Ruolie

'n Perdekop pomp wat olie uit 'n boorgat naby Sarnia, Ontario pomp, 2001

Petroleum (vanuit Latyn petrus – rots en oleum – olie), minerale olie of ru-olie is 'n dik, donkerbruin of groenerige vlambare vloeistof wat in die boonste strata van van die aarde se kors voorkom. Dit bestaan uit 'n komplekse mengsel van verskeie koolwaterstowwe, hoofsaaklik uit die metaan reeks, maar mag verskil in voorkoms, samestelling en suiwerheid.

Geskiedenis

Die eerste oliebronne is in die 4^de eeu of dalk vroeër in Sjina ontgin. Die olie is verbrand om soutwater te laat verdamp ten einde sout te vervaardig. Teen die 10^de eeu is op groot skaal van bamboes-pyplyne gebruik gemaak om boorgate met die soutbronne te verbind.

Olieveld in Kalifornië, 1938

Die vader van die moderne petroleumbedryf was 'n afgetrede Amerikaanse spoorwegkondukteur met die naam Edwin Drake. Hy het in die 1850's naby Titusville, Pennsylvania, onverwags 'n oliebron raakgeboor toe hy eintlik op soek was na onderaardse soutwater om sout te maak. Binne 'n ommesientjie het fortuinsoekende prospekteerders van heinde en ver hul verskyning gemaak. Desondanks het die bedryf in die 1800's stadig gegroei en eers vroeg in 20ste eeu van internasionale belang geword. Die bekendstelling van die binnebrandenjin het die vraag na olie geskep wat die bedryf tot vandag toe onderhou. Vroeë vondste soos dié in Pennsylvania en Ontario is vinnig uitgeput wat tot die "oliestormlope" in Texas, Oklahoma en Kalifornië gelei het. Ander lande het oliereserwes besit as deel van hul koloniale besittings en het dit tot 'n industriële vlak begin ontwikkel.

Steenkool was selfs tot in 1955 die primêre bron van brandstof, waarna olie begin oorneem het. Vandag voorsien olie in 90% van die wêreld se brandstofbehoefte. Ná die energiekrisis van 1973 en die energiekrisis van 1979 was daar beduidende media-dekking oor die vlakke van ru-olie-voorsiening. Kommer oor die feit dat olie 'n beperkte hulpbron is en uiteindelik sal opraak (as ekonomies lewensvatbare bron) is op die spits gedryf. Die vooruitskattings van oorblywende voorrade was destyds baie droewig. Toe die voorspellings onwaar blyk te wees, is die debat hieroor in baie kringe met veel minder angsvalligheid voortgesit. Die toekoms van petroleumbrandstowwe bly egter steeds 'n omstrede onderwerp. Baie mense meen die swartgallige voorspellings oor die petroleumvoorraad nog waar sal word en dat die datum slegs uitgestel is. Ander reken egter dat tegnologiese vooruitgang sal verseker dat goedkoop koolwaterstowwe beskikbaar gemaak kan word en dat die aarde nog ontsaglike onkonvensionele petroleumbronne bevat in die vorm van teersand, bitumen-velde, olieskaal en metielhidraat, wat sal meebring dat petroleum nog tot ver in die toekoms gebruik sal kan word.

Petroleum is van onskatbare waarde as 'n vervoerbare, hoë-energiedigtheid-bron. Die meeste voertuie gebruik petroleumbrandstof en petroleum vorm die basis van baie industriële chemikalieë. Dit maak petroleum een van die wêreld se belangrikste kommoditeite. Toegang tot die hulpbron het 'n belangrike rol gespeel in verskeie militêre konflikte, insluitende die Tweede Wêreldoorlog en die Golfoorlog. Die wêreld se grootste reserwes is in die Midde-Ooste, 'n polities onstabiele gebied, geleë.

Olienywerhede se teenwoordigheid het 'n betekenisvolle impak op die samelewing en die omgewing wat strek van ongelukke en besoedeling as gevolg van aktiwiteite wat seismiese eksplorasie, boor en raffinering insluit. Olie-ontginning is duur en dikwels skadelik vir die omgewing. Ontginning kan aktiwiteite insluit soos baggerwerk wat die seebodem omdolwe en die plantlewe daar vernietig waarop baie seediere staatmaak vir oorlewing. Ru-olie en geraffineerde brandstof lek uit olietenkskepe na ongelukke en was al verantwoordelik vir grootskaalse skade aan ekostelsels in Alaska, die Galapagos-eilande, Spanje en vele ander plekke. Alternatiewe hernubare energiebronne bestaan wel, maar die mate waartoe hulle petroleum kan vervang en die moontlike omgewingskade wat hulle kan veroorsaak, is ook 'n omstrede kwessie.

Oorsprong

Biogeniese teorie

Die meeste geoloë beskou ru-olie, asook steenkool en natuurlike gas, as die produk van die samepersing van antieke plantmateriaal oor verskeie geologiese tydperke. Volgens die teorie is dit gevorm vanuit die verrottende oorblyfsels van prehistoriese see- en land diere. Oor baie eeue heen is die organiese materie, gemeng met modder, onder dik sedimentêre lae begrawe. Die gevolglike hoë vlakke van hitte en druk het veroorsaak dat die oorblyfsels 'n metamorfose ondergaan het, eers tot 'n wasagtige materiaal bekend as kerogeen, en dan na vloeibare en gasagtige koolwaterstowwe. Die stowwe het dan gemigreer deur die omliggende rotslae totdat hulle vasgevang is in poreuse rotslae (bekend as reservoirs) om sodoende 'n olieveld te vorm, waaruit die vloeistof verwyder kan word deur te boor en te pomp.

Alternatiewe teorieë

'n Paar wetenskaplikes, waarvan die vernaamste Thomas Gold is, het ander teorieë voorgestel, nl. die abiogeniese, teorieë vir die oorsprong van ru-olie. Die teorie stel voor dat groot hoeveelhede koolstof natuurlik in die planeet voorkom, sommige in die vorm van koolwaterstowwe. Koolwaterstowwe is ligter as rotse dus is hulle geneig om boontoe te dryf. Diep mikrobiese lewe skakel hulle dan om na die verskillende tipes koolwaterstof neerslae.

Daar bestaan ook 'n nuwe teorie wat in die Scientific American in 2003 gepubliseer is, wat voorstel dat die koolwaterstowwe ontstaan as gevolg van aktiewe kern aktiwiteit in die aarde se kors.

Samestelling

Die chemikalieë wat die komponente van petroleum uitmaak word geskei deur distillasie. Produkte gebaseer op geraffineerde ru-olie sluit in: keroseen, benseen, petrol, paraffien was, asfalt ens.

Streng gesproke bestaan petroleum geheel en al uit koolwaterstowwe wat verbindings van waterstof en koolstof is.

Die vier ligste koolwaterstowwe — CH₄ (metaan), C₂H₆ (etaan), C₃H₈ (propaan) en C₄H₁₀ (butaan) — is almal gasse, met kookpunte van -107°C, -67°C, -43°C, en -18°C respektiewelik.

Die C_5-7 koolstofkettingsreeks is almal ligte naftas wat maklik verdamp. Hulle word hoofsaaklik as oplosmiddels, droogskoonmaak middels en vir ander vinnig drogende produkte gebruik. Die C₆H₁₄ tot C₁₂H₂₆ koolwaterstowwe word vermeng om petrol vervaardig. Keroseen (Paraffien) bestaan uit die C₁₀ tot C₁₅ koolstofkettings. Diesel en brandolies bestaan uit die C₁₀ tot C₂₀ reeks koolstofkettings terwyl swaarder brandolies (soos diè wat in skeepsenjins gebruik word) nog langer koolstofkettings kan bevat. Die petroleum produkte is almal vloeibaar teen kamertemparatuur.

Smeerolies en ghries (insluitende Vaseline®) bestaan uit C₁₆ en langer koolstofkettings.

Koolstofketting bo C₂₀ vorm soliede materiale by kamertemperatuur soos onder andere paraffien was, teer en bitumen.

Die kookpunte intervalle van atmosferiese petroleum distillasie fraksies in °C is as volg:

• petrol eter: 40 - 70 °C (gebruik as oplosmiddel)
• ligte petrol: 60 - 100 °C (voertuig brandstof)
• swaar petrol: 100 - 150 °C (voertuigbrandstof)
• ligte keroseen: 120 - 150 °C (huishoudelike brandstof (paraffien) en oplosmiddel)
• keroseen: 150 - 300 °C (stralerenjin brandstof)
• gas olie: 250 - 350 °C (Diesel brandstof/ verhitting)
• smeerolie: > 300 °C (enjin olie)
• oorblywende fraksies: teer, asfalt, residu brandstof

Ontginning

Die eerste stadium van die ru-olie produksieproses is om 'n boorgat te sink tot in 'n ondergrondse reservoir. Die eerste olievelde het bestaan waar die olie natuurlik tot die oppervlak deurgebreek het, maar die meeste van hierdie velde is al lankal uitgeput. Dikwels word meer as een boorgat in dieselfde reservoir gesink om te verseker dat die ontrekkingstempo ekonomies lewensvatbaar sal wees. Sommige van die boorgate word gebruik om water en verskeie gasmengsels in die reservoir in te pomp om die reservoir se druk te behou of te vergroot om die tempo van ontrekking by ekonomiese hoeveelhede te hou.

Indien die ondergrondse druk in die olie reservoir voldoende is dan sal die olie na die oppervlak geforseer word met hierdie druk as die dryfkrag. In sodanige situasie is dit voldoende om 'n komplekse rangskikking van kleppe op die boorgat se kop te gebruik om die boorgat aan die pyplyn netwerk vir stoor en prosseseringsdoeleindes te koppel.

Oor die leeftyd van die boorgat sal die druk val en by 'n sekere punt sal daar onvoldoende ondergrondse druk wees om die olie na die oppervlak te forseer en sal dit nodig wees om die olie uit die boorgat te pomp.

Verskeie tegnieke word ingespan om behulpsaam te wees met die herwinning van olie uit uitgediende laedruk reservoirs, insluitende perdekop pompe, Elektriese dompelpompe en borrelpompe. Ander tegnieke sluit in Water inspuiting en gas herinspuiting wat help om die reservoir druk hoog te hou, normaalweg ten koste van die verhouding waarteen die verskillende produkte voorkom in die produk olie.

Klassifikasie

Die olie-industrie klassifiseer ru-olies volgens hul oorsprong (bv. "West Texas Intermediate, WTI" of "Brent") en dikwels volgens hulle relatiewe gewig of viskositeit ("lig", "intermediêr" of "swaar"); raffineerders mag ook verwys na die olie as "soet", wat beteken dat die olie 'n relatiewe lae swaelinhoud het, of as "suur", wat beteken dat die swaelinhoud hoog is en meer raffinering verg om aan dieselfde produkspesifikasies te voldoen.

Die wêreld verwysingsvate is:

• Brent Blend, wat bestaan uit 15 olies uit velde in die Brent en Ninian velde in die Oos Shetland kompleks in die Noordsee. Die olie word by die Sullom Voe-terminaal in die Shetland Eilande aan wal geneem. Olieproduksie van Europa, Afrika en die Midde-Ooste se prys word bepaal na aanleiding van die prys van hierdie olie as maatstaf.
• West Texas Intermediate (WTI) vir Noord-Amerikaanse olie.
• Dubai word gebruik as maatstaf vir die Asië-Stille Oseaan gebied vir Midde Oosterse olie.
• Tapis (van Maleisië, as verwysing vir ligte verre-oosterse olie.
• Minas (van Indonesië, word gebruik as verwysing vir swaar verre-oosterse olie)
• Die OPUL-mandjie wat bestaan uit
  • Arab Light Saoedi-Arabië
  • Bonny Light Nigerië
  • Fateh Dubai
  • Isthmus Mexico (nie-OPUL)
  • Minas Indonesië
  • Saharan Blend Algerië
  • Tia Juana Light Venezuela

OPUL poog om die prys van die OPUL-mandjie tussen bo- en ondergrense te hou deur produksie te verlaag of te verhoog. Dit maak hierdie maatstaf belangrik vir markanaliste. Die OPUL-mandjie wat 'n mengsel van ligte en swaar ru-olies insluit is swaarder as beide Brent en WTI olie.

Sien ook [1]

Prysvasstelling

Olie pryse van 1860-1999 in 1999 dollars, bron: DOE

Die prys van olie skommel wyd na aanleiding van krisisse en resessies in groot ekonomieë, omdat enige ekonomiese verslapping die vraag na olie verminder. Aan die leweransierskant gebruik die OPEC kartel hulle invloed om die prys te stabiliseer of te laat styg. Die amptelike OPEC prysband vir ru-olie is tussen VS$22 tot VS$28 per vat. Brent Crude se prys is egter tans (Oktober 2004) so hoog as VS$53 per vat.

'n Laagtepunt in die prys is onlangs in Januarie 1999 bereik na die verhoogde olie produksie vanuit Irak saamgeval het met die Asiese finansiële krisis, wat 'n skerp daling in vraag meegegaan het. Die pryse het daarna skerp gestyg en het meer as verdubbel in September 2000, het toe weer geval tot en met die einde van 2001 waarna dit voortdurend gestyg het tot die huidige prysvlakke van oor die VS$53. Die "Light Crude" termynmark op die NYMEX beurs vir lewering in November is al hoër as VS$53 per vat. Sien [2]

Die New York Mercantile Exchange (NYMEX) verhandel ru-olie (insluitend termynkontrakte) en skep die basis vir die Verenigde State se olieprys vasstelling via die WTI (West Texas Intermediate). Ander beurse verhandel ook ru-olie termynkontrakte, bv die International Petroleum Exchange (IPE) in London wat verhandel op 'n Brent ru-olie basis. Nat olie word normalweg gekoop en verkoop tussen maatskappye volgens bilaterale ooreenkomste, tipies met verwysing na 'n baken ru-olie graad (marker crude) wat tipies gekwoteer word deur die prysvasstellingsagentskap Platts. So word 'n sekere graad olie, gestel Fulmar, byvoorbeeld in Europa verkoop teen 'n prys van "Brent plus VS$0.25 per vat".

Sien ook Geskiedenis en Analise van Ru-olie pryse

Top petroleum produserende lande

(In volgorde van hoeveelhede geproduseer in 2003):

• Saoedi-Arabië (OPUL)
• Verenigde State
• Rusland
• Iran (OPEC)
• Mexiko
• Sjina
• Noorweë
• Kanada
• Verenigde Arabiese Emirate (U.A.E) (OPEC)
• Venezuela (OPEC)
• Verenigde Koninkryk (U.K)
• Koeweit (OPEC)
• Nigerië (OPEC)

(In volgorde van hoeveelheid uitgevoer in 2003):

• Saoedi-Arabië (OPEC)
• Rusland
• Noorweë
• Iran (OPEC)
• Verenigde Arabiese Emirate (U.A.E) (OPEC)
• Venezuela (OPEC)
• Koeweit (OPEC)
• Nigerië (OPEC)
• Mexiko
• Algerië (OPEC)
• Libië (OPEC)

Neem kennis dat die Verenigde State omtrent al sy eie produksie self verbruik.

Bron: Energie Statistieke van die VSA regering

Die petroleum-industrie in Suid-Afrika

Hoofartikel – Suid-Afrikaanse olie-industrie

Die belange van die Suid-Afrikaanse oliemaatskappye word verteenwoordig deur SAPIA. Suid-Afrika het geen plaaslike ru-oliebronne nie en dus word ru-olie ingevoer. Die stigting van Sasol, wat vloeibare brandstof uit steenkool vervaardig, het Suid-Afrika baie minder afhanklik gemaak van olie-invoere alhoewel daar nog noemenswaardige hoeveelhede ru-olie ingevoer moet word om aan die land se brandstofvereistes te voldoen. Mossgas (tans PetroSA) het ook 'n bydrae gemaak om die land minder afhanklik te maak van ru-olie-invoere deur natuurlike gas vanuit aflandige bronne om te skakel na vloeibare brandstowwe.

Die prys van brandstof (spesifiek petrol) word tans gereguleer in Suid-Afrika. Die prys van brandstof in Suid-Afrika word bereken volgens 'n brandstofprysformule wat in hoofsaak daarop gemik is om 'n invoerpariteitsprys te bepaal en vasgestelde winsgrense vir die verspreidingsnetwerk daar te stel. Een van die omstrede kwessies in Suid-Afrika is die feit dat Sasol wat nie afhanklik is van ru-olie invoere nie en wie se bates aanvanklik met belastingbetalersgeld opgerig is, sy produkpryse volgens dieselfde formule bepaal.

Sien ook

• Suid-Afrikaanse olie-industrie
• Lys van olievelde
• Lys van olieproduserende state
• Lys van olieproduserende maatskappye
• Energiekrisis, energiekrisis van 1973, energiekrisis van 1979
• Fosielbrandstof
• Kweekhuisgasse
• Geskiedenis van die Petroleumnywerheid
• Olieraffinadery
• Olievoorrade
• Petroleum rampe
• Hernubare energie

Eksterne skakels en bronne

• Petrolium by die Engelse Wikipedia
• The Politics of Oil - 'n Verslag oor die olie-industrie se invloed op wetgewers en openbare beleid deur die Center for Public Integrity.
• American Petroleum Institute - Die webwerf van die Amerikaanse petrolium-instituut, 'n handelsorganisasie vir die Amerikaanse olie-industrie.
• US Energy Information Administration - Deel van 'n insiggewende werf deur die VSA-regering se departement vir energie-inligting.
• VSA ru-olie pryse.
• The End of the Age of Oil - artikel aangepas vanuit 'n praatjie deur Caltech se vise opsiener en professor van fisika David Goodstein
• OPEC basket - OPUL se bladsy oor die OPUL-mandjie.
• Verduideliking oor hoe die brandstofprys in Suid-Afrika bereken word.
• Die Suid-Afrikaanse petroleum industrie assosiasie