Johannes Beijer

Ds. Johannes Beijer in die tyd toe hy predikant was van die Gereformeerde kerk Reddersburg (1862–'69), sy enigste gemeente in Suid-Afrika.

Ds. Johannes Beijer (Groningen, Nederland, 26 Junie 1822 – Rotterdam, Nederland, 1 Maart 1876) was, naas ds. Dirk Postma, die tweede predikant wat diens gedoen het in die Gereformeerde Kerk. Weens swak gesondheid is hy in 1869 terug na Nederland, waar hy in 1873 van sy amp onthef is weens sy onvermoë om sy huis te bestuur na aanleiding van sy tweede vrou se swak gedrag.

Herkoms, opleiding en vroeë loopbaan

Beijer was die oudste seun van Johannes Beijer, 'n skoenmaker in De Visserstraat en sy vrou, Trijntje Folkers, albei van Groningen. Hy het sy opleiding as predikant ontvang van ds. Tamme Foppes de Haan, 'n Hervormde predikant wat hom in 1839 by die Christelik Afgeskeie Gereformeerde Kerk in Nederland gevoeg het nadat dié kerkverband in 1834 van die Hervormde Kerk afgeskei het. 'n Deel van sy opleiding het hy ook ds. Dirk Postma geniet, wie se eerste kollega in Suid-Afrika hy op 2 Februarie 1862 op Reddersburg sou word. Prop. Beijer is in 1849 tot die bediening toegelaat en word op 12 Mei 1852 predikant van die Christelik Afgeskeie gemeentes van Dokkum (ds. Postma se geboortedorp), te Heerenveen. Reeds op 4 November daardie jaar verhuis hy na die gemeente Leeuwarden, waarvandaan hy op 18 Mei 1861 na Reddersburg in Suid-Afrika sou vertrek. Die dood van sy eerste vrou en hul vyfde kind tydens die bevalling op 3 Augustus 1860 was moontlik die rede waarom hy in 1861 die tweede beroep na die Gereformeerde kerk Reddersburg aanvaar het nadat ds. Dirk Postma die gemeente, en daarmee saam die dorp, op 7 Mei 1859 gestig het as die eerste Gereformeerde kerk in die Oranje-Vrystaat. Reddersburg se kerkraad het die dorp vir kerkdoeleindes onder leiding van J.J. Venter aangelê.

Op Reddersburg

Ds. Beijer en sy tweede vrou, Beitske van der Heide (30 Junie 1823 – 4 November 1875), met wie hy op 22 Maart 1862 in die huwelik bevestig is op Reddersburg. Die seuntjie met die sweep in die hand is die latere ds. J. Beijer, predikant van die Hervormde gemeente Zeerust en later van Standerton.

Die Postmasaal, wat van 1863 tot 1927 die gemeente Reddersburg se tweede kerk was.

Die inwyding van die tweede Gereformeerde kerk op Reddersburg in 1863, 'n jaar ná die koms van ds. Beijer.

Ds. Beijer se diens as predikant in die pas gestigte Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika was van groot betekenis, aldus B. Spoelstra in die Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel III. Sy gemeente het die hele Oranje-Vrystaat beslaan en hy was tot 1865 as konsulent en enigste predikant naas ds. Postma van Rustenburg, ook verantwoordelik vir die Gereformeerde kerke Burgersdorp, Middelburg, Colesberg (die oudste drie kerke in die Kaapkolonie, almal gestig in 1860) en Philipstown, wat in 1863 as kerkdorp gestig is weens die "vervolging en smaad" wat die Gereformeerdes elders in die noordoostelike dele van die Kolonie moes verduur. .

Reeds in sy bediening en organisasie van die jong kerkverband het hy grondleggende werk gedoen. Ook was hy skriba van die eerste Sinode van die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika, op Reddersburg in Maart 1862, voorsitter van die volgende, te Rustenburg, in 1863 en weer skriba van dié te Burgersdorp in 1866. Ds. Beijer het die moed van sy oortuiging getuig om op die eerste Sinode sy voormalige leermeester ds. Dirk Postma teë te gaan en het daarin geslaag om die Sinode te oorreed om die Dordtse Kerkorde van 1619 as grondslag vir die jong kerkverband se regering bo die gewysigde kerkorde van ds. Postma te aanvaar. So het hy ’n bepalende invloed op die Gereformeerde Kerk uitgeoefen.

In opdrag van die Sinode van 1863 het hy, nes ds. Postma, tuis met die opleiding van begaafde maar ongeskoolde jong mans en seuns as predikante begin, van wie enkeles tot die bediening toegelaat is. As konsulent in die Noordoos-Kaap het ds. Beijer die oorkoms van ds. Postma in 1866 as predikant na Burgersdorp bewerkstellig met die oog op die opleiding van predikante. Beijer het dus 'n belangrike bydrae gelewer tot die ontstaan in 1869 van die Teologiese Skool van die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika, wat in 1905 na Potchefstroom verplaas is en waaruit die PU vir CHO ontstaan het.

Die Vrystaatse Volksraad het ds. Beijer se salaris vanaf 27 Februarie 1862 betaal. Die Volksraadsnotule wys dat ds. Beijer regstreeks en onregstreeks deur invloedryke lidmate soos J.J. Venter deurentyd die saak van die laer onderwys in die Oranje-Vrystaat gestimuleer het. Hy en sy kerkraad het ook aandag gegee aan die onderwys van die kinders. In Maart 1863 is vir die eerste maal die gedagte geopper van die oprigting van 'n skool op Reddersburg. Toe die saak voor 'n gemeentevergadering gelê is, was die bevinding dat dit nie moontlik sal wees om op die dorp 'n skool op te rig nie omdat daar te min kinders is. Blykbaar het die toestand aan die begin van 1864 verander, want in Januarie 1884 word 'n skool deur die gemeente opgerig. Die kerkraad benoem die skoolkommissie. As eerste onderwyser is aangestel die heer J. Styger. Ds. Beijer het hom ook gedurende die Basoeto-oorlog van 1865 in liefdadigheidswerk onderskei toe Reddersburg deur middel van 'n walaer beveilig moes word.

Terug na Nederland

In Maart 1869 vertrek ds. Beijer met sy gesin met agt maande verlof na Nederland weens sy vrou se swak gesondheid en ds. S.D. Venter word beroep as konsulent van Reddersburg. In dieselfde jaar aanvaar ds. Beijer 'n beroep na die Christelike Gereformeerde gemeente van Alblasserdam. In hierdie tyd het heelwat beroering in die gemeente gekom. Die eerste skok het gekom toe die gemeente nadat die verloftyd van ds. Beijer verstreke was, moes verneem dat hy, sonder dat behoorlik losgemaak is van sy verbintenis met die gemeente, 'n beroep aanvaar het na Alblasserdam in Nederland. Dit blyk egter dat ds. Beijer so gelief was in die gemeente dat hy in 1874 weer beroep is, hoewel dit nie geslaag het nie. Later het dit geblyk dat ds. Venter sekere inligting van die gemeente weerhou het aangaande ds. Beijer, naamlik dat hy verlof gevra het na Nederland om daar 'n beter heenkome te gaan soek. Hierdie saak het 'n mate van spanning gebring tussen ds. Dirk Postma en ds. S.D. Venter. Laasgenoemde was 'n sterk aanhanger van ds. Beijer omdat hy die enigste student was wat onder ds. Beijer sy opleiding voltooi het.

Sy tweede huwelik was nie gelukkig nie. Sy vrou se gedrag en gevolglike probleme in die gemeente, sowel as sy swak gesondheid, het daartoe bygedra dat hy op 10 September 1873 eervolle emeritaat by die kerkraad en klassis ontvang het, maar die provinsiale sinode het hom daarna van sy amp onthef op grond daarvan dat hy sy huis nie goed kon bestuur nie. In 1874 het hy Klaagtoon eens verdrukten gepubliseer en twee jaar later in verbittering in Rotterdam gesterf in die ouderdom van 53 jaar. Hy is begrawe in die begraafplaas Crooswijk, wat in later jare verdwyn het.

Skryfwerk

Beijer het eers die drie werke Journaal gehouden van Nederland naar Zuid-Afrika (Algoabaai) in het jaar 1861, Journaal gehouden van Port Elizabeth (Algoabaai) naar Reddersburg (Oranje Vrijstaat) in het jaar 1861, alsmede de redenen der afscheiding van de Nederduitsch Gereformeerde Kerk en Journaal gehouden van Reddersburg (Oranje Vrijstaat) naar Rustenburg (Zuid Afrikaansche Republiek) in het jaar 1863, benevens overzigt van de Gereformeerde en de Nederd.-Gereformeerde Kerk in Zuid-Afrika afsonderlik gepubliseer. Dié drie werke is in 1866 herdruk en saamgebundel met Openlijke verklaring of redenen, waarom velen zich hebben afgescheiden van die Ned.-Ger. Kerk en de gronden der Gereformeerde Kerk in Zuid-Afrika, uitgegee deur Saul Solomon. B. Spoelstra skryf: "Hierdie publikasies was veral bedoel om in Nederland 'n apologie vir die stigting van die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika gedurende 1859 te bied en so 'n leemte te vul wat Postma se verduidelikings nie gedek het nie. Afgesien van hierdie kerkhistoriese bronne uit tydgenootlike klimaat, is die werke waardevolle Africana en belig sake soos die landelike pioniersomstandighede, die flora en fauna, voorkoms en uitwerking van natuurplae, en reisgeleenthede." Van ds. Beijer het by die uitgewersaak van sy broer in Groningen verskyn De Mormonen in Zuid Afrika. Eene waarschuwing aan allen die de waarheid in Christus Jezus liefhebben (1863) en Lijkverbranding! Vergeleken met Gods Woord (1874).

Waardering

Spoelstra beskryf ds. Beijer as "'n gevoelvolle en gevoelige persoonlikheid, geneig tot egosentrisme, maar nogtans 'n gevierde en indrukwekkende prediker" vir wie Reddersburg in 1870 vrugteloos terugberoep het. Al het huislike probleme, sy gesondheid en sy tweede vrou s’n, en ander faktore sy dienstyd in Suid-Afrika verkort en eindelik sy lewensaand tragies kleur, het hy as een van die eerste twee predikante deur sy diens en as apologeet veral in Nederland deur sy geskrifte vir sy kerkverband baie beteken.

Gesinslewe

Ds. Beijer is op 10 Januarie 1850 in Zwolle getroud met Hendrieka Louman (17 September 1826 – 3 Augustus 1860), dogter van die egpaar Gerrit Louman en Hendriena van den Berg. Hulle het vier kinders gehad, maar Hendrieka Beijer en hul vyfde kind het haar man met die bevalling ontval. Op 22 Maart 1862 is hy op Reddersburg in die huwelike bevestig met die gesin se huishoudster, Breitske van der Heide (30 Junie 1823 – 4 November 1875), wat te oordeel na haar naam saam met die predikant en sy vier kinders uit Nederland gekom het. Uit hierdie huwelik is nog twee kinders gebore.

Bronne

• (af) Die eerste predikant van Reddersburg, prof. B. Spoelstra. URL besoek op 22 November 2016.
• (af) Krüger, prof. D.W. en Beyers, C.J. (hoofred.) Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel III. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers, 1977.
• (nl) Maeder, ds. G.A. en Zinn, Christian. 1917. Ons Kerk Album. Kaapstad: Ons Kerk Album Maatschappij Bpkt.
• (af) Postma, J. in Venter, ds. A.A. (hoofred.). 1957. Almanak van Die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika vir die jaar 1958. Potchefstroom: Administratiewe Buro.