Wetenskaplike klassifikasie: Verskil tussen weergawes
Lyn 126: | Lyn 126: | ||
|rowspan="3"|Ongelyktonige hoefdiere (Perissodactyla) |
|rowspan="3"|Ongelyktonige hoefdiere (Perissodactyla) |
||
|rowspan="3"|Perd ([http://en.wikipedia.org/wiki/Equidae Equidae]) |
|rowspan="3"|Perd ([http://en.wikipedia.org/wiki/Equidae Equidae]) |
||
|rowspan="3"|''Equus'' |
|rowspan="3"|''[[Equus]]'' |
||
|''caballus'' |
|''caballus'' |
||
|[[Perd]] |
|[[Perd]] |
Wysiging soos op 05:55, 22 Augustus 2014
Wetenskaplike klassifikasie: |
---|
Domein |
Koninkryk |
Filum of Divisie |
Klas |
Orde |
Familie |
Genus (geslag) |
Spesie (soort) |
Wetenskaplike klassifikasie of biologiese klassifikasie is die manier waarop bioloë uitgestorwe en lewende spesies groepeer en kategoriseer (teenoor volkstaksonomie). Moderne klassifikasie is gebaseer op die werk van Carolus Linnaeus, wat spesies volgens gedeelde fisieke eienskappe gegroepeer het. Die groeperings is sedertdien hersien om ooreenkoms met Darwin se beginsels van gedeelde afkoms te verbeter. Molekulêre sistematiek, wat DNS-reekse as data gebruik, het aanleiding gegee tot baie van die onlangse hersienings en sal na verwagting ’n belangrike dryfveer bly. Wetenskaplike klassifikasie behoort tot die wetenskap van taksonomie of biologiese sistematiek.
Die onderstaande lys wys hoe lewende dinge geklassifiseer word:
- Lewe
- Domein (ook superryk, superkoninkryk of ryk)
- Koninkryk: diere, plante, bakterieë, skimmels, protiste, Archaea
- Filum (diere) / afdeling (plante)
- Klas
- Orde
- Familie
- Genus
- Spesie
’n Organisme se wetenskaplike naam is ’n kombinasie van sy genus en spesie. ’n Hond se wetenskaplike naam is byvoorbeeld Canis familiaris en ’n perd is Equus caballus. Die wetenskaplike naam word gewoonlik kursief (skuinsgedruk) geskryf. Die genus word met ’n hoofletter geskryf en die spesie met ’n kleinletter.
Die volgende tabel is ’n lys van die verskillende koninkryke met ooreenstemmende filums/afdelings (die wetenskaplike naam is soms tussen hakies):
Koninkryk | Filum (diere) / afdeling (plante)(1) | Voorbeelde | |
Diere | Gewerweldes (Vertebrata) / rugstringdiere (Chordata) | Vierpotiges (Tetrapoda) | Soogdiere, voëls, reptiele, amfibieë |
Visse met kake | Tuna, haaie, pylsterte | ||
Kaaklose visse (Agnatha) | Slymprik, lamprei | ||
Ongewerweldes (Invertebrata) | Wurms, slakke. | ||
Ongewerweldes - geleedpotiges (Arthropoda) | Spinnekoppe, skerpioene, duisendpote, krappe, insekte | ||
Stekelhuidiges (Echinodermata) | Seelelies, seesterre | ||
Protosoë (Protozoa]) | Amoebozoa | Amoeba | |
Plante | Blomplante (Angiospermae) | ||
Varingplante (Pteridophyta) | Varings | ||
Denne (Pinophyta) | Dennebome | ||
Bakterieë | |||
Skimmels/swamme (Fungi) | Paddastoele | ||
Protiste (Protista) | |||
Eensellige mikro-organismes (Archaea) |
Nota:
Sien Filum vir ’n redelik volledige lys van verskillende filums/afdelings.
Die volgende tabelle van die verskillende filums bou voort op die boonste tabel:
Gewerweldes, rugstringdiere; superklas: vierpotiges
Klas | Orde | Familie | Genus | Spesie | Algemene naam |
Soogdier (Mammalia) | Primate | Aap/mens | Homo | sapiens | Mens |
Pan | troglodytes | Sjimpansee | |||
Roofdiere (Carnivora) | Hondagtiges (Canidae) | Canis | lupis | Wolf | |
familiaris | Alle honde | ||||
Katagtiges (Felidae) | Panthera | leo | Leeu | ||
pardus | Luiperd | ||||
Ursidae | Bere | ||||
Ongelyktonige hoefdiere (Perissodactyla) | Perd (Equidae) | Equus | caballus | Perd | |
zebra | Sebra | ||||
E. africanus | Donkie | ||||
Gelyktonige hoefdiere (Artiodactyla) | Wildsbok | Oryx | gazella | Gemsbok | |
taurotragus | Eland | ||||
Holhoringiges (Bovidae) | Bos | Bees | |||
Ovis | Skaap | ||||
Kameelagtiges (Camelidae) | Camelus | dromedarius | Dromedaris | ||
Walvisagtiges (Cetaceans) | Seedolfyne (Delphinidae) | Dolfyne | |||
Orcinus | Moordvis | ||||
Rivierdolfyne (Platanistoidea) | Rivierdolfyne | ||||
Phocoenidae | Seevarke | ||||
Vinwalvis (Balaenopteridae) | Walvisse | ||||
Knaagdiere | Muridae | Apodemus | sylvaticus | Bosmuis | |
Rotte | |||||
Sciuridae | Eekhorings | ||||
Hystricidae | Ystervarke | ||||
Castoridae | Bewers | ||||
Caviidae | Kapibara (wartervark) | ||||
Haasagtiges | Leporidae | Hase | |||
Lepus | Konyn | ||||
Ochotonidae | Pika | ||||
Vinvoetiges | Otariidae | Arctocephalus | pusillus | Kaapse pelsrob | |
Odobenidae | Odobenus | Walrusse | |||
Chiroptera | Vlermuise | ||||
Monotremata | Ornithorhynchidae | Ornithorhynchus | anatinus | Eendbekdier | |
Soogdiere – buideldiere (Marsupialia) | Diprotodontia | Macropodidae | Kangaroe | ||
Phascolarctidae | Koala | ||||
Buidelrotte (Possum) | |||||
Didelphimorphia | Didelphidae | Buidelrot (Opossum) | |||
Reptiele (Reptilia) | Crocodilia | Crocodylidae | Crocodylus | niloticus | Nyl-krokodil |
Squamata | Viperidae | Bitis | arietans | Pofadder | |
Landskilpaaie (Testudinidae) | Emydidae | Landskilpaaie | |||
Seeskilpaaie (Cheloniidae) |
Seeskilpaaie | ||||
Amfibieë (Amphibia) | Anura | Paddas | |||
Voëls (Aves) | Falconiformes | Accipitridae | Haliaeetus | vocifer | Visarend |
Falconidae | Falco | Valke | |||
Columbiformes |
Columbidae | Duiwe |
Gewerweldes, rugstringdiere; superklas: visse met kake
Klas | Orde | Familie | Genus | Spesie | Algemene naam |
Osteichthyes(1) - Actinopterygii (2) | Perciformes | Scombridae | Thunnus | Tuna | |
Xiphiidae | Xiphias | gladius | Swaardvis | ||
Amiiformes | Amiidae | Bowfin | |||
Clupeiformes | Clupeidae | Haring | |||
Osteichthyes - Sarcopterygii (3) | Coelacanthiformes | Selakant | |||
Chondrichthyes (4) | Batoidea (5) - Lamniformes | Lamnidae | Carcharodon | carcharias | Grootwithaai |
Odontaspididae | Saagtandhaai | ||||
Chondrichthyes - Elasmobranchii | Batoidea - Myliobatiformes | Pylstertvis | |||
Myliobatidae | Duiwelvis | ||||
Batoidea - Rajiformes | Rajidae | Rog/vleet |
Notas:
- Osteichthyes: Gebeende vis – visse wat gebeende skelette het, teenoor Chondrichthyes wat ’n skelet van kraakbeen het.
- Actinopterygii: Straal-/stekelgevinde vis: vinne bestaan uit webbe van vel wat ondersteun word deur beenagtige of horingagtige stekels, teenoor die vlesige, lobbige vinne soos Sarcopterygii.
- Sarcopterygii: Lobgevinde
- Chondrichthyes: visse wat kake met gepaarde vinne, gepaarde neusgate, skubbe, ’n hart met hartkamers in serie en skelet van kraakbeen het eerder as been, soos Osteichthyes.
- Batoidea: Straalvis: Alle visse met vinne wat ondersteun word deur lang beenstroke.
Gewerweldes, rugstringdiere; superklas: kaaklose visse
Superklas | Klas | Orde | Familie | Genus | Spesie | Algemene naam |
Cyclostomes (1) | Myxini | Myxiniformes | Myxinidae | Slymprik | ||
Hyperoartia | Petromyzontiformes | Lamprei | ||||
Ostracoderms (2) | Pteraspidomorphi | |||||
Thelodonti | ||||||
Anaspida | ||||||
Cephalaspido |
Notas:
- Cyclostomes: Kaaklose visse met ronde monde met terugtrekbare tande.
- Ostracoderms: Kaaklose visse met harde doppe as vel
Ongewerweldes
Klas | Orde | Familie | Genus | Spesie | Algemene naam |
Gesegmenteerde wurms (Annelida) | Haplotaxida | Megascolecidae | Amynthas | Erdwurms | |
Weekdiere | Spiraalvormig | Helicidae | Helix | aspersa | Tuinslak |
Ongewerweldes – geleedpotiges
Klas | Orde | Familie | Genus | Spesie | Algemene naam |
Spinagtiges (Arachnida) | Araneae | Theridiidae | Latrodectus | Knopiespinnekop | |
Theraphosidae | Bobbejaanspinnekop | ||||
Scorpiones | Skerpioene | ||||
Diplopoda | Duisendpoot | ||||
Chilopoda | Honderdpoot | ||||
Insekte (Insecta) | Lepidoptera | Skoenlapper | |||
Hymenoptera | Miere | ||||
Coleoptera | Kewers | ||||
Odonata | Naaldekoker | ||||
Mantodea | Hottentotsgot |
Ongewerweldes – geleedpotiges – skaaldiere
Klas | Orde | Familie | Genus | Spesie | Algemene naam |
Malacostraca | Decapoda | Grapsidae | Krappe | ||
Nephropidae | Kreef | ||||
Penaeidae | Garnaal | ||||
Varswater kreef | |||||
Merostomata | Xiphosura | Limulidae | Hoefysterkrap |
Nota:
Skaaldiere (Crustacea) vorm ’n baie groot groep van die geleedpotiges en word gewoonlik as ’n subfilum hanteer. Dit sluit bekende diere soos krappe, krewe, varswaterkrewe, garnale, planktonkrefies en eendmossels in.
Stekelhuidiges
Klas | Orde | Familie | Genus | Spesie | Algemene naam |
Ophiuroidea | Bros sterre | ||||
Crinoidea | Seelelie | ||||
Asteroidea | Seesterre | ||||
Echinoidea | Echinoida | Echinometridae | Griffelseekastaiing |
Cnidaria
Subfilum | Klas | Orde | Familie | Genus | Spesie | Algemene naam |
Anthozoa | Korale | |||||
Cubozoa | Cubozoa | Boksjellievisse | ||||
Hydrozoa | ||||||
Scyphozoa | Jellievisse | |||||
Staurozoa | (stalked jellyfish) |
Amoebozoa
Klas | Orde | Familie | Genus | Spesie | Algemene naam |
Tubulinea | Tubulinida | Amoebidae | Amoeba |
Amoeba |
Plante en bome (kyk by Filum vir ’n lys)
Afdeling | Klas | Orde | Familie | Genus | Spesie | Algemene naam |
Blomplante (Angiospermae) | Magnoliids (2 blare rondom elke saad) | Laurels | Lauraceae | Sassafras | albidum | Sassafras |
Rosales | Rosaceae | Rose | ||||
Liliales | Liliaceae | Lelies (Lillies) | ||||
Fagales | Fagaceae | Akkerboom | ||||
Malpighiales | Salicaceae | Populier | ||||
Fabales | Fabaceae | Acacia | Doringboom | |||
Venus-vlieëvanger | ||||||
Bryophyta | Mosplante | |||||
Pteridophyta(1) | Caryophyllales | Droseraceae | Dionaea | muscipula | Varingplante | |
Pinophyta(2) | Pinophyta | Pinales | Pinaceae / Pinoideae | Pinus | Denneboom | |
Cycadophyta | Palmplante | |||||
Ginkgophyta | Ginkgoplante | |||||
Sphenophyta | Wigplante |
Notas:
- Pteridophyta het nie blomme of sade nie en versprei deur spore.
- Pinophyta is die gom-/pikplante of kegeldraende plante.