Dialek: Verskil tussen weergawes

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Content deleted Content added
Laurens (besprekings | bydraes)
Laurens (besprekings | bydraes)
Lyn 17: Lyn 17:
* Waar die gesproke verstaanbaarheid tussen variëteite marginaal is, kan die bestaan van 'n gemene letterkunde en 'n gemene etnolingustiese identiteit met 'n sentrale variëteit wat beide kan verstaan 'n sterk aanduider wees dat die variëteite nogtans as dieselfde taal beskou behoort te word.
* Waar die gesproke verstaanbaarheid tussen variëteite marginaal is, kan die bestaan van 'n gemene letterkunde en 'n gemene etnolingustiese identiteit met 'n sentrale variëteit wat beide kan verstaan 'n sterk aanduider wees dat die variëteite nogtans as dieselfde taal beskou behoort te word.
* Waar daar genoeg verstaanbaarheid tussen variëteite is om kommunikasie moontlik te maak, kan die bestaan van goed gevestigde bepaalde etnolingustiese identiteite 'n strek aanduider wees dat die variëteite nogtans as aparte tale beskou behoort te word.
* Waar daar genoeg verstaanbaarheid tussen variëteite is om kommunikasie moontlik te maak, kan die bestaan van goed gevestigde bepaalde etnolingustiese identiteite 'n strek aanduider wees dat die variëteite nogtans as aparte tale beskou behoort te word.

Laasgenoemde kriterium kan as 'n polities-maatskaplike eerder as taalkundige oorweging beskou word.


===Maatskaplik-Politiese oorwegings===
===Maatskaplik-Politiese oorwegings===

Wysiging soos op 10:26, 8 Maart 2009

'n Dialek (van die Griekse woord διάλεκτος, dialektos wat "met mekaar praat" beteken) is 'n variëteit van 'n taal wat kenmerkend van 'n besondere groep van die taal se sprekers is.[1] Die term word meestal gebruik vir streekstaalpatrone, maar 'n dialek kan ook deur ander faktore, soos sosiale stand, bepaal word.[2]

'n Dialek wat met 'n sosiale stand geassosieer word staan as 'n sosiolek bekend. Ander taalvariëteite sluit in: standaardtale, wat gestandaardiseerde vorme is wat vir openbare gebruik ontwikkel is; vaktale, wat gekenmerk word deur verskille in woordeskat; omgangstaal; patois; pidgins, kreole en argots. Die spesifieke spraakpatroon van 'n individu staan belend as 'n idiolek.

Dialekte, soos alle taal variëteite, is stelselmatig met konsekwente reëls en beperkings op leksikale (woordeskat), fonologiese (uitspraak) en grammatikale vlak.[3] 'n Dialek word dus van ander dialekte of standaardtale onderskei op grond van konsekwente verskille in woordeskat, grammatika, en uitspraak, insluitend prosodie. Waar die onderskeid slegs in terme van uitspraak gemaak word, word daar van 'n aksent eerder as 'n dialek gepraat.

In taalkunde is die term dialek 'n neutrale term wat verwys na die stelselmatige taalgebruik deur 'n groep sprekers en dra dit geen negatiewe konnotasies soos wat soms in alledaagse gebruik geïmpliseer word nie (byvoorbeeld waar bedoel word "nie-standaard" of "substandaard" spraak). Taalkundige praat almal ten minste een dialek. By die studie van taal, en dialekte in besonder, word die hooffokus op gesproke taal geplaas aangesien geskrewe taal waardevolle inligting oor die uitspraak en klankstelsel van 'n taal of dialek ontbreek en omdat gesproke taalvaardigheid universeel is terwyl die gebruik van geskrewe taal beperk is tot geletterdes.[3]

Verskil tussen "Taal" en "Dialek"

'n Dialek word van 'n taal onderskei op grond van taalkundige or maatskaplik-politiese oorwegings.

Taalkundige oorwegings

Taalkundig is een van die belangrikste kriteria die mate van oorvleueling tussen taalvariëteite - dit wil sê die mate waartoe woordskat, grammatika en uitspraak ooreenkom. Daar bestaan egter nie 'n presiese definisie wat bepaal hoe groot die verskil moet wees om te bepaal of 'n variëteit 'n aparte taal of slegs 'n dialek is nie. Een bendaering tot die probleem is om die onderlingverstaanbaarheid van taalvariëteite te oorweeg. Die idee is dat sperekers van verskillende dialekte in dieselfde taal mekaar kan verstaan terwyl dieselfgde nie vir verskillende tale geld nie. Volgens die kriterium is Meksikaanse Spaans en Argentynse Spaan dus Spaanse dialekte aangesien sprekers mekaar sonder veel moeite kan verstaan. Spaans en Fran is egter verskillende tale aangesien moedertaal sprekers wat nie die ander taal geleer het nie, mekaar nie kan verstaan nie as gevolg van die groter verskil in woordeskat, grammatika en uitspraak. Onderlinge verstaanbarheid is egter moeilik bepaalbaar en baie keer subjektief.[4]

Onderlingverstaanbaarheid word byvoorbeeld deur Ethnologue teogepas om tussen "tale" en "dialekte" te onderskei. Meer spesifiek pas Ethnologue die volgende kriteria toe:[5]

  • Twee verwante variëteite word normaalweg as variëteite van dieselfde taal beskou as die sprekers van elke variëteit inherente begrip van die ander variëteite het op 'n funksiuonele vlak (dit wil sê, can verstaan gegron op kennis van hulle eie variëteit sonder om die ander variëteit aan te leer).
  • Waar die gesproke verstaanbaarheid tussen variëteite marginaal is, kan die bestaan van 'n gemene letterkunde en 'n gemene etnolingustiese identiteit met 'n sentrale variëteit wat beide kan verstaan 'n sterk aanduider wees dat die variëteite nogtans as dieselfde taal beskou behoort te word.
  • Waar daar genoeg verstaanbaarheid tussen variëteite is om kommunikasie moontlik te maak, kan die bestaan van goed gevestigde bepaalde etnolingustiese identiteite 'n strek aanduider wees dat die variëteite nogtans as aparte tale beskou behoort te word.

Laasgenoemde kriterium kan as 'n polities-maatskaplike eerder as taalkundige oorweging beskou word.

Maatskaplik-Politiese oorwegings

Verwysings

  1. Oxford English dictionary
  2. Merriam-Webster Online Dictionary
  3. 3,0 3,1 John R. Rickford, How Linguists Approach the Study of Language and Dialect, January 2002, for students in Ling 73, AAVE, Stanford
  4. Michael Gasser, 1.5 Dialects and languages in How Language works, Indiana University, 2006, besoek op 8 Maart 2009
  5. Introduction to the Printed Volume, Ethnologue, besoek op 8 Maart 2009