Wetenskaplike klassifikasie: Verskil tussen weergawes

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Blaai deur geskiedenis
← Ouer wysigingNuwer wysiging →
Content deleted Content added
VisueelWikiteks
No edit summary
Verbeter
Lyn 1: Lyn 1:
{{WetKlassifikasie}}
{{WetKlassifikasie}}
'''Wetenskaplike klassifikasie''' of '''biologiese klassifikasie''' is die manier waarop [[biologie|bioloë]] uitgestorwe en lewende [[spesie]]s groepeer en kategoriseer (teenoor volkstaksonomie). Moderne klassifikasie is gebaseer op die werk van [[Carolus Linnaeus]], wat spesies volgens gedeelde fisieke eienskappe gegroepeer het. Die groeperings is sedertdien hersien om ooreenkoms met [[Charles Darwin|Darwin se beginsels]] van gedeelde afkoms te verbeter. Molekulêre sistematiek, wat [[DNS]]-reekse as data gebruik, het aanleiding gegee tot baie van die onlangse hersienings en sal na verwagting ’n belangrike dryfveer bly. Wetenskaplike klassifikasie behoort tot die [[wetenskap]] van [[taksonomie]] of [[biologiese sistematiek]].


Die onderstaande lys wys hoe lewende dinge geklassifiseer word:
'''Wetenskaplike klassifikasie''' of '''biologiese klassifikasie''' is hoe [[biologie|bioloë]] uitgestorwe en lewende organismes [[spesie]]s groepeer en kategoriseer (teenoor volkstaksonomie). Moderne klassifikasie vind sy wortels in die werk van [[Carolus Linnaeus]] wat spesies volgens gedeelde fisiese eienskappe gegroepeer het. Die groeperings is sedertdien hersien om ooreenkoms met [[Charles Darwin|Darwin se beginsels]] van gedeelde afkoms te verbeter. Molekulêre sistematiek, wat [[DNS]]-reekse as data gebruik, het baie van die onlangse hersienings aangespoor en sal na verwagting 'n belangrike dryfveer bly. Wetenskaplike klassifikasie behoort tot die [[wetenskap]] van [[taksonomie]] of [[biologiese sistematiek]].

{{Saadjie}}

[[Kategorie:Taksonomie| ]]
[[Kategorie:Wetenskaplike klassifikasie| ]]

[[de:Taxonomie#Taxonomie in der Biologie]]
[[nl:Taxonomie#Taxonomie in de biologie]]

Hierdie behoort aan ‘n mens ‘n baie goeie idee te gee van hoe lewende dinge geklassifiseer word.
Alle lewende dinge word soos volg geklassifiseer:
* [[Lewe]]
* [[Lewe]]
* [[Domein (biologie)]] (of superryk, superkoninkryk, of ryk)
* [[Domein (biologie)|Domein]] (ook superryk, superkoninkryk of ryk)
* [[Koninkryk (biologie)]]: Diere, Plante, Bakterieë, Skimmels, Protiste, Archaea
* [[Koninkryk (biologie)|Koninkryk]]: diere, plante, bakterieë, skimmels, protiste, Archaea
* [[Filum]] (diere) / [[Afdeling (biologie)]] (plante)
* [[Filum]] (diere) / [[Afdeling (biologie)|afdeling]] (plante)
* [[Klas (biologie)]]
* [[Klas (biologie)|Klas]]
* [[Orde (biologie)]]
* [[Orde (biologie)|Orde]]
* [[Familie (biologie)]]
* [[Familie (biologie)|Familie]]
* [[Genus]]
* [[Genus]]
* [[Spesie]]
* [[Spesie]]
‘n Organisme se wetenskaplike naam is ‘n kombinasie van sy genus en spesie. Bv ‘n hond se wetenskaplike naam is ''Canis familiaris'' en ‘n perd is ''Equus caballus''. Die wetenskaplike naam word gewoonlik kursief/skuinsgedruk (in engels “Italic”) geskryf. Die genus word met ‘n hoofletter geskryf en die spesie met ‘n kleinletter.
’n Organisme se wetenskaplike naam is ’n kombinasie van sy genus en spesie. ’n Hond se wetenskaplike naam is byvoorbeeld ''Canis familiaris'' en ’n perd is ''Equus caballus''. Die wetenskaplike naam word gewoonlik kursief (skuinsgedruk) geskryf. Die genus word met ’n hoofletter geskryf en die spesie met ’n kleinletter.


Die volgende tabel is ’n lys van die verskillende koninkryke met ooreenstemmende filums/afdelings (die wetenskaplike naam is soms tussen hakies):
Die volgende tabel is ‘n lys van die verskillende koninkryke met ooreenstemmende filums/afdelings (die engels is soms in hakies):


{|class="wikitable"
{|class="wikitable"
|-
|-
|'''Koninkryk'''
|'''Koninkryk'''
|colspan="2"|[[Filum]]''' (diere) / '''[[Afdeling (biologie)]]''' (plante)<sup>(1)</sup>'''
|colspan="2"|'''[[Filum]]''' (diere) / '''[[Afdeling (biologie)|afdeling]]''' (plante)<sup>(1)</sup>
|'''Voorbeelde'''
|'''Voorbeelde'''
|-
|-
|rowspan="6"|[[Diere]]
|rowspan="6"|[[Diere]]
|rowspan="3"|Gewerweldes/[[Vertebrata]]/ [[Rugstringdiere]] ([[Chordata]])
|rowspan="3"|[[Gewerweldes]] (Vertebrata) / [[rugstringdiere]] (Chordata)
|[[Vierpotiges]] (Tetrapoda)
|Vierpotiges ([[Tetrapods]])
|Soogdiere, voëls, reptiele, amfibië
|Soogdiere, voëls, reptiele, amfibieë
|-
|-
|Visse met kake
|Visse met kake
|Tuna, haaie, pylsterte
|Tuna, haaie, pylsterte
|-
|-
|Kaaklose visse (Agnatha)
|Kaaklose visse([http://en.wikipedia.org/wiki/Agnatha Agnatha] - [http://en.wikipedia.org/wiki/Jawless_fish jawless fish])
|Slymprik, lamprei
|Slymprik, lamprei
|-
|-
|colspan="2" |[[Ongewerweldes]] ([[Invertebrate]])
|colspan="2" |[[Ongewerweldes]] (Invertebrata)
|Wurms, slakke.
|Wurms, slakke.
|-
|-
|colspan="2" |Ongewerweldes - [[geleedpotiges]] ([[Arthropod]])
|colspan="2" |Ongewerweldes - [[geleedpotiges]] (Arthropoda)
|Spinnekoppe, skerpioene, duisendpote, krappe, insekte
|Spinnekoppe, skerpioene, duisendpote, krappe, insekte
|-
|-
|colspan="2" |Stekelhuidiges ([http://en.wikipedia.org/wiki/Echinoderms Echinoderms])
|colspan="2" |[[Stekelhuidiges]] (Echinodermata)
|Seelelies, Seesterre
|Seelelies, seesterre
|-
|-
|Protosoë ([http://en.wikipedia.org/wiki/Protozoa Protozoa])
|[[Protosoë]] (Protozoa])
|colspan="2" |[http://en.wikipedia.org/wiki/Amoebozoa Amoebozoa]
|colspan="2" |[[Amoebozoa]]
|Amoeba
|Amoeba
|-
|-
|rowspan="3" |[[Plante]]
|rowspan="3" |[[Plante]]
|colspan="2" |[[Angiosperms]] (Blomplante)
|colspan="2" |[[Bedeksadiges|Blomplante]] (Angiospermae)
|
|
|-
|-
Lyn 66: Lyn 54:
|Varings
|Varings
|-
|-
|colspan="2" |Denne / [http://en.wikipedia.org/wiki/Pinophyta Pinophyta]
|colspan="2" |[[Den]]ne (Pinophyta)
|Dennebome
|Dennebome
|-
|-
Lyn 73: Lyn 61:
|
|
|-
|-
|[[Skimmel]]s/Swam/[[Fungi]]
|[[Skimmel]]s/swamme (Fungi)
|colspan="2"|
|colspan="2"|
|Paddastoele
|Paddastoele
|-
|-
|[[Protiste]] (Protista)
|Protiste ([http://en.wikipedia.org/wiki/Protist Protist])
|colspan="2"|
|colspan="2"|
|
|
|-
|-
|[http://en.wikipedia.org/wiki/Archaea Archaea] (eensellige mikro-organismes)
|Eensellige mikro-organismes (Archaea)
|colspan="2"|
|colspan="2"|
|
|
|}
|}


'''Notas:'''
<small>'''Nota:'''

(1) Kyk [[Filum]] vir ‘n redelik volledige lys van verskillende filums/afdelings.

Die volgende tabelle bou voort op die boonste tabel (die engels is soms in hakies):


Sien [[Filum]] vir ’n redelik volledige lys van verskillende filums/afdelings.'''</small>


Die volgende tabelle van die verskillende filums bou voort op die boonste tabel:
'''Koninkryk: Diere | Filum: Vertebrata/[[Gewerweldes]]/[[Rugstringdiere]] (Chordata) | Superklas: Vierpotiges ([[Tetrapods]])'''


'''Gewerweldes, rugstringdiere; superklas: vierpotiges'''
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
Lyn 105: Lyn 91:
|'''Algemene naam'''
|'''Algemene naam'''
|-
|-
|rowspan="32"|[[Soogdier]] / Mammalia
|rowspan="32"|[[Soogdier]] (Mammalia)
|rowspan="2"|Primate
|rowspan="2"|Primate
|rowspan="2"|Aap/Mens
|rowspan="2"|Aap/mens
|''Homo''
|''Homo''
|''sapiens''
|''sapiens''
Lyn 113: Lyn 99:
|-
|-
|''Pan''
|''Pan''
|''chimp''
|''troglodytes''
|Sjimpansee
|Sjimpansee
|-
|-
|rowspan="5"|Roofdiere [[Carnivora]]
|rowspan="5"|[[Roofdiere]] (Carnivora)
|rowspan="2"|Hondagtiges ([http://en.wikipedia.org/wiki/Canidae Canidae])
|rowspan="2"|Hondagtiges (Canidae)
|rowspan="2"|''Canis''
|rowspan="2"|''Canis''
|''lupis''
|''lupis''
Lyn 125: Lyn 111:
|Alle honde
|Alle honde
|-
|-
|rowspan="2"|Katagtiges ([[Felidae]])
|rowspan="2"|[[Katagtiges]] (Felidae)
|rowspan="2"|[[Panthera]]
|rowspan="2"|''[[Panthera]]''
|''leo''
|''leo''
|Leeu
|Leeu
Lyn 138: Lyn 124:
|Bere
|Bere
|-
|-
|rowspan="2"|Ongelyktonige hoefdiere/Perissodactyla
|rowspan="2"|Ongelyktonige hoefdiere (Perissodactyla)
|rowspan="2"|Perd ([http://en.wikipedia.org/wiki/Equidae Equidae])
|rowspan="2"|Perd ([http://en.wikipedia.org/wiki/Equidae Equidae])
|rowspan="2"|''Equus''
|rowspan="2"|''Equus''
Lyn 145: Lyn 131:
|-
|-
|''zebra''
|''zebra''
|Sebra
|Zebra
|-
|-
|rowspan="5"|Gelyktonige hoefdiere ([http://en.wikipedia.org/wiki/Even-toed_ungulate Even-toed ungulate], [http://en.wikipedia.org/wiki/Artiodactyla Artiodactyla])
|rowspan="5"|Gelyktonige hoefdiere (Artiodactyla)
|rowspan="2"|Wildsbok ([http://en.wikipedia.org/wiki/Antelope Antelope])
|rowspan="2"|Wildsbok
|rowspan="2"|''Oryx''
|rowspan="2"|''Oryx''
|''gazella''
|''gazella''
Lyn 156: Lyn 142:
|Eland
|Eland
|-
|-
|rowspan="2"|[http://en.wikipedia.org/wiki/Bovidae Bovidae]
|rowspan="2"|Holhoringiges (Bovidae)
|''Bos''
|[http://en.wikipedia.org/wiki/Bos Bos]
|
|
|Bees
|Bees
Lyn 165: Lyn 151:
|Skaap
|Skaap
|-
|-
|[[Kameelagtige]]s (Camelidae)
|Kameelagtiges ([[Camelidae]])
|''Camelus''
|''Camelus''
|''dromedarius''
|''dromedarius''
Lyn 171: Lyn 157:
|-
|-
|rowspan="5"|[[Walvisagtiges]] (Cetaceans)
|rowspan="5"|[[Walvisagtiges]] (Cetaceans)
|rowspan="2"|Seedolfyne/ Delphinidae
|rowspan="2"|Seedolfyne (Delphinidae)
|
|
|
|
Lyn 180: Lyn 166:
|Moordvis
|Moordvis
|-
|-
|[[Rivierdolfyn]]e (Platanistoidea)
|Rivierdolfyne/ [[Platanistoidea]]
|
|
|
|
Lyn 188: Lyn 174:
|
|
|
|
|Seevarke
|Seevark ([http://en.wikipedia.org/wiki/Porpoise Porpoise])
|-
|-
|[[Vinwalvis]] (Balaenopteridae)
|Vinwalvis/[[Balaenopteridae]]
|
|
|
|
|Walvisse
|Walvisse
|-
|-
|rowspan="6"|[[Knaagdier]]e (Rodents)
|rowspan="6"|[[Knaagdier]]e
|rowspan="2"|[http://en.wikipedia.org/wiki/Muridae Muridae]
|rowspan="2"|Muridae
|''Apodemus''
|''Apodemus''
|''sylvaticus''
|''sylvaticus''
Lyn 215: Lyn 201:
|[[Ystervark]]e
|[[Ystervark]]e
|-
|-
|[http://en.wikipedia.org/wiki/Castoridae Castoridae]
|Castoridae
|
|
|
|
|Bewers
|Bewers ([http://en.wikipedia.org/wiki/Beaver Beaver])
|-
|-
|Caviidae
|Caviidae
Lyn 225: Lyn 211:
|[[Kapibara]] (wartervark)
|[[Kapibara]] (wartervark)
|-
|-
|rowspan="3"|Haasagtiges
|rowspan="3"|[http://en.wikipedia.org/wiki/Lagomorpha Lagomorpha] (Hase)
|rowspan="2"|[http://en.wikipedia.org/wiki/Leporidae Leporidae]
|rowspan="2"|Leporidae
|
|
|
|
|Hase
|Hase ([http://en.wikipedia.org/wiki/Rabbit Rabbits])
|-
|-
|''Lepus''
|''Lepus''
|
|
|Konyn
|Konyn ([http://en.wikipedia.org/wiki/Hare Hare])
|-
|-
|[http://en.wikipedia.org/wiki/Ochotonidae Ochotonidae]
|Ochotonidae
|
|
|
|
|Pika
|([http://en.wikipedia.org/wiki/Ochotonidae Pikas])
|-
|-
|Vinvoetiges ([http://en.wikipedia.org/wiki/Pinniped Pinniped])
|Vinvoetiges
|Otariidae
|Otariidae
|''Arctocephalus''
|''Arctocephalus''
Lyn 256: Lyn 242:
|
|
|
|
|[[Vlermuis]]e
|Vlermuise
|-
|-
|[http://en.wikipedia.org/wiki/Monotremata Monotremata]
|Monotremata
|[http://en.wikipedia.org/wiki/Ornithorhynchidae Ornithorhynchidae]
|Ornithorhynchidae
|''Ornithorhynchus''
|''Ornithorhynchus''
|''anatinus''
|''anatinus''
|[[Eendbekdier]] ([http://en.wikipedia.org/wiki/Platypus Platypus])
|[[Eendbekdier]]
|-
|-
|rowspan="4"|[[Soogdiere]]- buideldiere ([http://en.wikipedia.org/wiki/Marsupial Marsupial])
|rowspan="4"|[[Soogdiere]] – buideldiere (Marsupialia)
|rowspan="3"|[[Diprotodontia]]
|rowspan="3"|[[Diprotodontia]]
|[[Macropodidae]]
|[[Macropodidae]]
|
|
|
|
|[[Kangaroo]]
|[[Kangaroe]]
|-
|-
|[[Phascolarctidae]]
|[[Phascolarctidae]]
Lyn 279: Lyn 265:
|
|
|
|
|Buidelrot ([[Possum]])
|Buidelrotte ([[Possum]])
|-
|-
|Didelphimorphia
|Didelphimorphia
Lyn 287: Lyn 273:
|Buidelrot ([[Opossum]])
|Buidelrot ([[Opossum]])
|-
|-
|rowspan="4"|[[Reptiel]]e / [[Reptilia]]
|rowspan="4"|[[Reptiel]]e (Reptilia)
|Crocodilia
|Crocodilia
|Crocodylidae
|Crocodylidae
|''Crocodylus''
|''Crocodylus''
|''niloticus''
|''niloticus''
|Nyl krokodil
|Nyl-krokodil
|-
|-
|[[Squamata]]
|[[Squamata]]
Lyn 300: Lyn 286:
|[[Pofadder]]
|[[Pofadder]]
|-
|-
|Landskilpaaie/Testudinidae
|Landskilpaaie (Testudinidae)
|Emydidae
|Emydidae
|
|
Lyn 306: Lyn 292:
|Landskilpaaie
|Landskilpaaie
|-
|-
|Seeskilpaaie / Cheloniidae
|Seeskilpaaie (Cheloniidae)
|
|
|
|
Lyn 313: Lyn 299:
Seeskilpaaie
Seeskilpaaie
|-
|-
| [[Amfibie|Amfibieë]] (Amphibia)
|Amfibië / [[Amphibia]]
|Anura
|Anura
|
|
Lyn 320: Lyn 306:
|Paddas
|Paddas
|-
|-
|rowspan="3"|[[Voëls]] / [[Aves]]
|rowspan="3"|[[Voël]]s (Aves)
|rowspan="2"|[[Falconiformes]]
|rowspan="2"|[[Falconiformes]]
|[[Accipitridae]]
|[[Accipitridae]]
Lyn 328: Lyn 314:
|-
|-
|[[Falconidae]]
|[[Falconidae]]
|[[Falco]]
|''[[Falco]]''
|
|
|Valke
|Valke
Lyn 340: Lyn 326:
|}
|}


'''Gewerweldes, rugstringdiere; superklas: visse met kake'''

'''Koninkryk: Diere | Filum: Vertebrata/'''[[Gewerweldes]]'''/'''[[Rugstringdiere]]''' (Chordata) – Visse met kake'''
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
Lyn 362: Lyn 347:
|''Xiphias''
|''Xiphias''
|''gladius''
|''gladius''
|[[Swaardvis]]
|Swaardvis ([[Sword fish]])
|-
|-
|[[Amiiformes]]
|[[Amiiformes]]
Lyn 374: Lyn 359:
|
|
|
|
|Haring (herring)
|[[Haring]]
|-
|-
|[[Osteichthyes]] - [[Sarcopterygii]] <sup>(3)</sup>
|[[Osteichthyes]] - [[Sarcopterygii]] <sup>(3)</sup>
Lyn 381: Lyn 366:
|
|
|
|
|Selekant ([[Coelacanth]])
|Selekant
|-
|-
|rowspan="2"|[[Chondrichthyes]] <sup>(4)</sup>
|rowspan="2"|[[Chondrichthyes]] <sup>(4)</sup>
Lyn 388: Lyn 373:
|''Carcharodon''
|''Carcharodon''
|''carcharias''
|''carcharias''
|[[Grootwithaai]]
|Groot wit haai ([[Great white shark]])
|-
|-
|Odontaspididae
|Odontaspididae
|
|
|
|
|Saagtandhaai ([[Ragged tooth shark]])
|Saagtandhaai
|-
|-
|rowspan="3"|[Chondrichthyes]] - [[Elasmobranchii]]
|rowspan="3"|Chondrichthyes - [[Elasmobranchii]]
|rowspan="2"|[[Batoidea]] -[[Myliobatiformes]]
|rowspan="2"|[[Batoidea]] - [[Myliobatiformes]]
|
|
|
|
|
|
|Pylstertvis ([[Stingray]])
|Pylstertvis
|-
|-
|[[Myliobatidae]]
|[[Myliobatidae]]
|
|
|
|
|Duiwelvis ([[Devil fish]])
|Duiwelvis
|-
|-
|[[Batoidea]] -[[Rajiformes]]
|[[Batoidea]] - [[Rajiformes]]
|Rajidae
|Rajidae
|
|
|
|
|Rog/Vleet ([[skate]])
|Rog/vleet
|}
|}
'''Notas:'''


<small>'''Notas:'''
(1) [[Osteichthyes]]: Gebeende vis (bony fish) – Visse wat gebeende skelette het teenoor [[Chondrichthyes]] wat ‘n skelet van kraakbeen het.
#[[Osteichthyes]]: Gebeende vis – visse wat gebeende skelette het, teenoor [[Chondrichthyes]] wat ’n skelet van kraakbeen het.
#[[Actinopterygii]]: Straal-/stekelgevinde vis: vinne bestaan uit webbe van vel wat ondersteun word deur beenagtige of horingagtige stekels, teenoor die vlesige, lobbige vinne soos [[Sarcopterygii]].
#[[Sarcopterygii]]: Lobgevinde
#[[Chondrichthyes]]: visse wat kake met gepaarde vinne, gepaarde neusgate, skubbe, ’n hart met hartkamers in serie en skelet van kraakbeen het eerder as been, soos [[Osteichthyes]].
#[[Batoidea]]: Straalvis: Alle visse met vinne wat ondersteun word deur lang beenstroke.</small>


'''Gewerweldes, rugstringdiere; superklas: kaaklose visse'''
(2) [[Actinopterygii]]: Straal-/stekelgevinde vis (ray-finned fishes/ [[lepidotrichia]]): vinne bestaan uit webbe van vel wat ondersteun word deur beenagtige of horingagtige stekels (rays), in teenstelling met the vlesige, lobbige vinne soos [[Sarcopterygii]].

(3) [[Sarcopterygii]]: Lobgevinde (lobe-finned-finned)

(4) [[Chondrichthyes]] of cartilaginous visse het kake met gepaarde vinne, gepaarde neusgate ([[nares]]), skubbe, ‘n hart met hartkamers in serie en skelet van kraakbeen ([[Cartilage]]) eerder as been ([[bone]]), soos [[Osteichthyes]].

(5) [[Batoidea]]: Straalvis: Alle visse met vinne wat ondersteun word deur lang beenstroke.


'''Koninkryk: Diere | Filum: Vertebrata/'''[[Gewerweldes]]'''/'''[[Rugstringdiere]]''' (Chordata) – Kaaklose visse ([[Agnatha]] - '''[[jawless fish]]''')'''


{|class="wikitable"
{|class="wikitable"
Lyn 444: Lyn 424:
|
|
|
|
|Slymprik ([[Hagfish]])
|Slymprik
|-
|-
|[[Hyperoartia]]
|[[Hyperoartia]]
Lyn 451: Lyn 431:
|
|
|
|
|Lamprei ([[Lamprey]])
|Lamprei
|-
|-
|rowspan="4"|[[Ostracoderms]] <sup>(2)</sup>
|rowspan="4"|[[Ostracoderms]] <sup>(2)</sup>
Lyn 475: Lyn 455:
|
|
|-
|-
|[[Cephalaspido- morphi]]
|[[Cephalaspido]]
|
|
|
|
Lyn 483: Lyn 463:
|}
|}


'''Notas:'''
<small>'''Notas:'''
#[[Cyclostomes]]: Kaaklose visse met ronde monde met terugtrekbare tande.
#[[Ostracoderms]]: Kaaklose visse met harde doppe as vel</small>


'''Ongewerweldes'''
(1) [[Cyclostomes]]: Kaaklose visse met ronde monde met terugtrekbare tande.
(2) [[Ostracoderms]]: Kaaklose visse met harde doppe as vel

'''Koninkryk: Diere | Filum: Invertebrata/'''[[Ongewerweldes]]


{|class="wikitable"
{|class="wikitable"
|-
|-
Lyn 502: Lyn 478:
|'''Algemene naam'''
|'''Algemene naam'''
|-
|-
|Gesegmenteerde wurm ([[Annelids]])
|Gesegmenteerde wurms ([[Annelida]])
|[[Haplotaxida]]
|[[Haplotaxida]]
|[[Megascolecidae]]
|[[Megascolecidae]]
|[[Amynthas]]
|''[[Amynthas]]''
|
|
|Erdwurms
|Erdwurms
|-
|-
|Weekdiere ([[Mollusk]])
|Weekdiere
|Spiraalvormig
|Spiraalvormig
|[[Helicidae]]
|[[Helicidae]]
Lyn 518: Lyn 494:




'''Ongewerweldes – geleedpotiges'''
'''Koninkryk: Diere | Filum: Invertebrata/'''[[Ongewerweldes]]''', '''[[Arthropoda]]'''/'''[[Geleedpotiges]]
{|class="wikitable"
{|class="wikitable"
Lyn 529: Lyn 505:
|'''Algemene naam'''
|'''Algemene naam'''
|-
|-
|rowspan="3"|Spinagtiges/Arachnida ([[Arachnids]])
|rowspan="3"|Spinagtiges (Arachnida)
|rowspan="2"|Araneae
|rowspan="2"|Araneae
|Theridiidae
|Theridiidae
Lyn 552: Lyn 528:
|
|
|
|
|Duisendpoot ([[Millipede]])
|Duisendpoot
|-
|-
|Chilopoda
|Chilopoda
Lyn 559: Lyn 535:
|
|
|
|
|Honderdpoot ([[Centipede]])
|Honderdpoot
|-
|-
|rowspan="5"|[[Insek]] / [[Insecta]]
|rowspan="5"|[[Insek]]te (Insecta)
|Lepidoptera
|Lepidoptera
|
|
Lyn 590: Lyn 566:
|
|
|
|
|[[Hottentotsgot]] ([[Preying mantis]])
|[[Hottentotsgot]]
|}
|}


'''Ongewerweldes – geleedpotiges – skaaldiere'''
'''Koninkryk: Diere | Filum: Invertebrata/'''[[Ongewerweldes]]''', '''[[Arthropoda]]'''/'''[[Geleedpotiges]]''' – Skaaldiere ('''[[Crustacean]]''')'''
{|class="wikitable"
{|class="wikitable"
Lyn 609: Lyn 585:
|
|
|
|
|Krappe ([[Crab]])
|Krappe
|-
|-
|Nephropidae
|Nephropidae
|
|
|
|
|Kreef ([[Lobster]])
|Kreef
|-
|-
|[[Penaeidae]]
|[[Penaeidae]]
|
|
|
|
|Garnaal ([[Prawn]])
|Garnaal
|-
|-
|
|
|
|
|
|
|Varswater kreef ([[Crayfish]])
|Varswater kreef
|-
|-
|[[Merostomata]]
|[[Merostomata]]
Lyn 631: Lyn 607:
|
|
|
|
|Hoefysterkrap ([[Horseshoe crab]])
|Hoefysterkrap
|}
|}


<small>'''Nota:'''
Skaaldiere (Crustaceans (Crustacea)) vorm 'n baie groot groep van die geleedpotiges (arthropoda) en word gewoonlik as 'n subfilum hanteer, wat bekende diere soos krappe, krewe, varswaterkrewe, garnale, planktonkrefies en eendmossels insluit.


Skaaldiere (Crustacea) vorm ’n baie groot groep van die geleedpotiges en word gewoonlik as ’n subfilum hanteer. Dit sluit bekende diere soos krappe, krewe, varswaterkrewe, garnale, planktonkrefies en eendmossels in.</small>
'''Koninkryk: Diere | Filum: Stekelhuidiges ('''[[Echinoderms]]''')'''
'''Stekelhuidiges'''
{|class="wikitable"
{|class="wikitable"
Lyn 653: Lyn 630:
|
|
|
|
|Bros sterre ([[Brittle stars]])
|Bros sterre
|-
|-
|[[Crinoidea]]
|[[Crinoidea]]
Lyn 660: Lyn 637:
|
|
|
|
|Seelelie ([[Crinoid]])
|Seelelie
|-
|-
|Asteroidea
|Asteroidea
Lyn 667: Lyn 644:
|
|
|
|
|Seesterre ([[Starfish]])
|Seesterre
|-
|-
|[[Echinoidea]]
|[[Echinoidea]]
Lyn 674: Lyn 651:
|
|
|
|
|Griffelseekastaiing
|Griffel seekastaiing ([[Slate pencil urchin]])
|}
|}




'''Koninkryk: Diere | Filum: Cnidaria ([[Cnidaria]])'''
'''Cnidaria'''
{|class="wikitable"
{|class="wikitable"
Lyn 696: Lyn 673:
|
|
|
|
|Korale ([[Corals]])
|Korale
|-
|-
|[[Cubozoa]]
|[[Cubozoa]]
Lyn 704: Lyn 681:
|
|
|
|
|Boksjellievisse
|Boks jellievisse ([[box jellyfish]])
|-
|-
|[[Hydrozoa]]
|[[Hydrozoa]]
Lyn 732: Lyn 709:




'''Amoebozoa'''
'''Domein: '''[[Eukaryota]]''' | Koninkryk: Protosoë ('''[[Protozoa]]''') | Filum: '''[[Amoebozoa]]
{|class="wikitable"
{|class="wikitable"
Lyn 753: Lyn 730:




'''Koninkryk: [[Plante]] en [[Bome]] (kyk [[Filum]] vir ‘n lys)'''
'''[[Plante]] en [[Boom|bome]] (kyk by [[Filum]] vir ’n lys)'''
{|class="wikitable"
{|class="wikitable"
Lyn 765: Lyn 742:
|'''Algemene naam'''
|'''Algemene naam'''
|-
|-
|rowspan="7"|[[Angiosperms]] (Blomplante)
|rowspan="7"|Blomplante (Angiospermae)
|Magnoliids (2 blare rondom elke saad)
|Magnoliids (2 blare rondom elke saad)
|Laurels
|Laurels
Lyn 792: Lyn 769:
|
|
|
|
|Akkerboom (Oak)
|Akkerboom
|-
|-
|
|
Lyn 799: Lyn 776:
|
|
|
|
|Populier ([[Poplar]])
|Populier
|-
|-
|
|
|Fabales
|Fabales
|[[Fabaceae]]
|[[Fabaceae]]
|[[Acacia]]
|''[[Acacia]]''
|
|
|Doringboom
|Doringboom
Lyn 813: Lyn 790:
|
|
|
|
|Venus vlieëvanger
|Venus-vlieëvanger
|-
|-
|[[Bryophyta]]
|[[Bryophyta]]
Lyn 832: Lyn 809:
|-
|-
|[[Pinophyta]]<sup>(2)</sup>
|[[Pinophyta]]<sup>(2)</sup>
|Pinophyta [[Pinopsida]]
|Pinophyta
|[[Pinales]]
|[[Pinales]]
|[[Pinaceae]] / Pinoideae
|[[Pinaceae]] / Pinoideae
Lyn 864: Lyn 841:
|}
|}


'''Notas:'''
<small>'''Notas:'''
#[[Pteridophyta]] het nie blomme of sade nie en versprei deur spore.
#[[Pinophyta]] is die gom-/pikplante of kegeldraende plante.</small>
(1) [[Pteridophyta]]: Het nie blomme of sade nie. Versprei deur spore.
<!-- Ek dink nie die volgende het ’n plek in hierdie artikel nie.
(2) [[Pinophyta]]: Hierdie is die gom/pikplante of kegeldraende plante.

Hierdie klassifikasie is redelik sterk gebaseer op evolusie. Dit is so opgestel dat dit rym met evolusie, bv alle eerste lewe het verdeel in verskillende domeine, domeine het verdeel in koninkryke, ens.
Hierdie klassifikasie is redelik sterk gebaseer op evolusie. Dit is so opgestel dat dit rym met evolusie, bv alle eerste lewe het verdeel in verskillende domeine, domeine het verdeel in koninkryke, ens.
Skeppingsleerders glo dat God alle diere volgens hulle soort (baramin) geskep het. ‘n Soort is óf ‘n familie, óf ‘n genus, óf selfs ‘n spesie volgens die amptelike klassifikasie:
Skeppingsleerders glo dat God alle diere volgens hulle soort (baramin) geskep het. ’n Soort is óf ’n familie, óf ’n genus, óf selfs ’n spesie volgens die amptelike klassifikasie:
* In die geval van mense het God mense en Sjimpansees apart geskep.
* In die geval van mense het God mense en Sjimpansees apart geskep.
* In die geval van honde het God heel waarskynlik die familie Hondagtiges ([[Canidae]]) geskape en alle wolwe en honde het uit ‘n gemeenskaplike voorvader deur natuurlike seleksie gevorm.
* In die geval van honde het God heel waarskynlik die familie Hondagtiges ([[Canidae]]) geskape en alle wolwe en honde het uit ’n gemeenskaplike voorvader deur natuurlike seleksie gevorm.
* In die geval van wildsbokke het God waarskynlik die verskillende spesies apart geskape: Gemsbokke, springbokke, ens is apart geskape.
* In die geval van wildsbokke het God waarskynlik die verskillende spesies apart geskape: Gemsbokke, springbokke, ens is apart geskape. -->


==Eksterne skakels==

'''Kyk ook:'''
* [http://www.venompatrol.org/rangers_office/classification.html The animal kingdom]
* [http://www.venompatrol.org/rangers_office/classification.html The animal kingdom]
* [http://creation.com/speciation-questions-and-answers Speciation Questions & Answers]
* [http://creation.com/speciation-questions-and-answers Speciation Questions & Answers]
* [http://creation.com/comparative-cytogenetics-chromosomal-rearrangements Comparative cytogenetics and chromosomal rearrangements] (Baramin)
* [http://creation.com/comparative-cytogenetics-chromosomal-rearrangements Comparative cytogenetics and chromosomal rearrangements] (Baramin)
* [http://creation.com/identification-of-species-within-the-sheep-goat-kind-tsoan-monobaramin Identification of species within the sheep-goat kind (Tsoan monobaramin)]
* [http://creation.com/identification-of-species-within-the-sheep-goat-kind-tsoan-monobaramin Identification of species within the sheep-goat kind (Tsoan monobaramin)]

[[Kategorie:Taksonomie| ]]
[[Kategorie:Wetenskaplike klassifikasie| ]]

Wysiging soos op 11:53, 15 April 2014

Wetenskaplike klassifikasie:
Domein
Koninkryk
Filum of Divisie
Klas
Orde
Familie
Genus (geslag)
Spesie (soort)

Wetenskaplike klassifikasie of biologiese klassifikasie is die manier waarop bioloë uitgestorwe en lewende spesies groepeer en kategoriseer (teenoor volkstaksonomie). Moderne klassifikasie is gebaseer op die werk van Carolus Linnaeus, wat spesies volgens gedeelde fisieke eienskappe gegroepeer het. Die groeperings is sedertdien hersien om ooreenkoms met Darwin se beginsels van gedeelde afkoms te verbeter. Molekulêre sistematiek, wat DNS-reekse as data gebruik, het aanleiding gegee tot baie van die onlangse hersienings en sal na verwagting ’n belangrike dryfveer bly. Wetenskaplike klassifikasie behoort tot die wetenskap van taksonomie of biologiese sistematiek.

Die onderstaande lys wys hoe lewende dinge geklassifiseer word:

’n Organisme se wetenskaplike naam is ’n kombinasie van sy genus en spesie. ’n Hond se wetenskaplike naam is byvoorbeeld Canis familiaris en ’n perd is Equus caballus. Die wetenskaplike naam word gewoonlik kursief (skuinsgedruk) geskryf. Die genus word met ’n hoofletter geskryf en die spesie met ’n kleinletter.

Die volgende tabel is ’n lys van die verskillende koninkryke met ooreenstemmende filums/afdelings (die wetenskaplike naam is soms tussen hakies):

Koninkryk Filum (diere) / afdeling (plante)(1) Voorbeelde
Diere Gewerweldes (Vertebrata) / rugstringdiere (Chordata) Vierpotiges (Tetrapoda) Soogdiere, voëls, reptiele, amfibieë
Visse met kake Tuna, haaie, pylsterte
Kaaklose visse (Agnatha) Slymprik, lamprei
Ongewerweldes (Invertebrata) Wurms, slakke.
Ongewerweldes - geleedpotiges (Arthropoda) Spinnekoppe, skerpioene, duisendpote, krappe, insekte
Stekelhuidiges (Echinodermata) Seelelies, seesterre
Protosoë (Protozoa]) Amoebozoa Amoeba
Plante Blomplante (Angiospermae)
Varingplante (Pteridophyta) Varings
Denne (Pinophyta) Dennebome
Bakterieë
Skimmels/swamme (Fungi) Paddastoele
Protiste (Protista)
Eensellige mikro-organismes (Archaea)

Nota:

Sien Filum vir ’n redelik volledige lys van verskillende filums/afdelings.

Die volgende tabelle van die verskillende filums bou voort op die boonste tabel:

Gewerweldes, rugstringdiere; superklas: vierpotiges

Klas Orde Familie Genus Spesie Algemene naam
Soogdier (Mammalia) Primate Aap/mens Homo sapiens Mens
Pan troglodytes Sjimpansee
Roofdiere (Carnivora) Hondagtiges (Canidae) Canis lupis Wolf
familiaris Alle honde
Katagtiges (Felidae) Panthera leo Leeu
pardus Luiperd
Ursidae Bere
Ongelyktonige hoefdiere (Perissodactyla) Perd (Equidae) Equus caballus Perd
zebra Sebra
Gelyktonige hoefdiere (Artiodactyla) Wildsbok Oryx gazella Gemsbok
taurotragus Eland
Holhoringiges (Bovidae) Bos Bees
Ovis Skaap
Kameelagtiges (Camelidae) Camelus dromedarius Dromedaris
Walvisagtiges (Cetaceans) Seedolfyne (Delphinidae) Dolfyne
Orcinus Moordvis
Rivierdolfyne (Platanistoidea) Rivierdolfyne
Phocoenidae Seevarke
Vinwalvis (Balaenopteridae) Walvisse
Knaagdiere Muridae Apodemus sylvaticus Bosmuis
Rotte
Sciuridae Eekhorings
Hystricidae Ystervarke
Castoridae Bewers
Caviidae Kapibara (wartervark)
Haasagtiges Leporidae Hase
Lepus Konyn
Ochotonidae Pika
Vinvoetiges Otariidae Arctocephalus pusillus Kaapse pelsrob
Odobenidae Odobenus Walrusse
Chiroptera Vlermuise
Monotremata Ornithorhynchidae Ornithorhynchus anatinus Eendbekdier
Soogdiere – buideldiere (Marsupialia) Diprotodontia Macropodidae Kangaroe
Phascolarctidae Koala
Buidelrotte (Possum)
Didelphimorphia Didelphidae Buidelrot (Opossum)
Reptiele (Reptilia) Crocodilia Crocodylidae Crocodylus niloticus Nyl-krokodil
Squamata Viperidae Bitis arietans Pofadder
Landskilpaaie (Testudinidae) Emydidae Landskilpaaie
Seeskilpaaie (Cheloniidae)

Seeskilpaaie

Amfibieë (Amphibia) Anura Paddas
Voëls (Aves) Falconiformes Accipitridae Haliaeetus vocifer Visarend
Falconidae Falco Valke

Columbiformes

Columbidae Duiwe

Gewerweldes, rugstringdiere; superklas: visse met kake

Klas Orde Familie Genus Spesie Algemene naam
Osteichthyes(1) - Actinopterygii (2) Perciformes Scombridae Thunnus Tuna
Xiphiidae Xiphias gladius Swaardvis
Amiiformes Amiidae Bowfin
Clupeiformes Clupeidae Haring
Osteichthyes - Sarcopterygii (3) Coelacanthiformes Selekant
Chondrichthyes (4) Batoidea (5) - Lamniformes Lamnidae Carcharodon carcharias Grootwithaai
Odontaspididae Saagtandhaai
Chondrichthyes - Elasmobranchii Batoidea - Myliobatiformes Pylstertvis
Myliobatidae Duiwelvis
Batoidea - Rajiformes Rajidae Rog/vleet

Notas:

  1. Osteichthyes: Gebeende vis – visse wat gebeende skelette het, teenoor Chondrichthyes wat ’n skelet van kraakbeen het.
  2. Actinopterygii: Straal-/stekelgevinde vis: vinne bestaan uit webbe van vel wat ondersteun word deur beenagtige of horingagtige stekels, teenoor die vlesige, lobbige vinne soos Sarcopterygii.
  3. Sarcopterygii: Lobgevinde
  4. Chondrichthyes: visse wat kake met gepaarde vinne, gepaarde neusgate, skubbe, ’n hart met hartkamers in serie en skelet van kraakbeen het eerder as been, soos Osteichthyes.
  5. Batoidea: Straalvis: Alle visse met vinne wat ondersteun word deur lang beenstroke.

Gewerweldes, rugstringdiere; superklas: kaaklose visse

Superklas Klas Orde Familie Genus Spesie Algemene naam
Cyclostomes (1) Myxini Myxiniformes Myxinidae Slymprik
Hyperoartia Petromyzontiformes Lamprei
Ostracoderms (2) Pteraspidomorphi
Thelodonti
Anaspida
Cephalaspido

Notas:

  1. Cyclostomes: Kaaklose visse met ronde monde met terugtrekbare tande.
  2. Ostracoderms: Kaaklose visse met harde doppe as vel

Ongewerweldes

Klas Orde Familie Genus Spesie Algemene naam
Gesegmenteerde wurms (Annelida) Haplotaxida Megascolecidae Amynthas Erdwurms
Weekdiere Spiraalvormig Helicidae Helix aspersa Tuinslak


Ongewerweldes – geleedpotiges

Klas Orde Familie Genus Spesie Algemene naam
Spinagtiges (Arachnida) Araneae Theridiidae Latrodectus Knopiespinnekop
Theraphosidae Bobbejaanspinnekop
Scorpiones Skerpioene
Diplopoda Duisendpoot
Chilopoda Honderdpoot
Insekte (Insecta) Lepidoptera Skoenlapper
Hymenoptera Miere
Coleoptera Kewers
Odonata Naaldekoker
Mantodea Hottentotsgot

Ongewerweldes – geleedpotiges – skaaldiere

Klas Orde Familie Genus Spesie Algemene naam
Malacostraca Decapoda Grapsidae Krappe
Nephropidae Kreef
Penaeidae Garnaal
Varswater kreef
Merostomata Xiphosura Limulidae Hoefysterkrap

Nota:

Skaaldiere (Crustacea) vorm ’n baie groot groep van die geleedpotiges en word gewoonlik as ’n subfilum hanteer. Dit sluit bekende diere soos krappe, krewe, varswaterkrewe, garnale, planktonkrefies en eendmossels in.

Stekelhuidiges

Klas Orde Familie Genus Spesie Algemene naam
Ophiuroidea Bros sterre
Crinoidea Seelelie
Asteroidea Seesterre
Echinoidea Echinoida Echinometridae Griffelseekastaiing


Cnidaria

Subfilum Klas Orde Familie Genus Spesie Algemene naam
Anthozoa Korale
Cubozoa Cubozoa Boksjellievisse
Hydrozoa
Scyphozoa Jellievisse
Staurozoa (stalked jellyfish)


Amoebozoa

Klas Orde Familie Genus Spesie Algemene naam
Tubulinea Tubulinida Amoebidae Amoeba

Amoeba


Plante en bome (kyk by Filum vir ’n lys)

Afdeling Klas Orde Familie Genus Spesie Algemene naam
Blomplante (Angiospermae) Magnoliids (2 blare rondom elke saad) Laurels Lauraceae Sassafras albidum Sassafras
Rosales Rosaceae Rose
Liliales Liliaceae Lelies (Lillies)
Fagales Fagaceae Akkerboom
Malpighiales Salicaceae Populier
Fabales Fabaceae Acacia Doringboom
Venus-vlieëvanger
Bryophyta Mosplante
Pteridophyta(1) Caryophyllales Droseraceae Dionaea muscipula Varingplante
Pinophyta(2) Pinophyta Pinales Pinaceae / Pinoideae Pinus Denneboom
Cycadophyta Palmplante
Ginkgophyta Ginkgoplante
Sphenophyta Wigplante

Notas:

  1. Pteridophyta het nie blomme of sade nie en versprei deur spore.
  2. Pinophyta is die gom-/pikplante of kegeldraende plante.

Eksterne skakels

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Wetenskaplike_klassifikasie&oldid=1253870"