Parys: Verskil tussen weergawes
kNo edit summary |
|||
| Lyn 270: | Lyn 270: | ||
[[kategorie:Frankryk]] |
[[kategorie:Frankryk]] |
||
[[Kategorie:Franse Départemente]] |
|||
[[Kategorie:Parys]] |
[[Kategorie:Parys]] |
||
[[kategorie:hoofstede in Europa]] |
[[kategorie:hoofstede in Europa]] |
||
Wysiging soos op 08:54, 6 Junie 2008
|
Parys | |
|---|---|
| Kaart | Wapen |
 | |
 | |
| Vlag | |
 | |
| Land |  Frankryk
|
| Région (gewes) |  Île-de-France
|
| Département | Parys |
| Koördinate | 48°51' N, 2°21' O |
| Stigting | 3de eeu v.C. |
| Oppervlakte: | |
| - Totaal | 105,4 vk km |
| Hoogte bo seevlak | 28-130 m |
| Bevolking: | |
| - Totaal (2005) | 2 153 600 |
| - Bevolkingsdigtheid | 20 433/vk km |
| - Metropolitaanse gebied (2007) | 12 067 000 |
| Tydsone | UTC +1 |
| - Somertyd | UTC +2 |
| Burgemeester | Bertrand Delanoë (PS) |
| Amptelike webwerf | www.paris.fr |
- Hierdie artikel handel oor Parys in Frankryk. Vir die dorp in die Vrystaat, sien Parys, Vrystaat.
Parys (Frans: Paris [paˈʀi]) is die hoofstad en grootste stad van Frankryk met 2 153 600 inwoners (2005) en 'n oppervlakte van 105,4 km². 12 067 000 mense woon in die metropolitaanse gebied van Parys (1 Januarie 2007). In administratiewe opsig is Parys tegelykertyd 'n stad en 'n département. Parys is die hoofkwartier van internasionale organisasies soos die UNESCO, die OECD, die Internasionale Handelskamer (ICC/CCI) en die Europese Ruimtevaartorganisasie ESA. Dit is die grootste Franstalige metropool en die kulturele sentrum van die Franstalige gemeenskappe (Frankofonie).
Parys, sy voorstede (La Petite Couronne - "Klein Randgebied") en die omgewing (La Grande Couronne - "Groot Randgebied") word L'Île-de-France genoem - dit is die historiese hartland van Frankryk en sy geestelike middelpunt.
Daar is geen ander stad wat dieselfde bevoorregte stelling in sy eie land en op sy kontinent inneem soos Parys nie - dit is die stad van die avantgarde, die stad wat steeds aan die voorpunt van belangrike ontwikkelings staan. Parys is geweldig invloedryk in Frankryk, Europa en die wêreld, wat mode, kuns, politiek, argitektuur, filosofie, musiek en filmkuns betref.
Die metropolitaanse gebied van Parys is ook die belangrikste finansiële en sakesentrum van Europa en die hoofkwartier van sowat 40 persent van die Franse maatskappye. Die bruto nasionale produk van hierdie gebied is groter as dié van Australië. Die voorstad La Défense in die département Hauts-de-Seine huisves die grootste sentrale besigheidsgebied van Europa en op een na ook die grootste Europese aandelebeurs.
Geografie
Die Paryse stadsgebied het 'n oppervlak van 105,4 vierkante kilometer, terwyl die metropolitaanse gebied van Parys oor 14 518 vierkante kilometer strek.
Die stad lê in die sentrum van die Paryse Bekken en 'n gemiddelde 65 meter bo seevlak. Parys word deur twee groot bosgebiede omring, wat as ontspanningsgebiede vir die stedelike bevolking dien. Die hoogste berg binne die stadsgrense is die heuwel Butte Montmartre (129 meter). 'n Kabelkar, die Funiculaire de Montmartre, neem besoekers na die bergspits. Teen die hange van die Montmartre lê ook die enigste wingerd van die Franse hoofstad.
Die Paryse meridiaan, wat in 1718 deur Jacques Cassini vasgelê en in 1806 deur die Franse natuurkundige Arago noukeurig bereken is, het tot by die jaar 1884 toe die Internasionale Meridiaan-konferensie in Washington, DC gehou is, een van baie nulmeridiane gevorm. Dit loop regdeur die Paryse sterrewag en word sowel deur 'n aantal suile asook deur die Arago-bronsmedaljonne aangedui wat in 1995 deur die Nederlandse konsepkunstenaar Jan Dibbets op 'n diskrete manier in die straatplaveisel, sypaadjies, binnehowe en verskeie geboue (waaronder die Louvre-museum) versink is. Die medaljonne is 'n eerbetuiging vir hierdie bekende Franse natuurkundige en menseregte-aktiwis. Van die oorspronklik 135 plakkette, wat aanvanklik min belangstelling gewek het, is ná die vrystelling van The Da Vinci Code, die Amerikaanse skrywer Dan Brown se blitsverkoper-riller, gesteel. Dan Brown se verwysing na 'n sogenaamde "Roselyn" in verband met die medaljonne is suiwer fiktief.
Klimaat
Parys het 'n gematigde oseaniese klimaat wat deur die Noord-Atlantiese Stroom beïnvloed word. Daar is dus gewoonlik geen ekstreme weerstoestande wat van buitengewoon hoë of lae remperature vergesel word nie. Die gemiddelde jaarlikse temperatuur is 10,9 °C. Die gemiddelde jaarlikse hoogste temperatuur is sowat 15 °C, die gemiddelde laagste jaarlikse temperatuur sowat 7 °C. Die hoogste temperatuur wat ooit aangeteken is was 40,4 °C op 28 Julie 1948, en die laagste -23,9 °C op 10 Desember 1879. In die laaste jare is die gebied van Parys met die Europese hittegolf van die jaar 2003 en die baie koue winter van die jaar 2006 deur twee ekstreme weerverskynsels getref.
Reënvalle kom dwarsdeur die jaar voor, en Parys staan bekend vir sy skielike reënbuie. Die gemiddelde jaarlikse neerslae is 641,6 millimeter. Sneeuvalle word in Parys nouliks aangeteken; gewoonlik is dit 'n baie kortstondige dun sneeulaag wat gedurende die maande Januarie en Februarie mag voorkom.
| Maand | Jan | Feb | Mar | Apr | Mei | Jun | Jul | Aug | Sep | Okt | Nov | Des | Jaar |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Gemiddelde maksimum in °C (°F) | 7 (45) | 9 (49) | 13 (56) | 16 (61) | 20 (68) | 23 (73) | 24 (75) | 25 (77) | 21 (71) | 15 (59) | 9 (49) | 8 (47) | 15 (59) |
| Gemiddelde minimum in °C (°F) | 4 (39) | 4 (39) | 6 (45) | 9 (49) | 12 (54) | 15 (60) | 16 (61) | 16 (61) | 12 (54) | 8 (46) | 4 (39) | 4 (36) | 7 (45) |
| Bron: MSN Weather | |||||||||||||
Geskiedenis
Die vroegste Keltiese nedersettings het op twee klein eilande in die rivier Seine, wat deur die stad vloei, ontstaan. In daardie tyd het die dorp bekend gestaan as Louk-teih (Plek van die Moeras) of Lutu-hezi (Waterwoning). Hoewel dit net uit 'n klompie houthutte bestaan het, was dit 'n plek wat danksy die strategies belangrike ligging deur die Romeine uitgebou is. In die Romeinse tydperk het die stad die naam Lutetia Parisiorum gekry (die Parisii is 'n Galliese stam wat in die streek gewoon het). Die Gallo-Romeinse stad het ongeveer die oppervlak van die huidige cité (ou stadskern) beslaan en is danksy die Heilige Geneviève (422-502) in 451 deur die Hunne - wat toe groot dele van Europa verwoes het - gespaar. Onder die Frankiese bewind het Parys as die hoofstad van die Neustriese Deelryk gedien, maar dit is in die Karolingiese tydperk weer afgeskaal tot hoofstad van die graafskap. Met die bekroning van hertog Hugo Capet as koning van Frankryk 987 het Parys sy status as hoofstad van die ryk herwin.
Parys het groot welvaart uit sy ligging ervaar - belangrike handelsroetes het hier bymekaar gekom, en aan die begin van die 12de eeu is die stad aansienlik vergroot. Tydens die heerskappy van die konings Lodewyk VI en VII het die stad meer en meer administratiewe funksies as hoofstad van Frankryk begin waarneem, en sy beroemde skole - soos byvoorbeeld die katedraalskool van Sainte-Geneviève - het die vernaamste geleerdes en 'n groot aantal studente van verskillende Europese lande gelok. Hierdie skole wat hulle hoofsaaklik aan die linkeroewer van die rivier Seine geleë was, was die voorlopers van die Universiteit van Parys wat in die twaalfde eeu gestig is. Die studente het gewoonlik Latyn met mekaar gepraat sodat na hulle woonbuurt (wat vandag nog bestaan) as die Quartier Latin verwys is.
Die stad het ook in die 13de eeu nog sterk gegroei; die koninklike paleis is vergroot en die Gotiese katedraal in die cité (historiese stadskern) is opgerig. Koning Filips II het die stad, wat nou sowat 80 000 inwoners getel het, laat versterk, en onder koning Lodewyk IX het dit uiteindelik tot een van die grootste en belangrikste stede in Europa ontwikkel. Die stad het saam met die monargie gegroei, maar weens sy oorgrote politieke belang is dit nooit stadstatus toegestaan nie. 'n Koninklike provost het Parys geregeer, en behalwe vir die gildes - by name die koopliede van die Seine - het die burgerskap nie daarin geslaag om 'n stadsraad of ander verteenwoordigende liggame te skep nie. Die Sonkoning Lodewyk XIV het verkies om in die nabygeleë Versailles te bly, wat van daardie stad tussen 1643 en 1715 die koninklike hoofstad gemaak het.
Die burgerlike verset teen die absolutistiese "Ancien Régime" het 'n hoogtepunt in die Franse Rewolusie bereik. Op 14 Julie 1789 het die burgers die gevangenis Bastille gestorm. Die Rewolusionêre het geprobeer om die land van die adelsheerskappy, die geestelikheid en ook die Christelike "bygeloof" te bevry. Die nekslag wat die adel en kerk toegedien is, het verseker dat Frankryk tot 'n sekulêre maatskappy van selfstandige burgers ontwikkel het.
Die rewolusionêre neigings van die Paryse bevolkings het in die Franko-Pruisiese Oorlog van 1870-1871 met die opstand van die Paryse Commune herleef. Die beleg van Parys deur Pruisiese troepe en 'n hongersnood in die winter van 1870-1871 het egter tot die Commune se oorgawe gelei.
In die tagtigerjare van die 19de eeu het Parys weer 'n tydperk van bloeiende welvaart beleef wat as La Belle Époque bekend staan. In hierdie tydperk is die bekendste baken van die stad, die Eiffeltoring, opgerig (1889). Parys het ook as die gasheerstad van die Olimpiese Spele van 1900 opgetree.
Die Tweede Wêreldoorlog en die Duitse blitzkrieg het die bitter jare van Duitse besetting gebring. In die laat somer van 1944 is Parys deur Geallieerde Anglo-Franse Magte bevry.
Studenteproteste en stakings dwarsoor die land het die Paryse regering in 1968 geskud. Anders as byvoorbeeld in Duitsland het die studente- en werkersbewegings in Frankryk saamgesluit, en die eskalerende betogings en proteste het vir sommige destydse waarnemers selfs die gevaar van 'n burgeroorlog ingehou.
Die sestigerjare was ook 'n tydperk van ekonomiese vooruitgang; die ontwikkeling van die wolkekrabberbuurt La Défense het in hierdie periode 'n aanvang geneem. Parys het sy rol as wêreldstad in die volgende dekades met 'n reeks asemrowende argitektoniese projekte bevestig wat deur die Franse Staatspresidente bevorder is. President Georges Pompidou was die dryfkrag agter die bou van die Centre Culturel in die stadswyk Beaubourg; President Valéry Giscard d'Estaing het die Musée de l'Orsay, die Institut du Monde arabe en die Cité des Sciences et de l'Industrie bevorder; terwyl die glaspiramide van die Louvre, die Opéra-Bastille, die Bibliothèque de France en die Grande Arche in La Défense onlosmaaklik met President François Mitterrand verbind is.
In Desember 2005 het die EPAD, die organisasie wat tans die ontwikkeling van La Défense beheer, planne bekend gestel om 'n nuwe reeks van wolkekrabbers (waarvan een met 'n hoogte van sowat vierhonderd meter) en 'n nuwe skouburg met 5 000 sitplekke op te rig.
Die beslissing van die Internasionale Olimpiese Komitee in Julie 2005 om die Olimpiese Spele van die jaar 2012 eerder in Londen as in Parys te hou is in Parys en dwarsoor Frankryk met ontsteltenis ter kennis geneem.
Parys se banlieues, 'n ring van voorstede wat onder meer as woonkwartiere vir minderbevoorregte bevolkingsgroepe soos Noord- en Swart-Afrikaanse immigrante dien, was in die herfs van 2005 weer eens die skouplek van gewelddadige onluste, wat vinnig oor die hele land versprei het. Grootskaalse immigrasie van ongeskooldes, wat werkloosheid, armoede, woningnood en misdaad tot gevolg het, het 'n ernstige probleem vir Franse metropole geskep. Die opgehoopte frustrasie van veral jeugdiges word vergroot deur die feit dat hulle grotendeels Franse burgerskap het, maar desondanks nie in die Franse maatskappy geïntegreer is nie. Baie van hulle kan selfs nie die bus- of treinkaartjie vir 'n besoek aan die Paryse binnestad bekostig nie en staan dus geen kans op 'n werkgeleentheid nie.
Die onluste in 2005 het ná die dood van twee jeugdiges in 'n ongeluk uitgebreek. Hulle het valslik geglo dat hulle deur polisiemanne agternagesit sou word en gevlug. Gewelddadige betogings en opmerkings deur die destydse Franse Minister van Binnelandse Sake, Nicolas Sarkozy, dat die voorstede "skoongemaak" moet word, het die aanleiding tot die landswye onluste gegee.
Ekonomie
Parys is die vernaamste ekonomiese sentrum van Frankryk, wat met sy reusagtige afsetgebied nog steeds aantreklik gemaak het vir die vervaardigers van verbruiksgoedere. Meer as 'n kwart van alle Franse nywerhede het hulle hoofkwartiere in die metropolitaanse gebied van Parys. Van die meer as 750 000 ondernemings in die metropolitaanse gebied van Parys het meer as 300 000 hulle hoofkwartiere in die stad self. Tans is die farmaseutiese nywerheid, die telekommunikasiebedryf, die uitgewersbedryf en navorsing die suksesvolste sektore van die Paryse ekonomie. Ten opsigte van navorsing en ontwikkeling het Parys nou die belangrikste stad in Europa geword, en vyf van die twaalf grootste banke het hulle hoofkwartiere in die stad.
Die stad staan tradisioneel bekend vir sy groot verskeidenheid luukse artikels, wat van haute couture-mode en juweliersware tot reukwater en skoonheidspreparate strek. Ander belangrike nywerhede vervaardig chemiese produkte, elektroniese toerusting, motors en masjiene. Parys is ook die Franse sentrum van die uitgewers- en drukkerybedryf.
Die meeste ondernemings van die Franse dienstesektor, veral finansiële instellings soos banke, opereer eweneens vanuit die hoofstad. Die finansiële sektor met die multinasionale banke BNP Paribas, Société Générale en Crédit Agricole bied tans werkgeleenthede vir sowat 270 000 mense.
Sy rol as een van die belangrikste handelsmetropole in Europa verseker ook dat groot multinasionale ondernemings soos Sony, IBM, Hewlett-Packard France, Siemens und Motorola hier hulle Franse hoofkwartiere het. 38 multinasionale ondernemings het hulle internasionale hoofkwartier in die stad. Parys is ook die setel van die Europese beurs Euronext.
Parys trek as een van die gastronomiese hoofstede van die wêreld voordeel uit sy ligging in die hart van een van die vrugbaarste landboustreke in Europa. Landbou vorm dan ook eeue lank die ekonomiese basis van die omgewing en verskaf die voedsel vir 'n vinnig groeiende bevolking.
Ondanks die feit dat Parys een van die welvarendste gebiede in die Europese Unie is, bly die werkloosheidsyfer met sowat tien persent (7,5 persent in die metropolitaanse gebied) nog steeds sorgwekkend. Na ramings is daar meer as 50 000 dakloses wat skuiling in die metrostasies en ander plekke moet vind.
Parys se posisie in die globale ekonomie
Parys en sy onmiddellike omgewing, die Île-de-France, behoort met 'n bruto geografiese produk (BGP) van €449 miljard (VSA-$507 miljard) in die jaar 2003 tot die enjins van die wêreldekonomie en sou as 'n onafhanklike staat as die vyftiende grootste ekonomie ter wêreld gelys word.
Met slegs 18,7 persent van Frankryk en 2,5 persent van die Europese Unie se totale bevolking genereer die hoofstad en sy omgewing naastenby dertig persent van Frankryk en 4,5 persent van die Europese Unie se BGP. In Noord-Amerika is daar net twee metropolitaanse gebiede met 'n groter BGP as Parys, New York Stad en Los Angeles, terwyl in Asië slegs Tokio en Osaka meer dienste en goedere produseer as die Franse hoofstadgewes Île-de-France.
In teenstelling met wêreldstede soos Londen en New York, wat hulle in die wêreldekonomie op die verskaffing van finansiële dienste gespesialiseer het, beskik Parys nog oor 'n relatief sterk nywerheidsbasis. Met sy 650 000 werknemers is die Paryse nywerhede die belangrikste in Frankryk, nog voor die gebied Rhône-Alpes met sy metropool Lyon.
Desondanks bly die verskaffing van dienste met toegevoegde waarde die belangrikste groeisektor van die Paryse ekonomie. Ten spyte van Frankryk en Parys se gewildheid as die vernaamste toeristebestemmings ter wêreld verskaf die toerismebedryf minder as vier persent van die werkgeleenthede.
Jaarliks besoek 28 miljoen toeriste die Franse hoofstad, en Parys is nou een van die gewildste metropole vir internasionale konferensies met jaarliks meer as 1 000 byeenkomste, waarvan 300 internasionale vergaderings en 300 handelskoue is. Sakereise verskaf 'n jaarlikse inkomste van 3,5 miljard Euro aan die stad, terwyl die toerismebedryf meer as 9,9 miljard Euro per jaar verdien.
Besienswaardighede
- Die Arc de Triomphe is 'n reusagtige triomfboog in die neoklassieke styl. Keiser Napoléon I begin die bouwerk in 1806. Die boog, wat veertien jaar later voltooi is, verrys nou bo die twaalf strate wat straalvormig van die Place de l'Étoile uitgaan. Sedert 1920 huisves die boog die Graf van die Onbekende Soldaat. Ter nagedagtenis van alle gesneuwelde Franse soldate brand hier 'n ewige vlam (Place Charles de Gaulle, 75008 Paris).
- Die Cathédrale Notre-Dame de Paris is in 1163 deur die destydse biskop Maurice de Sully begin en eers in 1345 voltooi. Die katedraal verteenwoordig twee eeue van gotiese boukuns (6, place du Parvis Notre-Dame).
- Die Conciergerie is 'n reusagtige gebou aan die oewer van die Seine, wat eers as koningspaleis van die Capet-dinastie en later, tydens die Franse Rewolusie, as kerker gedien het. Die gevangenes wat hier aangehou is sluit prominentes soos Marie-Antoinette, Danton, Robespierre en André Chenier in. Die gebou, wat vandag 'n deel van die Paleis van Justisie is, beskik oor vier torings en drie sale in die gotiese styl (Conciergerie, 1, quai de l'Horloge, 75001 Paris).
- Die Eiffeltoring aan die noordwestelike kant van die Champ-de-Mars is die bekendste baken van die Franse hoofstad, Parys. Die toring wat van staal gemaak is, is deur die Franse ingenieur Alexandre Gustave Eiffel (1832-1923) beplan en vir die Wêreldtentoonstelling en die eeufees van die Franse Rewolusie in 1889 gebou. Die toring is 300,5 meter hoog (met sy antenna 320,8 meter) en dien vandag as uitkykpunt en uitsaaitoring. Daar is hysbakke na die uitkykplekke wat 'n voortreflike uitsig oor die stad bied, en in goeie weersomstandighede kan 'n mens sowat 70 kilometer ver sien. Waagmoediges kan met die 1 652 trappies op na die boonste platvorm stap. Die toring huisves 'n poskantoor, 'n rolprentteater wat met sy films die geskiedenis van die Eiffeltoring behandel, en op die tweede verdieping, die bekende Jules Verne restourant. Dit is so gewild dat besprekings weke vooraf gemaak moet word (Champs-des-Mars, 75007 Paris).
- Die Grande Arche de la Défense is 'n soort moderne weergawe van die Paryse Triomfboog (Arc de Triomphe). Die reusagtige, hoekige boog wat sowat 110 m hoog is, lê op die as van die Champs-Élysées. Die boog is met Italiaanse Carraramarmer en glas beklee en bied 'n asemrowende uitsig oor die stad. Die Roete van Hedendaagse Kuns met sowat 60 beeldhouwerke maak van La Défense - die grootste en modernste sakesentrum van Europa - 'n soort opelugmuseum (92044 Paris La Défense Cedex).
- Die Hôtel National des Invalides / Tombeau de Napoléon is in 1670 deur koning Lodewyk XIV (Louis XIV) vir die invalides opgerig. In die pragtige goue koepel word keiser Napoléon se as bewaar. Die gebou huisves ook die groot oorlogsmuseum Musée de l'Armée met 300 000 historiese voorwerpe (6, boulevard des Invalides, 75007 Paris).
- Die indrukwekkende moderne gebou van die Opéra National de Paris-Bastille verrys op die Place de la Bastille. Die operateater, wat deur die bekende argitek Carlos Ott ontwerp en in 1989 ingewy is, beskik oor 2 700 sitplekke (120, rue de Lyon, 75012 Paris).
- Die Opéra National de Paris-Garnier is deur die argitek Garnier in die ryk versierde styl van Napoléon III ontwerp. Die Italiaanse Saal beskik oor uitstekende akoestiese eienskappe; Marc Chagall het die pragtige skildery aan die plafon geskep (8, rue Scribe, 75009 Paris).
- Die Panthéon is 'n indrukwekkende kerk wat in 1758 deur die argitek Jacques-Germain Soufflot (1713-1780) opgerig is. Dit verrys bo die stadswyk Quartier Latin op die hoogtes van die Montagne Sainte-Geneviève. In 1791 neem die Assemblée Nationale die besluit om van die Panthéon, die begraafplaas van die groot persoonlikhede van Frankryk te maak (Place du Panthéon, 75005 Paris).
- Sainte-Chapelle is 'n kunsvolle gebou wat in 1246 deur Lodewyk die Heilige opgerig is om die lydensrelikwieë te bewaar. Die glasvensters uit die 13de eeu maak 'n groot deel van die mure uit (naby Métro Cité-stasie).
- Die Jardin du Luxembourg in die Quartier Latin (6de arrondissement) vorm die pragtige omgewing van die Palais du Luxembourg. Die paleis is tussen 1615 en 1627 deur die argitek Salomon de Brosse in die Florentynse styl opgerig. Vandag is dit die setel van die Franse Senaat. Die park met sy pragtige paaie, bome en poele is 'n gewilde ontspanningsplek vir die Parysenaars. Die talle standbeelde van Franse konings en koninginne maak van die park ook 'n historiese buitelugmuseum (Jardins du Luxembourg, 75006 Paris).
Bekende stadswyke
- La Défense in die weste van Parys is die grootste en belangrikste sentrale besigheidsdistrik van Europa. Dit dien as 'n gekombineerde woonbuurt en sakesentrum wat die hoofkwartiere van die belangrikste internasionale maatskappye huisves. Die stadswyk is 'n reusagtige wandellaan, terwyl die parkeerplekke, stasies, buslane en ander geriewe ondergronds aangelê is. Die futuristiese karakter van hierdie wolkekrabberbuurt word deur die reusagtige Grande Arche beklemtoon.
- Faubourg Saint-Honoré is die hoofkwartier van die crème-de-la-crème van die internasionale modeontwerpers - rondom die kerk La Madeleine is name soos Hermès, Yves Saint-Laurent, Dior en Versace ou bekendes.
- La Place de la Concorde, Champs-Elysées: Aan die einde van een van die mooiste lanings ter wêreld lê die grootste plein van Parys: La Place de la Concorde. Sedert 1836 staan hier 'n obelisk uit die Egiptiese stad Luxor.
- Quartier du Marais, place des Vosges: Tydens die 17de eeu is die Quartier Marais die gewildste woonbuurt van die Paryse adel wat hier sy stadspaleise oprig. Vandag huisves die stadswyk talle kroeë en boetieke. Die Place des Vosges bekoor met sy harmoniese huisfasades.
- Quartier Montmartre, place du Tertre: Tot die 19de eeu bly die Quartier Montmartre 'n klein dorpie. Na sy inlywing by die stad Parys word dit die gewildste ontmoetingsplek vir die Paryse kunstenaars en intellektueles. Vandag lok dit baie toeriste.
Museums
* Die Centre National d'Art Moderne et de Culture Georges Pompidou met sy hipermoderne argitektuur, wat deur die Italiaanse meesterargitek Renzo Piano ontwerp is, is in een van Parys se oudste woonbuurte en lok miljoene in- en uitheemse besoekers. Dit stel die kuns van die 20ste eeu ten toon en beskik oor een van die omvattendste versamelings. 'n Verskeidenheid uitstallings, konserte en rolprentvertonings is deel van die konsep (19, rue Beaubourg, 75004 Paris).
- Die Institut du Monde Arabe is in 1980 gestig om die verwisseling van gedagtes tussen die Westerse en die Islamitiese beskawings te bevorder. In die gebou met sy kenmerkende fasades van glas en staal is 'n museum en 'n ouditorium ingerig. Die instituut bied ook gereeld uitstallings aan. Die restourant op die boonste verdieping bied 'n pragtige uitsig oor die stad (1, rue des Fossés-Saint-Bernard, 75005 Paris).
- Die Musée du Louvre is 'n voormalige koningspaleis wat nou een van die rykste museums wêreldwyd huisves. Die reusagtige glaspiramide in die binnehof is deur die Sjinees-Amerikaanse argitek Ieoh Ming Pei ontwerp (Entrée Pyramide du Louvre, 75058 Paris Cedex 01).
- Die Pavillon de Marsan, in die noordelike vleuel van die Louvre, huisves twee museums: Die Musée des Arts Décoratifs en die Musée des Arts de la Mode. Meubels, sierade, tapyte, klere en ander voorwerpe uit die verlede word hier vertoon.
- Die Musée d'Orsay is 'n voormalige stasiegebou - die Gare d'Orsay - wat nou een van die grootste en belangrikste museums van Parys huisves. Sy versamelings stel die kuns van die jare 1848 tot 1914 ten toon en word deur wisselende uitstallings aangevul (62, rue de Lille, 75007 Paris).
- 'n Voormalige herehuis uit die 17de eeu, die Hôtel Salé, huisves die Musée Picasso. Die naam van die herehuis verwys na sy oorspronklike eienaar, Pierre Aubert, Seigneur de Fontenay, wat verantwoordelik is vir die belasting op sout, die sogenaamde gabelle. Die herehuis word in die jare 1656 tot 1659 deur die argitek Jean de Bouiller in die tipiese boustyl van die stadswyk Marais opgerig. Die huis word in 1964 deur die stad Parys gekoop, en in die jaar 1974 word die besluit geneem om die Picasso-museum in die Hôtel te huisves. Die museum word in 1985 geopen. Meer as 200 skilderye, 150 beeldhouwerke, 3 000 tekeninge en prente van Pablo Picasso kan hier bewonder word (5, rue Thorigny, 75003 Paris).
- Die Musée Rodin in die Hôtel Biron, 'n meesterlike voorbeeld van die Rocaille-boustyl en voormalige stadspaleis uit die 19de eeu, vertoon die grootste kunswerke van die beroemde beeldhouer soos Les Bourgeois de Calais, La Porte de l'Enfer, Le Penseur en Balzac (77, rue de Varenne, 75007 Paris).
- Die Museum vir Natuurgeskiedenis - Grande Galerie de l'Évolution beskik oor aansienlike versamelings fossiele en diergeraamtes, halfedelgesteentes (die grootste van sy soort wêreldwyd), reusagtige kristalle en meteoriete (57, rue Cuvier, 75007 Paris).
- Die Stad van die Wetenskap en die Nywerheid van La Villette (Cité des Sciences et de l'Industrie de la Villette) bied 'n reeks permanente en wisselende uitstallings, mediateke, 'n planetarium, die Géode met sy hipermoderne rolprentteater en 'n duikboot wat nou as museum dien. Die omliggende park van 55 ha huisves 'n aantal kulturele instellings soos die Stad van die Musiek (Cité de la Musique) (Parc de la Villette 30, avenue Corentin Cariou, 75019 Paris).
- Die Musée Carnavalet in die historiese Hôtel Carnavalet behandel die geskiedenis van Parys van die prehistoriese tydperk tot by die 18de eeu. Hier word die ou sleutels van die Bastille, die Verklaring van Menseregte uit die jaar 1789 en ander voorwerpe en dokumente bewaar (23, rue de Sévigné , 75003 Paris).
- Die Musée du Quai Branly behandel die etniese kuns en kultuur van Afrika, Oseanië en Amerika. Die museum met 'n oppervlak van 39 000 vierkante meter, wat deur die argitek Jean Nouvel ontwerp is, is naby die Eiffeltoring geleë en op 20 Junie 2006 deur die Staatspresident Jacques Chirac ingewy. Sy kunswerke kom oorspronklik uit die Musée de l'Homme en die Musée national d'Arts d'Afrique et d'Océanie; ander objekte is aangekoop of skenkings.
Vermaak
- Die Grand Rex is die grootste rolprentteater in Europa met 2 650 sitplekke (Le Grand Rex - 1, boulevard Poissonnière, 75002 Paris).
Inkopies
- Parys staan natuurlik bekend as die hoofstad van die mode. Die beste juwelierswinkels vind 'n mens rondom die Place Vendôme, terwyl die ontwerpers van die Haute Couture die Avenues Montaigne en François Ier hulle hoofkwartier gemaak het. Die nuwe generasie couturiers vertoon hulle mode in die buurte Marais en Bastille. Die stadswyk Saint-Germain-des-Près is die eerste adres vir elegante prêt-à-porter-mode.
- Die laagste pryse word tydens die groot uitverkopings in Januarie en Julie gevra. En die winkelsentrum La Vallée Outlet Shopping Village bied die modeartikels van die vorige jaar, breekware en tafelversierings teen laer pryse aan.
- Die groot afdelingswinkels van Parys word tydens die 19de eeu gestig - die oudste van hulle is Le Bon Marché - en bied 'n oordaad van artikels vir elke smaak. Die indrukwekkendstes is Les Galeries Lafayette en Le Printemps met sy pragtige koepel op die Boulevard Haussmann. Le Bon Marché en La Samaritaine bekoor bowendien deur hulle argitektuur. Tati bied die laagste pryse. Die internasionale winkelsentrum Val d'Europe is 'n voorbeeld van 'n hipermoderne inkoopsentrum.
- Liefhebbers van oudhede het 'n aantal adresse in Parys wat hulle moet besoek: le Louvre des Antiquaires, le Village Suisse en die strate rue de Verneuil, de Lille en des Saints-Pères in die 6de en 7de arrondissement. Die vlooimark Puces de Saint-Ouen is die grootste versameling van oudhede wêreldwyd. 'n Aantal kunsgalerye lê in die 4de arrondissement, in die rue Vieille du Temple.
- Parys beskik oor 'n aantal passages (winkelsentra met 'n oordekte wandellaan as middelpunt) wat as die voorlopers van moderne afdelingswinkels beskou word. Tydens hul bloeityd in die 19de eeu is daar 'n honderdtal passages in die Franse hoofstad, en by drie van hulle wat vandag nog bestaan moet die toeris 'n besoek aflê. Die Passage Jouffroy huisves die wasbeeldemuseum Musée Grévin (10-12, boulevard Montmartre; 9, rue de la Grange-Batelière). Die elegante Galerie Vivienne is die hoofkwartier van die bekende mode-ontwerper Jean-Paul Gaultier (4, rue des Petits-Champs; 5, rue de la Banque; 6, rue Vivienne). Die Passage des Panoramas is die oudste in Parys (11, boulevard Montmartre; 10, rue Saint-Martin; 38, rue Vivienne; 151, rue Montmartre - 6 uur tot middernag).
Vervoer
Parys en die omliggende Île-de-France beskik oor drie internasionale lughawens, Roissy-Charles de Gaulle (sowat 25 km noord van Parys, met 48,3 miljoen passasiers in die jaar 2003), Orly (14 km suid van Parys, met 23,1 miljoen passasiers in 2003) en Parys-Beauvais. Die lughawe Charles de Gaulle is die derde grootste en Orly die negende grootste in Europa.
Die ses stasies van die Franse Spoorweë (Société nationale des Chemins de Fer Français, SNCF) is Gare du Nord, Gare de l'Est, Gare de Lyon, Gare d'Austerlitz, Gare Montparnasse en Gare Saint-Lazare. Openbare vervoerdienste word deur die RATP verskaf (Métro, busse, tramway en RER). Die stadstreine van die RER (Réseau Express Régional) beskik oor vyf linies wat tussen 5:30 en 0:30 uur ry. Die ondergrondse Métro beskik oor 15 linies en sowat 300 stasies in Parys en die voorstede; die Métrotreine ry tussen 5:30 en 0:30 uur. Busse ry tussen 5:30 en 20:30 uur.
Die Paryse Métropolitain is deur die ingenieur, Fulgence Bienvenue, ontwerp, maar dit is die kunstenaars wat die stasies tot kunswerke veral in die Art Déco-styl omskep. Vandag is daar nog sowat 90 van hierdie Art déco-pawiljoene.
Die Métro, die Paryse moltrein, met veertien linies en 'n netwerk van sowat 200 kilometer, is die belangrikste vervoermiddel in die stad met daagliks sowat vyf miljoen passasiers. Tegelykertyd is dit 'n soort Parys in 'n neutedop. In spitstye wemel dit van duisende beroepsmense, maar vir die grootste deel van die dag is dit die wêreld van die dakloses (les clochards of les sans-abri), die musikante en kleinhandelaars.
Eksterne skakels
- Die antieke Parys
- Paris Vacation - Verskaf handige inligting en reiswenke.
- FromParis - Image Bank
