Bernard Haitink: Verskil tussen weergawes

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Content deleted Content added
No edit summary
Finale afronding
Lyn 29: Lyn 29:


== Vroeë lewe ==
== Vroeë lewe ==
Haitink was in [[Amsterdam]] gebore as die seun van Willem Haitink, 'n staatsbeampte wat later die direkteur van die Nederlandse elektrisiteitsraad sou word, en Anna Clara Verschaffelt, wat vir ''Alliance Française'' gewerk het.<ref name="Wroe">{{cite news| url=https://www.theguardian.com/saturday_review/story/0,,381994,00.html|title=Master of the House|work=The Guardian|author=Nicholas Wroe|date=14 Oktober 2000| accessdate=21 April 2007}}</ref> Hy het viool gestudeer en gedirigeer by die Konservatoria van Amsterdam. Hy het viool in orkeste gespeel voordat hy in 1954 en 1955 kursusse in dirigeer onder Ferdinand Leitner geneem het.
Haitink is in [[Amsterdam]] gebore as die seun van Willem Haitink, 'n staatsbeampte wat later die direkteur van die Nederlandse Elektrisiteitsraad sou word, en Anna Clara Verschaffelt, wat vir ''Alliance Française'' gewerk het.<ref name="Wroe">{{cite news| url=https://www.theguardian.com/saturday_review/story/0,,381994,00.html|title=Master of the House|work=The Guardian|author=Nicholas Wroe|date=14 Oktober 2000| accessdate=21 April 2007}}</ref> Hy het viool gestudeer en gedirigeer by die Konservatoria van Amsterdam. Hy het viool in orkeste gespeel voordat hy in 1954 en 1955 kursusse in dirigeer onder Ferdinand Leitner geneem het.


== Loopbaan ==
== Loopbaan ==
[[Lêer:Bernard Haitink (1959).jpg|duimnael|links|Bernard Haitink (1959)]]
[[Lêer:Bernard Haitink (1959).jpg|duimnael|links|Bernard Haitink (1959)]]
Haitink het op 19 Julie 1954 sy eerste uitvoering gedirigeer met die Nederlandse Radio-unie simfonieorkes (later die Nederlandse Radio Filharmoniese Orkes [RFO]).<ref name="RFOpatron">{{cite press release|title=Haitink patron of the Netherlands Radio Philharmonic Orchestra |url=http://en.radiofilharmonischorkest.nl/mco_page/detail/22285 |publisher=Radio Filharmonisch Orkest |date=20 Desember 2012 |accessdate=2 Februarie 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130806071554/http://en.radiofilharmonischorkest.nl/mco_page/detail/22285 |archivedate=6 Augustus 2013 }}</ref> Hy het in 1955 die tweede dirigent van die simfonieorkes geword, en in 1957 het hy hoofdirigent daarvan geword. Sy buiging as dirigent saam met die [[Koninklike Concertgebouw Simfonieorkes|Concertgebouw Orkes]] het op 7 November 1956 plaasgevind. Hy het naamlik ingestaan vir [[Carlo Maria Giulini]].<ref>{{cite news|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,843759,00.html|title=The Diffident Dutchman| work=Time|date=12 Mei 1967|accessdate=13 Julie 2007}}</ref> Na die skielike dood van Eduard van Beinum, was Haitink op 1 September 1959 as die eerste- of hoofdirigent van die Concertgebouw Orkes aangestel. Hy het in 1961 die prinsipiële dirigent van die Concertgebouw Orkes geword, en het tot 1963 die posisie gedeel met [[Eugen Jochum]], toe Haitink die enigste prinsipiële dirigent geword het.<ref>Die orkes se eie [[webwerf]] gee 1963 aan as die datum waarop Haitink die enigste prinsipiële dirigent geword het.</ref> Haitink het saam met die Concertgebouw Orkes baie opnames vir die Philips plate-etiket gemaak, en ook later vir Decca en EMI Classics, en het wyd getoer saam met die orkes.
Haitink het op 19 Julie 1954 sy eerste uitvoering gedirigeer met die Nederlandse Radio-unie simfonieorkes (later die Nederlandse Radio Filharmoniese Orkes [RFO]).<ref name="RFOpatron">{{cite press release|title=Haitink patron of the Netherlands Radio Philharmonic Orchestra |url=http://en.radiofilharmonischorkest.nl/mco_page/detail/22285 |publisher=Radio Filharmonisch Orkest |date=20 Desember 2012 |accessdate=2 Februarie 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130806071554/http://en.radiofilharmonischorkest.nl/mco_page/detail/22285 |archivedate=6 Augustus 2013 }}</ref> Hy het in 1955 die tweede dirigent van die simfonieorkes geword, en in 1957 het hy hoofdirigent daarvan geword. Sy buiging as dirigent met die [[Koninklike Concertgebouw Simfonieorkes]] het op 7 November 1956 plaasgevind. Hy het naamlik ingestaan vir [[Carlo Maria Giulini]].<ref>{{cite news|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,843759,00.html|title=The Diffident Dutchman| work=Time|date=12 Mei 1967|accessdate=13 Julie 2007}}</ref> Na die skielike dood van Eduard van Beinum, was Haitink op 1 September 1959 as die eerste- of hoofdirigent van die Concertgebouw Orkes aangestel. Hy het in 1961 die prinsipiële dirigent van die Concertgebouw Orkes geword, en het tot 1963 die posisie gedeel met [[Eugen Jochum]], toe Haitink die enigste prinsipiële dirigent geword het.<ref>Die orkes se eie [[webwerf]] gee 1963 aan as die datum waarop Haitink die enigste prinsipiële dirigent geword het.</ref> Haitink het saam met die Concertgebouw Orkes baie opnames vir die Philips [[plate-etiket]] gemaak, en ook later vir Decca en EMI Classics, en het wyd getoer saam met die orkes.


In die vroeë 1980's het Haitink gedreig om te bedank uit sy pos in protest teen verminderinge aan die subside wat die Concertgebouw orkes vanaf die Nederlandse regering ontvang het - welke kon lei tot die afdanking van 23 musikante van uit orkes. Die finansiële situasie was uiteindelik geskik,<ref>{{cite news|author=James R. Oestreich|title=An Eminently Rational Man in an Irrational Profession| url=https://www.nytimes.com/2002/03/10/arts/music-an-eminently-rational-man-in-an-irrational-profession.html?pagewanted=all|work=New York Times|date=10 Maart 2002| accessdate=30 Oktober 2007}}</ref> en Haitink het tot 1988 aangebly as hoofdirigent. In 1999 was hy aangestel as Honorêre dirigent van die Koninklike Concertgebouw Orkes. In Desember 2012, in die nasleep van sy voorspraak vir die RFO en voorgestelde begroting besnydings aan die orkes en Nederlandse musiek in die algemeen, het Haitink die titel as weldoener of beskermheer van die RFO aanvaar.<ref name="RFOpatron" /> In Maart 2014 het Haitink aan die Nederlandse koerant ''Het Parool'' genoem dat hy die titel van RFO dirigent-laureaat wou herroep en nie langer as gas-dirigent van die orkes wou optree nie, in protes teen die orkes se huidige administratiewe bestuur.<ref>"Haitink nooit meer bij Concertgebouworkest". ''Het Parool'', 4 Maart 2014.</ref> In September 2015 het die Koninklike Concertgebouw Orkes aangekondig dat hulle hulle versoen het met Haitink, met 'n gepaardgaande geskeduleerde gas-dirigent optrede met die orkes in die 2016-17 seisoen.<ref>{{cite press release|url=http://www.concertgebouworkest.nl/en/News/Press/2015-2016/Press-statement-Royal-Concertgebouw-Orchestra-and-Bernard-Haitink/ |title=Press Statement - Royal Concertgebouw Orchestra and Bernard Haitink |publisher=Royal Concertgebouw Orchestra |date=2 September 2015 |accessdate=2015-09-03 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151018060618/http://www.concertgebouworkest.nl/en/News/Press/2015-2016/Press-statement-Royal-Concertgebouw-Orchestra-and-Bernard-Haitink/ |archivedate=18 Oktober 2015 |df=dmy }}</ref><ref>{{cite news | url=http://www.volkskrant.nl/muziek/concertgebouw-toont-zich-de-wijste-in-kwestie-haitink~a4134193/ | title=Concertgebouw toont zich de wijste in kwestie-Haitink | work=De Volksrant | author=Guido van Oorschot | date=2015-09-03 | accessdate=2015-09-03}}</ref>
In die vroeë 1980's het Haitink gedreig om te bedank uit sy pos in protes teen vermindering van die subsidie wat die Concertgebouw orkes van die Nederlandse regering ontvang het welke kon lei tot die afdanking van 23 musikante uit sy orkes. Die finansiële situasie was uiteindelik geskik,<ref>{{cite news|author=James R. Oestreich|title=An Eminently Rational Man in an Irrational Profession| url=https://www.nytimes.com/2002/03/10/arts/music-an-eminently-rational-man-in-an-irrational-profession.html?pagewanted=all|work=New York Times|date=10 Maart 2002| accessdate=30 Oktober 2007}}</ref> en Haitink het tot 1988 aangebly as hoofdirigent. In 1999 is hy aangestel as eredirigent van die Koninklike Concertgebouw Orkes. In Desember 2012, in die nasleep van sy voorspraak vir die RFO en voorgestelde begrotingbesnydings aan die orkes en Nederlandse musiek in die algemeen, het Haitink die titel as weldoener of beskermheer van die RFO aanvaar.<ref name="RFOpatron" /> In Maart 2014 het Haitink aan die Nederlandse koerant ''Het Parool'' genoem dat hy die titel van RFO dirigent-laureaat wou herroep en nie langer as gas-dirigent van die orkes wou optree nie, in protes teen die orkes se huidige administratiewe bestuur.<ref>"Haitink nooit meer bij Concertgebouworkest". ''Het Parool'', 4 Maart 2014.</ref> In September 2015 het die Koninklike Concertgebouw Orkes aangekondig dat hulle hulle versoen het met Haitink, met 'n gepaardgaande geskeduleerde gasdirigentoptrede met die orkes in die 2016-17 seisoen.<ref>{{cite press release|url=http://www.concertgebouworkest.nl/en/News/Press/2015-2016/Press-statement-Royal-Concertgebouw-Orchestra-and-Bernard-Haitink/ |title=Press Statement - Royal Concertgebouw Orchestra and Bernard Haitink |publisher=Royal Concertgebouw Orchestra |date=2 September 2015 |accessdate=2015-09-03 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151018060618/http://www.concertgebouworkest.nl/en/News/Press/2015-2016/Press-statement-Royal-Concertgebouw-Orchestra-and-Bernard-Haitink/ |archivedate=18 Oktober 2015 |df=dmy }}</ref><ref>{{cite news | url=http://www.volkskrant.nl/muziek/concertgebouw-toont-zich-de-wijste-in-kwestie-haitink~a4134193/ | title=Concertgebouw toont zich de wijste in kwestie-Haitink | work=De Volksrant | author=Guido van Oorschot | date=2015-09-03 | accessdate=2015-09-03}}</ref>


Haitink was ook vanaf 1967 tot 1979 die Prinsipiële Dirigent van die Londen Filharmoniese Orkes. Hy was ook vanaf 1978 tot 1988 Musikale Direkteur by Glyndebourne Opera in Engeland, en vanaf 1987 tot 2002 Musikale Direkteur van die Koninklike Opera ([[Covent Garden]]), waar sy musikale vermoë hoog aangeslaan is, alhoewel hy nie altyd heeltemal toegewydheid was aan die organisasie nie.<ref>{{cite news| url=https://www.nytimes.com/1991/06/02/arts/classical-music-for-a-reluctant-maestro-relief-no-regrets-in-berlin.html?pagewanted=all|title=For a Reluctant Maestro, Relief, No Regrets, in Berlin|work=New York Times|author=Nicholas Kenyon|date=2 Junie 1991| accessdate=6 Januarie 2008}}</ref><ref>{{cite news| url=http://arts.guardian.co.uk/critic/feature/0,,741004,00.html|title=A great musician – but that was not enough|work=The Guardian|author=Andrew Clements| date=21 Junie 2002|accessdate=21 April 2007}}</ref>
Haitink was ook vanaf 1967 tot 1979 die hoofdirigent van die [[Londen Filharmoniese Orkes]]. Hy was ook vanaf 1978 tot 1988 Musiekdirekteur by Glyndebourne Opera in Engeland, en vanaf 1987 tot 2002 Musiekdrekteur van die Koninklike Opera ([[Covent Garden]]), waar sy musikale vermoë hoog aangeslaan is, alhoewel hy nie altyd heeltemal toegewydheid was aan die organisasie nie.<ref>{{cite news| url=https://www.nytimes.com/1991/06/02/arts/classical-music-for-a-reluctant-maestro-relief-no-regrets-in-berlin.html?pagewanted=all|title=For a Reluctant Maestro, Relief, No Regrets, in Berlin|work=New York Times|author=Nicholas Kenyon|date=2 Junie 1991| accessdate=6 Januarie 2008}}</ref><ref>{{cite news| url=http://arts.guardian.co.uk/critic/feature/0,,741004,00.html|title=A great musician – but that was not enough|work=The Guardian|author=Andrew Clements| date=21 Junie 2002|accessdate=21 April 2007}}</ref>


Van 2002 tot 2004 was Haitink Hoofdirigent van die [[Staatskapelle Dresden]]. Sy oorspronklike kontrak met Dresden het tot 2006 geloop, maar Haitink het voor die afloop daarvan in 2004 bedank oor verskille met die Staatskapelle se ''Intendant'', Gerd Uecker, betreffende die orkes se keuse van 'n opvolger.<ref name="clark">{{cite news|url=http://search.ft.com/ftArticle?queryText=Bernard+Haitink&y=8&aje=true&x=22&id=041022007114|title=Bernard Haitink: unfinished symphony|work=Financial Times|author=Andrew Clark|date=22 October 2004|accessdate=5 Mei 2007|archive-url=https://archive.is/20130102232511/http://search.ft.com/ftArticle?queryText=Bernard+Haitink&y=8&aje=true&x=22&id=041022007114|archive-date=2 Januarie 2013|dead-url=yes|df=dmy-all}}</ref>
Van 2002 tot 2004 was Haitink hoofdirigent van die [[Staatskapelle Dresden]]. Sy oorspronklike kontrak met Dresden het tot 2006 geloop, maar Haitink het voor die afloop daarvan in 2004 bedank oor verskille met die Staatskapelle se ''Intendant'', Gerd Uecker, betreffende die orkes se keuse van 'n opvolger.<ref name="clark">{{cite news|url=http://search.ft.com/ftArticle?queryText=Bernard+Haitink&y=8&aje=true&x=22&id=041022007114|title=Bernard Haitink: unfinished symphony|work=Financial Times|author=Andrew Clark|date=22 October 2004|accessdate=5 Mei 2007|archive-url=https://archive.is/20130102232511/http://search.ft.com/ftArticle?queryText=Bernard+Haitink&y=8&aje=true&x=22&id=041022007114|archive-date=2 Januarie 2013|dead-url=yes|df=dmy-all}}</ref>
[[File:London Barbican Hall LSO Haitink.jpg|thumb|280px|By die Barbican Centre in Londen met die Londen Simfonieorkes,2011]]
[[File:London Barbican Hall LSO Haitink.jpg|thumb|280px|By die Barbican Centre in Londen met die Londen Simfonieorkes,2011]]
Haitink het vanaf 1995 tot 2004 gedien as prinsipiële gas-dirigent van die [[Boston Simfonieorkes]] toe hy die nuwe titel van dirigent emeritus aangeneem het. Bykomend hiertoe het hy saam met l'Orchestre National de France en die London Simfonieorkes verskyn. In die vroeë 2000s het hy die volledige simfoniese siklusse van [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]] en [[Johannes Brahms|Brahms]] opgeneem met die Londen Simfonieorkes vir die LSO Live plate-etiket. Haitink is ook 'n honorêre lid van die [[Berliner Philharmoniker]].
Haitink het vanaf 1995 tot 2004 gedien as hoofgasdirigent van die [[Boston Simfonieorkes]] toe hy die nuwe titel van dirigent emeritus aanvaar het. Bykomend hiertoe het hy saam met [[l'Orchestre National de France]] en die [[Londen Simfonieorkes]] verskyn. In die vroeë 2000s het hy die volledige simfoniese siklusse van [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]] en [[Johannes Brahms|Brahms]] opgeneem met die Londen Simfonieorkes vir die LSO Live plate-etiket. Haitink is ook 'n erelid van die [[Berliner Philharmoniker]].


In April 2006 na 'n hoogaangeskrewe twee-weeklange uitvoering van musiek saam met die Chicago Simfonieorkes (CSO), het die CSO vir Haitink aangestel in die nuutgeskepte posisie van prinsipiële dirigent, met ingang die 2006–2007 seisoen.<ref>{{cite news|url=http://www.findarticles.com/p/articles/mi_qn4155/is_20061015/ai_n16784796 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924095126/http://www.findarticles.com/p/articles/mi_qn4155/is_20061015/ai_n16784796 |dead-url=yes |archive-date=24 September 2015 |title=Symphony in good hands |work=Chicago Sun-Times |author=Andrew Patner |date=15 Oktober 2006 |accessdate=21 April 2007 }}</ref> Die duur van die kontrak was vier jare.<ref>{{cite news| url=https://www.nytimes.com/2006/04/28/arts/movies/arts-briefly-chicago-symphony-conductors-but-no-music-director.html|title=Arts, Briefly; Chicago Symphony: Conductors but No Music Director|work=New York Times|author=Daniel J. Wakin, |date=28 April 2006|accessdate=21 April 2007}}</ref> Haitink het egter a.g.v. sy hoe ouderdom nee gesê op die aanbod van die CSO om hul direkteur van musiek te wees.<ref>{{cite news| url=https://www.telegraph.co.uk/arts/main.jhtml?xml=/arts/2008/09/04/bmbhaitink10.xml|title=Bernard Haitink: I love power without responsibility|work=The Telegraph|author=Geoffrey Norris|date=9 April 2008| accessdate=10 September 2008}}</ref> Ten opsigte van sy kontrak, het Haitink gesê dat "elke dirigent, insluitende myself, 'n vervaldatum het."<ref>{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2006/10/06/arts/music/06hait.html?ex=1317787200&en=773d590cedcea461&ei=5088&partner=rssnyt&emc=rss|title=A Jet-Setting Maestro Sets a Brisker Pace for Beethoven|work=New York Times|author=James R. Oestreich|date=6 Oktober 2006|accessdate=21 April 2007}}</ref> Hy het in Junie 2010 sy kontrak as prinsipiële dirigent van Chicago afgesluit met 'n reeks konserte van die volledige Beethoven simfonieë. <ref>{{cite news | url=http://www.suntimes.com/entertainment/music/2410538,CST-NWS-cso20.article | title=Haitink wraps up CSO tenure with revealing Beethoven's Ninth | work=Chicago Sun-Times | author=Andrew Patner | date=19 Junie 2010 | accessdate=2 Julie 2010 }}{{Dead link|date=Augustus 2018 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> en terselfdertyd is die Theodore Thomas Medalje aan hom toegeken deur die orkes.<ref>{{cite press release | title=CSO Principal Conductor Bernard Haitink Receives Theodore Thomas Medallion for Distinguished Service | url=http://cso.org/uploadedFiles/7_Learn/Press_Room/Press_Releases/2009/Haitink_ThomasMedallion_final.pdf | publisher=Chicago Symphony Orchestra | date=21 Junie 2010 | accessdate=2 Julie 2010}}</ref>
In April 2006, na 'n hoogaangeskrewe twee-weeklange uitvoering van musiek saam met die [[Chicago Simfonieorkes]] (CSO), het die CSO Haitink aangestel in die nuutgeskepte posisie van hoofdirigent, met ingang die 2006–2007 seisoen.<ref>{{cite news|url=http://www.findarticles.com/p/articles/mi_qn4155/is_20061015/ai_n16784796 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924095126/http://www.findarticles.com/p/articles/mi_qn4155/is_20061015/ai_n16784796 |dead-url=yes |archive-date=24 September 2015 |title=Symphony in good hands |work=Chicago Sun-Times |author=Andrew Patner |date=15 Oktober 2006 |accessdate=21 April 2007 }}</ref> Die duur van die kontrak was vier jaar.<ref>{{cite news| url=https://www.nytimes.com/2006/04/28/arts/movies/arts-briefly-chicago-symphony-conductors-but-no-music-director.html|title=Arts, Briefly; Chicago Symphony: Conductors but No Music Director|work=New York Times|author=Daniel J. Wakin, |date=28 April 2006|accessdate=21 April 2007}}</ref> Haitink het egter a.g.v. sy hoe ouderdom nee gesê op die aanbod van die CSO om hul direkteur van musiek te word.<ref>{{cite news| url=https://www.telegraph.co.uk/arts/main.jhtml?xml=/arts/2008/09/04/bmbhaitink10.xml|title=Bernard Haitink: I love power without responsibility|work=The Telegraph|author=Geoffrey Norris|date=9 April 2008| accessdate=10 September 2008}}</ref> Ten opsigte van sy kontrak, het Haitink gesê dat "elke dirigent, insluitende myself, 'n vervaldatum het."<ref>{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2006/10/06/arts/music/06hait.html?ex=1317787200&en=773d590cedcea461&ei=5088&partner=rssnyt&emc=rss|title=A Jet-Setting Maestro Sets a Brisker Pace for Beethoven|work=New York Times|author=James R. Oestreich|date=6 Oktober 2006|accessdate=21 April 2007}}</ref> Hy het in Junie 2010 sy kontrak as hoofdirigent van Chicago afgesluit met 'n reeks konserte van die volledige Beethoven-simfonieë. <ref>{{cite news | url=http://www.suntimes.com/entertainment/music/2410538,CST-NWS-cso20.article | title=Haitink wraps up CSO tenure with revealing Beethoven's Ninth | work=Chicago Sun-Times | author=Andrew Patner | date=19 Junie 2010 | accessdate=2 Julie 2010 }}{{Dead link|date=Augustus 2018 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> en terselfdertyd het die orkes die Theodore Thomas Medalje aan hom toegeken.<ref>{{cite press release | title=CSO Principal Conductor Bernard Haitink Receives Theodore Thomas Medallion for Distinguished Service | url=http://cso.org/uploadedFiles/7_Learn/Press_Room/Press_Releases/2009/Haitink_ThomasMedallion_final.pdf | publisher=Chicago Symphony Orchestra | date=21 Junie 2010 | accessdate=2 Julie 2010}}</ref>


Haitink het 'n wye variëteit werke gedirigeer en opgeneem, met die volledige simfonieë van [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]], [[Johannes Brahms|Brahms]], [[Robert Schumann|Schumann]], [[Pjotr Tsjaikofski|Tsjaikofski]], [[Anton Bruckner|Bruckner]], [[Gustav Mahler|Mahler]], [[Dmitri Sjostakowitsj|Sjostakowitsj]] en [[Ralph Vaughan Williams|Vaughan Williams]], en die volledige klavierconcertos van Beethoven en Brahms met [[Claudio Arrau]] van sy mees noemenswaardige opnames.<ref>{{cite journal| last=Anderson|first=Robert|year=1973|title=Mahler: The Complete Symphonies|journal=Musical Times|volume= 114|issue= 1560| pages=152|jstor=957200| doi=10.2307/957200| publisher=Musical Times Publications Ltd.| last2=Mahler| last3=Soloists| last4=Choirs| last5=Orchestra| first5=Concertgebouw| last6=Haitink}}</ref> Haitink het baie opnames gemaak vir verskeie plate-etikette, insluitende Philips Records, [[EMI]] Classics, Columbia Records, LSO Live, RCO Live, en CSO Resound. Ander opnames sluit die volledige orkestrale werke van [[Claude Debussy|Debussy]], die twee simfonieë van [[Edward Elgar|Elgar]], die drie [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]]/Da Ponte operas, en [[Richard Wagner|Wagner]] se volledige operasiklus, ''Der Ring des Nibelungen'', in asook die opera ''Tannhäuser''.
Haitink het 'n wye variëteit werke gedirigeer en opgeneem, met die volledige simfonieë van [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]], [[Johannes Brahms|Brahms]], [[Robert Schumann|Schumann]], [[Pjotr Tsjaikofski|Tsjaikofski]], [[Anton Bruckner|Bruckner]], [[Gustav Mahler|Mahler]], [[Dmitri Sjostakowitsj|Sjostakowitsj]] en [[Ralph Vaughan Williams|Vaughan Williams]], en die volledige klavier[[Concerto|concertos]] van Beethoven en Brahms met [[Claudio Arrau]] van sy mees noemenswaardige opnames.<ref>{{cite journal| last=Anderson|first=Robert|year=1973|title=Mahler: The Complete Symphonies|journal=Musical Times|volume= 114|issue= 1560| pages=152|jstor=957200| doi=10.2307/957200| publisher=Musical Times Publications Ltd.| last2=Mahler| last3=Soloists| last4=Choirs| last5=Orchestra| first5=Concertgebouw| last6=Haitink}}</ref> Haitink het baie opnames gemaak vir verskeie plate-etikette, insluitende Philips Records, [[EMI]] Classics, Columbia Records, LSO Live, RCO Live, en CSO Resound. Ander opnames sluit die volledige orkestrale werke van [[Claude Debussy|Debussy]], die twee simfonieë van [[Edward Elgar|Elgar]], die drie [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]]/Da Ponte operas, en [[Richard Wagner|Wagner]] se volledige operasiklus, ''Der Ring des Nibelungen'', in asook die opera ''Tannhäuser''.


Haitink het in 'n 2004 artikel gekonstateer dat hy nie langer opera sou dirigeer nie, maar hy het in 2007 toegewings op die voorneme gemaak, en drie uitvoerings van ''Parsifal'' in Zurich in Maart en April gedirigeer, en vyf uitvoerings van die opera ''Pelléas et Mélisande'' in Parys se (Théâtre des Champs-Élysées) in Junie. Hy het in 2004 gekonstateer dat hy nie beplan het om verder by die Koninklike Opera, Covent Garden te dirigeer nie.<ref>{{cite news| url=http://arts.guardian.co.uk/fridayreview/story/0,,1161832,00.html|title=I started far too young. I still have sleepless nights ... |work=The Guardian| author=Martin Kettle|date=5 Maart 2004|accessdate=21 April 2007}}</ref> 'n April 2007 aankondiging het egter vermeld dat Haitink sou terugkeer na die Koninklike Opera in Desember 2007, met dieselfde Zurich produksie van ''Parsifal'',<ref>{{cite press release| url=http://www.metoperafamily.org/operanews/news/pressrelease.aspx?id=1396|title=Breaking News: Next Royal Opera Season Promises Minotaur Premiere, New Salome, Voigt as Ariadne|publisher=''Opera News''|date=10 April 2007|accessdate=23 Julie 2007}}</ref> en hy het die voorneme vervul.<ref>{{cite news| url=http://music.guardian.co.uk/classical/reviews/story/0,,2224357,00.html|title=Parsifal (Royal Opera House, London)|work=The Guardian|author=Erica Jeal| date=8 Desember 2007|accessdate=6 Januarie 2008}}</ref>
Haitink het in 'n 2004 artikel aangekondig dat hy nie langer opera sou dirigeer nie, maar het in 2007 toegewings op die voorneme gemaak, en drie uitvoerings van ''Parsifal'' in Zurich in Maart en April gedirigeer, en vyf uitvoerings van die opera ''Pelléas et Mélisande'' in Parys se (Théâtre des Champs-Élysées) in Junie. Hy het in 2004 gesê dat hy nie beplan het om verder by die Koninklike Opera, Covent Garden te dirigeer nie.<ref>{{cite news| url=http://arts.guardian.co.uk/fridayreview/story/0,,1161832,00.html|title=I started far too young. I still have sleepless nights ... |work=The Guardian| author=Martin Kettle|date=5 Maart 2004|accessdate=21 April 2007}}</ref> 'n Aankondiging in April 2007 het egter vermeld dat Haitink sou terugkeer na die Koninklike Opera in Desember 2007, met dieselfde Zurichproduksie van ''Parsifal'',<ref>{{cite press release| url=http://www.metoperafamily.org/operanews/news/pressrelease.aspx?id=1396|title=Breaking News: Next Royal Opera Season Promises Minotaur Premiere, New Salome, Voigt as Ariadne|publisher=''Opera News''|date=10 April 2007|accessdate=23 Julie 2007}}</ref> en hy het die voorneme vervul.<ref>{{cite news| url=http://music.guardian.co.uk/classical/reviews/story/0,,2224357,00.html|title=Parsifal (Royal Opera House, London)|work=The Guardian|author=Erica Jeal| date=8 Desember 2007|accessdate=6 Januarie 2008}}</ref>


Haitink het vir verskeie jare meestersklasse in dirigeer aangebied en gelei vir jong dirigente in Lucerne.<ref>{{cite news | url=https://www.theguardian.com/music/2011/aug/11/bernard-haitink-masterclass | title=A masterclass with Bernard Haitink | work=The Guardian | author=[[Tom Service]] | date=2011-08-11 | accessdate=2014-10-04}}</ref> In Junie 2015 het die Europese Unie Jeugorkes die aanstelling van Haitink as die orkes se dirigent lareaat aangekondig, met ingang onmiddellik.<ref>{{cite press release | url=http://www.euyo.eu/discover/news/euyo-announces-new-conductors/ | title=EUYO announces new conductors | publisher=European Union Youth Orchestra | date=2015-06-29 | accessdate=2015-09-03}}</ref> In Junie 2019 het Haitink gekonstateer dat sy finale konsert as dirigent in September 2019 sal wees.<ref>{{cite news | url=https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/dirigent-bernard-haitink-zet-na-65-jaar-een-punt-achter-zijn-carriere~b8114c1e/ | title=Dirigent Bernard Haitink zet na 65 jaar een punt achter zijn carrière | work=De Volksrant | author=Guido van Oorschot | date=2019-06-12 | accessdate=2019-06-12}}</ref>
Haitink het vir verskeie jare meestersklasse in dirigeer aangebied en jong dirigente opgelei in Lucerne.<ref>{{cite news | url=https://www.theguardian.com/music/2011/aug/11/bernard-haitink-masterclass | title=A masterclass with Bernard Haitink | work=The Guardian | author=[[Tom Service]] | date=2011-08-11 | accessdate=2014-10-04}}</ref> In Junie 2015 het die Europese Unie Jeugorkes die aanstelling van Haitink as die orkes se dirigent lareaat aangekondig, met onmiddellike ingang.<ref>{{cite press release | url=http://www.euyo.eu/discover/news/euyo-announces-new-conductors/ | title=EUYO announces new conductors | publisher=European Union Youth Orchestra | date=2015-06-29 | accessdate=2015-09-03}}</ref> In Junie 2019 het Haitink gekonstateer dat sy finale konsert as dirigent in September 2019 sal wees.<ref>{{cite news | url=https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/dirigent-bernard-haitink-zet-na-65-jaar-een-punt-achter-zijn-carriere~b8114c1e/ | title=Dirigent Bernard Haitink zet na 65 jaar een punt achter zijn carrière | work=De Volksrant | author=Guido van Oorschot | date=2019-06-12 | accessdate=2019-06-12}}</ref>


== Geselekteerde platelys ==
== Geselekteerde platelys ==

Wysiging soos op 20:14, 23 Augustus 2019

Bernard Haitink
GeboortenaamBernard Johan Herman Haitink
Gebore4 Maart 1929 (1929-03-04) (95 jaar oud)
Amsterdam, Nederland
GenresKlassiek
Beroep(e)Dirigent

Bernard Johan Herman Haitink (Nederlands:ˈbɛrnɑrt ˈɦaːi̯tɪŋk|lang; * 4 Maart 1929 – ) is 'n Nederlandse dirigent.

Vroeë lewe

Haitink is in Amsterdam gebore as die seun van Willem Haitink, 'n staatsbeampte wat later die direkteur van die Nederlandse Elektrisiteitsraad sou word, en Anna Clara Verschaffelt, wat vir Alliance Française gewerk het.[1] Hy het viool gestudeer en gedirigeer by die Konservatoria van Amsterdam. Hy het viool in orkeste gespeel voordat hy in 1954 en 1955 kursusse in dirigeer onder Ferdinand Leitner geneem het.

Loopbaan

Bernard Haitink (1959)

Haitink het op 19 Julie 1954 sy eerste uitvoering gedirigeer met die Nederlandse Radio-unie simfonieorkes (later die Nederlandse Radio Filharmoniese Orkes [RFO]).[2] Hy het in 1955 die tweede dirigent van die simfonieorkes geword, en in 1957 het hy hoofdirigent daarvan geword. Sy buiging as dirigent met die Koninklike Concertgebouw Simfonieorkes het op 7 November 1956 plaasgevind. Hy het naamlik ingestaan vir Carlo Maria Giulini.[3] Na die skielike dood van Eduard van Beinum, was Haitink op 1 September 1959 as die eerste- of hoofdirigent van die Concertgebouw Orkes aangestel. Hy het in 1961 die prinsipiële dirigent van die Concertgebouw Orkes geword, en het tot 1963 die posisie gedeel met Eugen Jochum, toe Haitink die enigste prinsipiële dirigent geword het.[4] Haitink het saam met die Concertgebouw Orkes baie opnames vir die Philips plate-etiket gemaak, en ook later vir Decca en EMI Classics, en het wyd getoer saam met die orkes.

In die vroeë 1980's het Haitink gedreig om te bedank uit sy pos in protes teen vermindering van die subsidie wat die Concertgebouw orkes van die Nederlandse regering ontvang het − welke kon lei tot die afdanking van 23 musikante uit sy orkes. Die finansiële situasie was uiteindelik geskik,[5] en Haitink het tot 1988 aangebly as hoofdirigent. In 1999 is hy aangestel as eredirigent van die Koninklike Concertgebouw Orkes. In Desember 2012, in die nasleep van sy voorspraak vir die RFO en voorgestelde begrotingbesnydings aan die orkes en Nederlandse musiek in die algemeen, het Haitink die titel as weldoener of beskermheer van die RFO aanvaar.[2] In Maart 2014 het Haitink aan die Nederlandse koerant Het Parool genoem dat hy die titel van RFO dirigent-laureaat wou herroep en nie langer as gas-dirigent van die orkes wou optree nie, in protes teen die orkes se huidige administratiewe bestuur.[6] In September 2015 het die Koninklike Concertgebouw Orkes aangekondig dat hulle hulle versoen het met Haitink, met 'n gepaardgaande geskeduleerde gasdirigentoptrede met die orkes in die 2016-17 seisoen.[7][8]

Haitink was ook vanaf 1967 tot 1979 die hoofdirigent van die Londen Filharmoniese Orkes. Hy was ook vanaf 1978 tot 1988 Musiekdirekteur by Glyndebourne Opera in Engeland, en vanaf 1987 tot 2002 Musiekdrekteur van die Koninklike Opera (Covent Garden), waar sy musikale vermoë hoog aangeslaan is, alhoewel hy nie altyd heeltemal toegewydheid was aan die organisasie nie.[9][10]

Van 2002 tot 2004 was Haitink hoofdirigent van die Staatskapelle Dresden. Sy oorspronklike kontrak met Dresden het tot 2006 geloop, maar Haitink het voor die afloop daarvan in 2004 bedank oor verskille met die Staatskapelle se Intendant, Gerd Uecker, betreffende die orkes se keuse van 'n opvolger.[11]

By die Barbican Centre in Londen met die Londen Simfonieorkes,2011

Haitink het vanaf 1995 tot 2004 gedien as hoofgasdirigent van die Boston Simfonieorkes toe hy die nuwe titel van dirigent emeritus aanvaar het. Bykomend hiertoe het hy saam met l'Orchestre National de France en die Londen Simfonieorkes verskyn. In die vroeë 2000s het hy die volledige simfoniese siklusse van Beethoven en Brahms opgeneem met die Londen Simfonieorkes vir die LSO Live plate-etiket. Haitink is ook 'n erelid van die Berliner Philharmoniker.

In April 2006, na 'n hoogaangeskrewe twee-weeklange uitvoering van musiek saam met die Chicago Simfonieorkes (CSO), het die CSO Haitink aangestel in die nuutgeskepte posisie van hoofdirigent, met ingang die 2006–2007 seisoen.[12] Die duur van die kontrak was vier jaar.[13] Haitink het egter a.g.v. sy hoe ouderdom nee gesê op die aanbod van die CSO om hul direkteur van musiek te word.[14] Ten opsigte van sy kontrak, het Haitink gesê dat "elke dirigent, insluitende myself, 'n vervaldatum het."[15] Hy het in Junie 2010 sy kontrak as hoofdirigent van Chicago afgesluit met 'n reeks konserte van die volledige Beethoven-simfonieë. [16] en terselfdertyd het die orkes die Theodore Thomas Medalje aan hom toegeken.[17]

Haitink het 'n wye variëteit werke gedirigeer en opgeneem, met die volledige simfonieë van Beethoven, Brahms, Schumann, Tsjaikofski, Bruckner, Mahler, Sjostakowitsj en Vaughan Williams, en die volledige klavierconcertos van Beethoven en Brahms met Claudio Arrau van sy mees noemenswaardige opnames.[18] Haitink het baie opnames gemaak vir verskeie plate-etikette, insluitende Philips Records, EMI Classics, Columbia Records, LSO Live, RCO Live, en CSO Resound. Ander opnames sluit die volledige orkestrale werke van Debussy, die twee simfonieë van Elgar, die drie Mozart/Da Ponte operas, en Wagner se volledige operasiklus, Der Ring des Nibelungen, in asook die opera Tannhäuser.

Haitink het in 'n 2004 artikel aangekondig dat hy nie langer opera sou dirigeer nie, maar het in 2007 toegewings op die voorneme gemaak, en drie uitvoerings van Parsifal in Zurich in Maart en April gedirigeer, en vyf uitvoerings van die opera Pelléas et Mélisande in Parys se (Théâtre des Champs-Élysées) in Junie. Hy het in 2004 gesê dat hy nie beplan het om verder by die Koninklike Opera, Covent Garden te dirigeer nie.[19] 'n Aankondiging in April 2007 het egter vermeld dat Haitink sou terugkeer na die Koninklike Opera in Desember 2007, met dieselfde Zurichproduksie van Parsifal,[20] en hy het die voorneme vervul.[21]

Haitink het vir verskeie jare meestersklasse in dirigeer aangebied en jong dirigente opgelei in Lucerne.[22] In Junie 2015 het die Europese Unie Jeugorkes die aanstelling van Haitink as die orkes se dirigent lareaat aangekondig, met onmiddellike ingang.[23] In Junie 2019 het Haitink gekonstateer dat sy finale konsert as dirigent in September 2019 sal wees.[24]

Geselekteerde platelys

Koninklike Concertgebouw Simfonieorkes:

  • Anton Bruckner: Simfonieë 0-9 (Philips)
  • Claude Debussy: Orkestrale Werke (Philips, 1976–79)
  • Gustav Mahler
    • Simfonieë 1–9 (Philips)
    • Simfonie No. 2 "Resurrection", Elly Ameling, Aafje Heynis, Nederlandse Radiokoor, (Philips 1968).
    • Simfonie No. 5 (remastered PENTATONE)
    • Simfonie No. 8 "Simfonie van 'n Duisend” (remastered PENTATONE)
    • Simfonieë Nos. 1-5, 7, 9 (Kerstmatinee; Philips)
  • Maurice Ravel
    • Orkestrale Werke (Philips 1971–77)
    • Daphnis et Chloé Suites & Ma mère l’oye (remastered; Pentatone)
  • Pjotr Tsjaikofski: Simfonieë 1-6. (Philips, 1979)
  • Dmitri Sjostakowitsj: Simfonie no.15 (RCO live 2012).
  • Robert Schumann: Simfonie No.3 in E-moll "Rhenish" (Philips 411 104-1, 1983)
  • Symphony Edition boksstel van Koninklike Concertgebouw Simfonieorkes (RCO) opnames van Beethoven, Brahms, Bruckner, Mahler, Schumann, Tsjaikofski (36 CDs - Decca, 2014)

Boston Simfonieorkes:

  • Johannes Brahms
    • Simfonie No. 1, Nanie met die Tanglewood Festival Koor (Philips, 1994)
    • Simfonie No. 2 in D Major, Tragiese Ouverture (Philips, 1990)
    • Simfonie No. 3, Alto Rapsodie met Jard Van Nes saam met die mans van die Tanglewood Festival Koor (Philips, 1993)
    • Simfonie No. 4 in E Mineur, Haydn Variasies (Philips, 1992)
    • Klavierconcerto No. 2, met Emanuel Ax (Sony, 1997)
  • Maurice Ravel
    • Daphnis and Chloe met die Tanglewood Festival Koor (Philips, 1989)
    • Ma Mere l'Oye, Menuet antique, Rapsodie espagnole, La Valse (Philips, 1995)
    • Alborada del Gracioso, Bolero, Le tombeau de Couperin, Valses nobles et sentimentales (Philips, 1996)

Chicago Simfonieorkes:

Londen Filharmoniese Orkes:

Londen Simfonieorkes:

Beierse Radio Simfonieorkes:

Verwysings

  1. Nicholas Wroe (14 Oktober 2000). "Master of the House". The Guardian. Besoek op 21 April 2007.
  2. 2,0 2,1 Radio Filharmonisch Orkest (20 Desember 2012). "Haitink patron of the Netherlands Radio Philharmonic Orchestra". Persberig. Archived from the original on 6 Augustus 2013. https://web.archive.org/web/20130806071554/http://en.radiofilharmonischorkest.nl/mco_page/detail/22285. Besoek op 2 Februarie 2013. 
  3. "The Diffident Dutchman". Time. 12 Mei 1967. Besoek op 13 Julie 2007.
  4. Die orkes se eie webwerf gee 1963 aan as die datum waarop Haitink die enigste prinsipiële dirigent geword het.
  5. James R. Oestreich (10 Maart 2002). "An Eminently Rational Man in an Irrational Profession". New York Times. Besoek op 30 Oktober 2007.
  6. "Haitink nooit meer bij Concertgebouworkest". Het Parool, 4 Maart 2014.
  7. Royal Concertgebouw Orchestra (2 September 2015). "Press Statement - Royal Concertgebouw Orchestra and Bernard Haitink". Persberig. Archived from the original on 18 Oktober 2015. https://web.archive.org/web/20151018060618/http://www.concertgebouworkest.nl/en/News/Press/2015-2016/Press-statement-Royal-Concertgebouw-Orchestra-and-Bernard-Haitink/. Besoek op 2015-09-03. 
  8. Guido van Oorschot (3 September 2015). "Concertgebouw toont zich de wijste in kwestie-Haitink". De Volksrant. Besoek op 3 September 2015.
  9. Nicholas Kenyon (2 Junie 1991). "For a Reluctant Maestro, Relief, No Regrets, in Berlin". New York Times. Besoek op 6 Januarie 2008.
  10. Andrew Clements (21 Junie 2002). "A great musician – but that was not enough". The Guardian. Besoek op 21 April 2007.
  11. Andrew Clark (22 Oktober 2004). "Bernard Haitink: unfinished symphony". Financial Times. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Januarie 2013. Besoek op 5 Mei 2007. {{cite news}}: Onbekende parameter |dead-url= geïgnoreer (hulp)
  12. Andrew Patner (15 Oktober 2006). "Symphony in good hands". Chicago Sun-Times. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 September 2015. Besoek op 21 April 2007. {{cite news}}: Onbekende parameter |dead-url= geïgnoreer (hulp)
  13. Daniel J. Wakin, (28 April 2006). "Arts, Briefly; Chicago Symphony: Conductors but No Music Director". New York Times. Besoek op 21 April 2007.{{cite news}}: AS1-onderhoud: ekstra leestekens (link)
  14. Geoffrey Norris (9 April 2008). "Bernard Haitink: I love power without responsibility". The Telegraph. Besoek op 10 September 2008.
  15. James R. Oestreich (6 Oktober 2006). "A Jet-Setting Maestro Sets a Brisker Pace for Beethoven". New York Times. Besoek op 21 April 2007.
  16. Andrew Patner (19 Junie 2010). "Haitink wraps up CSO tenure with revealing Beethoven's Ninth". Chicago Sun-Times. Besoek op 2 Julie 2010.[dooie skakel]
  17. Chicago Symphony Orchestra (21 Junie 2010). "CSO Principal Conductor Bernard Haitink Receives Theodore Thomas Medallion for Distinguished Service". Persberig. http://cso.org/uploadedFiles/7_Learn/Press_Room/Press_Releases/2009/Haitink_ThomasMedallion_final.pdf. Besoek op 2 Julie 2010. 
  18. Anderson, Robert; Mahler; Soloists; Choirs; Orchestra, Concertgebouw; Haitink (1973). "Mahler: The Complete Symphonies". Musical Times. Musical Times Publications Ltd. 114 (1560): 152. doi:10.2307/957200. JSTOR 957200.
  19. Martin Kettle (5 Maart 2004). "I started far too young. I still have sleepless nights ..." The Guardian. Besoek op 21 April 2007.
  20. Opera News (10 April 2007). "Breaking News: Next Royal Opera Season Promises Minotaur Premiere, New Salome, Voigt as Ariadne". Persberig. http://www.metoperafamily.org/operanews/news/pressrelease.aspx?id=1396. Besoek op 23 Julie 2007. 
  21. Erica Jeal (8 Desember 2007). "Parsifal (Royal Opera House, London)". The Guardian. Besoek op 6 Januarie 2008.
  22. Tom Service (11 Augustus 2011). "A masterclass with Bernard Haitink". The Guardian. Besoek op 4 Oktober 2014.
  23. European Union Youth Orchestra (2015-06-29). "EUYO announces new conductors". Persberig. http://www.euyo.eu/discover/news/euyo-announces-new-conductors/. Besoek op 2015-09-03. 
  24. Guido van Oorschot (12 Junie 2019). "Dirigent Bernard Haitink zet na 65 jaar een punt achter zijn carrière". De Volksrant. Besoek op 12 Junie 2019.
  25. Fiona Maddocks (13 Desember 2009). "Mahler Symphony No 2: Chicago Symphony/Haitink". The Observer. Besoek op 27 Oktober 2010.
  26. "Chicago Symphony Orchestra Announces Major Radio And Recording Initiatives". Chicago Symphony Orchestra. 30 November 2006.
  27. John von Rhein (20 Oktober 2006). "Haitink, CSO make magic with Mahler". Chicago Tribune. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Mei 2007. Besoek op 21 April 2007. {{cite news}}: Onbekende parameter |deadurl= geïgnoreer (hulp)
  28. Andrew Clements (25 April 2008). "Mahler: Symphony No 6, Chicago Symphony Orch/ Haitink". The Guardian. Besoek op 27 Oktober 2010.
  29. Andrew Clements (22 Augustus 2008). "Classical review: Shostakovich: Symphony No 10, LPO/Haitink; Symphony No 4, Chicago SO/Haitink". The Guardian. Besoek op 27 Oktober 2010.
  30. Andrew Clements (17 Junie 2010). "Strauss: Ein Heldenleben; Webern: Im Sommerwind". The Guardian. Besoek op 27 Oktober 2010.
  31. Geoffrey Norris (24 Maart 2010). "Strauss: Eine Alpensinfonie, review". Telegraph. Besoek op 19 April 2017.

Eksterne skakels

Onderhoude
Kulturele poste
Voorafgegaan deur
Paul van Kempen
Hoofdirigent, Nederlandse Radio Filharmoniese orkes
1957–1961
Opgevolg deur
Jean Fournet
Voorafgegaan deur
Eduard van Beinum
Hoofdirigent, Koninklike Concertgebouw Orkes
1961–1988
Opgevolg deur
Riccardo Chailly
Voorafgegaan deur
John Pritchard
Musikale Direkteur, Glyndebourne Operafees
1978–1988
Opgevolg deur
Andrew Davis
Voorafgegaan deur
Colin Davis
Musikale Direkteur, Koninklike Operahuis, Covent Garden
1987–2002
Opgevolg deur
Antonio Pappano
Voorafgegaan deur
Giuseppe Sinopoli
Hoofdirigent, Staatskapelle Dresden
2002-2004
Opgevolg deur
Fabio Luisi
Voorafgegaan deur
Daniel Barenboim (musikale direkteur)
Hoofdirigent, Chicago Simfonieorkes
2006–2010
Opgevolg deur
Riccardo Muti (musikale direkteur)