Nieu-Seeland: Verskil tussen weergawes

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Content deleted Content added
Voyageur (besprekings | bydraes)
k Spelling
No edit summary
Lyn 9: Lyn 9:
|leuse =
|leuse =
|volkslied = '[[God Save the Queen]]' en '[[God defend New Zealand]]'
|volkslied = '[[God Save the Queen]]' en '[[God defend New Zealand]]'
|amptelike_tale = [[Engels]] 98%; immigrantetale, waaronder [[Afrikaans]] 0,6%
|amptelike_tale = [[Engels]] 98%; [[Maori]] 4.2%; immigrantetale, waaronder [[Afrikaans]] 0,6%
|hoofstad = [[Wellington|Wellington, Nieu-Seeland]]
|hoofstad = [[Wellington|Wellington, Nieu-Seeland]]
|latd=41 |latm=17 |latNS=S |longd=174 |longm=27 |longEW=E
|latd=41 |latm=17 |latNS=S |longd=174 |longm=27 |longEW=E

Wysiging soos op 04:53, 28 Januarie 2009

New Zealand
Aotearoa
Nieu-Seeland
Vlag van Nieu-Seeland Wapen van Nieu-Seeland
Vlag Wapen
Volkslied: 'God Save the Queen' en 'God defend New Zealand'
Ligging van Nieu-Seeland
Hoofstad Wellington, Nieu-Seeland
Grootste stad Auckland
Amptelike tale Engels 98%; Maori 4.2%; immigrantetale, waaronder Afrikaans 0,6%
Regering

Monarg
Goewerneurgeneraal
Eerste minister
Parlementêre demokrasie
Federale grondwetlike monargie
Koningin Elizabeth II
Anand Satyanand
John Key
Onafhanklikheid
Onafhanklikheid
Grondwet
Statuut van Westminster
Van die VK:

26 September 1907
11 Desember 1931
Oppervlakte
 - Totaal
 
 - Water (%)
 
km2  
Bevolking
 - -skatting
 - Digtheid
 
4 252 000 (2007) ([[Lys van lande volgens bevolking|]])
/ km2
Geldeenheid Nieu-Seelandse dollar (NZD)
Tydsone
 - Somertyd
NZST (UTC+12)
NZDT (UTC+13)
Internet-TLD .co.nz
Skakelkode +64

Nieu-Seeland is 'n land gevorm deur twee hoofeilande en 'n aantal kleiner eilande in die suidwestelike Stille Oseaan. 'n Algemene Māorinaam vir Nieu-Seeland is Aotearoa, algemeen vertaal as Land van die Lang Wit Wolk. Nieu-Seeland staan bekend vir sy isolasie: die land word deur Australië geskei aan die noordweste deur die Tasmaniese see wat ongeveer 2 000km wyd is. Die naaste buurlande is Nieu-Kaledonië, Fidji en Tonga in die noorde en Antarktika in die suide.

Nieu-Seeland kan nog in geografiese nog in kulturele opsig by 'n bepaalde vasteland gereken word: die land lê gedeeltelik op die Australiese asook die Pasifiese Plaat en toon sowel ooreenkomste met die hoofsaaklik Europese kultuur van Australië asook die Polinesiese gedeelte van Oseanië. Nieu-Seeland is 'n koninkryk in die Gemenebes van Nasies met 'n demokraties-parlementêre grondwet.

Nieu-Seeland verskil van ander nywerheidslande deur sy ongewone ekonomiese struktuur - die belangrikste sektore is land- en bosbou, voedselverwerking en toerisme. Dikwels word na Nieu-Seeland as 'n "groen eiland" verwys, veral vanweë sy lae bevolkingsdigtheid, sy ongeskonde natuur asook sy veelsydige en - danksy die geïsoleerde ligging - unieke flora.

Van Nieu-Seeland se vier miljoen inwoners woon rofweg drie miljoen op die Noordeiland en een miljoen op die Suideiland. Hierdie eilande is onder die grootste in die wêreld en die gekombineerde landarea is vergelykbaar met die Britse Eilande of Colorado. Tesame met Aotearoa, was 'n ander Māorinaam vir Nieu-Seeland Niu Tireni, 'n transliterasie van die Engelse naam.

Ander eilande het veel kleiner bevolkings en dek baie minder landarea. Die mees belangrike van hierdie eilande is:

  • Stewart-eiland (suid van die Suideiland), die derde grootste eiland volgens landarea met 'n bevolking van sowat 400.
  • Waiheke-eiland, 'n eiland in Auckland se Haurakibaai, en met sowat 7000 mense (veel meer in die somer), die derde mees dig bewoonde eiland in Nieu-Seeland.
  • Groot Barrière-eiland, oos van die Haurakibaai
  • Die Chatham-eilande, 'n afgeleë groep eilande met 'n bevolking van sowat 750.

Daar is meer Maori-stamme op die Noord- as op die Suideiland.

Geografie

Ligging

'n Ortografiese projeksie met die Bounty-eilande as sy middelpunt
Nieu-Seeland en die Subantarktiese eilandgroepe

Nieu-Seeland is suid van die ewenaar op die Suidelike Halfrond geleë, en sy eilande vorm afgeleë gebiede in die suidwestelike Stille Oseaan. Gewoonlik word die land by Oseanië gereken (veral wanneer hierdie geografiese term ook Australië insluit), maar soms volgens 'n meer spesifieke geografiese en kulturele oogpunt ook as 'n deel van Polinesië beskou. Vanweë die kulturele ooreenkomste met Australië word Nieu-Seeland daarnaas ook by dié vasteland gereken.

Die Tasmansee, wat deel uitmaak van die Stille Oseaan, lê wes van die hoofeilande en skei Nieu-Seeland van Australië, die mees nabygeleë landmassa 1 600 kilometer wes daarvan. Die Antarktiese landmassa lê 3 000 kilometer verder suidwaarts. Kleiner state of kolonies naby Nieu-Seeland sluit Nieu-Kaledonië, Tonga en Fidji in die noorde in. Nieu-Seeland is die land wat die verste van Sentraal-Europa af lê; dele van die land is op die aarbol net teenoor Spanje geleë en vorm dus sy antipode.

Naas die twee hoofeilande, Noord- en Suideiland, is daar meer as 700 kleiner eilande. Die hoofeilande, waarna dikwels ook as die Nieu-Seelandse vasteland (Mainland New Zealand) verwys word, word deur die Cook-seestraat, waarvan die nouste punt maar 23 kilometer wyd is, van mekaar geskei. Baie van die kleiner eilande soos Stewart Island, wat dikwels nog by die Nieu-Seelandse Mainland gereken word, die Great Barrier Island en die digbevolkte Waiheke Island is binne 'n radius van vyftig kilometer van die hoofeilande se kuslyn af geleë.

Net die Kermadec-eilande 1 000 kilometer noord van die Noordeiland, die Chatham-eilande (wat 700 kilometer oos van die Noordeiland naby die Internasionale Datumgrens geleë is) en die vyf Sub-Antarktiese eilandgroepe - Auckland, Campbell, Antipodes, Snares en Bounty - meer as 200 kilometer suid van die Suideiland maak nie deel uit van die hoofeilande se argipel nie. Die Noordeiland is heeltemaal op die Australiese Plaat geleë, terwyl die Suideiland sowel deel uitmaak van die Australiese asook die Pasifiese Plaat. Die twee hoofeilande was gedurende die laaste Ystydperk nog met mekaar verbind. Net soos Ysland kan hulle derhalwe ook as 'n selfstandige vasteland beskryf word aangesien hulle destyds nog albei op twee plate geleë was.

Nieu-Seeland maak amptelik aanspraak op die Ross-gebied in Antarktika wat eweneens 'n reeks kleiner eilande behels; volgens die Antarktiese Ooreenkoms word Nieu-Seeland se aanspraak egter op internasionale vlak nie erken nie. Daarnaas maak Tokelau as 'n afhanklike gebied deel uit van Nieu-Seeland, terwyl die Cook-eilande en Niue as selfregerende gebiede op die grondslag van vrye assosiasie met Nieu-Seeland verbind is. Hierdie eilandgroepe word gevolglik in aparte artikels behandel.

Nieu-Seeland se totale oppervlakte beloop 268 680 vierkante kilometer; die land is sodoende ietwat kleiner as Italië of die Filippyne, maar ietwat groter as die Verenigde Koninkryk. Terwyl die hoofeilande in oos-westelike rigting maksimaal 450 kilometer wyd is, strek hulle langs hul hoofas in noord-oostelike rigting oor 'n afstand van meer as 1 600 kilometer. Die kuslyn het 'n lengte van 15 134 kilometer. In vergelyking met sy landmassa het Nieu-Seeland relatief uitgestrekte territoriale waters met 'n oppervlakte van 167 653 vierkante kilometer en een van die wêreld se grootste eksklusiewe ekonomiese sones (EES) met 3 931 136 vierkante kilometer.

Politieke stelsel

Die huidige Koningin van Nieu-Seeland is Elizabeth II en word in die land verteenwoordig deur 'n Goewerneurgeneraal. Die de facto politieke magte is in besit van die Eerste Minister, John Key, wat ook as die leier van die demokratiese regering dien. Nieu-Seeland neem ook verantwoordelikheid vir die buitelandse sake van die selfregerende lande van die Cook-eilande en Niue, asook die behartiging van die afhanklikheid van Tokelau. Nieu-Seeland het ook 'n gebiedsaanspraak in Antarktika, Ross Dependency.

Eksterne skakels