Tielman Roos

Tielman Roos was bekend as een van die slimste politici in Suid-Afrika.

Hy is in 1879 in Kaapstad gebore en as regsgeleerder opgelei. In 1902 verhuis hy na die destydse Transvaal waar hy leier van die Nasionale Party word vandaf die stigting van die party van 7 tot 9 Januarie 1914. Hy was altyd sterk republikeins in sy politieke beskouing.

Danksy sy bemiddeling het kol. F.H.P. Cresswell en genl. J.B.M. Hertzog in 1922 onderhandelings begin wat uiteindelik gelei het tot 'n koalisie tussen die Arbeidersparty en die Nasionale Party, die sogenaamde Pakt-regering wat aan bewind was van 17 Junie 1924 tot die samwerking van die Suid-Afrikaanse Party en die Nasionale Party vanaf 1933 wat op 5 Desember 1934 uitgeloop het op die stigting van die Verenigde Suid-Afrikaanse Nasionale Party.

Roos was Volksraadslid vir Lichtenburg van 1924 tot 1929 en minister van justisie in die eerste Pakt-regering. Hy was in 1929 verantwoordelik vir die "Swart Manifes" wat van die verkiesing op 18 Junie 1929 die sogenaamde Swart gevaar-verkiesing gemaka het.

Hy het kort daarna uit die politiek getree weens swak gesondheid en is in die verkiesingsjaar benoem tot appèlregter. Roos het in 1932 tot die politiek teruggekeer met 'n opsienbare toespraak oor die noodsaaklikheid om af te stap van die goudstandaard. Dit het die Pakt-regering laat wankel en uiteindelik tot samesmelting tussen die N.P. en die S.A.P. gelei.

Roos het sy hand egter ietwat oorspeel met die stigting van die Roosiete op 12 Mei 1934, 'n politieke party wat sy steun moes konsolideer. Die party het, voor sy stigting, aan die verkiesing van 17 Mei 1933 deelgeneem, aamr die 20 kandidate kon net 23 723 stemme kry om twee kandidate te laat slaag. Die party ontbid egter op 9 Maart 1935 weens 'n gebrek aan steun en die feit dat hy uit die koalisieregering gelaat is.

Bronne

• Saunders, Christopher C. (raadgewende red.), An Illustrated Dictionary of South African History, Ibis Books and Editorial Services cc, Sandton, 1994.
• Scannell, J.P., Die Afrikaanse Kernensiklopedie, Nasionale Boekhandel Beperk, Kaapstad (et. al.), 1965.
• Cameron, Trewhella (hoofred.), Nuwe Geskiedenis van Suid-Afrika, Human & Rousseau, Kaapstad en Pretoria, 1986.
• Rosenthal, Eric, Encyclopaedia of Southern Africa, Juta and Company Limited, Kaapstad en Johannesburg, 1978.
• Mostert, J.P.C., Politieke Partye in Suid-Afrika, Instituut vir Eietydse Geskiedenis, U.O.V.S., Bloemfontein, 1986.