Hottentotsgot (Preying mantis)

Koninkryk: Diere | Filum: Invertebrata/Ongewerweldes, Arthropoda/Geleedpotiges – Skaaldiere (Crustacean)

Klas	Orde	Familie	Genus	Spesie	Algemene naam
Malacostraca	Decapoda	Grapsidae			Krappe (Crab)
		Nephropidae			Kreef (Lobster)
		Penaeidae			Garnaal (Prawn)
					Varswater kreef (Crayfish)
Merostomata	Xiphosura	Limulidae			Hoefysterkrap (Horseshoe crab)

Skaaldiere (Crustaceans (Crustacea)) vorm 'n baie groot groep van die geleedpotiges (arthropoda) en word gewoonlik as 'n subfilum hanteer, wat bekende diere soos krappe, krewe, varswaterkrewe, garnale, planktonkrefies en eendmossels insluit.

Koninkryk: Diere | Filum: Stekelhuidiges (Echinoderms)

Klas	Orde	Familie	Genus	Spesie	Algemene naam
Ophiuroidea					Bros sterre (Brittle stars)
Crinoidea					Seelelie (Crinoid)
Asteroidea					Seesterre (Starfish)
Echinoidea	Echinoida	Echinometridae			Griffel seekastaiing (Slate pencil urchin)

Koninkryk: Diere | Filum: Cnidaria (Cnidaria)

Subfilum	Klas	Orde	Familie	Genus	Spesie	Algemene naam
Anthozoa						Korale (Corals)
Cubozoa	Cubozoa					Boks jellievisse (box jellyfish)
Hydrozoa
Scyphozoa						Jellievisse
Staurozoa						(stalked jellyfish)

Domein: Eukaryota | Koninkryk: Protosoë (Protozoa) | Filum: Amoebozoa

Klas	Orde	Familie	Genus	Spesie	Algemene naam
Tubulinea	Tubulinida	Amoebidae	Amoeba		Amoeba

Koninkryk: Plante en Bome (kyk Filum vir ‘n lys)

Afdeling	Klas	Orde	Familie	Genus	Spesie	Algemene naam
Angiosperms (Blomplante)	Magnoliids (2 blare rondom elke saad)	Laurels	Lauraceae	Sassafras	albidum	Sassafras
		Rosales	Rosaceae			Rose
		Liliales	Liliaceae			Lelies (Lillies)
		Fagales	Fagaceae			Akkerboom (Oak)
		Malpighiales	Salicaceae			Populier (Poplar)
		Fabales	Fabaceae	Acacia		Doringboom
						Venus vlieëvanger
Bryophyta						Mosplante
Pteridophyta⁽¹⁾		Caryophyllales	Droseraceae	Dionaea	muscipula	Varingplante
Pinophyta⁽²⁾	Pinophyta Pinopsida	Pinales	Pinaceae / Pinoideae	Pinus		Denneboom
Cycadophyta						Palmplante
Ginkgophyta						Ginkgoplante
Sphenophyta						Wigplante

Notas:

(1) Pteridophyta: Het nie blomme of sade nie. Versprei deur spore.

(2) Pinophyta: Hierdie is die gom/pikplante of kegeldraende plante.

Hierdie klassifikasie is redelik sterk gebaseer op evolusie. Dit is so opgestel dat dit rym met evolusie, bv alle eerste lewe het verdeel in verskillende domeine, domeine het verdeel in koninkryke, ens.

Skeppingsleerders glo dat God alle diere volgens hulle soort (baramin) geskep het. ‘n Soort is óf ‘n familie, óf ‘n genus, óf selfs ‘n spesie volgens die amptelike klassifikasie:

In die geval van mense het God mense en Sjimpansees apart geskep.
In die geval van honde het God heel waarskynlik die familie Hondagtiges (Canidae) geskape en alle wolwe en honde het uit ‘n gemeenskaplike voorvader deur natuurlike seleksie gevorm.
In die geval van wildsbokke het God waarskynlik die verskillende spesies apart geskape: Gemsbokke, springbokke, ens is apart geskape.

Kyk ook:

@@ Lyn 36: / Lyn 36: @@
 |-
 |rowspan="6"|[[Diere]]
-|rowspan="3"|[[Gewerweldes/ Vertebrata]]/ [[Rugstringdiere]] ([[Chordata]])
+|rowspan="3"|Gewerweldes/[[Vertebrata]]/ [[Rugstringdiere]] ([[Chordata]])
 |Vierpotiges ([[Tetrapods]])
 |Soogdiere, voëls, reptiele, amfibië
@@ Lyn 43: / Lyn 43: @@
 |Tuna, haaie, pylsterte
 |-
-|Kaaklose visse([[Agnatha]] - [[jawless fish]])
+|Kaaklose visse([http://en.wikipedia.org/wiki/Agnatha Agnatha] - [http://en.wikipedia.org/wiki/Jawless_fish jawless fish])
 |Slymprik, lamprei
 |-
@@ Lyn 49: / Lyn 49: @@
 |Wurms, slakke.
 |-
-|colspan="2" |[[Ongewerweldes - geleedpotiges]] ([[Arthropod]])
+|colspan="2" |Ongewerweldes - [[geleedpotiges]] ([[Arthropod]])
 |Spinnekoppe, skerpioene, duisendpote, krappe, insekte
 |-
-|colspan="2" |Stekelhuidiges ([[Echinoderms]])
+|colspan="2" |Stekelhuidiges ([http://en.wikipedia.org/wiki/Echinoderms Echinoderms])
 |Seelelies, Seesterre
 |-
-|Protosoë ([[Protozoa]])
+|Protosoë ([http://en.wikipedia.org/wiki/Protozoa Protozoa])
-|colspan="2" |[[Amoebozoa]]
+|colspan="2" |[http://en.wikipedia.org/wiki/Amoebozoa Amoebozoa]
 |Amoeba
 |-
@@ Lyn 66: / Lyn 66: @@
 |Varings
 |-
-|colspan="2" |Denne / [[Pinophyta]]
+|colspan="2" |Denne / [http://en.wikipedia.org/wiki/Pinophyta Pinophyta]
 |Dennebome
 |-
@@ Lyn 73: / Lyn 73: @@
 |
 |-
-|[[Skimmels]]/Swam/[[Fungi]]
+|[[Skimmel]]s/Swam/[[Fungi]]
 |colspan="2"|
 |Paddastoele
 |-
-|Protiste ([[Protist]])
+|Protiste ([http://en.wikipedia.org/wiki/Protist Protist])
 |colspan="2"|
 |
 |-
-|[[Archaea]] (eensellige mikro-organismes)
+|[http://en.wikipedia.org/wiki/Archaea Archaea] (eensellige mikro-organismes)
 |colspan="2"|
 |
@@ Lyn 117: / Lyn 117: @@
 |-
 |rowspan="5"|Roofdiere [[Karnivore]]
-|rowspan="2"|Hondagtiges ([[Canidae]])
+|rowspan="2"|Hondagtiges ([http://en.wikipedia.org/wiki/Canidae Canidae])
 |rowspan="2"|''Canis''
 |''lupis''
@@ Lyn 139: / Lyn 139: @@
 |-
 |rowspan="2"|Ongelyktonige hoefdiere/Perissodactyla
-|rowspan="2"|Perd ([[Equidae]])
+|rowspan="2"|Perd ([http://en.wikipedia.org/wiki/Equidae Equidae])
 |rowspan="2"|''Equus''
 |''caballus''
@@ Lyn 147: / Lyn 147: @@
 |Zebra
 |-
-|rowspan="5"|Gelyktonige hoefdiere ([[Even-toed ungulate]], [[Artiodactyla]])
+|rowspan="5"|Gelyktonige hoefdiere ([http://en.wikipedia.org/wiki/Even-toed_ungulate Even-toed ungulate], [http://en.wikipedia.org/wiki/Artiodactyla Artiodactyla])
-|rowspan="2"|Wildsbok ([[Antelope]])
+|rowspan="2"|Wildsbok ([http://en.wikipedia.org/wiki/Antelope Antelope])
 |rowspan="2"|''Oryx''
 |''gazella''
@@ Lyn 156: / Lyn 156: @@
 |Eland
 |-
-|rowspan="2"|[[Bovidae]]
+|rowspan="2"|[http://en.wikipedia.org/wiki/Bovidae Bovidae]
+|[http://en.wikipedia.org/wiki/Bos Bos]
-|[[Bos]]
 |
 |Bees
@@ Lyn 188: / Lyn 188: @@
 |
 |
-|Seevark ([[Porpoise]])
+|Seevark ([http://en.wikipedia.org/wiki/Porpoise Porpoise])
 |-
-|[[Vinwalvis/ Balaenopteridae]]
+|Vinwalvis/[[Balaenopteridae]]
 |
 |
 |Walvisse
 |-
-|rowspan="6"|[[Knaagdiere]] (Rodents)
+|rowspan="6"|[[Knaagdier]]e (Rodents)
-|rowspan="2"|[[Muridae]]
+|rowspan="2"|[http://en.wikipedia.org/wiki/Muridae Muridae]
 |''Apodemus''
 |''sylvaticus''
@@ Lyn 213: / Lyn 213: @@
 |
 |
-|[[Ystervarke]]
+|[[Ystervark]]e
 |-
 |[[Castoridae]]