Feodalisme: Verskil tussen weergawes

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Content deleted Content added
Voyageur (besprekings | bydraes)
Voyageur (besprekings | bydraes)
kNo edit summary
Lyn 5: Lyn 5:


==Etimologie==
==Etimologie==
Die term feodalisme is afgelei van die [[Duits (taal)|Oud-Duitse]] woord ''fihu'' (vee - wat destyds gelykstaan aan besit) en verskyn as Middellatyns ''feudum'' of ''feudalia'' ("leensake"). Dit is vir die eerste keer deur die Franse skrywer en filosoof Charles Baron Montesquieu (1689-1755) gebruik om na die maatskaplike stelsel van die Middeleeuse Europese leenwese te verwys.<ref>''Lexikon der Weltgeschichte''. Wiesbaden: Englisch Verlag 1977, bl. 175</ref>
Die term feodalisme is afgelei van die [[Duits (taal)|Oud-Duitse]] woord ''fihu'' (vee - wat destyds gelykstaan aan besit) en verskyn as Middellatyns ''feudum'' of ''feudalia'' ("leensake"). Dit is vir die eerste keer deur die Franse skrywer en filosoof Charles Baron de Montesquieu (1689-1755) gebruik om na die maatskaplike stelsel van die Middeleeuse Europese leenwese te verwys.<ref>''Lexikon der Weltgeschichte''. Wiesbaden: Englisch Verlag 1977, bl. 175</ref>


In die 19de en 20ste eeu is die term ook ingespan om die politieke, sosiale en ekonomiese toestande in ander samelewings te beskryf, waaronder die ou beskawings van Sjina, Japan, Indië en Rome, asook dié van Rusland, Egipte, Spanje en die kolonies van die moderne tydperk. Met die ontstaan van die vroeë [[kapitalisme]] is ook die eienaars van groot fabrieke by die feodale klas gereken - [[Karl Marx]] het na die moderne kapitaalkragtige [[bourgeoisie]] as die nuwe vorm van feodalisme verwys.<ref>''Lexikon der Weltgeschichte'' (1977), bl. 176</ref>
In die 19de en 20ste eeu is die term ook ingespan om die politieke, sosiale en ekonomiese toestande in ander samelewings te beskryf, waaronder die ou beskawings van Sjina, Japan, Indië en Rome, asook dié van Rusland, Egipte, Spanje en die kolonies van die moderne tydperk. Met die ontstaan van die vroeë [[kapitalisme]] is ook die eienaars van groot fabrieke by die feodale klas gereken - [[Karl Marx]] het na die moderne kapitaalkragtige [[bourgeoisie]] as die nuwe vorm van feodalisme verwys.<ref>''Lexikon der Weltgeschichte'' (1977), bl. 176</ref>

Wysiging soos op 21:06, 30 September 2008

Roland lê die eed van trou aan Karel die Grote af; uit 'n chanson de geste-manuskrip

Die feodalisme of leenwese was 'n stelsel wat die maatskaplike, politieke en ekonomiese lewe van die Europese Middeleeue gekenmerk het - die term verwys na die oorheersing van afhanklike maatskaplike klasse soos burgers, boere, sogenaamde horiges en lyfeienes deur wêreldlike en geestelike grondbesitters. Laasgenoemdes se voorregte, belangrike politieke status en leefwyse is deur die staat gesteun of tenminste geduld.

Feodalisme moet as 'n sambreelterm vir 'n wye verskeidenheid van politieke en sosiale verskynsels beskou word wat van outokratiese willekeur tot patriargale sorg vir die ondergeskiktes gestrek het. Die feodalisme het betrekking op die verhouding tot ondergeskiktes wat op twee verskillende gebiede ontwikkel: Die verhouding van boere tot grondbesitters en die betrekkinge tussen vasalle en here. Die stelsel is gebaseer op die eed (foedus) wat 'n leenman aan sy leenheer (die koning in die algemeen) afgelê het.

Etimologie

Die term feodalisme is afgelei van die Oud-Duitse woord fihu (vee - wat destyds gelykstaan aan besit) en verskyn as Middellatyns feudum of feudalia ("leensake"). Dit is vir die eerste keer deur die Franse skrywer en filosoof Charles Baron de Montesquieu (1689-1755) gebruik om na die maatskaplike stelsel van die Middeleeuse Europese leenwese te verwys.[1]

In die 19de en 20ste eeu is die term ook ingespan om die politieke, sosiale en ekonomiese toestande in ander samelewings te beskryf, waaronder die ou beskawings van Sjina, Japan, Indië en Rome, asook dié van Rusland, Egipte, Spanje en die kolonies van die moderne tydperk. Met die ontstaan van die vroeë kapitalisme is ook die eienaars van groot fabrieke by die feodale klas gereken - Karl Marx het na die moderne kapitaalkragtige bourgeoisie as die nuwe vorm van feodalisme verwys.[2]

Oorsprong

Die feodale stelsel het sy oorsprong in die vroeë Middeleeue, toe die polities-ekonomiese basisse van die antieke en Germaanse samelewings begin versmelt het. Ná die volksverhuising het in die voormalige Romeinse Ryk 'n aantal Germaanse koninkryke ontstaan. Die feodale instellings het eers eeue later, omtrent 800, in die Frankiese Ryk begin ontwikkel waar die boere ná 'n lang reeks van oorloë en invalle van die Wikings, Sarasene, Magjare en ander vreemde troepe ekonomies geruïneer was en afhanklik geword het van die feodale grondbesitters.

Die kerngebied van die Europese feodalisme was Noord-Frankryk wat deur 'n suiwer en hoogs ontwikkelde vorm van die leenwese gekenmerk is. In Suid-Europa, veral Spanje, Languedoc en Italië, het die erfenis van die antieke tydperk bewaar gebly. Hier het 'n groter gedeelte van die land vry van leenverhoudings gebly, terwyl ook die stedelike kultuur anders as in die noorde van Europa nie uitgewis is nie. In Languedoc en Italië het die stede vanaf die 10de eeu selfs 'n nuwe bloeitydperk beleef.

Verwysings

  1. Lexikon der Weltgeschichte. Wiesbaden: Englisch Verlag 1977, bl. 175
  2. Lexikon der Weltgeschichte (1977), bl. 176