Mars: Verskil tussen weergawes

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
kNo edit summary
k Aliwal2012 het bladsy Mars (planeet) na Mars geskuif: soos versoek deur Winston
(Geen verskil)

Wysiging soos op 14:43, 12 Julie 2018

Hierdie artikel handel oor die planeet Mars. Vir ander betekenisse van die naam, sien Mars (dubbelsinnig).
Mars   Mars se sterrekundige simbool
Die planeet Mars
Mars, soos waargeneem deur die Viking 1-wenteltuig op 22 Februarie 1980.
Wentelbaaneienskappe[1]
Epog J2000
Afelium 249 209 300 km
1,665861 AE
Perihelium 206 669 000 km
1,381497 AE
Halwe lengteas 227 939 100 km
1,523679 AE
Wentelperiode 686,971 dae
Sinodiese periode 779,96 dae
Gem. omwentelingspoed 24,077 km/s
Baanhelling 1,850°
5,65° (tot die son se ewenaar)
Lengteligging van stygende nodus 49,562°
Periheliumhoek 286,537°
Natuurlike satelliete 2
Fisiese eienskappe
Radius by ewenaar 3396,2 ± 0,1 km
(0,533 Aardes)
Radius na pole 3 376.2 ± 0,1 km
(0,531 Aardes)
Oppervlakte 144 798 500 km²
(0,284 Aardes)
Volume 1,6318×1011 km³[2]
(0,151 Aardes)
Massa 6,4185×1023 kg[2]
(0,107 Aardes)
Gem. digtheid 3,934 g/cm³[2]
Oppervlak-
aantrekkingskrag
3,69 m/s²[2]
0,376 g
Ontsnapping-
snelheid
5,027 km/s
Sideriese
rotasieperiode
1,025957 dae[2]
24,62296 h
Rotasiespoed
by ewenaar
868,22 km/h
Ashelling 25,19°
Regte styging van noordpool 21 h 10 min 44 s
317,68143°
Deklinasie 52,88650°
0,170 (geometroes)[3]
0,25 (Bond)[4]
Oppervlak-temp.
   Kelvin
   Celsius
mingem.maks
186 K210 K[4]293 K[5]
−87 °C−63 °C20 °C
Skynmagnitude +1,8 tot -2,91[6]
Hoekgrootte 3,5" — 25,1"[4]
Atmosfeer
Oppervlakdruk 0,7–0,9 kPa
Samestelling 95,72% Koolstofdioksied

2,7% Stikstof
1,6% Argon
0,2% Suurstof
0,07% Koolstofmonoksied
0,03% Waterdamp

0,01% Stikstofmonoksied

Mars is die vierde planeet vanaf die Son in ons Sonnestelsel. Die planeet is vernoem na Mars, die Romeinse god van oorlog. Daar word ook na Mars as die "Rooi Planeet" verwys, aangesien die planeet rooierig vertoon wanneer dit vanaf die aarde besigtig word.

Mars is 'n aardse planeet met 'n dun atmosfeer. Die planeet se oppervlakeienskappe herinner beide aan die impakkraters van die Maan én die vulkane, valleie, woestyne en poolkappe van die Aarde. Mars is ook die tuiste van Olympus Mons, die hoogste bekende berg in die Sonnestelsel, en van Valles Marineris, die grootste diepkloof. Behalwe vir die planeet se geografiese eienskappe, is Mars se omwentelingsperiode en seisoenale siklusse ook soortgelyk aan dié van die Aarde.

Vergelyking in grootte met die Aarde
Vergelyking in grootte met die Aarde

Tot en met die eerste verbyvlug deur Mariner 4 in 1965, is daar gespekuleer dat daar moontlik vloeibare water op die planeet se oppervlak kan wees. Hierdie spekulasies is gebaseer op periodiese wisselings in lig en donker dele, veral in die poolbreedteliggings, wat soos seë en kontinente gelyk het, terwyl lang, donker groewe deur sommige waarnemers geïnterpreteer is as besproeiingskanale vir vloeibare water. Dit is later bewys dat hierdie reguit groewe of lyne nie werklik bestaan nie, maar bloot 'n optiese illusie is. Van al die planete in die Sonnestelsel, word Mars egter steeds beskou as die waarskynlikste om vloeibare water te besit en miskien ook lewe. NASA het in Julie 2008 die bestaan van bevrore water op die oppervlak bevestig.

Mars word tans omring deur drie werkende, omwentelende ruimtetuie: die Mars Odyssey, Mars Express, en Mars Reconnaissance Orbiter. Geen ander planeet, behalwe die Aarde, besit soveel wenteltuie nie. Die oppervlak van die planeet is ook die tuiste van die drie Mars Exploration Rovers (die Spirit, Opportunity en Curiosity-verkenningstuig), asook die Phoenix-landingstuig. Geologiese bewyse wat deur hierdie en voorafgaande missies versamel is, stel voor dat Mars voorheen 'n groot-skaalse waterdekking gehad het, terwyl waarnemings ook aandui dat klein, geyseragtige waterstromings moontlik in onlangse jare plaasgevind het.[7] Waarnemings deur Nasa se Mars Global Surveyor wys dat dele van die suidelike poolkap aan die afneem is.[8]

Mars het twee mane: Phobos en Deimos. Beide die mane is klein en het onreëlmatige vorms. Hulle is moontlik gevange asteroïdes, soortgelyk aan 5261 Eureka, een van Mars se Trojaanse asteroïdes. Mars kan met die blote oog van die Aarde af gesien word. Sy skyngrootte nader -2,9:[4] slegs Venus, die Maan en die Son is fisies helderder, alhoewel Jupiter aan die blote oog gewoonlik helderder as Mars vertoon.

Fisiese eienskappe

Vergelyking van die grootte van die aardse planete (links na regs): Mercurius, Venus, Aarde en Mars.

Mars het ongeveer die helfte van die Aarde se radius en slegs een tiende van sy massa; Mars het 'n laer digtheid, maar sy oppervlakte is slegs 'n klein bietjie minder as die totaal oppervlakte van die Aarde se droë land.[4] Alhoewel Mars groter en meer massief is as Mercurius, het Mercurius 'n hoër digtheid. Dit beteken dat Mercurius 'n ietwat sterker swaartekrag by sy oppervlak het. Die rooierige voorkoms van Mars se oppervlak word veroorsaak deur yster(III)oksied, beter bekend as roes.[9]

Geologie

Na aanleiding van wentelwaarnemings en die bestudering van 'n versameling meteoriet afkomstig van Mars, blyk dit dat Mars se oppervlak hoofsaaklik uit basalt bestaan. Sommige bewyse dui daarop dat 'n deel van die planeet se oppervlak moontlik meer ryk aan silika is as tipiese basalt en moontlik soortgelyk is aan andesietrotse op Aarde.

Hierdie rotsbelaaide oppervlak is deur die Mars Pathfinder afgeneem.

Alhoewel Mars nie 'n intrinsieke magnetiese veld het nie, het waarnemings gewys dat dele van die planeet se kors gemagnetiseer is en dat wisselende ommeswaaiing van die polariteit van sy dipoolveld in die verlede plaasgevind het. Hierdie paleomagnetisme van magneties vatbare minerale het eienskappe wat baie eenders is aan die wisselende magnetiese bande wat op die oseaanbodem van die Aarde gevind word. Een teorie, wat in 1999 gepubliseer is en in Oktober 2005 met behulp van die Mars Global Surveyor opnuut bestudeer is, is dat hierdie bande plaattektoniek vertoon wat 4 miljard jaar gelede op Mars verskyn het, voor die planetêre dinamo opgehou het om te werk en veroorsaak het dat die planeet se magnetiese veld weg kwyn.[10]

Huidige modelle van die planeet se binnekant dui op 'n kern met 'n radius van ongeveer 1,480 kilometer, wat hoofsaaklik uit yster bestaan met omtrent 14–17% swawel. Hierdie kern van ystersulfied is deels vloeistof en het twee maal die konsentrasie van die ligter elemente wat by die Aarde se kern bestaan. Mars se kern word omring deur 'n silikaatmantel, wat baie van die tektoniese en vulkaniese kenmerke van die planeet gevorm het, maar nou egter onaktief blyk te wees. Die gemiddelde dikte van die planeet se kors is ongeveer 50 km, met 'n maksimum dikte van 125 km.[11] Die Aarde se kors het 'n gemiddelde dikte van 40 km, maar is slegs 'n derde so dik as dié van Mars, relatief tot die groottes van die twee planete.

Die geologiese geskiedenis van Mars kan in baie epogge (tydvakke) gedeel word, maar die volgende is die drie hoofepogge.

  • Noachiese epog: Vorming van die oudste oorgeblewe oppervlaktes van Mars, 3,8 miljard jaar gelede tot 3,5 miljard jaar gelede. Oppervlaktes uit die Noachiese tydvak bevat baie impakkraters van aansienlike groottes. Dit word geglo dat die Tharsis-vulkaniese plato tydens hierdie periode gevorm is en later in die tydvak aansienlik deur vloeibare water oorstroom is. Die tydvak is vernoem na Noachis Terra, 'n landmassa op Mars.
  • Hesperiese epog: 3,5 miljard jaar gelede tot 1,8 miljard jaar gelede. Die Hesperiese epog word gekenmerk deur die vorming van uitgestrekte lawavlaktes. Die tydvak is vernoem na Hesperia Planum, 'n streek op Mars.
  • Amazoniese epog: 1,8 miljard gelede tot tans. Amazoniese streke het min meteorietiese impakkraters, maar verskil in ander opsigte. Olympos Mons is in hierdie periode gevorm. Die tydvak is vernoem na Amazonis Planitia, een van die gladste vlaktes op Mars.

Hidrologie

'n Foto van mikroskopiese rotsvorms wat dui op tekens van water, afgeneem deur die Opportunity-swerwer.

Met die huidige lae atmosferiese druk, is dit onmoontlik dat vloeibare water op die oppervlak van Mars kan bestaan, behalwe teen die laagste laagstes – en dan ook slegs vir kort periodes.[12][13] Water in ysvorm is egter volop: die twee poolkappe bestaan hoofsaaklik uit ys.[14] In Maart 2007 het NASA aangekondig dat die volume (water)ys in die suidelike poolkap genoeg sou wees om, indien dit sou smelt, die hele oppervlak van die planeet te dek tot 'n diepte van 11 meter.[15] Verder strek daar ook 'n ysgrondmantel vanaf die pool tot 'n breedteligging van ongeveer 60°.[14]

Daar word geglo dat groter hoeveelhede water vasgevang is onder Mars se dik kriosfeer (die dele van die oppervlak waar water in soliede vorm is), waarvandaan dit dan vrygestel kan word deur vulkaniese aksie wat die krake in die kors veroorsaak. Die grootste vrystelling van water op hierdie manier was moontlik met die vorming van die Valles Marineris-kloof, vroeg in Mars se geskiedenis, waartydens genoeg water vrygestel is om die massiewe uitloopkanale van die kloof te vorm. 'n Kleiner, meer onlangse, soortgelyke gebeurtenis het moontlik plaasgevind toe die Cerberus Fossae-kloof ongeveer 5 miljoen jaar gelede gevorm het en 'n veronderstelde see van ys agtergelaat het, wat vandag steeds sigbaar is by Elysium Planitia, die grootste vulkaniese streek op Mars.[16] Die morfologie van hierdie streek strook egter meer met die opdamming van lawastrome, wat 'n oppervlakkige eendersheid met ysstrome veroorsaak.[17] Hierdie lawastrome het moontlik die terrein gedek wat vroeër deur katastrofiese oorstromings van die Athabasca-vallei gevorm is.[18] Hierdie tweede teorie word gesteun deur die teenwoordigheid van aansienlik rowwe oppervlaktekstuur, termiese traagheid en hidrovulkaniese kegels.[18] Verder is die stoïgiometriese massafraksie van H2O in hierdie omgewing tot tiendes van sentimeterdieptes slegs ~4%,[19] wat maklik aan gehidrateerde minerale toegeskryf kan word[20] en nie strook met die teenwoordigheid van oppervlakkige ys nie.

Meer onlangs het die kamera van die Mars Global Surveyor hoë-resolusie foto's geneem wat baie meer detail bied oor die geskiedenis van vloeibare water op Mars se oppervlak. Ten spyte van die baie reuse vloedkanale en 'n geassosieerde boomagtige netwerk van sytakke wat op Mars gevind word, is daar egter geen strukture op 'n kleiner skaal wat die oorsprong van vloedwater kan aandui nie. Dit is voorgestel dat weerprosesse hulle blootgelê het, wat beteken dat die riviervalleie ou kenmerke is. Hoër-resolusie waarnemings deur ruimtetuie soos die Mars Global Surveyor het ook ten minste 'n paar honderd kenmerke langs krater- en kloofmure gewys, wat soortgelyk te blyk aan aardse syfervore. Die vore is meestal in die hooglande van die suidelike halfrondte en na die ewenaar gerig; almal word op 'n breedteligging van 30° en poolwaarts aangetref.[21] Navorsers het geen gedeelteliks verweerde vore of gesuperponeerde impakkraters gevind nie, wat beteken dat hierdie baie jong verskynsels is.

In 'n besonders opvallende voorbeeld (sien beeld hiernaas), wys twee foto's, wat ses jaar uitmekaar geneem is, 'n voor op Mars en wat blyk nuwe stortings of deposito's te wees. Michael Meyer, 'n vooraanstaande wetenskaplike by NASA se Mars Exploration Program, redeneer dat slegs die vloei van 'n materiaal met 'n hoë inhoud van vloeibare water so 'n oorblywende patroon en verkleuring kan veroorsaak. Of die water die oorsaak van neerslag, ondergrondse of ander bronne is, bly 'n ope vraag.[22] Alternatiewe teorieë is ook voorgestel, insluitende die moontlikheid dat die deposito's veroorsaak word deur 'n yskors van koolstofdioksied of deur die beweging van stof of Mars se oppervlak.[23][24]

Nog bewyse dat vloeibare water eens op Mars se oppervlak kon bestaan het, kom van die bespeuring van spesifieke minerale soos hematiet en goethiet, wat beide soms in die teenwoordigheid van water vorm.[25]

Desondanks is sommige van die bewyse wat op antieke waterkomme en stromings dui, weerspreek deur hoër-resolusie studies geneem teen 'n resolusie van ongeveer 30 cm deur die Mars Reconnaissance Orbiter.[26]

Geografie

Hierdie naastenbye ware kleur-beeld, geneem deur die Opportunity-swerwer, wys die uitsig vanaf die Victoria-krater by Kaap Verde. Dit is oor drie weke afgeneem, vanaf 16 Oktober – 12 November 2006. Die naam Viktoria-krater is nie-amptelik vernoem na Ferdinand Magellaan se skip waarmee hy rondom die aarde geseil het, en die kape en inhamme by die krater, na kape en inhamme wat deur Ferdinand Magellaan besoek is, vandaar Kaap Verde
Hierdie naastenbye ware kleur-beeld, geneem deur die Opportunity-swerwer, wys die uitsig vanaf die Victoria-krater by Kaap Verde. Dit is oor drie weke afgeneem, vanaf 16 Oktober – 12 November 2006. Die naam Viktoria-krater is nie-amptelik vernoem na Ferdinand Magellaan se skip waarmee hy rondom die aarde geseil het, en die kape en inhamme by die krater, na kape en inhamme wat deur Ferdinand Magellaan besoek is, vandaar Kaap Verde

Alhoewel hulle beter bekend is vir hulle kartering van die Maan, was Johann Heinrich Mädler en Wilhelm Beer die eerste "lugkarteerders". Hulle het begin deur die planeet se omwentelingsperiode vas te stel, asook deur vir eens en altyd vas te stel dat die meeste van Mars se oppervlakverskynsels permanent is. In 1840 het Mädler 10 jaar se waarnemings gekombineer en die eerste kaart van Mars geteken. In plaas daarvan dat hulle die verskeie verskynsels name gegee het, het hulle dit slegs met letters gemerk: Sinus Meridiani (letterlik "Meridiaanbaai"), was dus as "a." gemerk.[27]

Vandag word verskynsels op Mars uit 'n aantal bronne benoem. Groot verskynsels met 'n weerkaatsingsvermoë is reeds deur vroeë waarnemers raakgesien en betitel: hierdie name is meestal gehou, maar sommige is opgedateer om nuwe kennis van die verskynsels te weerspieël. Een voorbeeld is Nix Olympica ("Sneeu van Olimpos"), wat Olympus Mons ("Olimpos-berg") herdoop is om die bergagtige karakter van die verskynsel in die naam weer te gee.[28]

Mars se ewenaar word deur sy omwenteling gedefinieer, maar die ligging van sy nulmeridiaan was gespesifiseer, net soos die Aarde s'n, by 'n willekeurig gekose punt: Mädler en Beer het reeds in 1830 'n lyn gekies vir hulle eerste kaarte van Mars. Na die ruimtetuig Mariner 9 in 1972 uitgebreide beelde van Mars verskaf het, is 'n klein krater (later bekend as Airy-0), wat op die Sinus Meridian ("Meridiaanbaai") geleë is, gekies vir die definisie van 0.0° lengteligging om met die oorspronklike aanwysing van Mädler en Beer saam te val.

Olympus Mons

Siende dat Mars geen oseane het nie en dus ook geen "seevlak" nie, moes 'n "nulvlak" aangewys word. 'n Hoogte van 0 m word gedefinieer by die hoogte waar daar 610,5 Pa (6,105 mbar) atmosferiese druk is. Hierdie druk stem ooreen met die drievoudpunt van water, en is omtrent 0,6% van die seevlak-oppervlakdruk op Aarde.[29]

Die tweedeling van Mars se topografie is opvallend: die noordelike vlaktes is deur die vloei van lawa afgeplat en kontrasteer met die suidelike hooglande: pokagtig en vol kraters deur antieke impakte. Die oppervlak, soos vanaf die Aarde gesien, kan dus in twee areas gedeel word, met verskillende weerkaatsingsvermoëns (ook verwys na as albedo's). Daar was vroeër geglo dat die valer vlaktes, wat bedek is met stof en sand ryk aan rooierige ysteroksied, moontlik konintente was en hulle het name ontvang soos Arabia Terra ("land van Arabië") en Amazonis Planitia ("Amasoniese vlakte"). Daar was dan ook geglo dat die donker verskynsels seë was, wat gevolg het tot name soos Erythraeum-see en die Sirenum-see. Die donkerste verskynsel wat van die Aarde af waargeneem kan word is Syrtis Major, 'n skildvulkaan.[30]

Olympus Mons, ook 'n skildvulkaan, is met 26 km die hoogste berg in die Sonnestelsel (sover bekend). Dit is 'n uitgedoofde vulkaan in die uitgestrekte hooglandstreek Tharsis, wat ook 'n aantal ander groot vulkane bevat. Dit is meer as drie keer so hoog as Mount Everest, wat 'n hoogte van 8,848 km het.

Mars dra ook die littekens van 'n aantal impakkraters: daar is reeds 43 000 kraters gevind wat 'n diameter van 5 km of meer het.[31] Die grootste krater is Hellas Planitia, 'n impakbekken met 'n diameter van tussen 2100 en 2500 km (metings verskil). Hella Planitia is 'n ligte verskynsel wat duidelik vanaf die Aarde sigbaar is.[32] Danksy Mars se kleiner massa is die kanse dat 'n voorwerp met die planeet sal bots die helfte minder as dié van die Aarde. Mars lê egter nader aan die asteroïdegordel en is dus meer dikwels 'n teiken van voorwerpe wat daarvan afkomstig is. Dit is ook meer waarskynlik dat Mars deur korttermyn komete getref kan word, soos dié wat in die omwentelingsbaan van Jupiter lê.[33] Ten spyte hiervan is daar baie minder kraters op Mars as (byvoorbeeld) die Maan, aangesien Mars se atmosfeer beskerming teen klein meteore bied. Die morfologie van sommige kraters dui daarop dat die grond nat was toe die meteoriet die planeet getref het.

Die groot kloof Valles Marineris (ook bekend as "Agathadaemon" op ou kaarte), het 'n lengte van 4000 km en 'n diepte van tot 7 km. Die lengte van Valles Marineris is gelyk aan die lengte van Europa en strek oor een vyfde van Mars se omtrek. Ter vergelyking is die Grand Canyon op Aarde slegs 446 km lank en naastenby 2 km diep. Valles Marineris is gevorm na aanleiding van die swelling van die Tharis-area, wat veroorsaak het dat die kors in die area van Valles Marineris inmekaarsak. 'n Ander groot kloof is Ma'adim Vallis ("Ma'adim" is Hebreeus vir Mars). Dit is 700 km lank, met 'n wydte van 20 km en 'n diepte van 2 km in sommige plekke. Dit is moontlik dat Ma'adim Vallis in die verlede deur vloeibare water oorstroom was.[34]

THEMIS-beeld van die grotingange op Mars

Beelde van die Thermal Emission Imaging System (THEMIS) aanboord NASA se Mars Odyssey-wenteltuig het sewe moontlike grotingange gewys op die flanke van die Arsia Mons-vulkaan.[35] Die grotte is vernoem na sewe persone wat dierbaar was aan die ontdekkers: Dena, Chloe, Wendy, Annie, Abbey, Nikki en Jeanne, en staan saam bekend as die "sewe susters".[36] Die ingange is tussen 100 m en 252 m wyd en daar word geglo dat hulle ten minste 73 m tot 96 m diep is. Siende dat die lig nie die vloer van die grotte bereik nie, is dit moontlik dat hulle dieper as die minimum beraming is en onder die oppervlak wyer word. Dena is die enigste uitsondering: die vloer is sigbaar en die grot het 'n beraamde diepte van 130 m. Die binnekante van hierdie grotte word moontlik beskerm van mikrometeoroïedes, ultravioletstrale, sonvlamme en hoë-energie deeltjies wat die planeet se oppervlak bombardeer.[37] Sommige navorsers het voorgestel dat hierdie moontlike beskerming die grotte goeie kandidate maak vir toekomstige pogings om water in vloeistofvorm en tekens van lewe te soek.

Mars het twee permanente polêre yskappe: die noordelike een is geleë in die noordelike poolstreek, Planum Boreum, en die suidelike yskap in Planum Australe, die suidelike poolstreek.

Atmosfeer

Mars se dun atmosfeer is sigbaar op die horison van hierdie lae-omwenteling-foto.

Mars het omtrent 4 miljard jaar gelede sy magnetosfeer verloor, dus is die sonwind in direkte wisselwerking met Mars se ionosfeer. Hierdie direkte wisselwerking hou die atmosfeer dunner as wat dit andersins sou wees, deur die stroping van atome vanuit die buitenste laag. Die geïoniseerde atmosferiese deeltjies is in die ruimte agter Mars bespeur deur beide die Mars Global Surveyor en die Mars Express.[38][39]

As gevolg van die verlies van atome is Mars se atmosfeer relatief baie dun. Atmosferiese druk op die oppervlak wissel van ongeveer 30 Pa (0,03 kPa) op Olympus Mons tot meer as 1155 Pa (1,155 kPa) in die dieptes van Hellas Planitia, met 'n gemiddelde oppervlakdruk van 600 Pa (0,6 kPa). Dit is minder as 1% van die oppervlakdruk op Aarde (101,3 kPa). Mars se gemiddelde oppervlakdruk is gelyk aan die druk wat 35 km bo die aarde se oppervlak gevind word.

Mars se atmosfeer is stowwerig en bevat stofdeeltjies van omtrent 1,5 µm, wat die lug op Mars 'n bruingelerige kleur gee soos van die oppervlak af gesien.[40] Die atmosfeer bestaan uit 95% koolstofdioksied, 3% stikstof, 1,6% argon en bevat spore van suurstof, water, koolstofmonoksied en stikstofmonoksied, asook nog uiters klein spore van neon, kripton, formaldehied, xenon, osoon en metaan.[4] Navorsers het metaan bespeur teen 'n konsentrasie van ongeveer 10 deeltjies per miljard (volgens volume).[41][42] Metaan is 'n onstabiele gas wat deur ultravioletstraling afgebreek word en 'n tipiese metaanmolekule het 'n leeftyd van ongeveer 340 jaar in Mars se atmosfeer.[43] Die teenwoordigheid van metaan sal dus 'n huidige of onlangse bron van die gas op die planeet aandui. Vulkaniese aktiwiteit, komeetimpakte en die teenwoordigheid van mikro-organismes wat metaan as 'n afvalproduk skep word onder moontlike bronne gereken. Dit is ook aangetoon dat metaan moontlik deur 'n nie-biologiese proses soos die vorming van serpentynsteen geproduseer kan word, wanneer dit plaasvind tussen water, koolstofdioksied en olivien, 'n mineraal wat op Mars voorkom.[44]

Tydens 'n pool se winter word dit deur voortdurende donkerte gedek: die oppervlak verkoel en 25-30% van die atmosfeer kondenseer tot lae koolstofdioksiedys (droë ys).[45] Wanneer die pole weer aan sonlig blootgestel word, sublimeer die koolstofdioksied, wat reuse winde veroorsaak wat vanaf die pole waai met snelhede tot 400 km/h. Hierdie seisoenale gebeurtenisse vervoer groot hoeveelhede stof en waterdamp, wat aanleiding gee tot ryp en groot cirruswolke wat aan die Aarde s'n herinner. Wolke van waterys is deur die Opportunity-swerwer in 2004 afgeneem.[46]

Klimaat

Mars, soos gesien deur die Hubble-ruimteteleskoop op 28 Oktober 2005, met 'n sigbare stofstorm.

Van al die planete is Mars se seisoene die meeste soos die Aarde s'n, as gevolg van die soortgelyke hellings van die twee planete se asse van omwenteling. Die duur van die seisoene op Mars is egter amper twee keer so lanks soos die van die Aarde: as gevolg van Mars se afstand van die son is 'n Marsjaar amper twee keer die lengte van 'n Aardse jaar. Die oppervlaktemperatuur op Mars wissel van ongeveer -140 °C tydens die poolwinters tot 20 °C in die somers.[12] Die wye reeks temperature is as gevolg van die dun atmosfeer (wat nie die baie van die son se hitte kan stoor nie), die lae atmosferiese druk en die lae termiese traagheid van die grond.[47]

Alhoewel Mars se seisoene die naaste aan die Aarde s'n is, verskil dit tog aansienlik, as gevolg van die merkwaardige effek van die eksentrisiteit van Mars se relatief groot wentelbaan. Mars nader perihelium (die afstand naaste aan die son) wanneer dit somer in die suidelike halfrondte is en winter in die noorde, en nader aphelium (die afstand verste van die son) wanneer dit winter in die suidelike halfrondte is en somer in die noorde. Die gevolg is dat die seisoene in die suidelike halfrondte meer uitermatig is en die seisoene in die noorde meer matig is as wat dit anders sou wees. Die somertemperature in die suide kan tot 30 °C warmer wees as die gelykstaande somertemperature in die noorde.[48]

Mars se noordelike yskap

Mars het ook die grootste stofstorms in ons Sonnestelsel. Hierdie storms kan wissel van 'n storm oor 'n klein area, tot reusagtige storms wat die hele planeet dek. Hulle vind meestal plaas wanneer Mars die naaste aan die Son is en daar is opgemerk dat hulle die globale temperatuur verhoog.[49]

Die poolkappe by altwee pole bestaan hoofsaaklik uit waterys. Daar is egter droë ys bo-op die oppervlak van die waterys. Bevrore koolstofdioksied versamel as 'n laag van omtrent een meter dik op die noordelike yskap (slegs in die noordelike winter), terwyl die suidelike kap 'n permanente 8 m-hoë dekking van droë ys het.[50] Die noordelike poolkap het 'n deursnee van ongeveer 1000 kilometer tydens die noordelike somer[51] en bevat ongeveer 1,6 miljoen kubieke meter ys. Indien hierdie ys in 'n eweredige laag oor die poolkap versprei sou wees, sou dit twee kilometer dik wees.[52] Die suidelike poolkap het 'n deursnee van 350 km en 'n dikte van 3 km.[5] Die totale volume ys in die suidelike poolkap plus die aangrensende lae deposito's beslaan 'n beraamde 1,6 miljoen kubieke kilometer.[53] Beide poolkappe toon spiraalagtige slenke, wat moontlik 'n gevolg is van differensiële sonverwarming en die sublimasie van ys en die kondensasie van waterdamp.[54][55] Altwee die poolkappe krimp en groei weer terug soos die temperatuur saam met die seisoene wissel.

Wenteling en omwenteling

Hierdie beelde toon 'n vergelyking tussen die wentelbane van Mars (rooi) en Ceres (geel). Die boonste beeld wys die wentelbane soos gesien van die ekliptiese pool en onder is die baan soos van die klimmende knoop af gesien. Die segmente van wentelbane onder die eklipties word in donkerder kleure aangetoon. Die periheliums en apheliums (Q) is gemerk met die datum van die naaste oorgang.

Mars se gemiddelde afstand van die Son is rofweg 230 miljoen km en sy omwentelingsperiode is 687 (Aardse) dae. 'n Marsdag of "sol" is net 'n klein bietjie langer as 'n Aardse dag: 24 uur, 39 minute en 35,244 sekondes. 'n Marsjaar is gelyk aan 1,8809 Aardse jare, of 1 jaar, 320 dae en 18,2 uur.

Mars se aksiale helling is 25,19 grade, wat vergelykbaar is met die Aarde se helling. Omdat Mars se jaar langer is, duur die seisoene daar byna twee keer so lank as die seisoene op Aarde. Mars het sy laaste perihelium, die afstand verste van die Son af, in Junie 2007 verbygesteek en sy aphelium, die afstand naaste aan die Son, in Mei 2008.

Mars het 'n relatief sterk wenteleksentrisiteit: 'n planeet se wenteleksentrisiteit dui aan hoeveel 'n planeet se keëlvormige wentelbaan afwyk van 'n sirkel. Mars het 'n eksentrisiteit van ongeveer 0,09; uit die ander planete in die Sonnestelsel het slegs Mercurius 'n groter eksentrisiteit. Dit is egter bekend dat Mars se wentelbaan in die verlede baie ronder was as wat dit vandag is. Omtrent 1,35 miljoen Aardse jare gelede het Mars 'n eksentrisiteit van rofweg 0,002 gehad, minder selfs as die huidige eksentrisiteit van die Aarde.[56] Die eksentrisiteit van planete se wentelbane verander stadig, maar seker. Terwyl daar elke 100 000 jaar 'n definitiewe verandering in die Aarde se eksentrisiteit is, duur die eksentrisiteitsiklusse van Mars 96 000 (Aardse) jare. In die jaar 24100 word daar bereken dat Mars se eksentrisiteit 0,1051 sal bereik.[57] Mars se wentelbaan het die laaste 35 000 jaar ietwat meer eksentries geraak, as gevolg van die effek van die ander planete se aantrekkingskragte. Die naaste afstand wat Mars telkens aan die Aarde bereik, sal vir die volgende 25 000 jaar ietwat voortdurend kleiner word.[58]

Mane

Phobos (links) en Deimos (regs)

Mars het twee klein natuurlike satelliete, of mane, Phobos en Deimos, wat baie naby aan die planeet wentel. Daar word geglo dat die twee mane vasgevange asteroïdes is.[59]

Beide satelliete is in 1877 deur Asaph Hall ontdek en is vernoem na gode in die Griekse mitologie: Phobos (paniek/vrees) en Deimos (terreur/angs) wat by hulle vader Ares, die god van oorlog, op die slagveld aangesluit het. Ares het aan die Romeine as "Mars" bekend gestaan.

Vanaf Mars se oppervlak lyk die beweging van Phobos en Deimos baie anders as die van ons eie maan. Phobos sak in die ooste en kom dan na slegs 11 uur in die weste op. Deimos is net buite sinkroniese omwenteling, waar die wentelperiode van die maan met die wentelperiode van die planeet sou ooreenstem. Alhoewel Deimos se wentelperiode slegs 30 uur is, neem dit 2,7 dae vir die planeet om in die weste te sak (soos gesien vanaf die ewenaar), aangesien dit stadigaan agter Mars se eie wentelspoed val, en neem dit net so lank om weer in die ooste op te kom.[60]

Aangesien Phobos vinniger om Mars wentel as wat die planeet self wentel, is getykragte stadig maar seker besig om Phobos se omwentelingsradius te verkort. In ongeveer 50 miljoen jaar sal die maan óf teen Mars se oppervlak bots, óf uitmekaargeskeur word en 'n ringstruktuur om die planeet vorm.[60]

Dit is nie bekend hoe of wanneer Mars sy twee mane gevang het nie. Beide het 'n ronde wentelbaan (hulle wenteleksentrisiteit is dus 0), naby aan die ewenaar, wat op sigself baie ongewoon is vir gevange voorwerpe. Phobos se onstabiele wentelbaan dui op 'n relatief onlangse vangs. Daar is nie 'n meganisme (sover bekend) wat 'n luglose Mars sou toelaat om 'n enkele asteroïde vas te vang nie, dus is dit waarskynlik dat 'n derde liggaam betrokke was. Buite die asteroïdegordel is asteroïdes so groot soos Phobos en Deimos egter skaars en tweelinge nog skaarser.[61]

Lewe

Die huidige opvatting oor die moontlikheid om 'n wêreld te ontwikkel en lewe te onderhou, is ten gunste van planete wat water in vloeistofvorm het op hulle oppervlakke. Dit vereis dat die wentelbaan van 'n planeet binne-in 'n bewoonbare sone val. In ons Sonnestelsel lê die Aarde in hierdie sone en is Mars 'n halwe astronomiese eenheid agter hierdie sone. Dít, plus die planeet se dun atmosfeer, veroorsaak dat water op die oppervlak vries. Dat water wel in die verlede daar gevloei het, dui op die planeet se potensiaal vir bewoonbaarheid. Onlangse bewyse het voorgestel dat enige water op die oppervlak te sout en suur sou wees om lewe te onderhou.[62]

Die tekort aan 'n magnetosfeer en die uiters dun atmosfeer bied 'n groter uitdaging: die planeet het min warmteoordrag oor sy oppervlak, slegte insolasie teen bombarderings van buiteruimse voorwerpe en die sonwind, asook ontoereikende atmosferiese druk om water in 'n vloeistofvorm te behou (enige water sublimeer na 'n gasstaat). Mars is ook byna, of miskien selfs geheel en al, geologies dood: die einde van vulkaniese aktiwiteit het 'n stop gesit aan die herwinning van chemikalieë en minerale tussen die oppervlak en binnekant van die planeet.[63]

Bewyse stel voor dat die planeet in die verlede aansienlik meer bewoonbaar was as vandag, maar dit is nie duidelik of lewende organismes ooit daar bestaan het nie. Die Viking-sondes van die 1970's het eksperimente uitgevoer wat bedoel was om mikro-organismes in die grond by hulle respektiewelike landingsterreine op te spoor. Hulle het klaarblyklike positiewe resultate gehad, waaronder 'n tydelike toename van CO2-produksie na blootstelling aan water en voedingstowwe. Hierdie tekens is egter later deur baie wetenskaplikes in twyfel getrek, wat gelei het tot 'n voortdurende debat. Die 30-jaar oue Viking-data is onlangs opnuut geanaliseer en dit is voorgestel dat die toetse moontlik nie gesofistikeerd genoeg was om enige vorms van lewe te bespeur nie en dat dit selfs enige (teoretiese) vorm van lewe kon dood maak.[64]

Meteoriet ALH84001

By NASA se Johnson Space Center-laboratorium is organiese verbindings in die meteoriet ALH84001 gevind; 'n meteoriet wat veronderstel is om van Mars afkomstig te wees. Die konklusies was dat die verbindings deposito's deur primitiewe vorms van lewe was, wat op Mars bestaan het voor die meteoriet deur 'n meteoor die ruimte ingestuur is op 'n 15 miljoen-jaar reis na die Aarde. Klein hoeveelhede metaan en formaldehied is onlangs deur wenteltuie om Mars ontdek en daar word beweer dat hierdie tekens van lewe kan wees (m.a.w. afvalprodukte van organismes), aangesien hierdie deeltjies baie vinnig sou afbreek in Mars se atmosfeer.[65][66] Dit is moontlik dat hierdie verbindings aangevul word deur vulkaniese of geologiese maniere, byvoorbeeld die vorming van serpentynsteen.[44]

Verkenning

Talle ruimtetuie, waaronder wenteltuie, landingstuie en swerftuie, is reeds na Mars gestuur deur die Sowjetunie, die V.S.A. (NASA), Europa (ESA) en Japan (JAXA), met die doel om die planeet se oppervlak, klimaat en geologie te bestudeer. Verkenningstogte na Mars is egter buitengewoon moeilik en daar is slegs 'n 40% sukseskoers onder al die togte in die verlede.[67]

Vorige missies

Die landingsterrein van Viking 1

Die eerste suksesvolle verbyvlug na Mars was NASA se Mariner 4, wat in 1964 gelanseer is. Die eerste suksesvolle voorwerpe om op die oppervlak te land, was twee Sowjetse sondes, Mars 2 en Mars 3, wat in 1971 gelanseer is, maar beide het kontak binne sekondes van hul landing verloor. NASA het in 1975 hulle Viking-program geloods, wat bestaan het uit twee wenteltuie wat elk met 'n landingstuig voorsien is. Beide landingstuie het in 1976 suksesvol geland en die landingstuig Viking 1 was vir 6 jaar in werking en Viking 2 vir 3 jaar. Die twee landingstuie het die eerste kleurbeelde van Mars teruggestuur[68] en hulle het die oppervlak so goed gekarteer dat die beelde selfs vandag nog soms gebruik word. Die Sowjetse sondes Phobos 1 en Phobos 2 is in 1988 na Mars gestuur om die planeet en sy twee mane te bestudeer. Phobos 1 het kontak verloor onderweg na Mars; Phobos 2 het daarin geslaag om Mars en Phobos af te neem, maar het misluk net voordat dit twee landingstuie sou vrystel wat bedoel was om op Phobos se oppervlak te land.

Na die 1992-mislukking van die Mars Observer-wenteltuig, het NASA die Mars Global Surveyor in 1996 gelanseer. Die missie was 'n volslae sukses en het vroeg in 2001 sy primêre karteringsmissie voltooi. In November 2006, tydens die sonde se derde uitgebreide program, is kontak verloor, wat 'n einde aan 10 werkende jare in die ruimte gebring het. Slegs 'n maand na die lansering van die Mars Global Surveyor, het NASA ook die Mars Pathfinder gelanseer, wat 'n robotverkenningstuig, die Sojourner-swerwer, gedra het. Die Sojourner het suksesvol geland in die Ares Vallis op Mars. Die missie self was ook 'n sukses en het baie publisiteit ontvang, deels te danke aan die skouspelagtige beelde wat na die Aarde terug gestuur is.[69]

Huidige missies

Die Spirit-swerwe se landingstuig op Mars

In 2001 het NASA die suksesvolle Mars Odyssey-wenteltuig gelanseer, wat met die ingang van 2008 steeds in werking was. Die einddatum van die missie is uitgestel tot September 2008. Die Odyssey se gammastraalspektrometer het aansienlike hoeveelhede waterstof gevind in die (ongeveer) boonste meter van Mars se regoliet, die los, ongelyksoortige en dikwels verweerde materiaal op die oppervlak van 'n planeet. Daar word geglo dat hierdie waterstof moontlik deel vorm van groot stortings waterys.[70]

In 2003 het die European Space Agency (ESA) die Mars Express-tuig gelanseer, wat bestaan het uit die Mars Express Orbiter en die landingstuig Beagle 2. Beagle 2 het misluk tydens sy daling en is vroeg in Februarie 2004 as verlore verklaar.[71] Vroeg in 2004 het die span van die Planetary Fourier Spectrometer, 'n infrarooi spektrometer, aangekondig dat hy metaan in Mars se atmosfeer gevind het. In Junie 2006 het die ESA aangekondig dat aurora ook op Mars ontdek is.[72]

NASA het ook in 2003 hulle tweelingswerwers as deel van hulle Mars Exporation Rover Mission gelanseer: die Spirit-swerwer (MER-A) en die Opportunity-swerwer (MER-B). Altwee missies het suksesvolle landings gehad in Januarie 2004 en het hulle doelteikens behaal of oortref. Onder die merkwaardigste wetenskaplike data wat teruggestuur is, was oortuigende bewys dat vloeibare water een of ander tyd in die verlede by beide landingsterreine bestaan het. Stofwarrels en windstorms het met tye die swerwers se sonpanele skoongemaak en sodoende hulle leeftyd uitgerek.[73]

Op 12 Augustus 2005 het NASA die Mars Reconnaissance Orbiter-sonde na die planeet gelanseer. Die tuig het op 10 Maart 2006 wenteling om die planeet bereik, vanwaar hy 'n twee-jaar opname sal maak. Die MOR sal die terrein en weerspatrone van Mars karteer, om sodoende geskikte landingsterreine vir toekomstige missies te vind. Hy bevat ook 'n verbeterde telekommunikasieskakel na die Aarde, met meer bandwydte as al die vorige missies saam. Wetenskaplikes het op 3 Maart 2008 aangekondig dat die wenteltuig ook die eerste foto van 'n reeks aktiewe lawine's naby die planeet se noordpool afgeneem het.[74]

Die Mars Reconnaissance Orbiter het hierdie foto van die Phoenix geneem soos dit na die oppervlak van Mars daal. Alhoewel dit lyk asof dit in die krater land, is dit egter 20 km vóór die krater. Dit is die eerste keer dat 'n ruimtetuig 'n ander afneem tydens sy landing op Mars.

Een van die onlangsste missie na Mars (die vlugtige verbyvlug van die Dawn-ruimtetuig op pad na Ceres uitgesluit), is NASA se Phoenix, wat op 4 Augustus 2007 gelanseer is en op 25 Mei 2008 op die noordelike poolstreek van Mars geland het.[75] Die landingstuig het 'n robotarm wat oor afstande van 2,5 m kan strek en daartoe in staat is om in die grond op Mars te grawe. Die area waarin die landingstuig homself bevind het 'n 80% kans dat daar ys minder as 30 cm onder die oppervlak sal wees. Die Phoenix het ook 'n mikroskopiese kamera wat 'n skeidingsvermoë van tot een duisende van die breedte van 'n menslike haar het.[76]

NASA het op 31 Julie 2008 aangekondig dat die Phoenix-landingstuig water in 'n klein, bevrore grondmonster ontdek het.[77]

Op 26 November 2011 het NASA die Curiosity-verkenningstuig na Mars gestuur wat op 6 Augustus 2012 by die Gale-krater op Mars geland het.[78] Die vier doelwitte van die verkenningstog is:

  • Bepaal of Mars in die verlede lewe kon ondersteun;
  • Bestudeer Mars se klimaat;
  • Studeer Mars se geologie; en
  • Win inligting vir 'n beplande menslike verkenningstog na Mars in.

Toekomstige missies

Die Phoenix sal in 2009 gevolg word deur die Mars Science Laboratory: 'n groter, vinniger (90 m/uur) weergawe van die twee verkenningswerwers. Eksperimente sluit in 'n laser wat chemiese monsters vanaf 13 m kan neem, om sodoende die samestelling van rotse vas te stel.[79]

Die gesamentlike Russiese en Sjinese Fobos-Grunt-missie, wat monsters vanaf Phobos sal terugbring, is beplan vir 'n 2009-lansering. Die ESA beplan om in 2012 hulle eerste swerwer na Mars te lanseer, die Exomars-swerwer sal daartoe in staat wees om 2 m diep in die grond te boor, op soek na organiese molekules.[80][81]

Die Fins-Russiese MetNet-missie beplan om 'n aantal klein landingstuie na Mars te stuur om 'n wye oppervlaknetwerk te stig wat die planeet se atmosferiese struktuur, fisika en meteorologie sal bestudeer.[82] As 'n voorloper vir die missie sal een of twee landingstuie moontlik tussen 2009 en 2011 gelanseer word. Dit is moontlik dat hulle deur die Fobos-Grunt-tuig ge-abba kan word.[83] Ander lanserings sal tot in 2019 plaasvind.

President George W. Bush het in 2004 aangekondig dat die Verenigde State bemande missies na Mars geïdentifiseer het as 'n langtermyn doel van hul beleid aangaande ruimteverkenning.[84] NASA en 'n vervaardiger van ruimtetuie, Lockheed Martin, het reeds begin met die Orion-ruimteskip. Die doel van die Orion is 'n bemande tog na die Aarde sa maan teen 2020, as 'n stap nader aan bemande missies na Mars.

Die ESA het die hoop uitgespreek om bemande landings tussen 2030 en 2035 uit te voer.[85] Dit sal voorafgegaan word deur toenemend groter sondes, beginnende met die lansering van die ExoMars.

NASA-administrateur Michael D. Griffin het op 28 September 2007 aangekondig dat NASA mik om 'n man teen 2037 op Mars te hê: in 2057 "behoort ons 20 jaar van die mens op Mars te vier".[86]

Sterrekunde op Mars

Die Aarde en die Maan, soos vanaf Mars gesien.

Met die bestaan van verskeie wenteltuie, landingstuie en swerwers, is dit nou moontlik om sterrekunde vanaf Mars te studeer. Die Aarde en sy Maan is beide maklik sigbaar, terwyl Mars se een maan, Phobos, omtrent 'n derde die deursnee blyk te hê as wat die Maan van die Aarde af het. Deimos vertoon steragtig, bietjie helderder as wat Venus van die Aarde af vertoon.[87]

Daar is ook verskeie verskynsels wat bekend is op Aarde en nou ook op Mars waargeneem is, soos meteore en aurora.[72] Die Aarde sal tussen Mars en die Son beweeg op 10 November 2084, maar dit sal te klein vertoon om as 'n sonsverduistering te kwalifiseer.

Besigtiging

Aan die blote oog vertoon Mars as 'n duidelike geel, oranje of rooierige voorwerp. Vanaf die Aarde waargeneem, wissel die helderheid van die planeet meer as enige ander planeet deur die loop van sy wenteling. Die skyngrootte van Mars wissel van +1,8 met konjunksie tot -2,9 in periheliese opposisie. Wanneer Mars op sy verste van die Aarde af is, is dit meer as sewe keer so ver as wat dit is wanneer dit op sy naaste is. Op ongunstige tye (vir besigtiging) kan dit vir maande deur die Son se lig weggesteek word. Die heel gunstigste tye om die planeet te besigtig is slegs twee keer elke 32 jaar is, met 15- en 17-jaar tussenposes, tussen laat Julie en laat September, wanneer die planeet sy perihelium bereik Die planeet kan egter steeds goed waargeneem kan word met minder gunstige tye (bv. tydens opposisies), maar met sy perihelium kan 'n magdom oppervlak detail met behulp van 'n teleskoop waargeneem word. Veral die poolkappe is duidelik, selfs met lae vergroting.[88]

Die punt van Mars se naaste benadering aan die Aarde staan bekend as opposisie. Die tydperk tussen opvolgende opposisies, ook genoem die sinodiese periode, is 780 dae. As gevolg van die eksentrisiteit van beide planete se wentelbane, kan die tye van opposisie en die minimum afstande tot 8,5 dae verskil. Die minimum afstand wissel tussen ongeveer 55 en 100 miljoen km, as gevolg van die planete se elliptiese wentelbane.[4] Die volgende opposisie is op 29 Januarie 2010.

Soos Mars nader aan opposisie beweeg, begin dit 'n periode van oënskynlike agteruitbeweing, wat beteken dat dit sal lyk asof dit agteruit beweeg in vergelyking met die sterre op die agtergrond.

2003 naaste nadering

Die omwentling van Mars, soos gesien deur 'n klein teleskoop in 2003.
Die opposies van Mars van 2003–2018, gesien vanaf die eklipties met die Aarde in die middel.

Op 27 Augustus 2003, 9:51:13 UT, het Mars die naaste aan die Aarde gekom in naastenby 60 000 jaar: 55 758 006 km. Dit het gebeur toe Mars een dag van opposisie af was en ongeveer drie dae van sy perihelium, wat beteken dat dit baie maklik was om Mars van die Aarde af te sien. Die vorige keer wat dit so naby aan die Aarde verby gekom het, was in 57 617 v.C. en die volgende keer sal eers in 2287 wees. Hierdie rekordafstand is egter slegs 'n klein bietjie nader as ander nabye naderings: die minimum afstand op 22 Augustus 1924 (byvoorbeeld) was 0,37284 AE, vergeleke met die 0,37271 AE op 27 Augustus 2003. Die minimum afstand op 24 Augustus 2208 sal 0,37278 AE wees.[89] Die veranderinge in die Aarde en Mars se wentelbane beteken dat die twee planete telkens nader aan mekaar verbyweeg. Teen die jaar 4000 sal die 2003-rekord reeds 22 keer oorskry wees.

Geskiedkundige waarnemings

Die geskiedkundige waarnemings van Mars word gekenmerk deur sy opposisie, wanneer die planeet die naaste aan die Aarde is en dus ook die sigbaarste; iets wat elke paar jaar gebeur. Aristoteles was tussen die eerste bekende skrywers wat sy waarnemings van Mars beskryf het. Hy het genoem dat Mars verder weg is as oorspronklik gedink, gebaseer op waarnemings van wanneer Mars agter die Maan verby beweeg.

Die enigste waarneming van 'n verduisteing van Mars deur Venus was op 3 Oktober 1590, soos gesien deur Michael Maestlin in Heidelberg, Duitsland.[90]

Galileo was in 1609 die eerste persoon om Mars deur 'n teleskoop te sien.

'n Kaart van Mars deur Giovanni Schiaparelli.

Teen die 19de eeu het die resolusies van teleskope só gevorder dat oppervlakverskynsels geïdentifiseer kon word. In September 1887 het 'n periheliese opposisie van Mars op 5 September plaasgevind. In Milaan het die Italiaanse sterrekundige Giovanni Schiaparelli daardie jaar 'n 22 cm-teleskoop gebruik in die skepping van die eerste gedetailleerde kaart van Mars. Hierdie kaarte het verskynsels bevat waarna Schiaparelli as "canali" verwys het, wat later as 'n optiese illusie verduidelik sou word. Hierdie "canali" was veronderstel om lang, reguit lyne op Mars se oppervlak te wees en Schiaparelli het aan hulle die name van bekende riviere op Aarde gegee.

'n Skets van Mars soos waargeneem deur Lowell voor 1914.

Percival Lowell, 'n wiskundige en sterrekundige, het die Lowell-observatorium gestig, wat 'n 300- en 450 mm-teleskoop gehad het. Die observatorium was gebruik vir die verkenning van Mars tydens die laaste gunstige tyd daarvoor in 1894 en die daaropvolgende minder gunstige opposisies. Hy het verskeie boeke oor Mars en lewe op die planeet uitgee, wat 'n groot invloed op die publiek gehad het. Schiaparelli se "canali" is ook deur Lowell waargeneem, asook deur die sterrekundiges Henri Joseph Perrotin en Louis Thollon in Nice, wie een van die grootste teleskope van die tyd gebruik het.

Die seisoenale veranderinge (bestaande uit die krimp van die poolkappe en die donker areas sigbaar tydens 'n somer) in kombinasie met die kanale, het gelei tot spekulasies oor lewe op Mars; dit was reeds lank geglo dat Mars uitgestrekte seë en plantegroei bevat. Die teleskoop het nooit die vereisde resolusie bereik wat hierdie spekulasies kon bewys of ontken nie. Soos beter en groter teleskope beskikbaar geword het, is daar minder lang, reguit kanale waargeneem. Tydens 'n waarneming in 1909 deur Camille Flammarion met 'n 840 mm-teleskoop, is onreëlmatige patrone waargeneem, maar daar was geen spoor van die kanale nie.[91]

Kaart van Mars van die Hubble-ruimteteleskoop, soos gesien naby die 1999-opposisie.

Selfs in die 1960's is artikels oor die biologie van Mars gepubliseer, waarin geen of min aandag geskenk is aan ander verduidelikings behalwe die teenwoordigheid van lewe as 'n rede vir die seisoenale veranderinge nie. Gedetailleerde scenario's vir die metabolisme en chemiese siklusse vir 'n funksionele ekostelsel op Mars is ook gepubliseer.[92]

Dit was eers met die eerste besoek van die Mariner-ruimteskepe in die 1960's wat hierdie mites weerspreek is. Die resultate van die Viking-eksperimente het 'n tussenpose ingelui waarin die teorie van 'n onbewoonbare, dooie planeet algemeen aanvaar was.

Sommige kaarte van Mars is saamgestel deur gebruik te maak van data uit hierdie missies, maar dit was eers met die missie van die Mars Global Surveyor (1996–2006), wat die eerste voltooide en uiters gedetailleerde kaarte verkry kon word. Hierdie kaarte is tans op die Internet verkrygbaar.[93]

Mars in kultuur

Geskiedkundige konneksies

Mars is vernoem na die Romeinse god van oorlog. In Babiloniese sterrekunde is die planeet na Nergal, die god van vuur, oorlog en verwoesting vernoem, moontlik as gevolg van die planeet se rooierige voorkoms.[94] Toe die antieke Grieke Nergal met húlle god van oorlog, Ares, gelyk gestel het, het hulle die planeet Ἄρεως ἀστἡρ (Areos aster) of "ster van Ares" genoem. Na die gelykstelling van Romeinse en Griekse gode is dit na Latyn vertaal as stella Martis, die "ster van Mars", of gewoonweg "Mars". Die Grieke het ook na die planeet as Pyroeis verwys, wat "vurig" beteken.

Die planeet se simbool, afkomstig van die planeet se simbool soos gebruik in sterrewiggelary, is 'n sirkel met 'n klein pyl wat na buite wys. Dit is 'n gestileerde voorstelling van die skild en spies wat deur die Romeinse god Mars gebruik is. Dis simbool word ook in biologie gebruik om die manlike geslag voor te stel en in alchemie om yster voor te stel: vroeër is dit geglo dat dié element deur Mars gedomineer word.[95]

Intelligente Marsmannetjies

'n Seepadvertensie uit 1893 gebruik die toe gewilde idee dae Mars bewoon is.

Laat in die 19de eeu het die idee dat Mars deur intelligente Marsmannetjies bewoon word groot houvas gekry. Die Italiaanse sterrekundige Giovanni Schiaparelli se waarneming van die kanale op Mars, gepaard met Percival Lowell se boek oor die onderwerp, het die nosie geskep van 'n sterwende planeet wat besig is om uit te droog en af te koel, met 'n antieke beskawing besig om besproeïngskanale te bou.[96]

Baie ander waarnemings en bewerings deur noemenswaardige persoonlikhede het bygedra tot wat vandag bekend staan as "Marskoors".[97] In 1899 het Nikola Tesla atmosferiese radiogedruis met sy ontvangers in sy Colorado Springs-laboratorium ondersoek. Hy het herhalende seine waargeneem wat hy later vermoed het moontlik radiokommunikasie van 'n ander planeet was, moontlik van Mars. In 'n onderhoud in 1901 het Tesla gesê:

Dit was 'n tydjie later wat die gedagte by my opgekom het dat die verstorings wat ek waargeneem het moontlik aan intelligente beheer toegeskryf kan word. Alhoewel ek nie hulle betekenis kon ontsyfer nie, was dit vir my onmoontlik om aan hulle as geheel en al toevallig te dink. Die gevoel kry hoe langer hoe meer vat op my dat ek die eerste een was om die groet van een planeet aan 'n ander te hoor.[98]

Tesla se teorieë het ondersteuning van die Ierse fisikus Baron Kelvin ontvang. Kelvin het die Verenigde State in 1902 besoek en volgens een verslag het hy gesê het dat hy van mening is dat Tesla seine ontvang het wat van Mars aan die Verenigde State gestuur is.[99] Kort voor hy die V.S.A. verlaat het, het Kelvin hierdie die verslag se bewerings met nadruk ontken: "Wat ek regtig gesê het, is dat die inwoners van Mars, indien daar enige is, sonder twyfel New York sou kon raak sien, veral die gluur van die elektrisiteit".[100]

In 'n artikel in die New York Times in 1901, het Edward Charles Pickering, die direkteur van die Harvard Kollege-observatorium gesê dat hulle 'n telegram van die Lowell-observatorium in Arizona ontvang het, wat blyk te bevestig dat Mars probeer om met die Aarde te kommunikeer:

Vroeg in Desember van 1900 het ons van Lowell-observatorium in Arizona 'n telegram ontvang dat daar gesien is dat 'n ligkolom vanaf Mars geprojekteer is (die Lowell-observatiorium maak van Mars 'n spesialiteit) wat sewentig minute geduur het. Ek het hierdie feite na Europa gesein en neostylkopieë deur hierdie land gestuur. Die waarnemer daar is 'n versigtige, betroubare man en daar is geen rede om te twyfel dat die lig bestaan het nie. Dit was gegee as vanaf 'n bekende geografiese punt op Mars. Dit was al. Nou het die storie die wêreld oor gereis. In Europa is dit gesê dat ek in kommunikasie met Mars was en allerhande oordrywings het ontstaan. Wat ook al die lig was, ons het geen manier om te weet nie. Of dit intelligensie gehad het of nie, niemand kan sê nie. Dit is volkome onverklaarbaar.[101]

Pickering het later voorgestel dat 'n stel spieëls in Texas opgestel word, met die bedoeling om met Marsbewoners te kommunikeer.

Pulsars (of eerder neutronsterre) straal elektromagnetiese straling uit, gewoonlik in lae frekwensie golwe, soos radiogolwe. Hulle doen dit redelik reëlmatig en word selfs deur sommige observatoriums as horlosies gebruik. Nikola Tesla het moontlik nie 'n boodskap van ruimtewesens ontvang nie, want hy het slegs 'n lesing van 'n enkele teleskoop tot sy beskikking gehad: hy kon slegs die rigting van die sein vasstel, nie die presiese plek van oorsprong nie. Om die posisie in drie dimensies vas te stel, word twee waarnemers benodig, of twee verskillende waarnemings, ten einde die oorsprong van die sein te trianguleer. Radioteleskoopvelde het nie in Tesla se tyd bestaan nie, dus is dit hoogs onwaarskynlik dat hy radioseine van twee verskillende plekke waargeneem het. Die seine was dus moontlik afkomstig vanaf 'n pulsar wat in dieselfde rigting as Mars geleë was.

In fiksie

Die "Gesig van Mars", soos afgeneem in 1976
Die "Gesig van Mars", soos afgeneem in 2007

Danksy Mars se dramatiese rooi kleur en vroeë spekulasies oor die oppervlaktoestande wat moontlik intelligente lewe kan ondersteun, is die planeet dikwels uitgebeeld in fiksie.

'n Buiteruimse driepoot – 'n illustrasie uit 'n 1906 Franse weergawe van H.G. Wells se The War of the Worlds.

Die planeet kom dikwels voor in wetenskapfiksie, die bekendste voorbeeld is waarskynlik H.G. Wells se The War of the Worlds (1898). Wells se verhaal bevat Marsbewoners wat hulle sterwende planeet wil ontsnap deur die Aarde in te neem. 'n Radioweergawe van die verhaal is op 30 Oktober 1938 in die V.S.A in die vorm van 'n regstreekse nuusuitsending uitgesaai; baie luisteraars het dit vir werklikheid aangeneem en uit hulle huise gevlug.[102]

Ander invloedryk verhale was onder andere Ray Bradbury se The Martian Chronicles, Edgar Rice Burroughs se Barsoom-reeks en 'n aantal van Robert A. Heinlein se romans voor die middel van die sestigerjare.

Ook Jonathan Swift het na Mars se mane verwys: 150 jaar voor hulle ontdek is deur Asaph Hall. Swift het 'n redelike akkurate beskrywing van die mane se omwentelings in die 19de hoofstuk van Gulliver's Travels ingesluit.[103]

Na die Mariner- en Viking-ruimtetuie met foto's van Mars teruggekeer het, het die beelde van 'n blykbaar lewelose planeet vroeë idees oor Mars laat weg kwyn en plek gemaak vir meer akkurate en realistiese uitbeeldings van menslike kolonies op die planeet. Die bekendste hiervan is moontlik Kim Stanley Robinson se Mars-trilogie. Skynwetenskaplike spekulasies oor die "Gesig van Mars" en ander raaiselagtige landmerke beteken dat antieke beskawings op Mars egter steeds 'n gewilde tema in wetenskapfiksie is, veral in rolprente.[104]

'n Ander gewilde tema, veral onder Amerikaanse skrywers, is die Marskolonie wat veg vir onafhanklikheid van die Aarde. Hierdie is 'n hooftema in die romans van Greg Bear en Kim Stanley Robinson, asook in die rolprent Total Recall (gebaseer op 'n kortverhaal deur Philip K. Dick) en die televisiereeks Babylon 5.

In musiek

In Gustav Holst se The Planets, word Mars as die "brenger van oorlog" uitgebeeld.

Verwysings en aantekeninge

  • Hierdie artikel, of gedeeltes daarvan, is vertaal vanaf die Engelse Wikipedia-artikel "Mars"
  1. Yeomans, Donald K. (13 Julie 2006). "HORIZONS System". NASA JPL. Besoek op 8 Augustus 2007.—At the site, go to the "web interface" then select "Ephemeris Type: ELEMENTS", "Target Body: Mars" and "Center: Sun".
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Lodders, Katharina; Fegley, Bruce (1998). The planetary scientist's companion. Oxford University Press US. p. 190. ISBN 0-19-511694-1.{{cite book}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  3. Mallama, A. (2007). "The magnitude and albedo of Mars". Icarus. 192 (2): 404–416. Bibcode:2007Icar..192..404M. doi:10.1016/j.icarus.2007.07.011.
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 David R. Williams: Mars Fact Sheet vir die National Space Science Data Center: NASA, 1 September 2004. Verkry op 2006-06-24
  5. 5,0 5,1 Dr. Tony Phillips: Mars is Melting, by die Science @ NASA-webwerf. Verkry op 2007-02-26.
  6. Mallama, A. (2011). "Planetary magnitudes". Sky and Telescope. 121(1): 51–56.
  7. NASA/JPL (6 Decsmber 2006): NASA Images Suggest Water Still Flows in Brief Spurts on Mars. Verkry op 2007-01-04.
  8. NASA (20 September 2005); Webster, G.; Beasley, D.: Orbiter's Long Life Helps Scientists Track Changes on Mars. Verkry op 2007-02-26.
  9. Peplow, Mark: How Mars got its rust. Verkry op 2007-03-10.
  10. Goddard Space Flight Center: New Map Provides More Evidence Mars Once Like Earth. Verkry op 2006-03-17.
  11. Dave Jacqué: APS X-rays reveal secrets of Mars' core. Argonne National Laboratory: 26 September 2003. Verkry op 2006-07-01.
  12. 12,0 12,1 Haberle, R. M, en ander (2001): On the possibility of liquid water on present-day Mars, soos verskyn in die Journal of Geophysical Research. 106(E10), 23,317–23,326. Verkry op 2006-10-06. 'n Uittreksel is (hier verkrygbaar, die volledige verslag is slegs beskikbaar aan AGU-intekenaars of vereis die aankoop daarvan.
  13. Journal of Geophysical Research, 7 Maart 2005: Formation of Martian gullies by the action of liquid water flowing under current Martian environmental conditions, deur Jennifer L. Heldmann en ander. Volume 110. Verkry op 2007-08-12. Uit die teks: "conditions such as now occur on Mars, outside of the temperature-pressure stability regime of liquid water" … "Liquid water is typically stable at the lowest elevations and at low latitudes on the planet because the atmospheric pressure is greater than the vapor pressure of water and surface temperatures in equatorial regions can reach 273 K for parts of the day [Haberle et al., 2001]'
  14. 14,0 14,1 V.-P. Kostama, M.A. Kreslavsky en J.W. Head: Recent high-latitude icy mantle in the northern plains of Mars: Characteristics and ages of emplacement. Geophysical Research Letters, 3 Junie 2006. 33: L11201. Verkry op 2007-08-12.
  15. NASA, 15 Maart 2007: Mars' South Pole Ice Deep and Wide. Verkry op 2007-03-16.
  16. John B. Murray en ander: Evidence for a frozen sea close to Mars' equator. Nature: 434: 352–355, 17 Maart 2005. Verkry op 2007-03-11.
  17. Kerr, Richard A.: Ice or Lava Sea on Mars? A Transatlantic Debate Erupts. Science, 307: 1390–1391, 4 Maart 2005. Verkry op 16 November 2007.
  18. 18,0 18,1 W. L. Jaeger en ander: Athabasca Valles, Mars: A Lava-Draped Channel System. Science, 317: 1709–1711. 21 September 2007. Laaste besoek op 16 November 2007.
  19. W.V. Boynton en ander: Concentration of H, Si, Cl, K, Fe, and Th in the low and mid latitude regions of Mars, in die Journal of Geophysical Research, Planets.
  20. W. C. Feldman en ander Topgraphic control of hydrogen deposits at low latitudes to midlatitudes of Mars, in die Journal of Geophysical Research, 30 November 2005, vol. 110. Verkry op 16 November 2007.
  21. Michael C. Malin: Evidence for Recent Groundwater Seepage and Surface Runoff on Mars, in Science, 288: 2330–2335. 30 Junie 2000.
  22. NASA Images Suggest Water Still Flows in Brief Spurts on Mars, 6 Desember 2006. Verkry op 2006-12-06.
  23. Water flowed recently on Mars, by BBC-nuus. 6 Desember 2006. Verkry op 2006-12-06.
  24. Water May Still Flow on Mars, NASA Photo Suggests, deur NASA. 6 Desember 2006.
  25. Mineral in Mars 'Berries' Adds to Water Story deur NASA. 3 Maart 2004. Verkry op 2006-06-13.
  26. A. S. McEwen en ander: A Closer Look at Water-Related Geologic Activity on Mars. Soos verskyn in Science, vol 317: 1706–1709. 21 September 2007.
  27. Sheehan, William: Areographers – The Planet Mars: A History of Observation and Discovery. Verkry op 2006-06-13.
  28. Viking and the Resources of Mars (PDF) as deel van Humans to Mars: Fifty Years of Mission Planning, 1950–2000. Verkry op 2007-03-10.
  29. Think Quest: Topography. Verkry op 2007-03-13.
  30. Frommert, H.; Kronberg, C.: Christiaan Huygens. Verkry op 2007-03-10.
  31. Wright, Shawn: Infrared Analyses of Small Impact Craters on Earth and Mars, by die webwerf van die University of Pittsburgh. 4 April 2003. Verkry op 2007-02-26.
  32. Mars Global Geography, deel van Windows to the Universe. Verkry op 2006-06-13.
  33. Wetherill, G. W.: Problems Associated with Estimating the Relative Impact Rates on Mars and the Moon, uit Earth, Moon, and Planets. 1999: 9, bl. 227. Verkry op 2007-02-26.
  34. Lucchitta, B. K.; Rosanova, C. E., 26 Augustus 2003. Valles Marineris; The Grand Canyon of Mars, by die webwerf van die USGS. Verkry op 2007-03-11.
  35. Themis Observes Possible Cave Skylights on Mars (PDF), deur G. E. Cushing, T. N. Titus, J. J. Wynne en P. R. Christensen. 2007: Lunar and Planetary Science XXXVIII. Verkry op 2007-08-02.
  36. Cave entrances' spotted on Mars. Northern Arizona University. Verkry op 2007-05-28.
  37. Researchers find possible caves on Mars, deur Paul Rincon van die BBC-nuus. Verkry op 2007-05-28.
  38. Philips, Tony: The Solar Wind at Mars (2001), by die webwerf van Science@NASA. Verkry op 2006-10-08
  39. R. Lundin, S. Barabash, H. Andersson en ander: Solar Wind-Induced Atmospheric Erosion at Mars: First Results from ASPERA-3 on Mars Express soos verskyn in Science. 2004, volume 305, bls. 1933–1936
  40. Lemmon , en ander: Atmospheric Imaging Results from Mars Rovers, soos verskyn in Science. Volume 306, bls. 1753–1756 (2004).
  41. V. Formisano, S. Atreya, T. Encrenaz, N. Ignatiev, M. Giuranna: Detection of Methane in the Atmosphere of Mars, soos verskyn in Science. Vol. 306, bls. 1758–1761 (2006).
  42. ESA: Mars Express confirms methane in the Martian atmosphere, 30 Maart 2004.. Verkry op 2006-03-17.
  43. Martin Baucom: Life on Mars?, soos verskyn in American Scientist. 2006, volume 94. Verkry op 2008-05-29.
  44. 44,0 44,1 Christopher Oze en Mukul Sharma: Have olivine, will gas: Serpentinization and the abiogenic production of methane on Mars, soos verskyn in die Geophysical Research Letters 32: L10203 (2005)
  45. J. T. Mellon, W. C. Feldman, T. H. Prettyman: The presence and stability of ground ice in the southern hemisphere of Mars, soos verskyn in Icarus. 169:2, bls. 324-340 (2003). Verkry op 2007-02-26
  46. Nasa, 13 Des. 2004: Mars Rovers Spot Water-Clue Mineral, Frost, Clouds. Verkry op 2006-03-17.
  47. MGCM/NASA: Mars' desert surface.... Verkry op 2007-02-25.
  48. Goodman, Jason C The Past, Present, and Possible Future of Martian Climate (22 September 1997), op die webwerf van die Massachusetts Institute of Technology. Verkry op 2007-02-26.
  49. Philips, Tony Planet Gobbling Dust Storms (16 Julie 2001), by die webwerf van Science @ NASA. Verkry op 2006-06-07.
  50. Darling, David: Mars, polar caps, ENCYCLOPEDIA OF ASTROBIOLOGY, ASTRONOMY, AND SPACEFLIGHT. Verkry op 2007-02-26.
  51. Mira.org: MIRA's Field Trips to the Stars Internet Education Program. Verkry op 2007-02-26.
  52. Carr, Michael H. Oceans on Mars: An assessment of the observational evidence and possible fate, soos verskyn in die Journal of Geophysical Research, 2003, 108:5042, bl. 24. Verkry op 2007-02-26.
  53. J. J. Plaut, G. Picardi, A. Safaeinili, A. B. Ivanov en ander: Subsurface Radar Sounding of the South Polar Layered Deposits of Mars, soos verskyn in Science. 2007, volume 315.
  54. Pelletier, J. D.: How do spiral troughs form on Mars?, soos verskyn in Geology. 2004, vol. 32, bls. 365–367. Verkry op 2007-02-27
  55. Mars Polar Cap Mysery Solved, by die webwerf van MarsToday.Com. Verkry op 2007-01-23.
  56. Mars' Orbital eccentricity over time by die webwerf van die Universita' degli Studi di Napoli Federico II (2003). In Italiaans. Verkry op 2007-07-20.
  57. Jean Mees (Maart 2003): When Was Mars Last This Close?, by die webwerf van die International Planetarium Society. Verkry op 2008-05-29.
  58. Ron Baalke, 22 Aug 2003: Mars Makes Closest Approach In Nearly 60,000 Years.
  59. ESA: Close Inspection for Phobos. Verkry op 2006-06-13.
  60. 60,0 60,1 Arnett, Bill: Phobos, by nineplanets.org. 20 November 2004. Verkry op 2006-06-13
  61. cott Ellis, Geological History: Moons of Mars. Verkry op 2007-08-02.
  62. 15 Februarie 2008: Early Mars 'too salty' for life, deur Helen Briggs, die BBC se wetenskapverslaggeefster. Verkry op 2008-02-16.
  63. Hannsson, Anders (1997). Mars and the Development of Life. ISBN 0-471-96606-1.
  64. Physorg.com (7 Januarie 2007). New Analysis of Viking Mission Results Indicates Presence of Life on Mars. Verkry op 2007-03-02.
  65. Vladimir A. Krasnopolsky, Jean-Pierre Maillard en Tobias C. Owen (2004). Detection of methane in the Martian atmosphere: evidence for life?, soos verskyn in Icarus. Volume 172, bls. 537–547.
  66. 25 Februarie 2005. Formaldehyde claim inflames Martian debate. Verkry op 2006-03-19.
  67. http://www.bbc.com/future/story/20120719-how-to-land-on-mars Nasa's 'untried' technology to land Curiosity on Mars] BBC 23 Julie 2012
  68. Journey through the galaxy: Other Mars Missions. Verkry op 2006-06-13.
  69. CNN – Destination Mars: Mars Global Surveyor. Verkry op 2006-06-13.
  70. Britt Robert: Odyssey Spacecraft Generates New Mars Mysteries, by die webwerf van Space.com. 14 Maart 2003. Verkry op 13 Junie 2006
  71. Wardell, Jane. Europe's Beagle 2 Mars Probe Stays Ominously Silent, by die webwerf van Space.com. 26 Januarie 2004. Vekry op 2006-06-13.
  72. 72,0 72,1 Jean-Loup Bertaux en ander Discovery of an aurora on Mars, soos verskyn op die webwerf van Nature Magazine op 9 Junie 2005. Verkry op 2006-06-13.
  73. Mars Exploration Rovers, by die webwerf van NASA se MER-program. Verkry op 2006-06-13.
  74. CNN: Photo shows avalanche on Mars. Verkry op 2008-03-04.
  75. Mars Pulls Phoenix In, by die webwerf van die University of Arizona . Verkry op 2008-5-25.
  76. NASA: Phoenix: The Search for Water. Verkry op 2007-03-03.
  77. NASA Spacecraft Confirms Martian Water, Mission Extended. Besoek op 1 Augustus 2008.
  78. Mars Science Laboratory Curiosity Rover
  79. Mars Science Laboratory, by NASA se MSL-webwerf. Verkry op 2007-03-03.
  80. ESA: ExoMars. Verkry op 2007-03-03.
  81. Paul Rincon, European Mars launch pushed back. 10 November 2006. Verkry op 2006-10-10.
  82. MetNet Mars Mission
  83. MetNet Mars Precursor Mission
  84. Robert Britt When do we get to Mars?, by die Webwerf van Space.com. Verkry op 2006-06-1.
  85. ESA: Liftoff for Aurora: Europe’s first steps to Mars, the Moon and beyond, 11 Oktober 2002. Verkry op 2007-03-03.
  86. NASA aims to put man on Mars by 2037. Yahoo.com.
  87. Deimos, deel van Planetary Societies's Explore the Cosmos. Verkry op 2006-06-13.
  88. Mars Observing FAQ, by die webwerf van Shallow Sky. Verkry op 2006-06-15.
  89. Joe Rao. NightSky Friday – Mars and Earth: The Top 10 Close Passes Since 3000 B.C., by die webwerf van Space.com. 22 Augustus 2003. Verkry op 2006-06-13.
  90. Stephen Breyer, Mutual Occultation of Planets. Soos verskyn in Sky and Telescope. Maart 1979. Vol.57 #3, bl. 220.
  91. Zahnle K. Decline and fall of the Martian empire. Soso verskyn in Nature. Vol. 412, bls. 209-213. 2001
  92. F.B. Salisbury. Martian Biology. Soos verskyn in Science (1962). Volume 136: 3510, bls. 17–26. Verkry op 2007-02-26.
  93. Google Mars, besoek op 2007-02-26.
  94. Sheeham, William; 2 February 1997: http://www.uapress.arizona.edu/onlinebks/mars/chap01.htm Motions of Mars], deel van The Planet Mars: A History of Observation and Discovery. Verkry op 2006-06-13.
  95. Planet Symbols, deel van NASA solar system exploration. Verkry op 2006-06-13.
  96. Percivel Lowell's Canals, verkry op 2007-03-01.
  97. Charles Fergus: Mars Fever van Research/Penn State. Mei 2004. Vol. 24, uitgawe 2. Verkry op 2007-08-02.
  98. Nikola Tesla: Talking with the Planets. 19 Februarie 1901, gepubliseer deur Collier's Weekly. Verkry op 4 Mei 2007
  99. Cheney, Margaret: Tesla, man out of time. Prentice-Hall, 1981: Englewood Cliffs, New Jersey. Bl. 162. ISBN 978-0-13-906859-1
  100. "Departure of Lord Kelvin", The New York Times, 11 Mei, 1902, bl.29.
  101. Professor Pickering: The Light Flash From Mars] in die New York Times van 16 Januarie 1901. Aanlyn weergawes is verkrygbaar by [1] en [2] (PDF). Verkry op 2008-05-28.
  102. Radio's War of the Worlds Broadcast (1938). Verkry op 2007-03-01.
  103. David Darling: Swift, Jonathan and the moons of Mars. Verkry op 2007-03-01.
  104. Kathy Miles en Charles F Peters II: Unmasking the Face. Verkry op 2007-03-01.

Eksterne skakels