Kosmiese straling: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added

Inline

Wysiging soos op 18:39, 1 Julie 2016

Hierdie artikel bevat nie ’n bronnelys nie, wat beteken dat die inhoud nie geverifieer kan word nie.
Enige bevraagtekende inligting mag dus ook mettertyd verwyder word. Help Wikipedia deur betroubare bronne tot die artikel by te voeg.

Kosmiese bestraling is die ioniserende straling afkomstig vanuit bronne buite die sonnestelsel. Die aarde, tesame met alle lewende wesens daarop, word aanhoudend met bestraling vanuit die ruimte gebombardeer. Hierdie bestraling bestaan grotendeels uit positiefgelaaide ione wat deur die son en ander bronne buite ons sonnestelsel uitgestraal word. Hierdie bestraling werk in op atome in die atmosfeer, wat sekondêre bestraling tot gevolg het, soos X-strale, muone, protone, alfadeeltjies, pione, elektrone en neutrone. Die onmiddellike dosis van bestraling wat ‘n persoon sou ontvang sal meestal uit muone, neutrone en elektrone bestaan, en hierdie dosis wissel van gebied tot gebied en hang sterk af van die geomagnetiese veld en hoogte bo seevlak. Hierdie bestraling is veel sterker in die boonste gedeelte van die troposfeer, omtrent tien kilometer bo seevlak, en is dus ‘n groot bekommernis vir lugvaartpersoneel en gereelde lugpasasiers, wat baie ure per jaar in hierdie omgewing bestee. In hierdie gebied is die blootstelling aan bestraling nie soseer as gevolg van die inwerking van kosmiese strale op die dun atmosfeer nie, maar eerder die inwerking wat dit op die digte geraamte van die vliegtuig het. Die inwerking van die kosmiese bestraling op die geraamte van die vliegtuig veroorsaak relatiewe hoë vlakke van agtergrondbestraling in die kajuit wanneer die vliegtuig hoog bo seevlak verkeer. Op dieselfde manier word ruimtevaarders aan veel hoër vlakke van agtergrondbestraling blootgestel as wat die geval met die mense op die aarde is, omdat die kosmiese strale op die ruimtetuig se komponente inwerk. Ruimtevaarders wat in lae wentelbane verkeer, word egter nie deur só ‘n groot risiko in die gesig gestaar nie, omrede die magneetveld van die aarde die meeste kosmiese bestraling afskerm. Buite die laevlakwentelbane is die agtergrondbestraling baie meer intensief, en hou dit ernstige probleme in vir potensiële langtermynruimtereise na die maan en Mars.

Kosmiese strale veroorsaak ook elementêre kerntransmutasie in die atmosfeer, waarbinne sekondêre bestraling, wat deur kosmiese strale opgewek is, met die atoomkerne in die atmosfeer kombineer om verskillende radioaktiewe isotope op te wek. Baie sogenaamde kosmogeniese nukliede kan vervaardig word, maar die mees algemene een is koolstof-14 (¹⁴C), wat vervaardig word as produk van inwerking op stikstof-atome. Hierdie kosmogeniese nukliede bereik uiteindelik die aarde se oppervlak, waar dit weer deel kan word van lewende wesens. Die produksie van hierdie nukliede wissel effe met die korttermyn variasies in die son se kosmiese straal-veranderinge, maar dit word as konstant beskou wanneer daar na ‘n langer tydperk, soos duisende of miljoene jare, gekyk word. Die aanhoudende vervaardiging en inkorporering in lewende wesens, sowel as die relatiewe kort halfleeftyd van koolstof-14, is die hoofprinsiepe waarop die radiokoolstofdatering van antieke biologiese materiale soos artefakte van hout, en menslike oorskot, gebaseer is.

@@ Lyn 1: / Lyn 1: @@
 {{Geen bronnelys}}
-'''Kosmiese bestraling''' is die [[ioniserende straling]] afkomstig vanuit [[bron]]ne buite die [[sonnestelsel]]. Die [[aarde]], tesame met alle [[lewende wese]]ns op dit, word aanhoudend met [[bestraling]] vanuit die [[ruimte]] gebombardeer. Hierdie bestraling bestaan grotendeels uit positiefgelaaide [[ioon|ione]] wat deur die [[son]] en ander bronne buite ons sonnestelsel uitgestraal word. Hierdie bestraling werk in op [[atoom|atome]] in die [[atmosfeer]], wat sekondêre bestraling tot gevolg het, soos [[X-strale]], [[muon]]e, [[proton]]e, [[alfadeeltjie]]s, [[Pion (deeltjie)|pione,]] [[elektron]]e en [[neutron]]e. Die onmiddellike [[dosis]] van bestraling wat ‘n [[persoon]] sou ontvang sal meestal uit muone, neutrone en elektrone bestaan, en hierdie dosis wissel van gebied tot gebied en hang sterk af van die [[geomagnetiese veld]] en [[hoogte bo seevlak]]. Hierdie bestraling is veel sterker in die boonste gedeelte van die [[troposfeer]], omtrent [[tien]] [[kilometer]] bo [[seevlak]], en is dus ‘n groot bekommernis vir [[lugvaartpersoneel]] en gereelde [[lugpasasier]]s, wat baie ure per [[jaar]] in hierdie [[omgewing]] bestee. In hierdie gebied is die blootstelling aan bestraling nie soseer as gevolg van die [[inwerking]] van kosmiese strale op die dun atmosfeer nie, maar eerder die inwerking wat dit op die digte geraamte van die [[vliegtuig]] het. Die inwerking van die kosmiese bestraling op die geraamte van die vliegtuig veroorsaak relatiewe hoë vlakke van [[agtergrondbestraling]] in die [[kajuit]] wanneer die vliegtuig hoog bo seevlak verkeer. Op dieselfde manier word [[ruimtevaarder]]s aan veel hoër vlakke van agtergrondbestraling blootgestel as wat die geval met die mense op die aarde is, omdat die kosmiese strale op die [[ruimtetuig]] se [[komponent]]e inwerk. Ruimtevaarders wat in lae [[wentelbaan|wentelbane]] verkeer, word egter nie deur só ‘n groot [[risiko]] in die gesig gestaar nie, omrede die [[magneetveld van die aarde]] die meeste kosmiese bestraling afskerm. Buite die laevlakwentelbane is die agtergrondbestraling baie meer intensief, en hou dit ernstige probleme in vir potensiële [[langtermynruimtereis]]e na die [[maan]] en [[Mars]].
+'''Kosmiese bestraling''' is die [[ioniserende straling]] afkomstig vanuit [[bron]]ne buite die [[sonnestelsel]]. Die [[aarde]], tesame met alle [[lewende wese]]ns daarop, word aanhoudend met [[bestraling]] vanuit die [[ruimte]] gebombardeer. Hierdie bestraling bestaan grotendeels uit positiefgelaaide [[ioon|ione]] wat deur die [[son]] en ander bronne buite ons sonnestelsel uitgestraal word. Hierdie bestraling werk in op [[atoom|atome]] in die [[atmosfeer]], wat sekondêre bestraling tot gevolg het, soos [[X-strale]], [[muon]]e, [[proton]]e, [[alfadeeltjie]]s, [[Pion (deeltjie)|pione,]] [[elektron]]e en [[neutron]]e. Die onmiddellike [[dosis]] van bestraling wat ‘n [[persoon]] sou ontvang sal meestal uit muone, neutrone en elektrone bestaan, en hierdie dosis wissel van gebied tot gebied en hang sterk af van die [[geomagnetiese veld]] en [[hoogte bo seevlak]]. Hierdie bestraling is veel sterker in die boonste gedeelte van die [[troposfeer]], omtrent [[tien]] [[kilometer]] bo [[seevlak]], en is dus ‘n groot bekommernis vir [[lugvaartpersoneel]] en gereelde [[lugpasasier]]s, wat baie ure per [[jaar]] in hierdie [[omgewing]] bestee. In hierdie gebied is die blootstelling aan bestraling nie soseer as gevolg van die [[inwerking]] van kosmiese strale op die dun atmosfeer nie, maar eerder die inwerking wat dit op die digte geraamte van die [[vliegtuig]] het. Die inwerking van die kosmiese bestraling op die geraamte van die vliegtuig veroorsaak relatiewe hoë vlakke van [[agtergrondbestraling]] in die [[kajuit]] wanneer die vliegtuig hoog bo seevlak verkeer. Op dieselfde manier word [[ruimtevaarder]]s aan veel hoër vlakke van agtergrondbestraling blootgestel as wat die geval met die mense op die aarde is, omdat die kosmiese strale op die [[ruimtetuig]] se [[komponent]]e inwerk. Ruimtevaarders wat in lae [[wentelbaan|wentelbane]] verkeer, word egter nie deur só ‘n groot [[risiko]] in die gesig gestaar nie, omrede die [[magneetveld van die aarde]] die meeste kosmiese bestraling afskerm. Buite die laevlakwentelbane is die agtergrondbestraling baie meer intensief, en hou dit ernstige probleme in vir potensiële [[langtermynruimtereis]]e na die [[maan]] en [[Mars]].
 Kosmiese strale veroorsaak ook [[element|elementêre]] [[kerntransmutasie]] in die atmosfeer, waarbinne sekondêre bestraling, wat deur kosmiese strale opgewek is, met die atoomkerne in die atmosfeer kombineer om verskillende radioaktiewe [[isotoop|isotope]] op te wek. Baie sogenaamde [[kosmogeniese nuklied]]e kan vervaardig word, maar die mees algemene een is [[koolstof-14]] (<sup>14</sup>[[koolstof|C]]), wat vervaardig word as produk van inwerking op [[stikstof]]-atome. Hierdie kosmogeniese nukliede bereik uiteindelik die aarde se [[oppervlak]], waar dit weer deel kan word van lewende wesens. Die produksie van hierdie [[nuklied]]e wissel effe met die [[korttermyn]] variasies in die son se kosmiese straal-veranderinge, maar dit word as konstant beskou wanneer daar na ‘n langer tydperk, soos duisende of miljoene jare, gekyk word. Die aanhoudende vervaardiging en inkorporering in lewende wesens, sowel as die relatiewe kort [[halfleeftyd]] van koolstof-14, is die hoofprinsiepe waarop die [[radiokoolstofdatering]] van antieke [[biologie]]se materiale soos [[artefakte]] van hout, en menslike oorskot, gebaseer is.