Fenisië: Verskil tussen weergawes
+ Inligtingskas |
|||
| Lyn 1: | Lyn 1: | ||
{{Inligtingskas Voormalige land |
|||
| ⚫ | |||
|gewone_lang_naam = Fenisië |
|||
| ⚫ | |||
|gewone_naam = Fenisië |
|||
| ⚫ | '''Fenisië''' (van die [[Griekse]] Φοινίκη, ''Phoiníkē''; [[Arabies]]: فينيقية, ''Fīnīqīyah'') was ’n antieke Semitiese seevarende beskawing in die westelike kusstreke van die [[Vrugbare Sirkel]] ([[Antieke Egipte|Egipte]], [[Mesopotamië]] ens.) wat aan die kuslyn van die moderne [[Libanon]] gesentreer was. Al die groot Fenisiese stede was aan die kus van die [[Middellandse See]] geleë. Die kultuur, wat oor die see handel gedryf het, het van [[1550 v.C.|1550]] tot [[300 v.C.]] oor die Middellandse See-gebied versprei. Hulle het [[galei]]e, seilskepe wat deur mans geroei is, gebruik en waarskynlik die tweedekker-[[bireem]] uitgevind.<ref>{{cite book | last = Casson | first = Lionel | authorlink = | title = Ships and Seamanship in the Ancient World | publisher = The Johns Hopkins University Press | date = 1 Desember 1995 | location = | pages = 57–58 | url = http://books.google.com/?id=sDpMh0gK2OUC&pg=PA3&dq=+bireme+Assyrian+Casson | doi = | id = | isbn = 978-0-8018-5130-8 }}</ref> |
||
|kontinent =Asië |
|||
|gebied =Nabye-Ooste |
|||
|era = Mesopotamië |
|||
|jaar_begin =1200 v.C. |
|||
|jaar_einde =539 n.C. |
|||
|flag_p1 = |
|||
|p1 = Kanaän |
|||
|flag_p2 = |
|||
|p2 = Hetiete |
|||
|flag_p3 = |
|||
|p3 = Nuwe Ryk van Egipte |
|||
|flag_s1 = |
|||
|s1= Achaemenidiese Fenisië |
|||
|flag_s2 = |
|||
|s2= Antieke Kartago |
|||
|gebeurtenis1 = Stigting |
|||
|datum_gebeurtenis1 = 1200 v.C. |
|||
|gebeurtenis2 = Tirus, onder die regering van Hiram I, word die dominante stadstaat |
|||
|datum_gebeurtenis2 =969 v.C. |
|||
|gebeurtenis3 = Pygmalion stig Kartago (legendaries) |
|||
|datum_gebeurtenis3 =814 v.C. |
|||
|gebeurtenis4 = [[Kores die Grote]] verower Fenisië |
|||
|datum_gebeurtenis4 =539 v.C. |
|||
|beeld_kaart =PhoenicianTrade.png |
|||
| ⚫ | |||
|algemene_tale =[[Fenisies]], [[Punies]] |
|||
|hoofstad =[[Byblos]] <small>(1200–1000 v.C.)</small><br />[[Tyros]] <small>(1000–333 v.C.)</small><br />[[Kartago]] <small>(333–149 v.C.)</small> |
|||
|regeringstipe =Monargie |
|||
|titel_leier =Bekende konings van Fenisiese stede |
|||
|leier1 =Ahiram |
|||
|jaar_leier1 =ca. 1000 v.C. |
|||
|leier2 =Hiram I |
|||
|jaar_leier2 =969–936 n.C. |
|||
|leier3 =Pygmalion |
|||
|jaar_leier3 =820–774 n.C. |
|||
}} |
|||
| ⚫ | '''Fenisië''' (van die [[Griekse]] Φοινίκη, ''Phoiníkē''; [[Arabies]]: فينيقية, ''Fīnīqīyah'') was ’n antieke Semitiese seevarende beskawing in die westelike kusstreke van die [[Vrugbare Sirkel]] ([[Antieke Egipte|Egipte]], [[Mesopotamië]] ens.) wat aan die kuslyn van die moderne [[Libanon]] gesentreer was. Al die groot Fenisiese stede was aan die kus van die [[Middellandse See]] geleë. Die kultuur, wat oor die see handel gedryf het, het van [[1550 v.C.|1550]] tot [[300 v.C.]] oor die Middellandse See-gebied versprei. Hulle het [[galei]]e, seilskepe wat deur mans geroei is, gebruik en waarskynlik die tweedekker-[[bireem]] uitgevind.<ref>{{cite book | last = Casson | first = Lionel | authorlink = | title = Ships and Seamanship in the Ancient World | publisher = The Johns Hopkins University Press | date = 1 Desember 1995 | location = | pages = 57–58 | url = http://books.google.com/?id=sDpMh0gK2OUC&pg=PA3&dq=+bireme+Assyrian+Casson | doi = | id = | isbn = 978-0-8018-5130-8 }}</ref> |
||
Hulle was beroemd in [[Klassieke Griekeland]] en die [[Romeinse Ryk]] as "handelaars in purper", wat verwys na hul monopolie in handel met die waardevolle purper kleurstof van die ''[[Murex]]''-slak wat onder meer gebruik is vir koninklike klere, en vir die verspreiding van hul [[Fenisiese alfabet|alfabet]], waarvan die meeste moderne alfabette afgelei is. |
Hulle was beroemd in [[Klassieke Griekeland]] en die [[Romeinse Ryk]] as "handelaars in purper", wat verwys na hul monopolie in handel met die waardevolle purper kleurstof van die ''[[Murex]]''-slak wat onder meer gebruik is vir koninklike klere, en vir die verspreiding van hul [[Fenisiese alfabet|alfabet]], waarvan die meeste moderne alfabette afgelei is. |
||
==Geskiedenis== |
== Geskiedenis == |
||
| ⚫ | |||
Hoewel Egiptiese see-ekspedisies reeds in die 3de millennium v.C. onderneem is na Biblos om Libanese sederhout terug te bring, is aaneenlopende kontak eers in die tyd van die [[Nuwe Ryk van Egipte]] gevestig. In die [[Amarna-briewe|Amarna-tablette]] van die [[14de eeu v.C.]] het mense van die streek hulself ''Kenaani'' of ''Kinaani'' genoem. Heelwat later, in die [[6de eeu v.C.]], het [[Hekateus van Milete]] geskryf Fenisië is voorheen ''χνα'' (gelatiniseer: ''khna'') genoem, ’n naam wat [[Philo van Biblos]] later in sy [[mitologie]] aangepas en vir die Fenisiërs gebruik het: "Khna, wat later Phoinix genoem is".<ref>Eusebius, ''Praeparatio Evangelica'', Boek 1, hoofstuk 10, deel 10 ([http://books.google.co.uk/books?id=2oFJAAAAMAAJ&pg=PA268 vertaling 1] [http://books.google.co.uk/books?id=BM8UAAAAIAAJ&pg=PA216 vertaling 2])</ref> |
Hoewel Egiptiese see-ekspedisies reeds in die 3de millennium v.C. onderneem is na Biblos om Libanese sederhout terug te bring, is aaneenlopende kontak eers in die tyd van die [[Nuwe Ryk van Egipte]] gevestig. In die [[Amarna-briewe|Amarna-tablette]] van die [[14de eeu v.C.]] het mense van die streek hulself ''Kenaani'' of ''Kinaani'' genoem. Heelwat later, in die [[6de eeu v.C.]], het [[Hekateus van Milete]] geskryf Fenisië is voorheen ''χνα'' (gelatiniseer: ''khna'') genoem, ’n naam wat [[Philo van Biblos]] later in sy [[mitologie]] aangepas en vir die Fenisiërs gebruik het: "Khna, wat later Phoinix genoem is".<ref>Eusebius, ''Praeparatio Evangelica'', Boek 1, hoofstuk 10, deel 10 ([http://books.google.co.uk/books?id=2oFJAAAAMAAJ&pg=PA268 vertaling 1] [http://books.google.co.uk/books?id=BM8UAAAAIAAJ&pg=PA216 vertaling 2])</ref> |
||
''Phoenicia'' is eintlik ’n Klassieke Griekse term wat gebruik is vir die streek waar die groot [[Kanaän]]itiese hawestede voorgekom het en verwys nie na ’n spesifieke kulturele identiteit wat deur die Fenisiërs self erken sou word nie. Die Griekse naam beteken "land van purper", ’n verwysing na die Fenisiërs se belangrike uitvoerproduk.<ref>Barry Cunliffe, Europe Between the Oceans; 9000 BC-AD 1000, (New Haven: Yale University Press, 2008), 241.</ref> |
''Phoenicia'' is eintlik ’n Klassieke Griekse term wat gebruik is vir die streek waar die groot [[Kanaän]]itiese hawestede voorgekom het en verwys nie na ’n spesifieke kulturele identiteit wat deur die Fenisiërs self erken sou word nie. Die Griekse naam beteken "land van purper", ’n verwysing na die Fenisiërs se belangrike uitvoerproduk.<ref>Barry Cunliffe, Europe Between the Oceans; 9000 BC-AD 1000, (New Haven: Yale University Press, 2008), 241.</ref> |
||
Dit is onseker in watter mate die Fenisiërs hulself as ’n enkele entiteit of volk beskou het. Hul beskawing was in stadstate verdeel, nes dié van Antieke Griekeland.<ref>María Eugenia Aubet. ''The Phoenicians and the West: politics, lemons, colonies and trade''. p17. Cambridge University Press 2001</ref> In terme van [[argeologie]], [[taal]], lewenstyl en [[godsdiens]] is daar min wat die Fenisiërs onderskei van ander Semitiese kulture van Kanaän. As Kanaäniete was hulle uniek wat hul seevarende prestasies betref. |
Dit is onseker in watter mate die Fenisiërs hulself as ’n enkele entiteit of volk beskou het. Hul beskawing was in stadstate verdeel, nes dié van Antieke Griekeland.<ref>María Eugenia Aubet. ''The Phoenicians and the West: politics, lemons, colonies and trade''. p17. Cambridge University Press 2001</ref> In terme van [[argeologie]], [[taal]], lewenstyl en [[godsdiens]] is daar min wat die Fenisiërs onderskei van ander Semitiese kulture van Kanaän. As Kanaäniete was hulle uniek wat hul seevarende prestasies betref. |
||
| Lyn 16: | Lyn 55: | ||
Die Fenisiërs was die eerste gemeenskap op staatsvlak wat uitgebreid van alfabette gebruik gemaak het. Die [[Fenisiese alfabet]] word algemeen beskou as die voorloper van alle ander alfabette. Die Fenisiërs het [[Fenisies]], ’n [[Semitiese taalfamilie|Semitiese taal]] van die Kanaänitiese subgroep, gepraat. Die naaste moderne taal daaraan is [[Hebreeus]], waarmee dit baie ooreenstem.<ref>Glenn Markoe.''Phoenicians''. p108. University of California Press 2000</ref><ref>Zellig Sabbettai Harris. ''A grammar of the Phoenician language''. p6. 1990</ref> Deur hul seegebaseerde handel het die Fenisiërs hul alfabet na [[Noord-Afrika]] en [[Europa]] versprei waar dit deur die Grieke en Romeine aangeneem<ref>Edward Clodd, ''Story of the Alphabet'' (Kessinger) 2003:192ff</ref> en later aangepas is om die [[Griekse alfabet|Griekse]] en die [[Latynse alfabet]] te vorm. |
Die Fenisiërs was die eerste gemeenskap op staatsvlak wat uitgebreid van alfabette gebruik gemaak het. Die [[Fenisiese alfabet]] word algemeen beskou as die voorloper van alle ander alfabette. Die Fenisiërs het [[Fenisies]], ’n [[Semitiese taalfamilie|Semitiese taal]] van die Kanaänitiese subgroep, gepraat. Die naaste moderne taal daaraan is [[Hebreeus]], waarmee dit baie ooreenstem.<ref>Glenn Markoe.''Phoenicians''. p108. University of California Press 2000</ref><ref>Zellig Sabbettai Harris. ''A grammar of the Phoenician language''. p6. 1990</ref> Deur hul seegebaseerde handel het die Fenisiërs hul alfabet na [[Noord-Afrika]] en [[Europa]] versprei waar dit deur die Grieke en Romeine aangeneem<ref>Edward Clodd, ''Story of the Alphabet'' (Kessinger) 2003:192ff</ref> en later aangepas is om die [[Griekse alfabet|Griekse]] en die [[Latynse alfabet]] te vorm. |
||
==Verwysings== |
== Verwysings == |
||
{{ |
{{Verwysings|2}} |
||
*[[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:en:Phoenicia|Engelse Wikipedia]] |
* [[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:en:Phoenicia|Engelse Wikipedia]] |
||
[[Kategorie:Middellandse See]] |
[[Kategorie:Middellandse See]] |
||
[[Kategorie:Libanon]] |
[[Kategorie:Libanon]] |
||
[[Kategorie:Voormalige lande in Asië]] |
|||
Wysiging soos op 13:00, 14 Augustus 2015
| ||||
 | ||||
| Hoofstad | Byblos (1200–1000 v.C.) Tyros (1000–333 v.C.) Kartago (333–149 v.C.) | |||
| Taal/Tale | Fenisies, Punies | |||
| Regering | Monargie | |||
| Bekende konings van Fenisiese stede | ||||
| - ca. 1000 v.C. | Ahiram | |||
| - 969–936 n.C. | Hiram I | |||
| - 820–774 n.C. | Pygmalion | |||
| Historiese tydperk | Mesopotamië | |||
| - Gevestig | 1200 v.C. | |||
| - Stigting | 1200 v.C. | |||
| - Tirus, onder die regering van Hiram I, word die dominante stadstaat | 969 v.C. | |||
| - Pygmalion stig Kartago (legendaries) | 814 v.C. | |||
| - Kores die Grote verower Fenisië | 539 v.C. | |||
Fenisië (van die Griekse Φοινίκη, Phoiníkē; Arabies: فينيقية, Fīnīqīyah) was ’n antieke Semitiese seevarende beskawing in die westelike kusstreke van die Vrugbare Sirkel (Egipte, Mesopotamië ens.) wat aan die kuslyn van die moderne Libanon gesentreer was. Al die groot Fenisiese stede was aan die kus van die Middellandse See geleë. Die kultuur, wat oor die see handel gedryf het, het van 1550 tot 300 v.C. oor die Middellandse See-gebied versprei. Hulle het galeie, seilskepe wat deur mans geroei is, gebruik en waarskynlik die tweedekker-bireem uitgevind.[1]
Hulle was beroemd in Klassieke Griekeland en die Romeinse Ryk as "handelaars in purper", wat verwys na hul monopolie in handel met die waardevolle purper kleurstof van die Murex-slak wat onder meer gebruik is vir koninklike klere, en vir die verspreiding van hul alfabet, waarvan die meeste moderne alfabette afgelei is.
Geskiedenis
Hoewel Egiptiese see-ekspedisies reeds in die 3de millennium v.C. onderneem is na Biblos om Libanese sederhout terug te bring, is aaneenlopende kontak eers in die tyd van die Nuwe Ryk van Egipte gevestig. In die Amarna-tablette van die 14de eeu v.C. het mense van die streek hulself Kenaani of Kinaani genoem. Heelwat later, in die 6de eeu v.C., het Hekateus van Milete geskryf Fenisië is voorheen χνα (gelatiniseer: khna) genoem, ’n naam wat Philo van Biblos later in sy mitologie aangepas en vir die Fenisiërs gebruik het: "Khna, wat later Phoinix genoem is".[2]
Phoenicia is eintlik ’n Klassieke Griekse term wat gebruik is vir die streek waar die groot Kanaänitiese hawestede voorgekom het en verwys nie na ’n spesifieke kulturele identiteit wat deur die Fenisiërs self erken sou word nie. Die Griekse naam beteken "land van purper", ’n verwysing na die Fenisiërs se belangrike uitvoerproduk.[3]
Dit is onseker in watter mate die Fenisiërs hulself as ’n enkele entiteit of volk beskou het. Hul beskawing was in stadstate verdeel, nes dié van Antieke Griekeland.[4] In terme van argeologie, taal, lewenstyl en godsdiens is daar min wat die Fenisiërs onderskei van ander Semitiese kulture van Kanaän. As Kanaäniete was hulle uniek wat hul seevarende prestasies betref.
Elke stadstaat was ’n polities onafhanklike eenheid. Hulle het soms gebots en een stadstaat kon deur ’n ander oorheers word, hoewel hulle in alliansies sou saamwerk. Al het die grense van die stadsgebonde kulture gewissel, lyk dit of die stad Tirus die suidelikste geleë was. Sarepta is die stad van die Fenisiese tuisland wat die deeglikste opgegrawe en verken is.
Die Fenisiërs was die eerste gemeenskap op staatsvlak wat uitgebreid van alfabette gebruik gemaak het. Die Fenisiese alfabet word algemeen beskou as die voorloper van alle ander alfabette. Die Fenisiërs het Fenisies, ’n Semitiese taal van die Kanaänitiese subgroep, gepraat. Die naaste moderne taal daaraan is Hebreeus, waarmee dit baie ooreenstem.[5][6] Deur hul seegebaseerde handel het die Fenisiërs hul alfabet na Noord-Afrika en Europa versprei waar dit deur die Grieke en Romeine aangeneem[7] en later aangepas is om die Griekse en die Latynse alfabet te vorm.
Verwysings
- ↑ Casson, Lionel (1 Desember 1995). Ships and Seamanship in the Ancient World. The Johns Hopkins University Press. pp. 57–58. ISBN 978-0-8018-5130-8.
- ↑ Eusebius, Praeparatio Evangelica, Boek 1, hoofstuk 10, deel 10 (vertaling 1 vertaling 2)
- ↑ Barry Cunliffe, Europe Between the Oceans; 9000 BC-AD 1000, (New Haven: Yale University Press, 2008), 241.
- ↑ María Eugenia Aubet. The Phoenicians and the West: politics, lemons, colonies and trade. p17. Cambridge University Press 2001
- ↑ Glenn Markoe.Phoenicians. p108. University of California Press 2000
- ↑ Zellig Sabbettai Harris. A grammar of the Phoenician language. p6. 1990
- ↑ Edward Clodd, Story of the Alphabet (Kessinger) 2003:192ff
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
