Soewereiniteit: Verskil tussen weergawes

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Content deleted Content added
Sobaka (besprekings | bydraes)
Sobaka (besprekings | bydraes)
No edit summary
Lyn 1: Lyn 1:
'''Soewereiniteit''' is die reg van 'n administratiewe liggaam om die hoogste gesag uit te oefen sonder om aan 'n ander liggaam aanspreeklik te wees. In die [[Politieke filosofie|politieke teorie]] is soewereiniteit 'n wesenlike term wat die oppergesag oor 'n politieke entiteit aandui. <ref name="britannica">{{cite encyclopedia|encyclopedia=[[Encyclopædia Britannica]]|title=sovereignty (politics)|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/557065/sovereignty |accessdate=5 August 2010}}</ref> Die model van die Westfale-soewereiniteit is die basis vir die proses van staatvorming in 'n groot deel van die moderne wêreld. Die konsep kom waarskynlik uit die [[Latyn]]se ''superanus'' of ''supreme potestas''.
'''Soewereiniteit''' is die reg van 'n administratiewe liggaam om die hoogste gesag uit te oefen sonder om aan 'n ander liggaam aanspreeklik te wees. In die [[Politieke filosofie|politieke teorie]] is soewereiniteit 'n wesenlike term wat die oppergesag oor 'n politieke entiteit aandui. <ref name="britannica">{{cite encyclopedia|encyclopedia=[[Encyclopædia Britannica]]|title=sovereignty (politics)|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/557065/sovereignty |accessdate=5 August 2010}}</ref> Die model van die Westfalen-soewereiniteit is die basis vir die proses van staatvorming in 'n groot deel van die moderne wêreld. Die konsep kom waarskynlik uit die [[Latyn]]se ''superanus'' of ''supreme potestas''.


Die legitimering van hierdie gesag kan vanuit verskillende perspektiewe benader word, soos populêre soewereiniteit of godsoewereiniteit. In moderne state kan alle regte gewoonlik teruggevoer word na die [[grondwet]] of konstitusie. Deur middel van die begrip soewereiniteit word aangedui hoekom die grondwet van toepassing is. In die geval van populêre soewereiniteit, byvoorbeeld so omdat die mense veronderstel is om hulself daardie grondwet te gee. In die geval van vorstesoewereiniteit, word die monarg geag die grondwet te gee.
Die legitimering van hierdie gesag kan vanuit verskillende perspektiewe benader word, soos populêre soewereiniteit of godsoewereiniteit. In moderne state kan alle regte gewoonlik teruggevoer word na die [[grondwet]] of konstitusie. Deur middel van die begrip soewereiniteit word aangedui hoekom die grondwet van toepassing is. In die geval van populêre soewereiniteit, byvoorbeeld so omdat die mense veronderstel is om hulself daardie grondwet te gee. In die geval van vorstesoewereiniteit, word die monarg geag die grondwet te gee.
Lyn 12: Lyn 12:


Dit is merkwaardig dat Bodin nie probeer het om soewereiniteit te probeer regverdig met verdrae of beginsels soos ''droit divin'', die goddelike reg wat heersers sou hê nie.
Dit is merkwaardig dat Bodin nie probeer het om soewereiniteit te probeer regverdig met verdrae of beginsels soos ''droit divin'', die goddelike reg wat heersers sou hê nie.

===Vrede van Westfalen===
Ten tye van Bodin was daar min leiers wat die absolute mag in hul lande kon eis. Dit het stadig verander deur 'n proses van staatsvorming onder druk van die kompetisie tussen die Westerse state. Daar was 'n konsolidasie van 'n paar duisend onafhanklike politieke eenhede omstreeks 1300 en ongeveer vyfhonderd omstreeks 1500, tot 'n paar dosyn in 1900. Dit het beteken dat die oorblywende heersers meer mag sou konsolideer ten koste van die adel in die besonder.

Die vrede van Münster en Wesfalen in [[1648]] het 'n einde gemaak aan die verskillende konflikte wat destyds in [[Europa]] geveg is. Tydens die vredesonderhandelings was die idee van politieke eenhede sonder hoër gesag reeds ten volle gevestig. In die verlede was hierdie hoër gesag vir 'n lang tyd ''de jure'' die [[Heilige Romeinse Ryk]], maar die keiser was nie magtig genoeg om vir 'n geruime tyd hierdie ''de facto'' uit te oefen nie. Alhoewel die politieke entiteit van die Heilige Romeinse Ryk nie afgeskaf is nie, beteken dit in die praktyk die einde daarvan.

Met hierdie vrede was die onderlinge verhoudings in Europa vir die eerste keer gebaseer op soewereiniteit en nie op die onderlinge verhoudings van die [[monarg]]e nie. Dit het uiteindelik die uitgangspunt vir die nuwe ontwerp van Europa geword. Terselfdertyd het dit egter ook die mag van die heerser beperk. Terwyl dit in die Europa van die Middeleeue nog steeds die persoonlike eiendom van die heerser was en dus as sodanig herverdeel en saamgesmelt kon word, het die staat self meer en meer die uitgangspunt geword van die gesag. Die legitimering van Bodin van die koning, verskuif so na die staat om die Westfaliese soewereiniteit te vorm.


== Bron ==
== Bron ==

Wysiging soos op 19:56, 27 September 2018

Soewereiniteit is die reg van 'n administratiewe liggaam om die hoogste gesag uit te oefen sonder om aan 'n ander liggaam aanspreeklik te wees. In die politieke teorie is soewereiniteit 'n wesenlike term wat die oppergesag oor 'n politieke entiteit aandui. [1] Die model van die Westfalen-soewereiniteit is die basis vir die proses van staatvorming in 'n groot deel van die moderne wêreld. Die konsep kom waarskynlik uit die Latynse superanus of supreme potestas.

Die legitimering van hierdie gesag kan vanuit verskillende perspektiewe benader word, soos populêre soewereiniteit of godsoewereiniteit. In moderne state kan alle regte gewoonlik teruggevoer word na die grondwet of konstitusie. Deur middel van die begrip soewereiniteit word aangedui hoekom die grondwet van toepassing is. In die geval van populêre soewereiniteit, byvoorbeeld so omdat die mense veronderstel is om hulself daardie grondwet te gee. In die geval van vorstesoewereiniteit, word die monarg geag die grondwet te gee.

In die internasionale reg is soewereiniteit 'n belangrike konsep, aangesien dit betrekking het op die respek vir mekaar se grense en die reg om gesag uit te oefen binne die grense van 'n nasionale staat, die reg tot selfbeskikking. Dit beteken dat 'n ander staat nie die reg het om in interne aangeleenthede in te meng nie en weerhouding van aggressie teen die soewereine staat. Soewereiniteit beteken ook dat 'n soewereine staat geen gesag oor 'n ander soewereine staat mag uitoefen nie.

Geskiedenis

Protestantse Hervorming

Die konsep van soewereiniteit in die moderne konteks is in die sestiende eeu deur die politieke filosoof Jean Bodin (1530-1596) bekendgestel. In sy belangrikste werk, Les six livres de la république (1576), het hy die moderne konsep van soewereiniteit bekendgestel. Hiermee het Bodin die grondslag gelê vir die teoretiese grondslag van absolutisme en moderne staatsgesag en daarmee 'n belangrike oorgang van die Middeleeue na die Moderne Tyd aangedui.

Die uitwerking van die begrip soewereiniteit deur Bodin moet verstaan word teen die agtergrond van die Hugenote-oorloë. Om vrede en rustigheid terug te bring na die samelewing, het Bodin, soos Niccolò Machiavelli, gevoel dat sterk gesag nodig was. Vir Bodin was dit die Franse koning wat absolute mag benodig, analoog tot die pouslike plenitudo potestatis. Hy was dus gekant teen die beperking van die koninklike mag wat die Monarchomaques (Franse Hugenote-teoretici wat teen die einde van die 16de eeu teen monargie gekant was, veral omdat hulle teoreties die moord op tiranniese leiers geregverdig het) in gedagte gehad het, veral na die Bartolomeusnag van 1572. Bodin het aangevoer dat soewereiniteit die absolute en ewige mag van 'n staat is. Absoluut staan hier vir die ondeelbare mag, nie beperk deur hoër gesag of gedeel met laer instellings nie. Ewige of onvervreembare beteken dat laer instellings hul mag mag implementeer deur regspraak te gebruik, staatsamptenare aan te stel en belasting op te lê - maar hierdie magte is altyd herroepbaar.

Dit is merkwaardig dat Bodin nie probeer het om soewereiniteit te probeer regverdig met verdrae of beginsels soos droit divin, die goddelike reg wat heersers sou hê nie.

Vrede van Westfalen

Ten tye van Bodin was daar min leiers wat die absolute mag in hul lande kon eis. Dit het stadig verander deur 'n proses van staatsvorming onder druk van die kompetisie tussen die Westerse state. Daar was 'n konsolidasie van 'n paar duisend onafhanklike politieke eenhede omstreeks 1300 en ongeveer vyfhonderd omstreeks 1500, tot 'n paar dosyn in 1900. Dit het beteken dat die oorblywende heersers meer mag sou konsolideer ten koste van die adel in die besonder.

Die vrede van Münster en Wesfalen in 1648 het 'n einde gemaak aan die verskillende konflikte wat destyds in Europa geveg is. Tydens die vredesonderhandelings was die idee van politieke eenhede sonder hoër gesag reeds ten volle gevestig. In die verlede was hierdie hoër gesag vir 'n lang tyd de jure die Heilige Romeinse Ryk, maar die keiser was nie magtig genoeg om vir 'n geruime tyd hierdie de facto uit te oefen nie. Alhoewel die politieke entiteit van die Heilige Romeinse Ryk nie afgeskaf is nie, beteken dit in die praktyk die einde daarvan.

Met hierdie vrede was die onderlinge verhoudings in Europa vir die eerste keer gebaseer op soewereiniteit en nie op die onderlinge verhoudings van die monarge nie. Dit het uiteindelik die uitgangspunt vir die nuwe ontwerp van Europa geword. Terselfdertyd het dit egter ook die mag van die heerser beperk. Terwyl dit in die Europa van die Middeleeue nog steeds die persoonlike eiendom van die heerser was en dus as sodanig herverdeel en saamgesmelt kon word, het die staat self meer en meer die uitgangspunt geword van die gesag. Die legitimering van Bodin van die koning, verskuif so na die staat om die Westfaliese soewereiniteit te vorm.

Bron

  • Hierdie artikel is vertaal vanuit die Nederlandse Wikipedia

Verwysings

  1. "sovereignty (politics)". Encyclopædia Britannica. URL besoek op 5 August 2010.