87 783
wysigings
Verskil tussen weergawes van "Barok"
Jump to navigation
Jump to search
trs
Holder (besprekings | bydraes) k (corr using AWB) |
(trs) |
||
|
Die '''Barok''' was 'n kunssinnige stylperiode wat gewild was van die einde van die 16de eeu tot aan die begin van die [[18de eeu]]. Barok het sy oorsprong in [[Italië]] gehad en het die destydse argitektuur, tuinargitektuur, skilderkuns, beeldhoukuns, letterkunde en musiek beïnvloed. Die woord "barok" is van die Portugese woord ''barroco'' afkomstig, wat "onreëlmatig gevormde pêrel" beteken. Daar word onderskei tussen die vroeë, hoë en laat-
Die gewildheid en sukses van die Barokstyl was deur die [[Rooms-Katolieke Kerk]] aangemoedig, wat van mening was dat die kunste ook godsdienstige temas in direkte en emosionele betrokkenheid moet oordra. Die aristokrate het Barokstyl as 'n kans gesien om besoekers te beïndruk en hul mag en beheer te versinnebeeld. Barokpaleise is voorsien van luisterryke howe en weelderige ontvangskamers.
[[Lêer:Monteverdi-Ritorno.png|duimnael|Monteverdi se Ritorno]]
Met Barok word die styl aangedui van [[Beeldende kunste|beeldende kuns]], [[Letterkunde|literatuur]], en [[musiek]] in 'n periode wat ruweg van die einde van die [[16de eeu|16e eeu]] tot die eerste helfte van die [[18de eeu|18e eeu]] geduur het. Die
Die styl het 'n sterk religieuse inslag en word gekenmerk deur 'n strewe na grootse swier verhewenheid, eenheid en ewewigtigheid in die kunswerke.
Beroemde kunstenaars soos Bernini, Rubens, Rembrandt, Velazquez, Cervantes, [[Monteverdi]] en [[Johann Sebastian Bach|Bach]] word as verteenwoordigers van die
== Algemeen ==
==== Musiek ====
[[Lêer:Bach.jpg|duimnael|Johann Sebastian Bach (61 jaar oud) was een van die
Die musikale Barok begin aan die einde van die 16e eeu met die jong
=== Boukuns ===
'n Verdere kenmerk is die strewe na eenwording van die verskillende kunsvorme. Hierdeur dra die boukuns, skilderkuns, beeldhoukuns en kunsnywerheid by tot die ontstaan van één kunswerk wat sterk tot die verbeelding spreek.
Die ontwerpe is oor die algemeen swaarder en hoogdrawender as in die voorafgaande Renaissance-tydperk, terwyl die oordadige versierings die werklike argitektoniese vorm soms totaaloorheers. Behalwe in Italië, die geboortepiek, van die Barok, word die
==== Italië ====
Die vroeë
Die bekendste [[Argitektuur|argitekte]] was Gian Lorenzo Bernini (1598-1680) en Francesco Borromini (1599-1667). Borromini het onder andere die St. Carlino alle
[[Lêer:Cornaro chapel in Santa Maria della Vittoria in Rome HDR.jpg|duimnael|Cornaro-kapel in Santa Maria]]
'n Uitsondering is Bernini se
Nog 'n bekende argitek uit dié tyd was Carlo Rainaldi (1611-1691) wat onder andere die St. Agnese op die Piazza Navona in Rome (in 1652 begin) gebou het. Hierdie kerk het 'n gewei met twee torings en is deur Borromini voltooi. Aan die einde van die 17e eeu is talle
==== Spanje en Portugal. ====
In [[Spanje]] en [[Portugal]] het 'n uiters dekoratiewe variasie van die Barok ontstaan na aanleiding van
==== Duitsland en Oostenryk ====
Aan die einde van die 17e eeu en in die eerste helfte van die 18e eeu het 'n aantal argitekte 'n speelse en ligter Barokargitektuur ontwerp wat moeilik van die Rokoko onderskei kan word. Hoewel die maatskaplike belangstelling van geestelikes en adellikes aan die taan was, is daar steeds talle kloosters en paleise gebou.
Die belangrikste argitekte in Oostenryk was Johann Bernhard
Ook die groot trappehuis van die biskop se paleis in Bruchsal in Karlsruhe (1730) is deur Neumann ontwerp. Enige tyd vergelykbaar met die
Die twee
==== Latyns-Amerika ====
==== Frankryk ====
Hoewel Frankryk die toon aangegee het ten opsigte van die grondplanne van
==== Engeland ====
In Engeland is daar weinig voorbeelde van die
''Nederland''
In die Nederlande het die
In die noorde van Nederland is daar min eg te Barokgeboue. Die beste voorbeeld is die Oostkerk in Middelburg (1657-1667), ontwerp deur Bartholomeus Drijfhout, Pieter Post en Arent van 's-Gravezande. Verder het daar in Nederland, soos ook in Frankryk, eerder 'n soort Klassisisme geheers wat byvoorbeeld gesien kan word in die beroemde werk van Jacob van Campen (1595-1657) se Paleis op die Dam in Amsterdam (begin in 1648), wat destyds as die stadshuis gebou is.
==== Italië ====
Die belangrikste beeldhouer van die hele Barokperiode was Gian Lorenzo Bernini (1598-1680). Sy vernaamste werke sluit 'n aantal fonteine in Rome in, waaronder dié op die Piazza Navona, die ''Baldachino'' in die St. Pieterskerk en die ''
==== Frankryk ====
Hoewel daar invloede van die Italiaanse Barokkuns in die Franse beeldhoukuns te bespeur is, is die komposisies gematigder, in ooreenstemming met die argitektuur. Die Franse beeldhoukuns word ook Klassisisme genoem. 'n Voorbeeld hiervan is die beeldegroep ''Apollo met nimfe'' van Franco is Girardon (1628-1715) in die tuine van Versailles. Weliswaar is die figure omhul in beweeglike Barokdraperings, maar die hele komposisie is meer oorwoë as wat in Italië die geval sou wees. Hierdie, en soortgelyke werke, is ontleen aan die werk van die Franse Klassisistiese skilder Poussin.
'n Jonger beeldhouer, wat ook werk vir die paleis van Versailles gelewer het, was
==== Nederland ====
Ook in die Nederlande is 'n duidelike Italiaanse invloed waarneembaar. Die Suid-Nederlander Francois Duquesnoy (1594-1643) het lank in Rome gewerk. Daar het hy 'n beeld van die Apostel Andreas wat vir die St. Pieterskerk bestem was, gemaak.
'n Leerling van Duquesnoy in Rome, was die Suid-Nederlander
Aan dieselfde projek het nog 'n Suid-Nederlander, Rombout Verhuist (1624-1698) gewerk. Sowel Artus Quellinus de Oude as Rombout Verhuist het portretborsbeelde en grafmonumente gemaak. Die grafmonumente was uit swart en wit marmer gekap met 'n liggende figuur daarop wat die oorledene voorstel, omring deur wapens en blomkranse.
==== Duitsland ====
Die belangrikste Duitse
Permoser het hom meer deur Bernini se werk laat beïnvloed. Hy het onder andere die werk aan die groot paleis in Dresden, die "Zwinger", verrig. Sy styl was meer in die trant van 'n ligte Rokoko as suiwer Barok.
Aan die einde van die 16e eeu het twee nuwe strominge op die voorgrond getree wat baie belangrik vir die ontwikkeling van die Barokskilderkuns sou word. Die een stroming was onder die leiding van Caravaggio en sy volgelinge, die ander is deur die Carracci-familie en hulle akademie gelei.
Beide het in die noorde van Italië gesetel. Caravaggio se skilderye - waarin realisme met motiewe ontleen aan die daaglikse lewe van die gewone man en spesiale fel, ''Barok'' lig/donker-kontraste kenmerkend was - oefen nie alleen 'n groot invloed op sy volgelinge uit nie, maar ook op Spaanse, Franse en Nederlandse skilders, soos [[Rembrandt van Rijn|Rembrandt]] en
Die Carracci's
Die skerp verkorting van figure word later weer gevind by ander Barokkunstenaars wat Annibale Carracci nagevolg het, byvoorbeeld Guercino (bynaam van Gian Francesco Barbieri, 1591-1666) se plafonversierings in die Villa Ludovisi in Rome (1621-1623) en by Pietro da Cortona (1596-1669) se plafonversierings vir die Palazzo Berberini in Rome (1639). By albei sien 'n mens wye, hemelse panoramas wat nog telkemale tot ver in die 18e eeu nagevolg sou word.
De la Tour het ''vera l taferele'' by kerslig geskilder en Le Nain het dikwels die boerelewe as onderwerp gekies. Carracci se invloed is sigbaar in die werke van skilders wat die Franse variant van die Barok, die Klassisisme, verteenwoordig. Die belangrikste was Nicolas Poussin, (1593-1665) , skilder van mitologiese tafereie, en Claude Lorrain (1600- 1682), skilder van die sogenaamde ideale landskap. Poussin se werk was nie net vir die Klassisistiese kunstenaars van belang nie, maar ook vir die beeldhouers van die 17e eeu.
==== Nederland ====
[[Lêer:Rembrandt van Rijn 198.jpg|duimnael|Rembrandt van Rijn]]
In die Nederlande het 'n eiesoortige realisme geheers, hoewel daar tog tekens van Italiaanse invloede was. Veral in die werke van
As 'n katoliek uit die Katolieke suide van Nederland, het hy baie opdragte van die Kerk ontvang en die beskerming geniet van 'n hele paar Katolieke vorste soos Karel I van Engeland, Maria de Médici , regentes van Frankryk, en die Spaanse Habsburgers.
Rubens verteenwoordig sowel in sy persoon - hy was diplomaat, intellektualis en skilder - as in sy veelsydige skilderkunswerke by uitstek die Baroktydperk. Soos wat Bernini as die doyen van die Barokbeeldhoukuns beskou word , so is Rubens die groot Barokskilder. Wêreldse praal en die vrugbare natuur oorheers die meeste van sy skilderye. Anthonie van Dyck (1599- 1641) was sy beroemdste volgeling. Hy het dieselfde virtuositeit as Rubens getoon , maar het tog na 'n eleganter afwerking geneig wat veral in sy portrette opmerklik is.
In die noordelike Nederlande was Rembrandt die grootste skilder. Dié gedeelte van Nederland was Protestants en groot religieuse werke soos dié van Rubens, het die Protestantse Rembrandt nie gelewer nie. Hoewel hy nie self in Italië was nie, was hy nietemin op die hoogte aangaande die nuutste ontwikkelings daar. Die portretkuns het 'n groot rol in sy werk gespeel. Portret, landskap, genre (tonele uit die daaglikse lewe) en stillewes was gelief in die Nederlandse burger milieu van die 17e eeu. In dié kategorieë was daar dan ook spesialiste van groot formaat, soos Frans Hals (1582-1666) vir portretskildering,
==== Spanje ====
Soos Nederland, het ook Spanje gedurende die 17e eeu 'n bloeiperiode in die skilderkuns beleef. Realisme, met invloede van Caravaggio wat via Sevilla gekom het, karakteriseer die werke van Velázquez (1599-1660). Hy was die hofskilder van Filips IV van Spanje en het veral vir sy portrette van die koninklike familie en hulle omgewing beroemd geword. Ook via Valencia dring Italiaanse invloede deur tot die werke van
==== Ander Europese lande ====
Engeland, Duitsland en Skandinawië het geen noemenswaardige skilders opgelewer nie. In Engeland het Rubens en Van Dyck groot aanhang geniet. Weens die Dertigjarige Oorlog was die klimaat vir kunstenaars in Duitsland te ongunstig om 'n bestaan kon maak. Slegs
=== Musiek ===
Sosiologies gesien beteken die nuwe styl die opkoms van die solis (later virtuoos), en die begin van 'n bewonderende publiek. Die publieke musiekteater is dus ook 'n uitvindsel van die Barok. Die eerste een is in 1637 in [[Venesië]] geopen.
'n Tweede kenmerk is die splitsing van die klankbron. Ook hierin het die Barok 'n ideaal van die 16e eeu verbreek, naamlik die homogene klank. Reeds in 1550 het die Nederlander
Hoewel die nuwe styl aanvanklik alle kontrapunt verbied het, het dit vinnig weer op die toneel verskyn, bekend as "stile antico". Veral in die kerkmusiek word dié "antieke styl" weer ingebring om 'n toppunt in die werke van Johann Sebastian Bach te bereik.
| |||