Silkaats: Verskil tussen weergawes

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Content deleted Content added
JMK (besprekings | bydraes)
kNo edit summary
JMK (besprekings | bydraes)
verw, skakels
Lyn 46: Lyn 46:
Intussen arriveer [[Andries Hendrik Potgieter|Hendrik Potgieter]] se trek aan die [[Vaalrivier]], en die trekkerfamilies span in los groepe uit, terwyl 'n verkenningskommando die gebied oor die rivier verken. Die Erasmus-party se geweerskote op 'n jagtog wek skynbaar die aandag van 'n impi van Silkaats, sowat 600 sterk, en hul laer word aangeval en uitgewis. Terugkerende manskappe ontsnap te perd om die Steyn- en Bothagesinne te waarsku sodat hul laers betyds gevorm word om die aanslag af te slaan. Die Liebenberg-laer word egter uitgewis en twee meisies en 'n seun word weggevoer na Silkaats, om nooit weer gesien te word nie. Die oorblywende trekkers vorm 'n laer by [[Slag van Vegkop|Vegkop]], waar die aanslag van 'n groot impi afgeweer word, alhoewel al die vee aan die Matabele afgestaan word.
Intussen arriveer [[Andries Hendrik Potgieter|Hendrik Potgieter]] se trek aan die [[Vaalrivier]], en die trekkerfamilies span in los groepe uit, terwyl 'n verkenningskommando die gebied oor die rivier verken. Die Erasmus-party se geweerskote op 'n jagtog wek skynbaar die aandag van 'n impi van Silkaats, sowat 600 sterk, en hul laer word aangeval en uitgewis. Terugkerende manskappe ontsnap te perd om die Steyn- en Bothagesinne te waarsku sodat hul laers betyds gevorm word om die aanslag af te slaan. Die Liebenberg-laer word egter uitgewis en twee meisies en 'n seun word weggevoer na Silkaats, om nooit weer gesien te word nie. Die oorblywende trekkers vorm 'n laer by [[Slag van Vegkop|Vegkop]], waar die aanslag van 'n groot impi afgeweer word, alhoewel al die vee aan die Matabele afgestaan word.


Op 17 Januarie 1837 word eers Mosega deur die strafkommando van Potgieter en [[Gerrit Maritz|Maritz]] vernietig, en baie beeste word teruggewin. Dit word opgevolg deur 'n stryd van 9 dae vanaf 4 November 1937 waarin eGabeni deur Potgieter en [[Piet Uys|Uys]] vernietig word. Die Maricogebied word deur die Matabele ontruim via die Dwarsbergpasse, en in 1838 trek sowat 15 000 Matabele oor die [[Limpoporivier]], waar hulle in twee groepe opbreek. Silkaats vestig hom in [[Betsjoeanaland]] en 'n groepering onder sy seun Nkoeloemane ("Koeroeman") vestig hulle in die Matobo-heuwels. Die indoenas van Nkoeloemane, insluitend Silkaats se oom Gondwanda, was onder die indruk dat Silkaats gesterf het, en het Nkoeloemane by Ntabazindoena as koning gehuldig. Nkoeloemane (c.1828– ) was Silkaats se seun by Oemoaka, 'n seniorvrou van suiwer Zoeloe-afkoms.
Op 17 Januarie 1837 word eers Mosega deur die strafkommando van Potgieter en [[Gerrit Maritz|Maritz]] vernietig, en baie beeste word teruggewin. Dit word opgevolg deur 'n stryd van 9 dae vanaf 4 November 1937 waarin eGabeni deur Potgieter en [[Piet Uys|Uys]] vernietig word. Die Maricogebied word deur die Matabele ontruim via die Dwarsbergpasse, en in 1838 trek sowat 15 000 Matabele oor die [[Limpoporivier]], waar hulle in twee groepe opbreek. Silkaats vestig hom in [[Betsjoeanaland]] en 'n groepering onder sy seun Nkoeloemane ("Koeroeman") vestig hulle in die Matobo-heuwels. Die indoenas van Nkoeloemane, insluitend Silkaats se oom Gondwanda, was onder die indruk dat Silkaats gesterf het, en het Nkoeloemane by Ntabazindoena as koning gehuldig. Nkoeloemane (c.1828– ), vernoem na Moffat se sendingstasie, was Silkaats se seun by Oemoaka, 'n seniorvrou van suiwer Zoeloe-afkoms, en is in 1848 deur Silkaats as sy opvolger aangewys.


Toe Silkaats weer sy opwagting maak is hierdie indoenas terreggestel. Nkoeloemane, wat in 1848 as sy opvolger aangewys is, het verdwyn en sy lot daarna is onbekend en bestrede. Silkaats het hom by die nuwe Mhlahlandlela-stat in die Matobo-heuwels gevestig, en sy gesag oor 'n groot gebied uitgebrei. Hy het die [[Masjonas]] feitlik geheel en al aan hom onderwerp. Masjonaland was nie vir wit besoekers toeganklik nie, aangesien Silkaats dit as sy private bron van beeste en slawe gesien het. Net voor sy afsterwe vergun hy egter vir Westbeech en Philips om 'n strooptog saam met Lobengoela langs die Mazoerivier ("Mazare") mee te maak, waartydens die Sjona-hoofman Watah aangeval word.
Toe Silkaats egter weer sy opwagting maak is hierdie indoenas terreggestel. Nkoeloemane het op hierdie stadium verdwyn en sy lot is onbekend en bestrede. Silkaats het hom by die nuwe Mhlahlandlela-stat in die Matobo-heuwels gevestig, en sy gesag oor 'n groot gebied uitgebrei. Hy het die [[Masjonas]] feitlik geheel en al aan hom onderwerp. Masjonaland was nie vir wit besoekers toeganklik nie, aangesien Silkaats dit as sy private bron van beeste en slawe gesien het. Net voor sy afsterwe vergun hy egter vir Westbeech en Philips om 'n strooptog saam met Lobengoela langs die Mazoerivier ("Mazare") mee te maak, waartydens die Sjona-hoofman Watah aangeval word.


Silkaats se gesondheid kwyn in sy laaste twee jaar, waartydens hy in 'n ossewa leef waarvan die staanplek gereeld verskuif word. Hy is op 6/12 September [[1868]] by Ingama-stat, sowat 50 myl suid van die huidige [[Bulawayo]] oorlede, en sy oorskot is by Entoembane, in die noordelike Matobos te aarde bestel. Die stamhoofde het nou 'n bejaarde indoena, Mncoembatha Khoemalo ("Nombate"), as regent aangewys. Aangesien Nkoeloemane verdwyn het, het Nombate op 24 Januarie 1870 vir [[Lobengoela]], 'n ander seun van Silkaats as koning uitgeroep. Lobengoela het volgens volksgebruik 'n nuwe hoofstat begin, naamlik Gibixhegoe, wat hy later Boelawajo of "Plek-van-die-vervolgde" sou noem. Hy moes egter eers 'n faksie van Nkoeloemane, naamlik kaptein Mbigo van die Zwangendaba-regiment ondersit, voor hy onbestrede kon regeer.
Silkaats se gesondheid kwyn in sy laaste twee jaar, waartydens hy in 'n ossewa leef waarvan die staanplek gereeld verskuif word. Hy is op 6/12 September [[1868]] by Ingama-stat, sowat 50 myl suid van die huidige [[Bulawayo]] oorlede, en sy oorskot is by Entoembane, in die noordelike Matobos te aarde bestel. Die stamhoofde het nou 'n bejaarde indoena, Mncoembatha Khoemalo ("Nombate"), as regent aangewys. Aangesien Nkoeloemane verdwyn het, het Nombate op 24 Januarie 1870 vir [[Lobengoela]], 'n ander seun van Silkaats as koning uitgeroep. Lobengoela het volgens volksgebruik 'n nuwe hoofstat begin, naamlik Gibixhegoe, wat hy later Boelawajo of "Plek-van-die-vervolgde" sou noem. Hy moes egter eers 'n faksie van Nkoeloemane, naamlik kaptein Mbigo van die Zwangendaba-regiment ondersit, voor hy onbestrede kon regeer.
Lyn 54: Lyn 54:
== Bronne ==
== Bronne ==
* [[Ensiklopedie van Suidelike Afrika]], [[Eric Rosenthal]], 1967
* [[Ensiklopedie van Suidelike Afrika]], [[Eric Rosenthal]], 1967
* [http://www.sahistory.org.za/people/king-mzilikazi King Mzilikazi], South African History Online
* [http://peterbaxterafrica.com/index.php/2011/04/09/mzilikazi-the-zulu-the-girquas-and-the-boer/ Mzilikazi, the Zulu, the Griquas and the Boer], Peter Baxter
* [http://peterbaxterafrica.com/index.php/2011/04/09/mzilikazi-the-zulu-the-girquas-and-the-boer/ Mzilikazi, the Zulu, the Griquas and the Boer], Peter Baxter
* Rakende Moiloa II, kyk: New Dictionary of South African Biography, band 1, p.173-175, red. E.J. Verwey
* Rakende Moiloa II, kyk: New Dictionary of South African Biography, band 1, p.173-175, red. E.J. Verwey
* The Cradle of Humankind, David Fleminger
* The Cradle of Humankind, David Fleminger
* White Induna, Richard Sampson
* White Induna, p. 17-19, Richard Sampson


== Eksterne skakels ==
== Eksterne skakels ==
Lyn 63: Lyn 64:
* [http://www.newzimbabwe.com/news-2082-Heir+to+Ndebele+throne+is+found/news.aspx 'Heir to Ndebele throne is found'], New Zimbabwe
* [http://www.newzimbabwe.com/news-2082-Heir+to+Ndebele+throne+is+found/news.aspx 'Heir to Ndebele throne is found'], New Zimbabwe
* [http://www.bulawayo1872.com/history/byobirth.htm Bulawayo history], Ezika Matshobana
* [http://www.bulawayo1872.com/history/byobirth.htm Bulawayo history], Ezika Matshobana
* [http://www.africafederation.net/Matabeleland_History.htm History of Mthwakazi]
* [http://www.voortrekker-history.co.za/mzilikazi_great_trek.php#.VFDa3VfBvpc Voortrekkers en Silkaats], voortrekker-history.co.za


[[Kategorie:Zoeloekonings]]
[[Kategorie:Zoeloekonings]]

Wysiging soos op 12:19, 29 Oktober 2014

Mzilikazi Khoemalo
Koning van die Ndebele
Silkaats, stigter en koning van die Ndebele
Dinastie Huis van Khoemalo
Bewind omstreeks 1823 – 1868
Kroning omstreeks 1820
Volle naam Mzilikazi Khoemalo
Gebore omstreeks 1790
Mkuze, Suid-Afrika
Gesterf 9 September 1868
Matabeleland
Begrawe 4 November 1868
Entoembane, Matobo-gebergte, Zimbabwe
Voorganger geen
Lobengoela
Opvolger geen
Gade verskeie
Kinders Lobengoela (seun), Nkoeloemane (seun)
Vader Matsjobana kaMangete
Moeder Nompethoe kaZwide

Silkaats (ong. 1790 tot 9 September 1868), ook bekend as Mzilikazi, Oemsiligasi of Moselekatse, was die seun van Matsjobana, en die eerste koning van die Ndebele, wat ook die Matebeles genoem word. Hy is in Zoeloeland gebore en word teen die einde van die 18de eeu 'n generaal onder Tsjaka. Hy onderskei homself in baie strooptogte, en word ondermeer na die hoëveld gestuur om die Sotho-hoofman Ranisi te onderwerp. Omstreeks 1823/24, na 'n rusie met Tsjaka, vlug hy egter oor die Drakensberg met 'n paar duisend volgelinge, wat die kern van 'n toekomstige volk sou uitmaak.

Hy vestig hom eers in die nabye van die hedendaagse Groblersdal, waar hy die stat ekoePhoemoeleni, oftewel "Plek-van-rus" oprig, voor hy suidwaarts na die Vaalrivier uitwyk. Hier vind daar konflikte met die Griekwas plaas wat ook van sy vee roof. Teen 1825 het hy noordwaarts na die Apiesrivier getrek waar hy sy Koengwini-hoofstat aanlê, benewens die emHlahlandlela- en Dinaneni-vestings aan die Krokodilrivier. Teen 1831/32 het Zoeloeimpis weer die Matabeles ingehaal, en moet hulle nogmaals weswaarts verhuis. Die hoofstat Mosega (oftewel Motsenjateng) van die Tswana-sprekende Hoeroetsje-nasie word ingeneem, en hul hoofmanne Mokgathle en Moiloa II word verdryf. Mosega word dan Silkaats se suidelike vesting, benewens 'n vesting by Tsjwenjane. Meeste stamme tussen die Oranje- en Limpoporivier word deur hom verdryf of uitgewis.

Sowat 45 myl noord van Mosega aan die Groot-maricorivier, rig Silkaats sy omvangryke koningstat op, wat hy eGabeni noem. Dit sou ook as Kapain, Kapajien of Kopanjeng bekend staan. Hier ontvang hy die jagter-reisiger William Cornwallis Harris as gas, en sou hy 'n hegte vriendskap met die sendeling Robert Moffat aanknoop. Enige besoeker aan sy ryk moes hom dan via Kuruman en Mosega nader, sodat hulle eers deur Moffat gekeur kon word.

Intussen arriveer Hendrik Potgieter se trek aan die Vaalrivier, en die trekkerfamilies span in los groepe uit, terwyl 'n verkenningskommando die gebied oor die rivier verken. Die Erasmus-party se geweerskote op 'n jagtog wek skynbaar die aandag van 'n impi van Silkaats, sowat 600 sterk, en hul laer word aangeval en uitgewis. Terugkerende manskappe ontsnap te perd om die Steyn- en Bothagesinne te waarsku sodat hul laers betyds gevorm word om die aanslag af te slaan. Die Liebenberg-laer word egter uitgewis en twee meisies en 'n seun word weggevoer na Silkaats, om nooit weer gesien te word nie. Die oorblywende trekkers vorm 'n laer by Vegkop, waar die aanslag van 'n groot impi afgeweer word, alhoewel al die vee aan die Matabele afgestaan word.

Op 17 Januarie 1837 word eers Mosega deur die strafkommando van Potgieter en Maritz vernietig, en baie beeste word teruggewin. Dit word opgevolg deur 'n stryd van 9 dae vanaf 4 November 1937 waarin eGabeni deur Potgieter en Uys vernietig word. Die Maricogebied word deur die Matabele ontruim via die Dwarsbergpasse, en in 1838 trek sowat 15 000 Matabele oor die Limpoporivier, waar hulle in twee groepe opbreek. Silkaats vestig hom in Betsjoeanaland en 'n groepering onder sy seun Nkoeloemane ("Koeroeman") vestig hulle in die Matobo-heuwels. Die indoenas van Nkoeloemane, insluitend Silkaats se oom Gondwanda, was onder die indruk dat Silkaats gesterf het, en het Nkoeloemane by Ntabazindoena as koning gehuldig. Nkoeloemane (c.1828– ), vernoem na Moffat se sendingstasie, was Silkaats se seun by Oemoaka, 'n seniorvrou van suiwer Zoeloe-afkoms, en is in 1848 deur Silkaats as sy opvolger aangewys.

Toe Silkaats egter weer sy opwagting maak is hierdie indoenas terreggestel. Nkoeloemane het op hierdie stadium verdwyn en sy lot is onbekend en bestrede. Silkaats het hom by die nuwe Mhlahlandlela-stat in die Matobo-heuwels gevestig, en sy gesag oor 'n groot gebied uitgebrei. Hy het die Masjonas feitlik geheel en al aan hom onderwerp. Masjonaland was nie vir wit besoekers toeganklik nie, aangesien Silkaats dit as sy private bron van beeste en slawe gesien het. Net voor sy afsterwe vergun hy egter vir Westbeech en Philips om 'n strooptog saam met Lobengoela langs die Mazoerivier ("Mazare") mee te maak, waartydens die Sjona-hoofman Watah aangeval word.

Silkaats se gesondheid kwyn in sy laaste twee jaar, waartydens hy in 'n ossewa leef waarvan die staanplek gereeld verskuif word. Hy is op 6/12 September 1868 by Ingama-stat, sowat 50 myl suid van die huidige Bulawayo oorlede, en sy oorskot is by Entoembane, in die noordelike Matobos te aarde bestel. Die stamhoofde het nou 'n bejaarde indoena, Mncoembatha Khoemalo ("Nombate"), as regent aangewys. Aangesien Nkoeloemane verdwyn het, het Nombate op 24 Januarie 1870 vir Lobengoela, 'n ander seun van Silkaats as koning uitgeroep. Lobengoela het volgens volksgebruik 'n nuwe hoofstat begin, naamlik Gibixhegoe, wat hy later Boelawajo of "Plek-van-die-vervolgde" sou noem. Hy moes egter eers 'n faksie van Nkoeloemane, naamlik kaptein Mbigo van die Zwangendaba-regiment ondersit, voor hy onbestrede kon regeer.

Bronne

Eksterne skakels