Bestuiwing

’n By met die stuifmeel wat hy versamel het.

Die punt van ’n tulp se meeldraad wat bedek is met stuifmeelkorrels.

Bestuiwing is die proses waardeur stuifmeel van die helmknop (manlike deel) van ’n plant oorgedra word na die stamper (vroulike deel) van dieselfde of ’n ander plant, en waardeur bevrugting en voortplanting moontlik gemaak word. Dit vind plaas in bedeksadige plante, die plante wat blomme dra.

Werking

Ondanks die algemene persepsie dat stuifmeelkorrels gamete is, soos die spermselle van diere, hou bestuiwing verband met generasiewisseling (waar voortplantingselle eers later in ander selle ontwikkel wat vrugbaar is). Elke stuifmeelkorrel is ’n manlike haploïede gametofiet, wat aangepas is om na die vroulike gametofiete oorgedra te word, waar dit manlike gamete vervaardig en bevrugting veroorsaak in ’n proses wat dubbele bevrugting genoem word.

’n Stuifmeelkorrel (gametofiet) wat die manlike gamete bevat, word vervoer na die stamper, waar dit ontkiem en sy stuifmeelbuise met die blomstyl afgroei na die vrugbeginsel. Sy twee gamete beweeg met die buis af na waar die gametofiete met die vroulike gamete in die vrugblaar geleë is. Een kern vergroei met die poolliggaampies om die endospermweefsel te vervaardig, en die ander kern met die saadknop om die embrio te skep, vandaar die term "dubbele bevrugting".

In naaksadige plante is die saadknop nie bedek deur ’n vrugblaar nie, maar blootgestel aan die oppervlak van ’n steunorgaan, soos die skub van ’n keël, en die penetrasie van vrugblaarweefsel is dus onnodig. Besonderhede van die proses wissel na gelang van die divisie van die betrokke naaksadige plant.

Die deel van die vrugblaar wat die stuifmeel opvang, is die stempel van die blom in bedeksadiges. Die saadknopdeel van naaksadiges wat die stuifmeel opvang, word die saadpoortjie genoem.

Abioties en bioties

Abiotiese bestuiwing deur die wind, soos uitgebeeld in Praesidium Sponsaliorum Plantarum deur Carl Linnaeus, 1729.

Abiotiese bestuiwing verwys na situasies waar bestuiwing sonder die hulp van ander organismes plaasvind. Net 10% van blomplante word sonder diere se hulp bestuif. Die algemeenste vorm van abiotiese bestuiwing is anemofilie, deur die wind. Dit kom veral voor by grasse, die meeste naaldbome en baie bladwisselende bome. Hidrofilie is bestuiwing deur water en vind plaas by waterplante wat hul stuifmeel direk in die water vrystel.

’n Kolibrie drink ’n blom se sap.

Biotiese bestuiwing, met die hulp van diere, is meer algemeen. Die diere dra die stuifmeelkorrels van die helmknop na die stamper. Plante lok gewoonlik sekere insekte of diere om as bestuiwers op te tree. Daar is sowat 200 000 soorte dierebestuiwers in die natuur, waarvan die meeste insekte is.

Entomofilie, bestuiwing deur insekte, vind gewoonlik plaas by blomme wat kleurryke kroonblare en sterk reuke het om die insekte soos bye, perdebye en soms miere, motte en skoenlappers te lok.

In soöfilie is die bestuiwers werweldiere soos voëls en vlermuise. Plante wat deur motte en vlermuise bestuif word, het gewoonlik wit kroonblare en ’n sterk geur. Waar voëls die bestuiwers is, het blomme dikwels rooi kroonblare en geen sterk geur nie; min voëls maak op ’n reuksintuig staat om kos te vind.

Kruis- en selfbestuiwing

’n Europese heuningby versamel nektar, terwyl stuifmeel an sy lyf vergaar.

Kruisbestuiwing is wanneer stuifmeel van een blom na ’n ander oorgedra word. Plante wat daarvoor aangepas is, het dikwels langer meeldrade as vrugblare of gebruik ander maniere om die verspreiding van stuifmeel na ander blomme te bevorder.

Selfbestuiwing vind plaas wanneer die stuifmeel van ’n blom na dieselfde blom of ’n ander blom van dieselfde plant oorgedra word. Dit kom veral voor by kortstondige eenjarige plante en plante wat in nuwe omgewings begin groei. Die plante wat daarvan gebruik maak, se meeldrade en vrugblare is gewoonlik ewe lank. Plante wat hulself kan bestuif, word "selfvrugbaar" genoem en plante wat bestuiwers nodig het, "selfsteriel".

Sien ook

• Stuifmeel
• Meeldraad
• Ginesium

Eksterne skakels

• Nuwe "Pollinator Garden Wheel" van die National Academies verskaf inligting oor die aanlê van ’n bestuiwingsvriendelike tuin
• "The Pollination Home Page"
• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Bestuiwing.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia