Beskawing

Antieke Egipte is 'n kanonieke voorbeeld van 'n vroeë kultuur wat as 'n samelewing beskou word.

'n Beskawing is enige komplekse samelewing gekenmerk deur stedelike ontwikkeling, sosiale stratifikasie, simboliese kommunikasievorme (gewoonlik skryfstelsels), en die waargenome skeiding van en heerskappy oor die natuurlike omgewing deur 'n kulturele elite.

Histories was 'n beskawing 'n sogenaamde "gevorderde" kultuur in teenstelling met sogenaamde meer primitiewe kulture. As 'n nietelbare naamwoord verwys beskawing ook na die proses van 'n samelewing se ontwikkeling tot 'n gesentraliseerde, verstedelikte, gestratifiseerde struktuur.

Beskawings word in digbevolkte nedersettings gegroepeer en in hiërargiese sosiale klasse verdeel, met 'n heersende elite en ondergeskikte stedelike en landelike bevolkings wat by intensiewe landbou, mynbou, kleinskaalse vervaardiging en handel betrokke is. Beskawings sentraliseer mag en oefen menslike beheer oor die res van die natuur, insluitend ander mense uit.

Eienskappe

"Die groot Griekse filosoof en wetenskaplike Aristoteles (384–322 B.C.), wat vir meer as 2 000 jaar 'n diepgaande en blywende invloed uitgeoefen het, het ons begrip van die wetenskap en natuurlike filosofie op ongeëwenaarde wyse gevorm" —Gary B. Ferngren

Sosiale wetenskaplikes soos V. Gordon Childe het verskeie kenmerke genoem wat 'n beskawing van ander soorte samelewings onderskei. Beskawings is deur hulle bestaansmiddele, nedersettingspatrone, regeringsvorms, sosiale stratifikasie, ekonomiese stelsels, geletterdheid en ander kulturele eienskappe onderskei. Andrew Nikiforuk beweer dat "beskawings van gekettingde menslike spierkrag afhanklik was. Dit het die energie van slawe gekos om gewasse te plant, keisers te klee en stede te bou". Hy beskou slawerny as 'n algemene kenmerk van premoderne beskawings.

Alle beskawings is van landbou afhanklik vir bestaansmiddele. Saaiplase kan tot opgegaarde voorrade en 'n surplus voedsel lei. Hierdie surplus stel sommige mense in staat om ander aktiwiteite te beoefen as om voedsel vir 'n bestaan te produseer: vroeë beskawings het soldate, ambagsmanne, priesters en priesteresse en ander mense in gespesialiseerde beroepe ingesluit. 'n Surplus voedsel lei tot 'n verdeling van arbeid en 'n meer diverse verskeidenheid menslike aktiwiteite, 'n definiërende eienskap van beskawings.

Beskawings se nedersettingspatrone verskil opmerklik van dié van ander soort samelewings. Die woord beskawing word soms eenvoudig gedefinieer as om "in stede te woon". Persone wat nie boer nie, is geneig om in stede te versamel om te werk en handel te dryf.

In vergelyking met ander samelewings beskik beskawings oor 'n meer komplekse politieke struktuur, naamlik die staat. Staatsgebaseerde samelewings is meer gestratifiseer as ander samelewings; daar is 'n groter verskil tussen die sosiale klasse. Die heersende klas is normaalweg in die stede gekonsentreer.

Ekonomies gesproke toon beskawings meer komplekse patrone van eienaarskap en wisselhandel as minder georganiseerde samelewings. Om op een plek te lewe stel mense in staat om meer persoonlike besittings as nomadiese mense te versamel.

Die skryfkuns, wat aanvanklik deur die mense in Sumer ontwikkel is, word as 'n kenteken van beskawing beskou en "word skynbaar met die opkoms van komplekse administratiewe burokrasieë of 'n oorwinnende staat geassosieer." Nes geld, is skryf deur die grootte van die stedelike bevolking en die kompleksiteit van handel tussen mense wat mekaar nie persoonlik ken nie, genoodsaak.

Met behulp van hulle arbeidsverdeling en sentrale regeringsbeplanning het beskawings heelwat ander diverse kulturele eienskappe ontwikkel. Dit sluit in georganiseerde godsdiens, ontwikkeling in die kunste, en groot vooruitgang op wetenskaplike en tegnologiese gebied.

Regdeur die geskiedenis het suksesvolle beskawings uitgebrei, al hoe meer grondgebied ingepalm en al hoe meer voorheen onbeskaafde mense opgeneem.  Nietemin is daar vandag nog stamme of volke wat onbeskaaf is. Hierdie kulture word deur sommige mense "primitief" genoem, 'n term wat deur ander as negatief beskou word. "Primitief" impliseer op een of ander manier dat 'n kultuur "eerste" (Latyn = primus) is en dat dit sedert die ontstaan van die mens nie verander het nie, al is daar bewyse van die teendeel. Aangesien al vandag se kulture tydgenote is, is hedendaagse sogenaamde primitiewe kulture geensins voorgangers van dié wat ons as beskaaf beskou nie. Antropoloë gebruik vandag die term "niegeletterd" om hierdie volk te beskryf.

Beskawings is deur kolonisasie, invalle, godsdienstige bekering, die uitbreiding van burokratiese beheer en handel versprei, asook die bekendstelling van landbou en die skryfkuns aan niegeletterde volke.

Staatsvorms wat daarin geslaag het om noemenswaardige militêre, ideologiese en ekonomiese mag te verkry, het hulleself tradisioneel as beskaafd gedefinieer, in teenstelling met ander samelewings of volkegroepe buite hulle invloedsfeer—laasgenoemde is as barbare, onbeskaafdes en primitiewes beskou. In 'n hedendaagse konteks is "beskaafde mense" met inheemse volke of stamsamelewings gekontrasteer.

Kulturele identiteit

"Beskawing" verwys ook na die kultuur van 'n komplekse samelewing, nie net die samelewing self nie. Elke samelewing, ongeag of dit 'n beskawing is, het 'n spesifieke stel idees en gebruike, en 'n sekere stel fabrikate en kunste wat dit uniek maak. Beskawings is geneig om ingewikkelde kulture te ontwikkel, insluitend 'n staatsgebaseerde besluitnemingsprosedure, 'n eie letterkunde, professionele kuns, argitektuur, georganiseerde godsdiens, en komplekse tradisies van onderwys, dwang en beheer wat met die handhawing van die elite geassosieer word.

Moderne wêreldbeskawings volgens Huntington

Die ingewikkelde kultuur wat met 'n beskawing geassosieer word, het 'n geneigdheid om na ander kulture te versprei en hulle te beïnvloed, soms in so 'n mate dat die ander kulture by die beskawing opgeneem word (een so 'n voorbeeld is die Chinese beskawing en sy invloed op nabygeleë beskawings soos Korea, Japan en Vietnam). Baie beskawings is in werklikheid groot kulturele sfere wat baie nasies en streke dek. Die beskawing waarin 'n persoon woon is, daardie persoon se grootste kulturele identiteit.

Volgens die historikus Arnold J. Toynbee kom beskawings gewoonlik tot 'n val as gevolg van die "kreatiewe minderheidsgroep" se versuim om, weens morele en godsdienstige verval, een of ander uitdaging die hoof te bied, en nie soseer weens blote ekonomiese of omgewingsoorsake nie.

Komplekse stelsels

Nog 'n groep teoretici wat van 'n stelselteorie gebruik maak, beskou 'n beskawing as 'n komplekse stelsel, i.e., 'n raamwerk vir die ontleding van 'n groep objekte wat saamwerk om een of ander resultaat te lewer. Beskawings kan as netwerke van stede beskou word wat uit pre-stedelike kulture ontstaan, en word deur onderlinge ekonomiese, politieke, militêre, diplomatiese, sosiale en kulturele interaksies gedefinieer. 'n Organisasie is 'n komplekse sosiale stelsel, en 'n beskawing is 'n groot organisasie. Die stelselteorie help om die kunsmatige maar misleidende analogieë in die studie en beskrywing van beskawings te beveg.

Baie teoretici redeneer dat die hele wêreld reeds tot 'n enkele "wêreldstelselteorie" geïntegreer is, 'n proses wat as globalisering bekend staan. Verskillende beskawings en samelewings regoor die aarde is ekonomies, polities en selfs kultureel in baie opsigte interafhanklik. Volgens David Wilkinson kan beskawings kultureel heterogeen soos die Sentrale Beskawing, of homogeen, soos die Japannese beskawing, wees.

Geskiedenis

Ontwikkeling van teorieë oor die oorsprong van beskawing

Histories het skrywers soos Aristoteles aanvaar dat beskawings 'n natuurlike staat van die mensdom was; daar was dus geen behoefte om die oorsprong van die Griekse beskawing te ondersoek nie. Die Sumeriese koning List het die oorsprong van sy beskawing as afkomstig uit die hemel beskou. Die era van maritieme ontdekking het egter aan die lig gebring dat daar eenvoudige tuinboukundige en jagter-versamelaarkulture bestaan het wat nie beskaafd was nie.

Ondergang van beskawings

Beskawings het hoofsaaklik op een van twee maniere tot 'n einde gekom: óf deur inkorporasie by 'n ander opkomende beskawing (soos Antieke Egipte wat by die Hellenistiese Griekse en daaropvolgende Romeinse beskawings geïnkorporeer is), of deur 'n val en terugkering tot 'n eenvoudiger vorm, soos wat by die Middeleeue gesien word.

Daar bestaan baie verduidelikings vir die ondergang van beskawings. Sommiges fokus op historiese voorbeelde, en ander op algemene teorie.

• Ibn Khaldūn se werk, Muqaddimah, het teorieë oor die ontleding, groei en agteruitgang van die Islamitiese beskawing beïnvloed. Hy het beweer dat herhaaldelike invalle van nomadiese volke ontwikkeling beperk het en tot maatskaplike verval gelei het.
• Edward Gibbon se werk The Decline and Fall of the Roman Empire was 'n bekende en gedetailleerde ontleding van die val van die Romeinse beskawing. Volgens Gibbon was die uiteindelike ondergang van Rome die gevolg van die Ottomaanse Turke se inval van Konstantinopel in 1453 CE was. Hy skryf:

  Die agteruitgang van Rome was die natuurlike en onvermydelike effek van buitensporige grootsheid. Welvaart het tot die rypwording van verval bygedra; die oorsaak van die verwoesting is deur die omvang van verowerings vermenigvuldig; en die oomblik toe die kunsmatige pilare verbrokkel het, het die kolossale struktuur onder die druk van sy eie gewig meegegee. Die verhaal van ondergang is eenvoudig en logies; in plaas daarvan om te vra waarom die Romeinse Ryk vernietig is, behoort ons eerder verbaas te wees dat dit so lank voortbestaan het.[Gibbon, Decline and Fall of the Roman Empire, 2nd ed., vol. 4, ed. deur J. B. Bury (Londen, 1909), pp. 173–174.-Hoofstuk XXXVIII: Reign Of Clovis.--Part VI. General Observations On The Fall Of The Roman Empire In The West.]

• Arnold J. Toynbee skryf in sy "A Study of History" dat daar baie meer beskawings was, insluitende 'n klein hoeveelheid gestagneerde (arrested) beskawings. Die ondergang van 'n beskawing is ingelui wanneer 'n kulturele elite 'n parasitiese elite geword het, en tot die opkoms van 'n interne en eksterne proletariaat gelei het.
• In sy 2005-boek "Collapse: How Societies Choose to Fail or Succeed" verskaf Jared Diamond vyf hoofredes vir die ondergang van 41 bestudeerde kulture: omgewingskade soos ontbossing, gronderosie en klimaatsverandering; afhanklikheid van langafstandhandel vir nodige hulpbronne; 'n toename in interne en eksterne geweld soos oorlog of invalle; en samelewings se reaksies op interne en omgewingsprobleme.
• In Bryan Ward-Perkins se boek The Fall of Rome and the End of Civilization, dui hy op die werklike gruwels wat die val van 'n beskawing vir die mense inhou wat daaronder ly, anders as die baie revisionistiese historici wat dit onderspeel. Die val van 'n komplekse samelewing het beteken dat selfs basiese loodgietery vir 1 000 jaar uit die kontinent verdwyn het.
• In Ancient Maya: The Rise and Fall of a Rainforest Civilization, redeneer Arthur Demarest uit holistiese perspektief volgens die mees onlangse bewyse uit die argeologie, paleo-ekologie en epigrafie, dat daar nie een spesifieke verklaring is nie, maar dat 'n reeks onreëlmatige, komplekse gebeure, insluitend 'n verlies aan vrugbare grond, droogte en stygende vlakke van interne en eksterne geweld tot 'n afwaartse spiraal van agteruitgang en verval gelei het wat op die disintegrasie van die howe van Majaryke uitgeloop het. Hy redeneer dat die val van die Maja sekere lesse vir die hedendaagse beskawing inhou.

Toekoms

Die politieke wetenskaplike Samuel Huntington redeneer dat 'n botsing van beskawings die definiërende eienskap van die 21ste eeu sal wees. Ronald Inglehart en Pippa Norris beweer dat die "ware botsing van beskawings" tussen die Moslemwêreld en die Weste deur die Islamitiese verwerping van die Weste se meer liberale seksuele waardes veroorsaak sal word, en nie soseer deur verskillende politieke ideologieë nie. Hulle merk egter op dat hierdie gebrek aan verdraagsaamheid waarskynlik na 'n uiteindelike verwerping van (ware) demokrasie sal lei.

Die kultuurhistorikus Morris Berman skryf in Dark Ages America: the End of Empire dat die einste faktore in die korporatiewe, verbruikersgesentreerde VSA wat eens op 'n tyd vir die nasie se grootsheid verantwoordelik was – uiterste individualisme, gebieds- en ekonomiese uitbreiding en die najaag van materiële rykdom – die Verenigde State oor 'n kritieke drumpel gedryf het waar ondergang onafwendbaar is. Berman se tesis is in sekere opsigte soortgelyk aan dié van die stadsbeplanner, Jane Jacobs, wat redeneer dat vyf pilare van die Amerikaanse kultuur in 'n staat van ernstige verval is: die gemeenskap en gesin; hoër onderwys; die effektiewe beoefening van wetenskap; belasting en die owerheid; en die selfregulering van die geleerde beroepe.

Sommige omgewingswetenskaplikes beweer dat die wêreld 'n Planetêre fase van beskawing betree, gekenmerk deur 'n verskuiwing weg van onafhanklike, losstaande nasiestate na 'n wêreld van toenemende globale konnektiwiteit met wêreldwye instansies, omgewingsuitdagings, ekonomiese stelsels en bewussyn.

Die kulturele kritikus en skrywer Derrick Jensen redeneer dat die moderne beskawing op 'n inherent skadelike, onvolhoubare en selfvernietigende wyse daarop gerig is om die omgewing en die mensdom self te oorheers.

Sosioloë en antropoloë soos Alvin Toffler (outeur van Future Shock), Daniel Bell en John Nashbitt het teorieë oor die post-industriële samelewings ontwikkel. Hulle argumenteer dat die huidige tydperk van die industriële samelewing sy einde nader en dat dienste en informasie belangriker geword het as industrie en goedere. Sommige meer ekstreme visies van post-industriële samelewings, veral in fiksie lyk baie soos post-tegnologiese singulariteit samelewings.

• Voorbeelde van beskawings
• 
  Die Akropolis in Griekeland wat tot vandag toe, 2 400 na sy konstruksie, 'n direkte invloed op die argitektuur en ingenieurswerk in die Westerse, Islamitiese en Oosterse beskawings het.
• 
  Die Tempels van Baalbek en Libanon is 'n voorbeeld van die godsdienstige en argitektoniese style van sommige van die wêreld se invloedrykste beskawings, insluitend die Feniciërs, Babiloniërs, Perse, Grieke, Romeine, Bisantyne en Arabiere.
• 
  Die Romeinse Forum in Rome, Italië, die politieke, ekonomiese, kulturele en godsdienstige sentrum van die Antieke Romeinse beskawing gedurende die Republiek en latere Ryk, se ruïnes kan steeds in Rome besoek word.
• 
  Die Groot Muur van China, gebou om die Antieke Chinese state en ryke teen die strooptogte en invalle nomadiese groepe te beskerm. Oor duisende jare het China ook 'n tuiste vir baie invloedryke beskawings geword.

Sien ook

• Christendom

Aantekeninge en verwysings

Drews, Robert (1993). The End of the Bronze Age: Changes in Warfare and the Catastrophe ca. 1200 B.C. Princeton: Princeton University Press. ISBN 0-691-04811-8.

Bibliografie

• Ankerl, Guy (2000) [2000]. Global communication without universal civilization. INU societal research. Geneva: INU Press. ISBN 2-88155-004-5.
• Brinton, Crane (1984). A History of Civilization: Prehistory to 1715 (6th uitg.). Englewood Cliffs, N.J.: Prentice Hall. ISBN 0-13-389866-0.
• Casson, Lionel (1994). Ships and Seafaring in Ancient Times. London: British Museum Press. ISBN 0-7141-1735-8.
• Chisholm, Jane (1991). Early Civilization. illus. Ian Jackson. London: Usborne. ISBN 1-58086-022-2.
• Collcutt, Martin (1988). Cultural Atlas of Japan. New York: Facts on File. ISBN 0-8160-1927-4.
• Drews, Robert (1993). The End of the Bronze Age: Changes in Warfare and the Catastrophe ca. 1200 B.C. Princeton: Princeton University Press. ISBN 0-691-04811-8.
• Edey, Maitland A. (1974). The Sea Traders. New York: Time-Life Books. ISBN 0-7054-0060-3.
• Fairservis, Walter A., Jr. (1975). The Threshold of Civilization: An Experiment in Prehistory. New York: Scribner. ISBN 0-684-12775-X.{{cite book}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
• Fernández-Armesto, Felipe (2000). Civilizations. London: Macmillan. ISBN 0-333-90171-1.
• Ferrill, Arther (1985). The Origins of War: From the Stone Age to Alexander the Great. New York: Thames and Hudson. ISBN 0-500-25093-6.
• Fitzgerald, C. P. (1969). The Horizon History of China. New York: American Heritage. ISBN 0-8281-0005-5.
• Fuller, J. F. C. (1954–57). A Military History of the Western World. 3 vols. New York: Funk & Wagnalls.
  1. From the Earliest Times to the Battle of Lepanto. ISBN 0-306-80304-6 (1987 reprint).
  2. From the Defeat of the Spanish Armada to the Battle of Waterloo. ISBN 0-306-80305-4 (1987 reprint).
  3. From the American Civil War to the End of World War II. ISBN 0-306-80306-2 (1987 reprint).
• Gowlett, John (1984). Ascent to Civilization. London: Collins. ISBN 978-0-00-217090-1.
• Hawkes, Jacquetta (1968). Dawn of the Gods. London: Chatto & Windus. ISBN 0-7011-1332-4.
• Hawkes, Jacquetta (1993) [1976]. The Atlas of Early Man. London: Dorling Kindersley. ISBN 978-0-312-09746-2.
• Hicks, Jim (1974). The Empire Builders. New York: Time-Life Books.
• Hicks, Jim (1975). The Persians. New York: Time-Life Books.
• Johnson, Paul (1987). A History of the Jews. London: Weidenfeld and Nicolson. ISBN 978-0-297-79091-4.
• Jensen, Derrick (2006). Endgame. New York: Seven Stories Press. ISBN 978-1-58322-730-5.
• Keppie, Lawrence (1984). The Making of the Roman Army: From Republic to Empire. Totowa, N.J.: Barnes & Noble. ISBN 0-389-20447-1.
• Korotayev, Andrey, World Religions and Social Evolution of the Old World Oikumene Civilizations: A Cross-Cultural Perspective. Lewiston, NY: Edwin Mellen Press, 2004. ISBN 0-7734-6310-0
• Kradin, Nikolay. Archaeological Criteria of Civilization. Social Evolution & History, Vol. 5, No 1 (2006): 89–108. ISSN 1681-4363.
• Lansing, Elizabeth (1971). The Sumerians: Inventors and Builders. New York: McGraw-Hill. ISBN 0-07-036357-9.
• Lee, Ki-Baik (1984). A New History of Korea. trans. Edward W. Wagner, with Edward J. Shultz. Cambridge: Harvard University Press. ISBN 0-674-61575-1.
• Nahm, Andrew C. (1983). A Panorama of 5000 Years: Korean History. Elizabeth, N.J.: Hollym International. ISBN 0-930878-23-X.
• Oliphant, Margaret (1992). The Atlas of the Ancient World: Charting the Great Civilizations of the Past. London: Ebury. ISBN 0-09-177040-8.
• Rogerson, John (1985). Atlas of the Bible. New York: Infobase Publishing. ISBN 0-8160-1206-7.
• Sandall, Roger (2001). The Culture Cult: Designer Tribalism and Other Essays. Boulder, Colo.: Westview. ISBN 0-8133-3863-8.
• Sansom, George (1958). A History of Japan: To 1334. Stanford: Stanford University Press. ISBN 0-8047-0523-2.
• Southworth, John Van Duyn (1968). The Ancient Fleets: The Story of Naval Warfare Under Oars, 2600 B.C.–1597 A.D. New York: Twayne.
• Thomas, Hugh (1981). An Unfinished History of the World (rev. uitg.). London: Pan. ISBN 0-330-26458-3.
• Yap, Yong (1975). The Early Civilization of China. New York: Putnam. ISBN 0-399-11595-1.
• Yurdusev, A. Nuri, International Relations and the Philosophy of History: A Civilizational Approach (Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2003).

Eksterne skakels

• (en) BBC-programme oor beskawing
• (en) Die 10 oudste beskawings