Ernstige akute respiratoriese sindroom koronavirus 2: Verskil tussen weergawes

Wysig skakels
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Blaai deur geskiedenis
← Ouer wysigingNuwer wysiging →
Content deleted Content added
VisueelWikiteks
JMK (besprekings | bydraes)
12 732 edits
JMK (besprekings | bydraes)
12 732 edits
diagnose
Lyn 1: Lyn 1:
[[Lêer:SARS-CoV-2 without background.png|duimnael|regs|260px|Hierdie illustrasie toon die buitestruktuur van [[koronavirus]]se in die algemeen. 'n Kroon of korona van priemreseptore (in rooi aangedui) bedek die oppervlak van die virion (in grys aangedui). 'n Nuwe koronavirus, '''EARS-KoV-2''', is geïdentifiseer as die oorsaak van die uitbraak van 'n respiratoriese siekte, [[Koronavirussiekte-2019|covid-19]], wat in 2019 vir die eerste keer in [[Wuhan]], China, opgemerk is. Bron: Centers for Disease Control and Prevention]]
[[Lêer:SARS-CoV-2 without background.png|duimnael|regs|260px|Hierdie illustrasie toon die buitestruktuur van [[koronavirus]]se in die algemeen. 'n Kroon of korona van priemreseptore (in rooi aangedui) bedek die oppervlak van die virion (in grys aangedui). 'n Nuwe koronavirus, '''EARS-KoV-2''', is geïdentifiseer as die oorsaak van die uitbraak van 'n respiratoriese siekte, [[Koronavirussiekte-2019|covid-19]], wat in 2019 vir die eerste keer in [[Wuhan]], China, opgemerk is. Bron: Centers for Disease Control and Prevention]]
'''Ernstige akute respiratoriese sindroom koronavirus 2''' ('''EARS-KoV-2''')<ref name="CoronavirusStudyGroup" /><ref name="BBC-Named" /> (Engels: SARS-CoV-2) is die [[Stam (mikrobiologie)|stam]] van [[koronavirus]] wat die asemhalingswegsiekte [[Koronavirussiekte-2019|covid-19]] veroorsaak. Dit staan in die volksmond bekend as die '''koronavirus''', maar voorgenoemde is eintlik die naam van 'n groep van virusse. Dit is voorheen met die voorlopige naam, '''2019 novel coronavirus (2019-nCoV)''' {{en}} aangedui.<ref name="WHO21Jan2020" /><ref name="CDC-nCoV" /><ref name="CDCAbout" /><ref name="NYT6" /> Die virus is gekenmerk deur 'n vinnige opeenvolging van mutasies, veral wat die gene van die priemreseptore betref.<ref name="mcc1">{{cite news |last1=McCallum |first1=Hamish |title= It looks like Omicron variant causes milder illness – is this how Covid-19 becomes endemic? |url= https://www.iol.co.za/lifestyle/health/it-looks-like-omicron-variant-causes-milder-illness-is-this-how-covid-19-becomes-endemic-4abddd9c-3bef-4f14-8b82-7090af15ce85 |access-date=2 Desember 2021 |agency=The Conversation |publisher=iol.co.za |date=1 Desember 2021}}</ref> Daar is gespekuleer dat die virulente fase van die pandemie tot 'n einde mag kom wanneer 'n variant met minder ernstige simptome endemies word.<ref name="hea1">{{cite news |last1=Head |first1=Tom |title=Omicron spread could be our first step OUT of the pandemic – here’s why |url=https://www.thesouthafrican.com/news/breaking-latest-news-omicron-variant-updates-wednesday-1-december/ |access-date=2 December 2021 |agency=The South African |publisher=thesouthafrican.com |date=1 Desember 2021}}</ref>
'''Ernstige akute respiratoriese sindroom koronavirus 2''' ('''EARS-KoV-2''')<ref name="CoronavirusStudyGroup" /><ref name="BBC-Named" /> (Engels: SARS-CoV-2) is die [[Stam (mikrobiologie)|stam]] van [[koronavirus]] wat die asemhalingswegsiekte [[Koronavirussiekte-2019|covid-19]] veroorsaak. Dit staan in die volksmond bekend as die '''koronavirus''', maar voorgenoemde is eintlik die naam van 'n groep van virusse. Dit is voorheen met die voorlopige naam, '''2019 novel coronavirus (2019-nCoV)''' {{en}} aangedui.<ref name="WHO21Jan2020" /><ref name="CDC-nCoV" /><ref name="CDCAbout" /><ref name="NYT6" /> Die virus is gekenmerk deur 'n vinnige opeenvolging van mutasies, veral wat die gene van die priemreseptore betref.<ref name="mcc1">{{cite news |last1=McCallum |first1=Hamish |title= It looks like Omicron variant causes milder illness – is this how Covid-19 becomes endemic? |url= https://www.iol.co.za/lifestyle/health/it-looks-like-omicron-variant-causes-milder-illness-is-this-how-covid-19-becomes-endemic-4abddd9c-3bef-4f14-8b82-7090af15ce85 |access-date=2 Desember 2021 |agency=The Conversation |publisher=iol.co.za |date=1 Desember 2021}}</ref> Daar is gespekuleer dat die virulente fase van die pandemie tot 'n einde mag kom wanneer 'n variant met minder ernstige simptome endemies word.<ref name="hea1">{{cite news |last1=Head |first1=Tom |title=Omicron spread could be our first step OUT of the pandemic – here’s why |url=https://www.thesouthafrican.com/news/breaking-latest-news-omicron-variant-updates-wednesday-1-december/ |access-date=2 December 2021 |agency=The South African |publisher=thesouthafrican.com |date=1 Desember 2021}}</ref><ref name="swa2">{{cite news |last1=Swart |first1=Megan |title=Omikron dalk begin van die einde vir Covid-19 |url=https://maroelamedia.co.za/nuus/sa-nuus/omikron-dalk-begin-van-die-einde-vir-covid-19/ |access-date=10 December 2021 |agency=Maroela Media |publisher=maroelamedia.co.za |date=6 Desember 2021}}</ref>


==Klassifikasie en belang==
==Klassifikasie en belang==
Lyn 7: Lyn 7:
Akute respiratoriese noodsindroom word by swaar geaffekteerde pasiënte gediagnoseer, en diegene wat nie gou herstel nie, doen dikwels pulmonêre fibrose, oftewel veelvuldige longletsels op.<ref name="ale1"/> Die virus kan organe soos die hart en longe sodanig beskadig dat oorplantings benodig word.<ref name="ale1">{{cite news |last1=Aleccia |first1=JoNel |title=Covid disease damage leading to 'completely new category' of organ transplants |url=https://www.nbcnews.com/health/health-news/covid-disease-damage-leading-completely-new-category-organ-transplants-n1263868 |access-date=11 Mei 2021 |agency=Kaiser Health News |publisher=nbcnews.com |date=12 April 2021}}</ref>
Akute respiratoriese noodsindroom word by swaar geaffekteerde pasiënte gediagnoseer, en diegene wat nie gou herstel nie, doen dikwels pulmonêre fibrose, oftewel veelvuldige longletsels op.<ref name="ale1"/> Die virus kan organe soos die hart en longe sodanig beskadig dat oorplantings benodig word.<ref name="ale1">{{cite news |last1=Aleccia |first1=JoNel |title=Covid disease damage leading to 'completely new category' of organ transplants |url=https://www.nbcnews.com/health/health-news/covid-disease-damage-leading-completely-new-category-organ-transplants-n1263868 |access-date=11 Mei 2021 |agency=Kaiser Health News |publisher=nbcnews.com |date=12 April 2021}}</ref>


'n Meer potente variant van die virus, aangedui as Alpha (oftewel B.1.1.7), het in Desember 2020 in die [[Verenigde Koninkryk]] verskyn. 4,1 (eerder as 2,5) uit 1&nbsp;000 geïnfekteerdes wat dit opdoen sal sonder behandeling sterf.<ref name="km1">{{cite news |last1=Macnamara |first1=Kelly |last2=AFP |title=UK Covid-19 variant 64% deadlier than other strains – study |url=https://citizen.co.za/news/covid-19/2453688/uk-covid-19-variant-64-deadlier-than-other-strains-study/ |access-date=10 Maart 2021 |work=Covid-19 |agency=The Citizen |publisher=citizen.co.za}}</ref> Die Delta-variante (B.1.617.2, AY.1 en ander) is 60% meer oordraagbaar as die Alpha-variant en 100% meer oordraagbaar as die oorspronklike virus,<ref name="wgo1">{{cite news |title=WGO twyfel nou of entstof die pandemie kan beeindig |url=https://maroelamedia.co.za/nuus/wereld/wgo-twyfel-nou-of-entstof-die-pandemie-kan-beeindig/ |access-date=17 September 2021 |agency=AFP |publisher=maroelamedia.co.za |date=11 September 2021}}</ref> en het 'n korter inkubasieperiode as enige Delta-voorgangers.<ref name="mcc1"/> Die daaropvolgende Omikron-variant toon 'n groter herinfeksiekoers, benewens infeksie van kinders onder die ouderdom van 5 jaar as die voorafgaande variante.<ref name="afp1">{{cite news |last1=AFP |title=Geen sterftes weens Omikron nog aangemeld |url=https://maroelamedia.co.za/nuus/sa-nuus/geen-sterftes-weens-omikron-nog-aangemeld/ |access-date=10 December 2021 |agency=Maroela Media |publisher=maroelamedia.co.za |date=5 Desember 2021}}</ref>
'n Meer potente variant van die virus, aangedui as Alpha (oftewel B.1.1.7), het in Desember 2020 in die [[Verenigde Koninkryk]] verskyn. 4,1 (eerder as 2,5) uit 1&nbsp;000 geïnfekteerdes wat dit opdoen sal sonder behandeling sterf.<ref name="km1">{{cite news |last1=Macnamara |first1=Kelly |last2=AFP |title=UK Covid-19 variant 64% deadlier than other strains – study |url=https://citizen.co.za/news/covid-19/2453688/uk-covid-19-variant-64-deadlier-than-other-strains-study/ |access-date=10 Maart 2021 |work=Covid-19 |agency=The Citizen |publisher=citizen.co.za}}</ref> Die Delta-variante (B.1.617.2, AY.1 en ander) is 60% meer oordraagbaar as die Alpha-variant en 100% meer oordraagbaar as die oorspronklike virus,<ref name="wgo1">{{cite news |title=WGO twyfel nou of entstof die pandemie kan beeindig |url=https://maroelamedia.co.za/nuus/wereld/wgo-twyfel-nou-of-entstof-die-pandemie-kan-beeindig/ |access-date=17 September 2021 |agency=AFP |publisher=maroelamedia.co.za |date=11 September 2021}}</ref> en het 'n korter inkubasieperiode as enige Delta-voorgangers.<ref name="mcc1"/> Die daaropvolgende Omikron-variant toon 'n groter herinfeksiekoers, benewens infeksie van kinders onder die ouderdom van 5 jaar, as die voorafgaande variante.<ref name="afp1">{{cite news |last1=AFP |title=Geen sterftes weens Omikron nog aangemeld |url=https://maroelamedia.co.za/nuus/sa-nuus/geen-sterftes-weens-omikron-nog-aangemeld/ |access-date=10 December 2021 |agency=Maroela Media |publisher=maroelamedia.co.za |date=5 Desember 2021}}</ref>


Suid-Afrika se eerste infeksievlaag, laat in 2020, is oorheers deur die Beta-variant (B.1.351).<ref name="mcc1"/> Teen April 2021 was verskillende mutasies in Suid-Afrika aanwesig, maar die derde infeksievlaag was nog nie op hande nie.<ref name="mar1">{{cite news |title=Covid-19: Minstens 55 gevalle by Tuks aangemeld |url= https://maroelamedia.co.za/nuus/sa-nuus/munisipale-bestuurder-vas-oor-bedrog-van-r100-miljoen/ |access-date=10 Mei 2021 |agency=Maroela Media |publisher=maroelamedia.co.za |date=2 April 2021}}</ref> Die derde vlaag in Suid-Afrika is oorheers deur die Delta-variant.<ref name="wgo2">{{cite news |title=Classification of Omicron (B.1.1.529): SARS-CoV-2 Variant of Concern |url=https://www.who.int/news/item/26-11-2021-classification-of-omicron-(b.1.1.529)-sars-cov-2-variant-of-concern |access-date=2 December 2021 |agency=Wereldgesondheidsorganisasie |date=26 November 2021}}</ref> In November 2021 het die vierde infeksievlaag 'n aanvang in Suid Afrika geneem, toe nog slegs 25-35% van die bevolking immunisasie ontvang het.<ref name="mcc1"/><ref name="sha2">{{cite news |last1=Shange |first1=Naledi |title=Looming fourth wave no surprise but SA has all the tools to beat it, says Ramaphosa |url=https://www.timeslive.co.za/politics/2021-11-28-looming-fourth-wave-no-surprise-but-sa-has-all-the-tools-to-beat-it-says-ramaphosa/ |access-date=2 Desember 2021 |work=Politics |agency=TimesLive |publisher=timeslive.co.za |date=28 November 2021}}</ref> Die hoogs aansteeklike Omikron-variant (oftewel B.1.1.529) is op 9 November in Suid-Afrika gevind,<ref name="wgo2"/> en daar is wêreldwyd voorsorg getref. Die [[Withuis]] het streng beperkings uitgeryk op aankomelinge uit Suid-Afrika, maar vlugte na Amerika is nie verbied,<ref name="gol1">{{cite news |last1=Goldiner |first1=Dave |title= CDC tracking down travelers from southern Africa in an effort to contain COVID variant |url= https://www.nydailynews.com/coronavirus/ny-covid-omicron-cdc-tracks-down-travelers-from-southern-africa-20211201-n27vhqucbjaipppxwcleyhi6qi-story.html |access-date=2 December 2021 |agency=New York Daily News |publisher=www.nydailynews.com |date=1 December 2021}}</ref> soos by sekere ander lande nie. Die Omicron-variant is gekenmerk deur 'n paar dosyn mutasies in die S1-domein van die priemproteïen-genoom<ref name="mcc1"/> en 'n hoë infeksiekoers, maar vermoedelik ligter simptome.<ref name="hea2">{{cite news |last1=Head |first1=Tom |title=Omicron ‘will fuel record-high cases’ in SA – but it’s not all doom and gloom… |url= https://www.thesouthafrican.com/news/breaking-latest-news-omicron-variant-thursday-2-december-record-cases-gauteng/ |access-date=2 December 2021 |agency=The South African |publisher=thesouthafrican.com |date=2 Desember 2021}}</ref>
Suid-Afrika se eerste infeksievlaag, laat in 2020, is oorheers deur die Beta-variant (B.1.351).<ref name="mcc1"/> Teen April 2021 was verskillende mutasies in Suid-Afrika aanwesig, maar die derde infeksievlaag was nog nie op hande nie.<ref name="mar1">{{cite news |title=Covid-19: Minstens 55 gevalle by Tuks aangemeld |url= https://maroelamedia.co.za/nuus/sa-nuus/munisipale-bestuurder-vas-oor-bedrog-van-r100-miljoen/ |access-date=10 Mei 2021 |agency=Maroela Media |publisher=maroelamedia.co.za |date=2 April 2021}}</ref> Die derde vlaag in Suid-Afrika is oorheers deur die Delta-variant.<ref name="wgo2">{{cite news |title=Classification of Omicron (B.1.1.529): SARS-CoV-2 Variant of Concern |url=https://www.who.int/news/item/26-11-2021-classification-of-omicron-(b.1.1.529)-sars-cov-2-variant-of-concern |access-date=2 December 2021 |agency=Wereldgesondheidsorganisasie |date=26 November 2021}}</ref> In November 2021 het die vierde infeksievlaag 'n aanvang in Suid Afrika geneem, toe nog slegs 25-35% van die bevolking immunisasie ontvang het.<ref name="mcc1"/><ref name="sha2">{{cite news |last1=Shange |first1=Naledi |title=Looming fourth wave no surprise but SA has all the tools to beat it, says Ramaphosa |url=https://www.timeslive.co.za/politics/2021-11-28-looming-fourth-wave-no-surprise-but-sa-has-all-the-tools-to-beat-it-says-ramaphosa/ |access-date=2 Desember 2021 |work=Politics |agency=TimesLive |publisher=timeslive.co.za |date=28 November 2021}}</ref> Die hoogs aansteeklike Omikron-variant (oftewel B.1.1.529) is op 9 November in Suid-Afrika gevind,<ref name="wgo2"/> en daar is wêreldwyd voorsorg getref. Die [[Withuis]] het streng beperkings uitgeryk op aankomelinge uit Suid-Afrika, maar vlugte na Amerika is nie verbied,<ref name="gol1">{{cite news |last1=Goldiner |first1=Dave |title= CDC tracking down travelers from southern Africa in an effort to contain COVID variant |url= https://www.nydailynews.com/coronavirus/ny-covid-omicron-cdc-tracks-down-travelers-from-southern-africa-20211201-n27vhqucbjaipppxwcleyhi6qi-story.html |access-date=2 December 2021 |agency=New York Daily News |publisher=www.nydailynews.com |date=1 December 2021}}</ref> soos by sekere ander lande nie. Die Omicron-variant is gekenmerk deur 'n paar dosyn mutasies in die S1-domein van die priemproteïen-genoom<ref name="mcc1"/> en 'n hoë infeksiekoers, maar vermoedelik ligter simptome.<ref name="hea2">{{cite news |last1=Head |first1=Tom |title=Omicron ‘will fuel record-high cases’ in SA – but it’s not all doom and gloom… |url= https://www.thesouthafrican.com/news/breaking-latest-news-omicron-variant-thursday-2-december-record-cases-gauteng/ |access-date=2 December 2021 |agency=The South African |publisher=thesouthafrican.com |date=2 Desember 2021}}</ref>
Lyn 33: Lyn 33:
Deur [[X-straalkristallografie]] is daar bevind dat 'n verdere proteïen, bekend as die neuropilien-1-reseptor, 'n alternatiewe en allerbelangrike deurgang aan EARS-KoV-2 bied.<ref name="rk1"/> Neuropilien-1 word boonop al oor die oppervlaktes van die respiratoriese lugweë gevind, waar ACE2 afwesig is. Die rol van neuropilien-1 in infeksie was 'n groot verrassing aangesien dit dusver net bekend was as 'n reseptor wat neurone in staat stel om korrekte verbindings te maak, óf wat bloedvate se groei fasiliteer.
Deur [[X-straalkristallografie]] is daar bevind dat 'n verdere proteïen, bekend as die neuropilien-1-reseptor, 'n alternatiewe en allerbelangrike deurgang aan EARS-KoV-2 bied.<ref name="rk1"/> Neuropilien-1 word boonop al oor die oppervlaktes van die respiratoriese lugweë gevind, waar ACE2 afwesig is. Die rol van neuropilien-1 in infeksie was 'n groot verrassing aangesien dit dusver net bekend was as 'n reseptor wat neurone in staat stel om korrekte verbindings te maak, óf wat bloedvate se groei fasiliteer.


Die kans vir infeksie is grootste wanneer ACE2 sowel as neuropilien-1 op die mensesel teenwoordig is, en word geinhibeer wanneer enige van die twee afwesig is.<ref name="rk1"/> Die rol van PIKFyve-kinase- en CD147-proteïene word nog ondersoek. Neuropilien-1 fasiliteer waarskynlik ook [[Ebola]]- en [[MIV-1]]-infeksies, maar kan 'n belowende rol in pynverligting en kankerbehandeling speel – dit beïnvloed neurone se pynstimuli en kan deur verbinding met die priem- of ekwivalente proteïene 'n ander proteïen blokkeer om pynverligting te verskaf.<ref name="rk1"/>
Die kans vir infeksie is grootste wanneer ACE2 sowel as neuropilien-1 op die mensesel teenwoordig is, en word geïnhibeer wanneer enige van die twee afwesig is.<ref name="rk1"/> Die rol van PIKFyve-kinase- en CD147-proteïene word nog ondersoek. Neuropilien-1 fasiliteer waarskynlik ook [[Ebola]]- en [[MIV-1]]-infeksies, maar kan 'n belowende rol in pynverligting en kankerbehandeling speel – dit beïnvloed neurone se pynstimuli en kan deur verbinding met die priem- of ekwivalente proteïene 'n ander proteïen blokkeer om pynverligting te verskaf.<ref name="rk1"/>


==Oorlewing en aansteeklikheid==
==Oorlewing en aansteeklikheid==
Lyn 39: Lyn 39:


==Infeksie-opsporing==
==Infeksie-opsporing==
Tipies word 'n neusdepper in kombinasie met die [[polimerase kettingreaksiemetode]] (PKR) gebruik om infeksies te diagnoseer. Hierdie arbeidsintensiewe metode het onprakties geword by die toetsing van persone wat nog geen simptome van infeksie toon nie. Opgeleide honde is egter in staat om die biochemiese veranderinge in liggaamsvloeistowwe te ruik wat met infeksie gepaard gaan, en kan dit vinnig en met 'n akkuraatheid van 94% tot byna 100% doen. Dit word gesien as 'n goedkoop metode om groot getalle mense vir infeksie te toets.<ref name="sch1">{{cite web |last1=Schultz |first1=Teri |title=Dogs detect coronavirus fast and reliably — why not use them everywhere? |url=https://www.msn.com/en-za/news/other/dogs-detect-coronavirus-fast-and-reliably-why-not-use-them-everywhere/ar-BB1afSXA?ocid=msedgntp |website=msn.com |publisher=Deutsche Welle |accessdate=30 Oktober 2020 |date=21 Oktober 2020}}</ref> Deur te ruik aan 'n lap wat oor die gewrig of nek gevryf is, kan 'n opgeleide hond soveel as 5 dae voor simptome verskyn aandui of 'n persoon geïnfekteer is aldan nie.
Suid-Afrika het weens ondervinding met [[Vigs]] en [[Tuberkulose|TB]] 'n gevorderde kapasiteit om oordraagbare siektes te identifiseer, en kan gevolglik ook Covid-variante baie vinnig opspoor.<ref name="swa2"/> Tipies word 'n neusdepper in kombinasie met die [[polimerase kettingreaksiemetode]] (PKR) gebruik om infeksies te diagnoseer. Die standaardproses is wel arbeidsintensief en onprakties by die toetsing van baie persone wat nog geen simptome van infeksie toon nie. Opgeleide honde is in staat om die biochemiese veranderinge in liggaamsvloeistowwe te ruik wat met infeksie gepaard gaan, en kan dit vinnig en met 'n akkuraatheid van 94% tot byna 100% doen. Dit word beskou as 'n goedkoop metode om groot getalle mense vir infeksie te toets.<ref name="sch1">{{cite web |last1=Schultz |first1=Teri |title=Dogs detect coronavirus fast and reliably — why not use them everywhere? |url=https://www.msn.com/en-za/news/other/dogs-detect-coronavirus-fast-and-reliably-why-not-use-them-everywhere/ar-BB1afSXA?ocid=msedgntp |website=msn.com |publisher=Deutsche Welle |accessdate=30 Oktober 2020 |date=21 Oktober 2020}}</ref> Deur te ruik aan 'n lap wat oor die gewrig of nek gevryf is, kan 'n opgeleide hond soveel as 5 dae voor simptome verskyn aandui of 'n persoon geïnfekteer is aldan nie.


==Entstof==
==Entstof==

Wysiging soos op 15:42, 10 Desember 2021

Hierdie illustrasie toon die buitestruktuur van koronavirusse in die algemeen. 'n Kroon of korona van priemreseptore (in rooi aangedui) bedek die oppervlak van die virion (in grys aangedui). 'n Nuwe koronavirus, EARS-KoV-2, is geïdentifiseer as die oorsaak van die uitbraak van 'n respiratoriese siekte, covid-19, wat in 2019 vir die eerste keer in Wuhan, China, opgemerk is. Bron: Centers for Disease Control and Prevention

Ernstige akute respiratoriese sindroom koronavirus 2 (EARS-KoV-2)[1][2] (Engels: SARS-CoV-2) is die stam van koronavirus wat die asemhalingswegsiekte covid-19 veroorsaak. Dit staan in die volksmond bekend as die koronavirus, maar voorgenoemde is eintlik die naam van 'n groep van virusse. Dit is voorheen met die voorlopige naam, 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) (en) aangedui.[3][4][5][6] Die virus is gekenmerk deur 'n vinnige opeenvolging van mutasies, veral wat die gene van die priemreseptore betref.[7] Daar is gespekuleer dat die virulente fase van die pandemie tot 'n einde mag kom wanneer 'n variant met minder ernstige simptome endemies word.[8][9]

Klassifikasie en belang

Soos beskryf deur die National Institutes of Health, is dit die opvolger van EARS-KoV-1.[10] EARS-KoV-2 is 'n positiewe sin enkelheliks-RNS-virus.[11] Dit is aansteeklik in mense, en die Wêreldgesondheidsorganisasie (WGO) het die voortslepende covid-19 pandemie aangedui as 'n noodgeval vir openbare gesondheid en 'n situasie van internasionale kommer.[12][13][14] Teen November 2020 het oor 'n miljoen mense reeds aan die simptome gesterf en infeksiegetalle was steeds aan die styg. Hospitale se kapasiteit is plek-plek oortref en ekonomië is ernstig geknou.[15] Teen einde Maart 2021 was daar reeds 560 000 sterftes in die VSA.[16]

Akute respiratoriese noodsindroom word by swaar geaffekteerde pasiënte gediagnoseer, en diegene wat nie gou herstel nie, doen dikwels pulmonêre fibrose, oftewel veelvuldige longletsels op.[16] Die virus kan organe soos die hart en longe sodanig beskadig dat oorplantings benodig word.[16]

'n Meer potente variant van die virus, aangedui as Alpha (oftewel B.1.1.7), het in Desember 2020 in die Verenigde Koninkryk verskyn. 4,1 (eerder as 2,5) uit 1 000 geïnfekteerdes wat dit opdoen sal sonder behandeling sterf.[17] Die Delta-variante (B.1.617.2, AY.1 en ander) is 60% meer oordraagbaar as die Alpha-variant en 100% meer oordraagbaar as die oorspronklike virus,[18] en het 'n korter inkubasieperiode as enige Delta-voorgangers.[7] Die daaropvolgende Omikron-variant toon 'n groter herinfeksiekoers, benewens infeksie van kinders onder die ouderdom van 5 jaar, as die voorafgaande variante.[19]

Suid-Afrika se eerste infeksievlaag, laat in 2020, is oorheers deur die Beta-variant (B.1.351).[7] Teen April 2021 was verskillende mutasies in Suid-Afrika aanwesig, maar die derde infeksievlaag was nog nie op hande nie.[20] Die derde vlaag in Suid-Afrika is oorheers deur die Delta-variant.[21] In November 2021 het die vierde infeksievlaag 'n aanvang in Suid Afrika geneem, toe nog slegs 25-35% van die bevolking immunisasie ontvang het.[7][22] Die hoogs aansteeklike Omikron-variant (oftewel B.1.1.529) is op 9 November in Suid-Afrika gevind,[21] en daar is wêreldwyd voorsorg getref. Die Withuis het streng beperkings uitgeryk op aankomelinge uit Suid-Afrika, maar vlugte na Amerika is nie verbied,[23] soos by sekere ander lande nie. Die Omicron-variant is gekenmerk deur 'n paar dosyn mutasies in die S1-domein van die priemproteïen-genoom[7] en 'n hoë infeksiekoers, maar vermoedelik ligter simptome.[24]

Rol van priemreseptore

Reseptore op selwande

Voorstelling van die ACE2-reseptor wat in die long se alveoli en elders aangetref word
Voorstelling van die neuropilien-1-reseptor wat in die respiratoriese lugweë aangetref word

Om deurdringing van die selmembraan vir gevolglike infeksie te fasiliteer maak die EARS-KoV-2-virus gebruik van minstens drie soorte proteïen-reseptore, een waarmee die oppervlak van die virus ryklik bedeel is, en minstens twee ander wat aan die oppervlak van menseselle gevind word.[25] Die oppervlak van die virus is oortrek met priemreseptore (Engels: spike receptors) wat heg aan verdere reseptore op die teikenselwand. Die priemreseptore kan selfs breinneurone en -bloedvate binnedring. Die angiotensien-omsettingsensiem-2 of ACE2-reseptor is 'n proteïen wat op mensselle voorkom en EARS-KoV-2 in staat stel om die selwand binne te dring.

Deur X-straalkristallografie is daar bevind dat 'n verdere proteïen, bekend as die neuropilien-1-reseptor, 'n alternatiewe en allerbelangrike deurgang aan EARS-KoV-2 bied.[25] Neuropilien-1 word boonop al oor die oppervlaktes van die respiratoriese lugweë gevind, waar ACE2 afwesig is. Die rol van neuropilien-1 in infeksie was 'n groot verrassing aangesien dit dusver net bekend was as 'n reseptor wat neurone in staat stel om korrekte verbindings te maak, óf wat bloedvate se groei fasiliteer.

Die kans vir infeksie is grootste wanneer ACE2 sowel as neuropilien-1 op die mensesel teenwoordig is, en word geïnhibeer wanneer enige van die twee afwesig is.[25] Die rol van PIKFyve-kinase- en CD147-proteïene word nog ondersoek. Neuropilien-1 fasiliteer waarskynlik ook Ebola- en MIV-1-infeksies, maar kan 'n belowende rol in pynverligting en kankerbehandeling speel – dit beïnvloed neurone se pynstimuli en kan deur verbinding met die priem- of ekwivalente proteïene 'n ander proteïen blokkeer om pynverligting te verskaf.[25]

Oorlewing en aansteeklikheid

EARS-KoV-2 kan vir 9 uur op die vel oorleef as 'n aktiewe patogeen, teenoor dié van die griepvirus (Influensa A) wat minder as twee ure sal oorleef.[26] Die oorlewingsduur van die patogeen op vel dra by tot die oordraaglikheid daarvan. Hierdie bevinding het aangedui van welke waarde die deeglike en gereelde was van hande is. EARS-KoV-2 en Influensa A word albei binne 15 sekondes buite aksie gestel wanneer dit met etanol, 'n bestanddeel van handreinigers, in aanraking kom.[26] Daar is bevind dat mense met 'n groot longkapasiteit, d.w.s. volwassenes en veral mans, benewens mense wat sing of hard praat meer spoegpartikels aan die lug vrystel, en daarom ook die virus makliker sal oordra.[27]

Infeksie-opsporing

Suid-Afrika het weens ondervinding met Vigs en TB 'n gevorderde kapasiteit om oordraagbare siektes te identifiseer, en kan gevolglik ook Covid-variante baie vinnig opspoor.[9] Tipies word 'n neusdepper in kombinasie met die polimerase kettingreaksiemetode (PKR) gebruik om infeksies te diagnoseer. Die standaardproses is wel arbeidsintensief en onprakties by die toetsing van baie persone wat nog geen simptome van infeksie toon nie. Opgeleide honde is in staat om die biochemiese veranderinge in liggaamsvloeistowwe te ruik wat met infeksie gepaard gaan, en kan dit vinnig en met 'n akkuraatheid van 94% tot byna 100% doen. Dit word beskou as 'n goedkoop metode om groot getalle mense vir infeksie te toets.[28] Deur te ruik aan 'n lap wat oor die gewrig of nek gevryf is, kan 'n opgeleide hond soveel as 5 dae voor simptome verskyn aandui of 'n persoon geïnfekteer is aldan nie.

Entstof

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Covid-19-entstof.

Die Wêreldgesondheidsorganisasie (WGO) het in November 2020 aangedui dat 42 uit 151 kandidaatentstowwe reeds kliniese proewe ondergaan, waarvan 10 reeds die derde fase bereik het.[29] Pfizer en BioNTech SE het in November 2020 aangekondig dat hulle 'n Covid-19-entstof ontwikkel het, wat beloof om 90% doeltreffend te wees vir 'n jaar na inenting.[15] Die maatskappye het ondermeer 'n ooreenkoms met die Amerikaanse regering aangegaan om 100 miljoen dosisse entstof te lewer. Die Amerikaanse regering beplan om die entstof gratis aan die Amerikaanse publiek beskikbaar te stel, en produksie sou na raming teen middel-2021 aan die aanvraag voldoen. Laat 2021 was meer oordraagbare mutasies van die virus in omloop, en die WGO was pessimisties dat inenting tot kudde-immuniteit sou lei.[18]

In Suid-Afrika het Aspen Pharmacare 'n vennootskap met Johnson & Johnson aangegaan om hul weergawe van die entstof plaaslik te vervaardig en verpak.[29] Weens die koste verbonde aan die entstof, asook die onsekere doeltreffendheid, het Suid-Afrika gehuiwer om dadelik van die entstof te bestel.[30] Aspen Pharmacare het in November 2020 aangedui dat hulle beplan om 300 miljoen dosisse van die entstof, ook vir uitvoere na ander Afrikalande, by hul geriewe te Nelson Mandelabaai in die Oos-Kaap te vervaardig. President Cyril Ramaphosa het aangedui dat Afrika minstens $12 miljard of R187 miljard vir plaaslike entstof-ontwikkeling en implementering benodig.

Sekere organisasies het kapsie gemaak teen gedwonge inentings aangesien diegene wat die virus reeds onder lede gehad het, na hul mening reeds die nodige weerstandigheid opgebou het.[31]

Antivirale middels

Ivermektien (Ivermectin) is deur die Suid-Afrikaanse Reguleringsowerheid vir Gesondheidsprodukte verbied weens 'n gebrek aan kliniese data wat die doeltreffendheid of veiligheid daarvan bevestig – dit sou skadelike nagevolge of selfs die dood kan meebring. Dr Pierre Kory, 'n intensiewe sorgspesialis in Milwaukee, VSA, het egter voor die VSA-senaat getuig dat hierdie bekostigbare middel veilig is, en oor kragtige antivirale en anti-inflammatoriese eienskappe beskik.[32] AfriForum het in Februarie 2021 'n hofbevel verkry wat dokters in staat stel om behandeling met Ivermektien te begin sodra 'n artikel 21-aansoek ingedien word, sou dringende toegang tot die middel volgens die dokter se oordeel nodig wees.[33] State in die VSA volg 'n soortgelyke proses van individuele hofbevele.[34]

Sien ook

Verwysings

  1. ↑ Gorbalenya AE, Baker SC, Baric RS, de Groot RJ, Drosten C, Gulyaeva AA, Haagmans BL, Lauber C, Leontovich AM, Neuman BW, Penzar D, Perlman S, Poon LLM, Samborskiy DV, Sidorov IA, Sola I, Ziebuhr J (Maart 2020). "The species Severe acute respiratory syndrome-related coronavirus: classifying 2019-nCoV and naming it SARS-CoV-2". Nature Microbiology. 5 (4): 536–544. doi:10.1038/s41564-020-0695-z. PMC 7095448. PMID 32123347. {{cite journal}}: Onbekende parameter |displayauthors= geïgnoreer (hulp); Onbekende parameter |name-list-format= geïgnoreer (hulp)
  2. ↑ "Coronavirus disease named Covid-19". BBC News Online (in Engels). 11 Februarie 2020. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Februarie 2020. Besoek op 15 Februarie 2020. {{cite news}}: Onbekende parameter |name-list-format= geïgnoreer (hulp)
  3. ↑ Surveillance case definitions for human infection with novel coronavirus (nCoV): interim guidance v1, January 2020 (Report). World Health Organization. Januarie 2020. WHO/2019-nCoV/Surveillance/v2020.1. 
  4. ↑ "Healthcare Professionals: Frequently Asked Questions and Answers". United States Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (in Engels). 11 Februarie 2020. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Februarie 2020. Besoek op 15 Februarie 2020. {{cite web}}: Onbekende parameter |name-list-format= geïgnoreer (hulp)
  5. ↑ "About Novel Coronavirus (2019-nCoV)". United States Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 11 Februarie 2020. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Februarie 2020. Besoek op 25 Februarie 2020. {{cite web}}: Onbekende parameter |name-list-format= geïgnoreer (hulp)
  6. ↑ Harmon A (4 Maart 2020). "We Spoke to Six Americans with Coronavirus". The New York Times (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Maart 2020. Besoek op 16 Maart 2020. {{cite news}}: Onbekende parameter |name-list-format= geïgnoreer (hulp)
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 McCallum, Hamish (1 Desember 2021). "It looks like Omicron variant causes milder illness – is this how Covid-19 becomes endemic?". iol.co.za. The Conversation. Besoek op 2 Desember 2021.
  8. ↑ Head, Tom (1 Desember 2021). "Omicron spread could be our first step OUT of the pandemic – here's why". thesouthafrican.com. The South African. Besoek op 2 Desember 2021.
  9. ↑ 9,0 9,1 Swart, Megan (6 Desember 2021). "Omikron dalk begin van die einde vir Covid-19". maroelamedia.co.za. Maroela Media. Besoek op 10 Desember 2021.
  10. ↑ "New coronavirus stable for hours on surfaces". National Institutes of Health (NIH) (in Engels). NIH.gov. 17 Maart 2020. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Junie 2020. Besoek op 4 Mei 2020.
  11. ↑ "CoV2020". GISAID EpifluDB (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Januarie 2020. Besoek op 12 Januarie 2020. {{cite web}}: Onbekende parameter |name-list-format= geïgnoreer (hulp)
  12. ↑ "WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19 - 11 March 2020". Persberig. 11 Maart 2020. https://www.who.int/dg/speeches/detail/who-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19---11-march-2020. Besoek op 12 Maart 2020. 
  13. ↑ Wee SL, McNeil Jr. DG, Hernández JC (30 Januarie 2020). "W.H.O. Declares Global Emergency as Wuhan Coronavirus Spreads". The New York Times (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Januarie 2020. Besoek op 30 Januarie 2020. {{cite news}}: Onbekende parameter |name-list-format= geïgnoreer (hulp)
  14. ↑ Chan JF, Yuan S, Kok KH, To KK, Chu H, Yang J, Xing F, Liu J, Yip CC, Poon RW, Tsoi HW, Lo SK, Chan KH, Poon VK, Chan WM, Ip JD, Cai JP, Cheng VC, Chen H, Hui CK, Yuen KY (Februarie 2020). "A familial cluster of pneumonia associated with the 2019 novel coronavirus indicating person-to-person transmission: a study of a family cluster". The Lancet. 395 (10223): 514–523. doi:10.1016/S0140-6736(20)30154-9. PMC 7159286. PMID 31986261. {{cite journal}}: Onbekende parameter |displayauthors= geïgnoreer (hulp); Onbekende parameter |name-list-format= geïgnoreer (hulp)
  15. ↑ 15,0 15,1 Reuters (9 November 2020). "Nuwe Covid-19-entstof '90% doeltreffend'". maroelamedia.co.za. Maroela Media. Besoek op 11 November 2020. {{cite news}}: |last1= has generic name (hulp)
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Aleccia, JoNel (12 April 2021). "Covid disease damage leading to 'completely new category' of organ transplants". nbcnews.com. Kaiser Health News. Besoek op 11 Mei 2021.
  17. ↑ Macnamara, Kelly; AFP. "UK Covid-19 variant 64% deadlier than other strains – study". Covid-19. citizen.co.za. The Citizen. Besoek op 10 Maart 2021.
  18. ↑ 18,0 18,1 "WGO twyfel nou of entstof die pandemie kan beeindig". maroelamedia.co.za. AFP. 11 September 2021. Besoek op 17 September 2021.
  19. ↑ AFP (5 Desember 2021). "Geen sterftes weens Omikron nog aangemeld". maroelamedia.co.za. Maroela Media. Besoek op 10 Desember 2021.
  20. ↑ "Covid-19: Minstens 55 gevalle by Tuks aangemeld". maroelamedia.co.za. Maroela Media. 2 April 2021. Besoek op 10 Mei 2021.
  21. ↑ 21,0 21,1 "Classification of Omicron (B.1.1.529): SARS-CoV-2 Variant of Concern". Wereldgesondheidsorganisasie. 26 November 2021. Besoek op 2 Desember 2021.
  22. ↑ Shange, Naledi (28 November 2021). "Looming fourth wave no surprise but SA has all the tools to beat it, says Ramaphosa". Politics. timeslive.co.za. TimesLive. Besoek op 2 Desember 2021.
  23. ↑ Goldiner, Dave (1 Desember 2021). "CDC tracking down travelers from southern Africa in an effort to contain COVID variant". www.nydailynews.com. New York Daily News. Besoek op 2 Desember 2021.
  24. ↑ Head, Tom (2 Desember 2021). "Omicron 'will fuel record-high cases' in SA – but it's not all doom and gloom…". thesouthafrican.com. The South African. Besoek op 2 Desember 2021.
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 25,3 Khanna, Rajesh (25 Oktober 2020). "SARS-CoV-2 uses a second secret doorway into cells". Microsoft News (msn.com). LiveScience. Besoek op 28 Oktober 2020.
  26. ↑ 26,0 26,1 "Coronavirus survives on skin five times longer than flu, study finds". covid-19. citizen.co.za. The Citizen (AFP). 18 Oktober 2020. Besoek op 28 Oktober 2020.
  27. ↑ Swart, Megan (6 Desember 2021). "Mans, harde praters versprei covid-19 'makliker'". maroelamedia.co.za. Maroela Media. Besoek op 10 Desember 2021.
  28. ↑ Schultz, Teri (21 Oktober 2020). "Dogs detect coronavirus fast and reliably — why not use them everywhere?". msn.com. Deutsche Welle. Besoek op 30 Oktober 2020.
  29. ↑ 29,0 29,1 Baloyi, Thabo (12 November 2020). "Ramaphosa: COVID-19 vaccine to be manufactured in SA". thesouthafrican.com. The South African. Besoek op 13 November 2020.
  30. ↑ Shoba, Sibongakonke; Khoza, Amanda (17 Januarie 2021). "'It's almost like being at war': Cyril Ramaphosa". The Big Interview. timeslive.co.za. Sunday Times. Besoek op 19 Januarie 2021.
  31. ↑ van der Merwe, Anja (2 Desember 2021). "Verpligte inenting 'onwetenskaplik'". maroelamedia.co.za. Maroela Media. Besoek op 10 Desember 2021.
  32. ↑ Githahu, Mwangi (24 Desember 2020). "SA drugs regulator bans 'miracle' Covid-19 treatment as unsafe". msn.com. Cape Argus. Besoek op 24 Desember 2020.
  33. ↑ "Hofbevel 'n deurbraak vir vinnige toegang tot Ivermektien". afriforum.co.za. AfriForum. 2 Februarie 2021. Besoek op 5 Februarie 2021.
  34. ↑ "Illinois family credits Ivermectin with saving life of father hospitalized with COVID-19". Illinois. fox5atlanta.com. FOX 32 News. 29 November 2021. Besoek op 2 Desember 2021.

Eksterne skakels

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Ernstige_akute_respiratoriese_sindroom_koronavirus_2&oldid=2469233"