Maanmaand: Verskil tussen weergawes
Uitleg van bronteks |
Uitgebrei |
||
| Lyn 1: | Lyn 1: | ||
[[Beeld:Lunar libration with phase Oct 2007 450px.gif|thumb|200px|’n Animasie van die [[Maan]] soos dit deur sy [[Maanfase|fases]] beweeg.]] |
|||
’n '''Maanmaand''' is ’n tydseenheid wat gebruik word om die tyd te meet tussen twee opeenvolgende |
’n '''Maanmaand''' is ’n tydseenheid wat gebruik word om die tyd te meet tussen twee opeenvolgende [[samestand]]e (van [[volmaan]] tot volmaan of van [[donkermaan]] tot donkermaan). Nes met ’n [[jaar]] die geval is, bestaan verskillende definisies, met die gevolg dat die presiese duur daarvan wissel. |
||
== Definisies == |
== Definisies == |
||
’n Maanmaand kan op die volgende vyf maniere gedefinieer word: |
’n Maanmaand kan op die volgende vyf maniere gedefinieer word: |
||
*Die sinodiese maand, die tydperk van die een donkermaan tot die volgende, oftewel die tyd tussen twee identiese [[samestand]]e. ’n Sinodiese maand is gemiddeld 29,53059 dae lank. |
|||
;Sideriese maand |
|||
| ⚫ | |||
Die tydperk van die Maan se wentelbaan met betrekking tot die oënskynlik vaste [[ster]]re aan die hemelruim, word ’n sideriese maand genoem (van die Latynse woord ''sidera'', "sterre"). Dit dui die tyd aan waarin die Maan terugkeer na dieselfde posisie tussen die sterre, en dit is {{val|27.321661}} dae (27 d 7 h 43 m 11,6 s).<ref>{{cite book |title=Astrophysical Data: Planets and Stars |author=Lang, Kenneth |date=2012 |page=57 |publisher=Springer}}</ref> Dié soort maand is deur kulture in die [[Midde-Ooste]], [[Indië]] en [[China]] op die volgende manier waargeneem: Hulle het die lug in 27 of 28 "maanhuise" ingedeel, een vir elke dag van die maand, en die helderste sterre daarin geïdentifiseer. |
|||
*Die sideriese maand, oftewel die [[maansomloop]]tyd ten opsigte van die aarde binne ’n vaste verwysingskader. Dié tydperk is 27,32166 dae en word bepaald aan die hand van die tyd wat die Maan nodig het weer verby ’n ster in die lugruim te beweeg. |
|||
*Die anomalistiese maand, oftewel die maansomlooptyd gemeet van een [[perigeum]] tot ’n volgende. Dit is die punt waarop die Maan die naaste aan die Aarde is (sien ook [[Apside]]). ’n Anomalistiese maand duur gemiddeld 27,55455 dae. |
|||
;Sinodiese maand |
|||
*Die drakoniese maand of knoopmaand, oftewel die tyd wat die Maan nodig het om tydens sy omwenteling die vlak van die Aarde twee keer op dieselfde plek te kruis, met ander woorde om deur dieselfde [[Knoop (sterrekunde)|knoop]] te beweeg. Dié maanmaand duur ongeveer 27,21222 dae. |
|||
Die sinodiese maand (van die [[Griek]]e woord συνοδικός ''synodikós'', "betreffende ’n sinode") dui op ’n "sinode", dus ’n ontmoeting – in dié geval van die [[Son]] en die [[Maan]]. Dit is die gemiddelde tyd van die Maan se wentelbaan ten opsigte van die lyn wat die Son en die [[Aarde]] verbind. Dit het betrekking op die [[maanfase]]s, want die Maan se fases hang af van die posisie van die Maan ten opsigte van die Son soos van die Aarde af gesien. |
|||
Terwyl die Maan om die Aarde wentel, beweeg die Aarde verder in sy wentelbaan om die Son. Nadat die Maan ’n sideriese maand voltooi het, moet dit nog ’n entjie aanbeweeg om weer die posisie te bereik waar sy hoekafstand van die Son presies dieselfde is. Daarom is die sinodiese maand 2,2 dae langer as die sideriese maand. Daar is dus 13,37 sideriese maande, maar net 12,37 sinodiese maande in ’n [[Jaar#Gregoriaanse kalender|Gregoriaanse jaar]]. |
|||
Omdat die Aarde se wentelbaan om die Son ovaal is en nie rond nie, wissel die Aarde se wentelspoed deur die jaar na gelang daarvan of die aarde naby sy [[periapside]] (naaste afstand) of [[apoapside]] (verste afstand) is. Dieselfde geld vir die Maan se wentelbaan om die Aarde. Vanweë hierdie wisseling in snelhede verskil die tyd tussen spesifieke maanstande dus van sowat 29,18 tot sowat 29,93 dae. Die langtermyngemiddelde is {{val|29.530587981}} dae<ref>CRC Handbook of Chemistry and Physics, bl. F-258</ref> (29 d 12 h 44 m 2,8016 s). Die sinodiese maand word gebruik om eklipssiklusse te bepaal.<ref>{{Cite web|url=http://blog.stephenwolfram.com/2017/08/when-exactly-will-the-eclipse-happen-a-multimillenium-tale-of-computation/|title=When Exactly Will the Eclipse Happen? A Multimillenium Tale of Computation. Stephen Wolfram|website=blog.stephenwolfram.com|language=en|access-date=2017-08-25}}</ref> |
|||
;Tropiese maand |
|||
| ⚫ | Die tropiese maand is die tyd wat die Maan nodig het om terug te keer na dieselfde ekliptiese lengte gemeet vanaf die [[lentepunt]]. As gevolg van die [[Aksiale presessie|presessie van die nagewenings]] neem dit die maan minder as ’n sideriese maan om terug te keer na 0°. Dus is ’n tropiese maand jaar ietwat korter: {{val|27.321582}} dae (27 d 7 h 43 m 4.7 s). |
||
;Anomalistiese maand |
|||
Die Maan se wentelbaan is, nes die Aarde s’n, ovaal, en die anomalistiese maand is die tydsduur van ’n maanomwenteling gemeet van een [[perigeum]] (naaste afstand van die Aarde af) tot die volgende. Die oriëntasie en vorm van die Maan se wentelbaan is egter nie altyd dieselfde nie. Veral die posisie van die perigeum en apogeum (verste sfstand) roteer een keer elke sowat 3 233 dae (8,85 jaar). Dit neem die Maan langer om van een apside tot die volgende te beweeg omdat die apside verder aanbeweeg het tydens dié rotasie (die perigeum beweeg in dieselfde rigting as waarin die Maan wentel). ’n Anomalistiese maand se lengte is sowat {{val|27.554551}} dae (27 d 13 h 18 m 33.2 s). |
|||
;Drakoniese maand |
|||
[[Beeld:Orbit1.svg|duimnael|240px|Die stygende nodus is een van verskeie wentelelemente van ’n liggaam.]] |
|||
’n Drakoniese maand<ref name="linton">{{cite book |last=Linton |first=Christopher M. |title=From Eudoxus to Einstein: a history of mathematical astronomy |publisher=Cambridge University Press |year=2004 |page=7 }}</ref> is ook bekend as ’n knoopmaand.<ref name="Lockyer1870">{{cite book |last=Lockyer |first=Sir Norman |title=Elements of Astronomy: Accompanied with Numerous Illustrations, a Colored Representations of the Solar, Stellar, and Nebular Spectra, and Celestial Charts of the Northern and Southern Hemisphere |url=https://archive.org/details/bub_gb_qmk4AAAAMAAJ |publisher=American Book Company |year=1870 |page=[https://archive.org/details/bub_gb_qmk4AAAAMAAJ/page/n228 223] |accessdate=10 Februarie 2014}}</ref> Die naam "drakonies" verwys na ’n mitiese [[draak]] wat glo in die Maan se [[Knoop (sterrekunde)|knoop]] gewoon en die Son of Maan tydens ’n [[verduistering]] geëet het.<ref name="linton" /> ’n Sons- of maansverduistering is slegs moontlik wanneer die maan by of naby een van die twee punte is waar sy wentelbaan die [[sonnebaan]]vlak kruis; dus wanneer dit by of naby sy wentelknoop is. |
|||
Die drakoniese of knoopmaand is die gemiddelde tussenpose tussen twee kruising van die Maan met dieselfde knoop. Die knope beweeg geleidelik in die teenoorgestelde rigting as waarin die Maan wentel en daarom is die tyd wat dit duur om deur dieselfde knoop te beweeg korter as ’n sideriese maand: {{val|27.212220}} dae (27 d 5 h 5 m 35.8 s). |
|||
== Maankalenders == |
== Maankalenders == |
||
In die [[Islamitiese kalender]] begin die maanmaand wanneer die Maan vir die eerste keer in die aand sigbaar is ná ’n [[donkermaan]], wat tydens ’n [[Konjunksie (sterrekunde)|konjunksie]] voorkom. In [[Antieke Egipte]] het die donkermaan begin op die oomblik dat die Maan nie meer sigbaar was voor sonsopkoms nie. Tans is die mees gebruikte kalender die [[Gregoriaanse kalender]], waarin die duur van ’n maand nie deur die maansiklus bepaal word nie. Die [[Hindoekalender]] werk egter steeds met maanmaande.<ref>http://www.beleven.org/feesten/kalenders/hindoe_kalender.php</ref> |
In die [[Islamitiese kalender]] begin die maanmaand wanneer die Maan vir die eerste keer in die aand sigbaar is ná ’n [[donkermaan]], wat tydens ’n [[Konjunksie (sterrekunde)|konjunksie]] voorkom. In [[Antieke Egipte]] het die donkermaan begin op die oomblik dat die Maan nie meer sigbaar was voor sonsopkoms nie. Tans is die mees gebruikte kalender die [[Gregoriaanse kalender]], waarin die duur van ’n maand nie deur die maansiklus bepaal word nie. Die [[Islamitiese kalender|Islamitiese]] en [[Hindoekalender]] werk egter steeds met maanmaande.<ref>http://www.beleven.org/feesten/kalenders/hindoe_kalender.php</ref> |
||
== Verwysings == |
== Verwysings == |
||
{{Verwysings}} |
{{Verwysings}} |
||
*[[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:nl:Maanmaand|Nederlandse Wikipedia]] |
|||
==Skakels== |
|||
{{vertaaluit| taalafk = en | il = Lunar month}} |
|||
{{Normdata}} |
|||
[[Kategorie:Eenhede van tyd]] |
[[Kategorie:Eenhede van tyd]] |
||
Wysiging soos op 11:08, 31 Julie 2020
.gif)
’n Maanmaand is ’n tydseenheid wat gebruik word om die tyd te meet tussen twee opeenvolgende samestande (van volmaan tot volmaan of van donkermaan tot donkermaan). Nes met ’n jaar die geval is, bestaan verskillende definisies, met die gevolg dat die presiese duur daarvan wissel.
Definisies
’n Maanmaand kan op die volgende vyf maniere gedefinieer word:
- Sideriese maand
Die tydperk van die Maan se wentelbaan met betrekking tot die oënskynlik vaste sterre aan die hemelruim, word ’n sideriese maand genoem (van die Latynse woord sidera, "sterre"). Dit dui die tyd aan waarin die Maan terugkeer na dieselfde posisie tussen die sterre, en dit is 27,321661 dae (27 d 7 h 43 m 11,6 s).[1] Dié soort maand is deur kulture in die Midde-Ooste, Indië en China op die volgende manier waargeneem: Hulle het die lug in 27 of 28 "maanhuise" ingedeel, een vir elke dag van die maand, en die helderste sterre daarin geïdentifiseer.
- Sinodiese maand
Die sinodiese maand (van die Grieke woord συνοδικός synodikós, "betreffende ’n sinode") dui op ’n "sinode", dus ’n ontmoeting – in dié geval van die Son en die Maan. Dit is die gemiddelde tyd van die Maan se wentelbaan ten opsigte van die lyn wat die Son en die Aarde verbind. Dit het betrekking op die maanfases, want die Maan se fases hang af van die posisie van die Maan ten opsigte van die Son soos van die Aarde af gesien.
Terwyl die Maan om die Aarde wentel, beweeg die Aarde verder in sy wentelbaan om die Son. Nadat die Maan ’n sideriese maand voltooi het, moet dit nog ’n entjie aanbeweeg om weer die posisie te bereik waar sy hoekafstand van die Son presies dieselfde is. Daarom is die sinodiese maand 2,2 dae langer as die sideriese maand. Daar is dus 13,37 sideriese maande, maar net 12,37 sinodiese maande in ’n Gregoriaanse jaar.
Omdat die Aarde se wentelbaan om die Son ovaal is en nie rond nie, wissel die Aarde se wentelspoed deur die jaar na gelang daarvan of die aarde naby sy periapside (naaste afstand) of apoapside (verste afstand) is. Dieselfde geld vir die Maan se wentelbaan om die Aarde. Vanweë hierdie wisseling in snelhede verskil die tyd tussen spesifieke maanstande dus van sowat 29,18 tot sowat 29,93 dae. Die langtermyngemiddelde is 29,530587981 dae[2] (29 d 12 h 44 m 2,8016 s). Die sinodiese maand word gebruik om eklipssiklusse te bepaal.[3]
- Tropiese maand
Die tropiese maand is die tyd wat die Maan nodig het om terug te keer na dieselfde ekliptiese lengte gemeet vanaf die lentepunt. As gevolg van die presessie van die nagewenings neem dit die maan minder as ’n sideriese maan om terug te keer na 0°. Dus is ’n tropiese maand jaar ietwat korter: 27,321582 dae (27 d 7 h 43 m 4.7 s).
- Anomalistiese maand
Die Maan se wentelbaan is, nes die Aarde s’n, ovaal, en die anomalistiese maand is die tydsduur van ’n maanomwenteling gemeet van een perigeum (naaste afstand van die Aarde af) tot die volgende. Die oriëntasie en vorm van die Maan se wentelbaan is egter nie altyd dieselfde nie. Veral die posisie van die perigeum en apogeum (verste sfstand) roteer een keer elke sowat 3 233 dae (8,85 jaar). Dit neem die Maan langer om van een apside tot die volgende te beweeg omdat die apside verder aanbeweeg het tydens dié rotasie (die perigeum beweeg in dieselfde rigting as waarin die Maan wentel). ’n Anomalistiese maand se lengte is sowat 27,554551 dae (27 d 13 h 18 m 33.2 s).
- Drakoniese maand
’n Drakoniese maand[4] is ook bekend as ’n knoopmaand.[5] Die naam "drakonies" verwys na ’n mitiese draak wat glo in die Maan se knoop gewoon en die Son of Maan tydens ’n verduistering geëet het.[4] ’n Sons- of maansverduistering is slegs moontlik wanneer die maan by of naby een van die twee punte is waar sy wentelbaan die sonnebaanvlak kruis; dus wanneer dit by of naby sy wentelknoop is.
Die drakoniese of knoopmaand is die gemiddelde tussenpose tussen twee kruising van die Maan met dieselfde knoop. Die knope beweeg geleidelik in die teenoorgestelde rigting as waarin die Maan wentel en daarom is die tyd wat dit duur om deur dieselfde knoop te beweeg korter as ’n sideriese maand: 27,212220 dae (27 d 5 h 5 m 35.8 s).
Maankalenders
In die Islamitiese kalender begin die maanmaand wanneer die Maan vir die eerste keer in die aand sigbaar is ná ’n donkermaan, wat tydens ’n konjunksie voorkom. In Antieke Egipte het die donkermaan begin op die oomblik dat die Maan nie meer sigbaar was voor sonsopkoms nie. Tans is die mees gebruikte kalender die Gregoriaanse kalender, waarin die duur van ’n maand nie deur die maansiklus bepaal word nie. Die Islamitiese en Hindoekalender werk egter steeds met maanmaande.[6]
Verwysings
- ↑ Lang, Kenneth (2012). Astrophysical Data: Planets and Stars. Springer. p. 57.
- ↑ CRC Handbook of Chemistry and Physics, bl. F-258
- ↑ "When Exactly Will the Eclipse Happen? A Multimillenium Tale of Computation. Stephen Wolfram". blog.stephenwolfram.com (in Engels). Besoek op 25 Augustus 2017.
- ↑ 4,0 4,1 Linton, Christopher M. (2004). From Eudoxus to Einstein: a history of mathematical astronomy. Cambridge University Press. p. 7.
- ↑ Lockyer, Sir Norman (1870). Elements of Astronomy: Accompanied with Numerous Illustrations, a Colored Representations of the Solar, Stellar, and Nebular Spectra, and Celestial Charts of the Northern and Southern Hemisphere. American Book Company. p. 223. Besoek op 10 Februarie 2014.
- ↑ http://www.beleven.org/feesten/kalenders/hindoe_kalender.php
Skakels
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
