Kladistiek: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k →Verwysings: Link GA is now handled by Wikidata, removed: {{Link GA|uk}} using AWB (10861) |
No edit summary |
||
| Lyn 1: | Lyn 1: | ||
'''Kladistiek''' of '''kladisme''' (van die [[Grieks]]e κλάδος ''klados'', "tak")<ref name="OnlineEtDict">{{cite web|title=clade|url=http://www.etymonline.com/index.php?allowed_in_frame=0&search=clade&searchmode=none|publisher=Online Etymology Dictionary}}</ref> is ’n benadering in [[wetenskaplike klassifikasie]] wat wegbeweeg van die tradisionele [[taksonomie]]se klassifikasie. Dit gebruik ’n stelsel waarin organismes saam gegroepeer word gebaseer op of hulle een of meer gedeelde unieke eienskappe het wat kom van die groep se [[laaste gemeenskaplike voorsaat]] en wat nie teenwoordig is in vroeëre voorsate nie. Die lede van een groep het dus vermoedelik ’n gemeenskaplike geskiedenis en word beskou as nader verwant.<ref name=ce>Columbia Encyclopedia</ref><ref name=ucmp>{{cite web|url=http://www.ucmp.berkeley.edu/clad/clad1.html |title=Introduction to Cladistics |publisher=Ucmp.berkeley.edu |accessdate=2014-01-06}}</ref><ref name=ode>Oxford Dictionary of English</ref><ref name=oed>Oxford English Dictionary</ref> |
'''Kladistiek''' of '''kladisme''' (van die [[Grieks]]e κλάδος ''klados'', "tak")<ref name="OnlineEtDict">{{cite web|title=clade|url=http://www.etymonline.com/index.php?allowed_in_frame=0&search=clade&searchmode=none|publisher=Online Etymology Dictionary}}</ref> is ’n benadering in [[wetenskaplike klassifikasie]] wat wegbeweeg van die tradisionele [[taksonomie]]se klassifikasie. Dit gebruik ’n stelsel waarin organismes saam gegroepeer word gebaseer op of hulle een of meer gedeelde unieke eienskappe het wat kom van die groep se [[laaste gemeenskaplike voorsaat]] en wat nie teenwoordig is in vroeëre voorsate nie. Die lede van een groep het dus vermoedelik ’n gemeenskaplike geskiedenis en word beskou as nader verwant.<ref name=ce>Columbia Encyclopedia</ref><ref name=ucmp>{{cite web|url=http://www.ucmp.berkeley.edu/clad/clad1.html |title=Introduction to Cladistics |publisher=Ucmp.berkeley.edu |accessdate=2014-01-06}}</ref><ref name=ode>Oxford Dictionary of English</ref><ref name=oed>Oxford English Dictionary</ref> |
||
Die oorspronklike metodes wat in kladistiese ontledings gebruik word, en die skool van kladistiek wat daarop gevolg het, spruit uit die werk van die [[Duitsland|Duitse]] [[entomoloog]] Willi Hennig, wat daarna verwys het as '''filogeniese sistematiek''' (dit was ook die titel van sy 1966-boek). Die terme "kladistiek" en "klade" is deur ander wetenskaplikes gewild gemaak. |
Die oorspronklike metodes wat in kladistiese ontledings gebruik word, en die skool van kladistiek wat daarop gevolg het, spruit uit die werk van die [[Duitsland|Duitse]] [[entomoloog]] Willi Hennig, wat daarna verwys het as '''filogeniese sistematiek''' (dit was ook die titel van sy 1966-boek). Die terme "kladistiek" en "klade" is deur ander wetenskaplikes gewild gemaak. |
||
== Verskille == |
== Verskille == |
||
[[Lêer:Monophyly, |
[[Lêer:Monophyly, paraphyly, polyphyly.png|duimnael|’n Kladogram van [[Primaat|primate]] wat ’n monofiletiese takson (’n klade: in geel) aandui, asook ’n parafiletiese takson (in blou, insluitende die rooi kol) en ’n polofiletiese takson (in rooi).]] |
||
Kladistiek verskil van taksonomiese klassifikasies deurdat slegs [[monofileties]]e groepe gebruik word – dit is groepe wat alle [[spesie]]s bevat wat afstam van ’n bepaalde voorsaat plus die voorsaat self (sogenaamde [[klade]]s). Nie [[parafileties]]e of [[polifileties]]e groepe is in ’n kladistiese klassifikasie teenwoordig nie. Eersgenoemde is groepe wat wel die laaste gemeenskaplike voorsaat bevat, maar nie alle afstammelinge nie. Laasgenoemde is groepe wat die meeste afstammelinge van die voorsaat bevat, maar nie die voorsaat self nie. |
Kladistiek verskil van taksonomiese klassifikasies deurdat slegs [[monofileties]]e groepe gebruik word – dit is groepe wat alle [[spesie]]s bevat wat afstam van ’n bepaalde voorsaat plus die voorsaat self (sogenaamde [[klade]]s). Nie [[parafileties]]e of [[polifileties]]e groepe is in ’n kladistiese klassifikasie teenwoordig nie. Eersgenoemde is groepe wat wel die laaste gemeenskaplike voorsaat bevat, maar nie alle afstammelinge nie. Laasgenoemde is groepe wat die meeste afstammelinge van die voorsaat bevat, maar nie die voorsaat self nie. |
||
== Ander gebruike == |
== Ander gebruike == |
||
Die tegnieke van kladistiek, en soms die terminologie, word ook suksesvol in ander dissiplines toegepas, soos om die verwantskappe te bepaal tussen die manuskripte van ''The Canterbury Tales'' wat bewaar gebly het,<ref>{{cite web| title=Canterbury Tales Project |url=http://www.canterburytalesproject.org|accessdate=4 Julie 2009}}</ref> of tussen die 53 manuskripte van die Sanskrit ''Charaka Samhita''.<ref>Maas, Philipp (2010), ''Computer Aided Stemmatics — the Case of Fifty-Two Text Versions of Carakasaṃhitā Vimānasthāna 8.67-157'', in Jürgen, Hanneder; Maas, Philipp, "Text Genealogy, Textual Criticism and Editorial Technique", ''Wiener Zeitschrift für die Kunde Südasiens'' (Wene: Austrian Academy of Sciences), 52-53: 63–120, doi:10.1553/wzks2009-2010s63</ref> |
Die tegnieke van kladistiek, en soms die terminologie, word ook suksesvol in ander dissiplines toegepas, soos om die verwantskappe te bepaal tussen die manuskripte van ''[[The Canterbury Tales]]'' wat bewaar gebly het,<ref>{{cite web| title=Canterbury Tales Project |url=http://www.canterburytalesproject.org|accessdate=4 Julie 2009}}</ref> of tussen die 53 manuskripte van die Sanskrit ''Charaka Samhita''.<ref>Maas, Philipp (2010), ''Computer Aided Stemmatics — the Case of Fifty-Two Text Versions of Carakasaṃhitā Vimānasthāna 8.67-157'', in Jürgen, Hanneder; Maas, Philipp, "Text Genealogy, Textual Criticism and Editorial Technique", ''Wiener Zeitschrift für die Kunde Südasiens'' (Wene: Austrian Academy of Sciences), 52-53: 63–120, doi:10.1553/wzks2009-2010s63</ref> |
||
== Verwysings == |
== Verwysings == |
||
Wysiging soos op 20:16, 2 Junie 2017
Kladistiek of kladisme (van die Griekse κλάδος klados, "tak")[1] is ’n benadering in wetenskaplike klassifikasie wat wegbeweeg van die tradisionele taksonomiese klassifikasie. Dit gebruik ’n stelsel waarin organismes saam gegroepeer word gebaseer op of hulle een of meer gedeelde unieke eienskappe het wat kom van die groep se laaste gemeenskaplike voorsaat en wat nie teenwoordig is in vroeëre voorsate nie. Die lede van een groep het dus vermoedelik ’n gemeenskaplike geskiedenis en word beskou as nader verwant.[2][3][4][5]
Die oorspronklike metodes wat in kladistiese ontledings gebruik word, en die skool van kladistiek wat daarop gevolg het, spruit uit die werk van die Duitse entomoloog Willi Hennig, wat daarna verwys het as filogeniese sistematiek (dit was ook die titel van sy 1966-boek). Die terme "kladistiek" en "klade" is deur ander wetenskaplikes gewild gemaak.
Verskille
Kladistiek verskil van taksonomiese klassifikasies deurdat slegs monofiletiese groepe gebruik word – dit is groepe wat alle spesies bevat wat afstam van ’n bepaalde voorsaat plus die voorsaat self (sogenaamde klades). Nie parafiletiese of polifiletiese groepe is in ’n kladistiese klassifikasie teenwoordig nie. Eersgenoemde is groepe wat wel die laaste gemeenskaplike voorsaat bevat, maar nie alle afstammelinge nie. Laasgenoemde is groepe wat die meeste afstammelinge van die voorsaat bevat, maar nie die voorsaat self nie.
Ander gebruike
Die tegnieke van kladistiek, en soms die terminologie, word ook suksesvol in ander dissiplines toegepas, soos om die verwantskappe te bepaal tussen die manuskripte van The Canterbury Tales wat bewaar gebly het,[6] of tussen die 53 manuskripte van die Sanskrit Charaka Samhita.[7]
Verwysings
- ↑ "clade". Online Etymology Dictionary.
- ↑ Columbia Encyclopedia
- ↑ "Introduction to Cladistics". Ucmp.berkeley.edu. Besoek op 6 Januarie 2014.
- ↑ Oxford Dictionary of English
- ↑ Oxford English Dictionary
- ↑ "Canterbury Tales Project". Besoek op 4 Julie 2009.
- ↑ Maas, Philipp (2010), Computer Aided Stemmatics — the Case of Fifty-Two Text Versions of Carakasaṃhitā Vimānasthāna 8.67-157, in Jürgen, Hanneder; Maas, Philipp, "Text Genealogy, Textual Criticism and Editorial Technique", Wiener Zeitschrift für die Kunde Südasiens (Wene: Austrian Academy of Sciences), 52-53: 63–120, doi:10.1553/wzks2009-2010s63